Słownik:Język enencki: Różnice pomiędzy wersjami
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
(→M) |
|||
(Nie pokazano 12 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
Linia 16: | Linia 16: | ||
==Słowa pospolite== | ==Słowa pospolite== | ||
===A=== | ===A=== | ||
− | *'''ā́l''' ''oks.'', ''redup.'' 1. nos | + | *'''ā́ku''' ''par.'' 1. stary; 2. starzec |
− | *'''ár''' '' | + | *'''ā́l''' ''oks.'', ''redup.'' 1. nos; 2. szczyt (góry), wierzchołek |
+ | *'''amṓn''' ''oks.'' 1. babcia, babka | ||
+ | *'''ámu''' ''prop.'' 1. dziadek, dziad; 2. ''przen.'' przodek | ||
+ | *'''ámpaki''' ''prop.'' 1. pradziadek, pradziad; 2. ''przen.'' przodek | ||
+ | *'''ampawwâma''' ''prop.'' 1. prababcia, prababka | ||
+ | *'''ár''' ''par.'', ''I gr.''1. opowiadać | ||
*'''arân''' ''par.'' 1. opowieść, historia, opowiadanie | *'''arân''' ''par.'' 1. opowieść, historia, opowiadanie | ||
*'''ástoa''' ''prop.'' 1. człowiek<ref>Patrz: énen</ref>, istosta ludzka | *'''ástoa''' ''prop.'' 1. człowiek<ref>Patrz: énen</ref>, istosta ludzka | ||
Linia 23: | Linia 28: | ||
*'''ašû''' ''par.'' 1. mężczyzna | *'''ašû''' ''par.'' 1. mężczyzna | ||
*'''ā́ysa''' ''II gr.'' (1. dowolny) 1. iść gdzieś, jechać gdzieś | *'''ā́ysa''' ''II gr.'' (1. dowolny) 1. iść gdzieś, jechać gdzieś | ||
+ | |||
+ | ===B=== | ||
+ | *'''báyi''' ''par.'', ''II gr.'' (łu) 1. krwawić | ||
+ | *'''bṓli''' ''par.'' 1. rekin | ||
===D=== | ===D=== | ||
+ | *'''daydā́''' ''oks.'' 2. południe (kierunek) | ||
+ | **'''daymá''' ''oks.'' 2. południe (czas) | ||
+ | *'''dayí''' ''oks.'' (tem.ob. -dā́yi-) 1. być południe | ||
*'''díla''' ''par.'' 1. lecieć, latać | *'''díla''' ''par.'' 1. lecieć, latać | ||
*'''diláo''' ''mn.okr.'' 1. skrzydło | *'''diláo''' ''mn.okr.'' 1. skrzydło | ||
Linia 36: | Linia 48: | ||
===F=== | ===F=== | ||
*'''fáha''' ''par.'', ''II gr.'' (1. łu) 1. pozostawiać, opuszczać | *'''fáha''' ''par.'', ''II gr.'' (1. łu) 1. pozostawiać, opuszczać | ||
+ | *'''fémbu''' ''par.'' 1. żaba | ||
+ | *'''fíhu''' ''prop.'', ''mn.nokr.'' 1. ryby | ||
*'''fṓn''' ''oks.'', ''I gr.'' 1. robić; 2. zaimek czasownikowy, znana, powtórzona czynność | *'''fṓn''' ''oks.'', ''I gr.'' 1. robić; 2. zaimek czasownikowy, znana, powtórzona czynność | ||
Linia 45: | Linia 59: | ||
===Ĝ=== | ===Ĝ=== | ||
*'''ĝáya''' ''par.'' 1. droga, ścieżka | *'''ĝáya''' ''par.'' 1. droga, ścieżka | ||
+ | *'''ĝezné''' ''oks.'' 1. żyć | ||
+ | *'''ĝezó''' ''oks.'' 1. życie | ||
+ | *'''ĝydâ''' ''par.'' 1. północ (kierunek) | ||
