Polski Kąłądzerski Rilej VIII/kemapik

Fonologia

  /m n/
  /p t k kʷ/
  [s h]
  /ɮ/
  
  /i ə a/
  [ʊ]
  
  /kʷ/ zapisywane «ku» lub «uk» (na końcu wyrazu)
  /ɮ/ zapisywane «łź»
  /ə/ zapisywane «e»
  [ʊ] zapisywane «o»

Podstawowe oboczności

  uk → ku / przed samogłoską
  e → o / przed lub po {m p h ku}
  p t → h s / przed {i}

Morfologia

  Najważniejszą częścią mowy jest nominał, łączący cechy rzeczownika i czasownika.
  
  Nominał przyjmuje przedrostek i przyrostek.
  
  Przedrostek jest obowiązkowy; opisuje podmiot zdania.
  
  Przyrostek jest opcjonalny; opisuje dopełnienie lub posiadacza (jak dopełniacz).
  
  Przedrostek i przyrostek mogą być utworzone z samodzielnych nominałów lub ze specjalnych morfemów zaimkowych:
     kuo ~ oku- ~ -ouk
        1. os. (ekskluzywna)
     ma ~ am
        1. os. (inkluzywna)
     si ~ it
        2. os.
     po ~ op
        2. os. (honoryfikatywna); zaimek bezosobowy
     kua ~ aku- ~ -auk
        zaimek anaforyczny (to, co było wspomniane)
     ke ~ ek
        jw., zmiana obiektu odniesienia lub fokus
     łźi ~ iłź
        zaimek kataforyczny (to, co będzie wspomniane)
  
  Gdy przedrostek jest utworzony z samodzielnego nominału, jest on oddzielony myślnikiem.
  
  Przedrostek lub przyrostek utworzony z nominału może przyjmować kolejne przyrostki.
  
  Dodatkowe przypadki są zastąpione odpowiednimi nominałami czasownikowymi:
     neak
        "iść do"
     pakuom
        "znajdować się w"
     sietełź
        "iść z", "pochodzić z"
     pakuop
        "być we wnętrzu", "wchodzić do środka"
     łźeouk
        "wychodzić z wnętrza"
     kuipo
        "używać", "wspomagać się"
     kełźełźop
        "być razem z", "mieć"
     kasin
        "być bez", "nie mieć"
     pipaełź
        "być zamiast", "być (kimś/czymś)"
  
  W miejscu przyrostka często występują nominały w znaczeniu ilościowym, np.:
     poteke
        "brak", "nic", "nie"
     kuiłź
        "jeden"
     ik
        "dwa"
     niiuk
        "mało"
     ap
        "dużo", "bardzo"
     łźine
        "wszystko"
     nii
        "garść", "kilka", "pięć"
     niapa
        "sporo", "dwadzieścia pięć"
  
  Brzmienie nazw własnych zostało dostosowane do fonologii języka kemapik. Zostały one oznaczone «w ten sposób».
  
  Tam, gdzie powstałyby zbitki spółgłoskowe, wstawia się e ~ o.
  
  Zaimek anaforyczny i kataforyczny to zwykłe zaimki trzeciej osoby. Anaforyczny odnosi się do tego, co już powiedziano. Kataforyczny odnosi się do tego, co za chwile zostanie w zdaniu opisane.
  
  Liczebniki porządkowe są wyrażane konstrukcją "X-sietełźiłź kuaneak-Y" o znaczeniu "Y jest (X+1)-te", "Y ma X poprzedników", dosł. "X (rzeczy) jest po tym, jak było przed Y".

Leksykon

  akik
     "imię", "nazwa"
  akuołź
     "silny"
  enikuin
     "daleko"
  ikuom
     "za bardzo"
  makuikisi
     "rozumieć"
  miłźaenałź
     "pisać"
  naasip
     "sprzeciwiać się (czemuś)"
  nałźouk
     "wodospad"
  neisipan
     "przyjaciel"
  panitanokuat
     "dorastać"
  patokuisik
     "walczyć"
  poatomi
     "wiązać"
  kamat
     "szczyt"
  kanak
     "zimny"
  keokuakua
     "tworzyć"
  kiauk
     "książka"
  kuanikuina
     "czas"
  kuonapa
     "możliwy"
  łźełźohipom
     "tłumaczyć"
  łźełźim
     "dziewczyna"
  łźim
     "lód", "zamarzać"