Rurociężny

Język rurociągów – język stworzony przez Fēlēsa podczas PCR II, zainspirowany komentarzami nt. "słów jak pociągi towarowe" w języku eszerkłaldzkim.

Język jest skrajnie polisyntetyczny.

Fonologia

Spółgłoski	wargowe	zębowe	dziąsłowe	zadziąsłowe	podniebienne	tylnojęz.
nosowe	m ‹m›	n̪ ‹n›			ɲ ‹ń›
zw. bezprzydechowe	p ‹p›	t̪ ‹t›	ts ‹c›	tʃ ‹č›	tɕ ‹ć›	k ‹k›
zw. przydechowe	pʰ ‹ph›	t̪ʰ ‹th›	tsʰ ‹ch›	tʃʰ ‹čh›	tɕʰ ‹ćh›	kʰ ‹kh›
zw. ejektywne	pʼ ‹pʼ›	t̪ʼ ‹tʼ›	tsʼ ‹cʼ›	tʃʼ ‹čʼ›	tɕʼ ‹ćʼ›	kʼ ‹kʼ›
szczelinowe	f ‹f›		s ‹s›	ʃ ‹š›	ɕ ‹ś›	x ‹x›
płynne	w ‹w›	l̪ ‹l›	r ‹r›		j ‹j›

Samogłoski	Grupa
	1	2	3	4
wysokie	i ‹i›	ɨ ‹î›	y ‹ü›	u ‹u›
niskie	ɛ ‹e›	a ‹a›	ɒ ‹â›

W języku rurociągów występuje superharmonia samogłoskowa, która opiera się na dwóch faktach:

• samogłoski w każdym morfemie są określone jedynie co do wysokości, zapisywane domyślnie jak samogłoski gr. 1;
• morfemy leksykalne (całe) są dodatkowo określone co do grupy, którą narzucają całemu słowu-zdaniu, gdy znajdą się w roli orzeczenia.

Przykładowo, morfem //mikʼe 3// może przyjąć dowolną z postaci „mikʼe”, „mîkʼa”, „mükʼâ” oraz „mukʼâ”, w zależności od grupy morfemu głównego. Jeśli natomiast to on znajdzie się w tej roli, przyjmie samogłoski z grupy 3, stając się „mükʼâ” i ową grupę narzuci pozostałym morfemom.

Fonotaktyka

Występują sylaby typu (C)V(C). Dopuszcza to więc zbitki spółgłoskowe typu -CC- wewnątrz wyrazu, które pojawiają się niezależnie od podziału na morfemy.

Dodatkowo w nagłosie sylaby może wystąpić zbitka obstruent (zwarta lub szczelinowa) + płynna

Samogłoski oznaczone jako opcjonalne są elidowane zawsze, jeśli nie łamie to fonotaktyki.

Morfologia

W morfologii kluczowy jest podział na:

• morfemy leksykalne, które są zdolne do "tworzenia" zdania, oraz
• morfemy gramatyczne, które mogą występować tylko jako dodatek do leksykalnych.

Podział ten jest zaznaczony w słowniku.

Podstawy

Najprostsze zdanie można utworzyć stawiając sam morfem leksykalny, który pełni rolę orzeczenia:

• Ta.

  (Coś) jest tym.

• Sâfâl.

  (Coś) jest ptakiem.

• Tiphe.

  (Coś) jest mówieniem.

Jak widać jednak, niewiele da się wyrazić w ten sposób. Istnieją więc morfemy rozbudowujące zdanie.

Łączenia pośrednie

Do dodania do zdania podmiotu potrzebny jest element pośredniczący – morfem gramatyczny podmiotu e, który znajdzie się między podmiotem a orzeczeniem:

• T-a-t.

  To jest to.

• T-â-sfâl.

  To jest ptak.

• T-e-tiphe.

  To jest mówienie.

Tego rodzaju połączenia to łączenia pośrednie lub po prostu zrosty w przypadki. W języku rurociągów wyróżniamy następujące łączenia pośrednie:

Przypadek	Morfem
Podmiot	e
Dopełniacz	(e)x(i)
Celownik	pʼi
Miejscownik	ś(e)
Temporal	wi
Abessyw	kʼir

Przykładowe ich użycia:

• T-â-lân-xü-sfâl.

  To jest ptak nieba.

• T-â-kârâ-śâ-sfâl.

  To jest ptak na ziemi.

• T-â-w-wü-sfâl?

  Kiedy to jest ptak?

Rozszerzenia

Strona

Czasownik "nierozszerzony" ma znaczenie abstrakcyjne:

• T-e-lepi.

  To jest życie. / Takie jest życie.

Aby zrobić z niego czasownik nieprzechodni z prawdziwego zdarzenia, należy dodać do niego morfem ni:

• T-e-lepi-ni.

  To jest żyjące. / To żyje.

Ten sam morfem tworzy czasowniki zwrotne:

• Ń-â-kâfü-nü.

  Ja wątpię w siebie.

Jak widać, taki morfem spełnia swoją rolę sam, nie służy dołączaniu innych (w przeciwieństwie do morfemów przypadków). Taki proces nazywamy rozszerzeniem.

Inne rozszerzenia strony to:

• che, strona czynna;
• ne, strona bierna;
• kʼi, strona sprawcza.

Przykładowe użycia:

• Ń-e-sećʼi-ni.

  Podnoszę się.

• Ń-e-sećʼi-che.

  Podnoszę (coś).

• Ń-e-sećʼi-ne.

  Jestem podnoszony.

• Ń-e-lepi-ni.

  Żyję.

• Ń-e-lepi-kʼi.

  Ożywiam.

Te morfemy można również używać, gdy morfem, do którego są doczepione, nie pełni roli orzeczenia:

• Tüphâ-châ-â-sfâl.

  Mówiący jest ptakiem.

Czas i tryb

Po rozszerzeniu strony można dodać końcówki czasu lub trybu:

• Th-e-lepi-ni.

  Żyjesz.

• Th-e-lepi-ni-f.

  Żyłeś.

• Th-e-lepi-ni-tʼ.

  Zmierzasz ku życiu.

• Th-e-lepi-ni-kh.

  Żyłbyś.

• Th-e-lepi-ni-ćʼ.

  Żyj.