+ | *'''gū́yma''' ''par.'' 1. północ (czas) | ||
+ | *'''ĝuši''' ''par.'' 1. być północ | ||
===H=== | ===H=== | ||
Linia 50: | Linia 69: | ||
*'''hessā́ti''' ''der.syng.'' 1. pogoda; 2. ''poet.'', ''książk.'' chmura | *'''hessā́ti''' ''der.syng.'' 1. pogoda; 2. ''poet.'', ''książk.'' chmura | ||
*'''híli''' ''par.'' 1. córka | *'''híli''' ''par.'' 1. córka | ||
+ | *'''hṓrma''' ''prop.'' (tem.ob. -horom- lub -horim-) 1. nienawiść | ||
+ | *'''hôro''' ''prop.'' 1. nienawidzić | ||
+ | *'''hóska''' ''par.'', ''mn.nokr.'' 1. burza | ||
+ | *'''hoskā́ti''' ''par.'', ''der.syng.'' 1. piorun | ||
*'''hózi''' ''par.'' 1. wolny, swobodny | *'''hózi''' ''par.'' 1. wolny, swobodny | ||
*'''hustâ''' ''par.'' 1. wolność, swoboda | *'''hustâ''' ''par.'' 1. wolność, swoboda | ||
+ | |||
===I=== | ===I=== | ||
− | *'''ī́ki''' 1. teraz | + | *'''ī́ki''' ''par.'' 1. teraz |
*'''íłka''' ''par.'' 1. ulica (w mieście) | *'''íłka''' ''par.'' 1. ulica (w mieście) | ||
+ | *'''íssa''' ''par.'', ''I gr.'' 1. rdza; 2. rdzewieć | ||
===K=== | ===K=== | ||
*'''kája''' ''par.'', ''mod.'' 1. nie móc, nie potrafić, nie umieć | *'''kája''' ''par.'', ''mod.'' 1. nie móc, nie potrafić, nie umieć | ||
− | *'''kā́n''' ''oks.'', ''mn.nokr.'' 1. światło; 2. świecić | + | *'''kā́n''' ''oks.'', ''mn.nokr.'' 1. światło; 2. świecić; 3. ''w złożeniach'', ''poet.'' kwiat |
+ | *'''kangā́n''' ''oks.'', ''mn.nokr.'', ''II gr.'' (łu) 1. kwiat; 2. kwitnąć | ||
*'''káwwa''' ''par.'' 1. biec, biegać; 2. bieg | *'''káwwa''' ''par.'' 1. biec, biegać; 2. bieg | ||
*'''káwwi''' ''par.'' 1. szybki | *'''káwwi''' ''par.'' 1. szybki | ||
Linia 64: | Linia 90: | ||
*'''ka’í''' ''oks.'' 1. jasny, świetlisty | *'''ka’í''' ''oks.'' 1. jasny, świetlisty | ||
*'''kḗke''' ''par.'', ''II gr.'' (1. ley) 1. dawać | *'''kḗke''' ''par.'', ''II gr.'' (1. ley) 1. dawać | ||
+ | *'''kíli''' ''prop.'', ''mn.nokr.'', ''I gr.''/ ''II gr.'' (5. saw) 1. pole/a uprawne; 2. orać, ryć w ziemi, uprawiać ziemię; 3. ziemie/a, obszar(y); 4. świat, Kyon; 6. (o słońcu) zachodzić | ||
+ | *'''kilídā''' ''prop.'' (tem.ob.: -kildā-) 1. zachód (kierunek) | ||
+ | *'''kī́lma''' ''prop.'' (tem.ob.: -kīlim-) 1. zachód słońca | ||
+ | *'''kmawā́ti''' ''par.'' (tem.ob.: -kimaw-), ''der.syng.'' 1. mały kamień, kamyk | ||
+ | *'''kmáwi''' ''par.'', ''mn.nokr.'' (tem.ob -kimawā-) 1. duże kamienie, głazy, skały | ||
*'''kóne''' ''par.'', ''I gr.'' 1. odwiedzać, gościć (u kogoś) | *'''kóne''' ''par.'', ''I gr.'' 1. odwiedzać, gościć (u kogoś) | ||
*'''kónen''' ''par.'' 1. gość | *'''kónen''' ''par.'' 1. gość | ||
