Słownik języka higańskiego

Na tej stronie zaprezentowane zostaną słowa higańskie, pogrupowane alfabetycznie. Historia języka higańskiego to przeszło trzydzieści wieków ciągłego rozwoju. Słowa w tak dużym okresie czasu zmieniały swe znaczenie, podobnie jak znaki, co będzie tu zasygnalizowane, do każdego słowa, będą podane także różne czytania znaków oraz synonimy.

Wymowa samogłosek w j. higańskim (IPA):

a [a]- samogłoska otwarta przednia niezaokrąglona , np. samú- morze, Sagō - prowincja Sagō;

a [ɐ]- samogłoska prawie otwarta centralna, zawsze poprzedza samogłoskę półotwartą tylną zaokrągloną [ɔ] lub [o], np. kolejno : gao- stan (państwo, urząd), waó- flaga;

á [ʌ]- samogłoska półotwarta tylna niezaokrąglona- - np. waká- krzywda, bán- garnizon, nie występuje przed samogłoskami, zastąpione przez ɐ, bądź æ w dialekcie płd. Shúk-np. gáili (gæili)- paproć;

à [ʌ:]- dźwięk niemal identyczny z powyższym, charakteryzuje się jednak iloczasem, dziś rzadko używany, np. gàchi- strumyk, częsty w dialektach północnej Higanii, np. wschodnich Wyżyn- suàji- tratwa;

â [ɐ]- jedynie po spółgłoskach lub na końcu wyrazu, spółgłoska przed nią zawsze wymawiana jest z przydechem, np. mâló- pierwiastek, czy hân - wielki

ā [a:]- wydłużone a, gdy poprzedza spółgłoski nosowe, spółgłoska nosowa tylnojęzykowo-miękkopodniebienna [ŋ] przechodzi w języczkową [ɴ].por. bán - garnizon i gān/kān- głowa, główny, centralny, ; np. gān-p.w., kāwā- Jego Cesarska Mość,

e [ɛ ]- samogłoska półotwarta przednia niezaokrąglona, np. kemó- wspólnota, gekukì- państwo

e [e ]- samogłoska półprzymknięta przednia niezaokrąglona- prócz złożeń, zawsze przed i, np. seigó- liga, stronnictwo, meicu- skrzynka

ê [œ]- samogłoska półotwarta przednia zaokrąglona- po spółgłoskach, np. bêli- kij, laska; wymawiana przed sonantami nosowymi powoduje zjawisko aspiracji, np. kên [kʰœŋ]- znak drogowy;

è [e:]- wymawiana z trwającym dwie mory iloczasem spółgłoska półprzymknięta przednia niezaokrąglona, np. chèsó- odstęp, èsui- wątpliwość, przed sonantami nosowymi ulega nazalizacji np. w nazwie prowincji Daìrènk [Dai:ɻẽŋ];

ē [ɛ:]- wymawiana z iloczasem samogłoska półotwarta przednia niezaokrąglona, np. dēnga- społeczeństwo, wē- chłód [Uwaga! - homonim- wē- zachód, wymawiane jednak z intonacją wznoszącą];

i [ i ]- samogłoska przymknięta przednia niezaokrąglona, wymawiana podobnie do polskiego i w wyrazie mila, czy siła, np. chin - armata, matói - plan, szkic

ì [i:]- i wymawiane z trwającym dwie mory iloczasem, np. r'ì- słowo, sentencja, stwierdzenie, postanowienie, Nekì - higańskie bóstwo;

o [ɔ]- samogłoska półotwarta tylna zaokrąglona, np. konók- drób, odó- wspólnota,

ô [ɒ̈]- samogłoska otwarta centralna zaokrąglona, np. môkri -wkładać , zaidô -kapral,

ó [o] -, samogłoska półprzymknięta tylna zaokrąglona, występuje statycznie w największej liczbie słów higańskich zakończonych samogłoską, np. chó- linia, słup , hó - rada (jako organ), gdy słowo zakończone jest spółgłoską, z reguły o zamienia się w ʊ (samogłoska prawie przymknięta tylna scentralizowana zaokrąglona) , np. sanók- [sanʊk]- przepływ,

ō [ɒ]- samogłoska otwarta tylna zaokrąglona, np kōli- płot, ogrodzenie, maórō - obliczanie,

u [u]- samogłoska przymknięta tylna zaokrąglona – wymawiając ją układam usta w dzióbek, mniej zaokrąglony jednak niż w j. polskim,np. yubu- baza wojskowa, gekukì (wymawiane tak przez konserwatywnych użytkowników, przeważnie jednak u się pomija),

ú [u:]-samogłoska przymknięta tylna zaokrąglona , np. kalú- wdzięczność, wúwú- pływać,

ù [øˑ]- wymawiana z iloczasem (symbol ˑ- dodatkowa krótkość) samogłoska półprzymknięta przednia zaokrąglona, częściej jednak realizowana jako: ʊ; np. laomù- kocioł, garnek, wedùl- chwila, moment. Samogłoska ù wymawiana jest jako øˑ jedynie przez mówiących dialektami waisók i owó, wschodnimi gwarami dialektu Wschodniego Wybrzeża i użytkowników języka pawwùk i gābi na wyspach Wēyu, np. j. pawwùk- laaùmk [la:øˑɱk] - sieć rybacka, czy d. ezraa (wschodni) j. gābi- pnùlj [pɳøˑlʤ] - okno,

ū [ɯ]- samogłoska przymknięta tylna niezaokrąglona, np. ekarū- mrowisko, chūwii- wsypać, zebrać;

Ponadto należy pamiętać o istniejących w języku higańskim samogłoskach wymawianych z iloczasem, przy jednoczesnym ich ścieśnieniu, tj. : -ah, -eh, -ih i -uh , np. waihti- wąskie przejście, czy gáccah- grad. Dziś częściej są one jednak realizowane jako samogłoski długie.