Linia 69: | Linia 100: | ||
===L=== | ===L=== | ||
− | *'''lâni''' ''prop.'', ''mn.okr.'', 1. ręce, ramiona; 2. trzymać | + | *'''lâni''' ''prop.'', ''mn.okr.'', ''I gr.'' 1. ręce, ramiona; 2. trzymać |
+ | *'''láymu''' ''par.'' 1. nóż, sztylet | ||
+ | *'''leyĝezné''' ''oks.'', ''III gr.'' 1. przeżyć, przetrwać | ||
*'''lí''' ''oks.'' 1. ten, tamten | *'''lí''' ''oks.'' 1. ten, tamten | ||
*'''líli''' ''par.'' 1. (wzmocnienie) ten, ten tu, ten oto | *'''líli''' ''par.'' 1. (wzmocnienie) ten, ten tu, ten oto | ||
Linia 84: | Linia 117: | ||
===M=== | ===M=== | ||
*'''maĝâl''' ''par.'' 1. dom, budynek mieszkalny<ref>Patrz: veĝespê</ref> | *'''maĝâl''' ''par.'' 1. dom, budynek mieszkalny<ref>Patrz: veĝespê</ref> | ||
− | *'''mátta''' ''prop.'' (tem. -matit-), ''I'' lub ''II gr.'' 1. spotykać (się); 2. spotkanie | + | *'''mā́na''' ''par.'' (tem.ob.: -min-), ''mn.nokr.'' 1. wody, woda |
+ | *'''mnā́ti''' ''par.'' (tem. ob.: -min-), ''der.syng.'' 1. kropla | ||
+ | *'''mátta''' ''prop.'' (tem.ob.: -matit-), ''I'' lub ''II gr.'' 1. spotykać (się); 2. spotkanie | ||
+ | *'''mā́xa''' ''prop.'' (tem.ob.: -mix-), ''I gr.'' 1. umierać; 2. śmierć | ||
*'''mé''' ''oks.'', ''I gr.'' 1. być<ref>Używany jako łącznik; nie posiada znaczenia ''istnieć'' — w tym kontekście należy użycia czasownika ''bā́wji'' bądź ''dū́yi'': | *'''mé''' ''oks.'', ''I gr.'' 1. być<ref>Używany jako łącznik; nie posiada znaczenia ''istnieć'' — w tym kontekście należy użycia czasownika ''bā́wji'' bądź ''dū́yi'': | ||
<br/>"Pā́wgadas ''metá'' énen šúbbi." ''Paugadas'' był ''mądrym człowiekiem.'' | <br/>"Pā́wgadas ''metá'' énen šúbbi." ''Paugadas'' był ''mądrym człowiekiem.'' | ||
<br/>"Pā́wgadas ''metá'' šúbbi." ''Paugadas'' był ''mądry.'' | <br/>"Pā́wgadas ''metá'' šúbbi." ''Paugadas'' był ''mądry.'' | ||
<br/>"Šo šáwa, tubóla ''bā́wji''." ''Myślę, więc'' jestem (istnieję)''.''</ref> | <br/>"Šo šáwa, tubóla ''bā́wji''." ''Myślę, więc'' jestem (istnieję)''.''</ref> | ||
+ | *'''mégmu''' ''prop.'' (tem.ob.: -megim-), ''II gr.'' (łu) 1. przebijać, rozrywać; 2. (o słońcu) wschodzić | ||
+ | *'''megmúdâ''' ''prop.'' 2. wschód (kierunek) | ||
+ | *'''megmûma''' ''prop.'' 1. wschód (słońca) | ||
+ | *'''mesné''' ''oks.'' ''II gr.'' (saw) 1. być mgła | ||
+ | *'''méše''' ''par.'' 1. mgła | ||
+ | *'''mézmi''' ''prop.'' (tem.ob,: -mezim-), ''II gr.'' (łu) 1. pękać, rozrywać się; 2. wybuchać | ||
*'''mī́bi''' ''par.'', ''I gr.'' 1. śmiać się | *'''mī́bi''' ''par.'', ''I gr.'' 1. śmiać się | ||
*'''mī́stā''' ''prop.'' 1. wczoraj | *'''mī́stā''' ''prop.'' 1. wczoraj | ||
Linia 94: | Linia 136: | ||
*'''mizá''' ''oks.'', ''I gr.'' 1. spoglądać, patrzeć; 2. mina, wyraz twarzy, spojrzenie | *'''mizá''' ''oks.'', ''I gr.'' 1. spoglądać, patrzeć; 2. mina, wyraz twarzy, spojrzenie | ||
*'''mī́zmō''' ''prop.'' 1. kiedyś, wcześniej, dawniej | *'''mī́zmō''' ''prop.'' 1. kiedyś, wcześniej, dawniej | ||
− | *'''mī́zmore''' ''prop.'', ''arch.'' | + | *'''mī́zmore''' ''prop.'', ''arch.'' — por. ''mī́zmō'' (wersja zwinięta) |
*'''momôre''' ''prop.'' 1. gdyż, ponieważ; 2. przecież, przeto, toż, toć; 3. ''rzad.'', ''dial.'' teraz, w tym momencie | *'''momôre''' ''prop.'' 1. gdyż, ponieważ; 2. przecież, przeto, toż, toć; 3. ''rzad.'', ''dial.'' teraz, w tym momencie | ||
− | *'''móre''' ''prop. | + | *'''móre''' ''prop.'' 1. czas; 2. raz (wydarzenie) |
===N=== | ===N=== | ||
Linia 106: | Linia 148: | ||
*'''názi''' ''par.'' 1. równy, taki sam | *'''názi''' ''par.'' 1. równy, taki sam | ||
*'''nére''' ''par.'', ''redup.'' 1. serce | *'''nére''' ''par.'', ''redup.'' 1. serce | ||
+ | *'''néz''' ''par.'', ''mn.nokr.'' 1. lata | ||
===O=== | ===O=== | ||
Linia 112: | Linia 155: | ||
*'''ōvitâ''' ''par.'' 1. piękno; 2. piękność, piękna osoba | *'''ōvitâ''' ''par.'' 1. piękno; 2. piękność, piękna osoba | ||
*'''ṓvo''' ''par.'' 1. piękno, uroda | *'''ṓvo''' ''par.'' 1. piękno, uroda | ||
+ | *'''óyka''' ''par.'', ''II gr.'' (1. saw; 3. łu) 1. drżeć; 2. drżenie, dreszcz; 3. czuć, przeczuwać | ||
+ | *'''oykā́ma''' ''par.'', ''mn.nokr.'' 1. zmysły | ||
*'''ṓzo''' ''par.'' 1. choroba | *'''ṓzo''' ''par.'' 1. choroba | ||
===P=== | ===P=== | ||
+ | *'''pabawúri''' ''par.'' 1. bardzo ciężki; 2. ważny, istotny | ||
+ | *'''págu''' ''prop.'', ''II gr.'' (łu) 1. bać się, przestraszyć się; 2. strach | ||
+ | *'''palā́ti''' ''par.'', ''der.syng.'' 1. rana | ||
+ | *'''páli''' ''par.'', ''mn.nokr.'', ''II gr.'' (2. łu) 1. krew; 2. (o krwi) płynąć, lecieć | ||
+ | *'''palné''' ''oks.'', ''II gr.'' (saw), ''mn.nokr.'' 1. ''arch.'' przebijać pierś; 2. ''arch.'' skazywać na śmierć; 3. karać, ''praw.'' skazywać; 4. kary | ||
+ | *'''pawū́mma''' ''par.'' 1. ciężar, ładunek, coś ciężkiego | ||
+ | *'''pawúri''' ''par.'' 1. ciężki | ||
+ | *'''pawúro''' ''par.'' 1. ciężar, waga | ||
*'''péska''' ''par.'', ''I gr.'' 1. szczypać; 2. uszczypnięcie | *'''péska''' ''par.'', ''I gr.'' 1. szczypać; 2. uszczypnięcie | ||
Linia 121: | Linia 174: | ||
===S=== | ===S=== | ||
+ | *'''sā́ĝma''' ''prop.'' (tem.ob. -saĝim-) 1. zdrowie | ||
*'''sakkazná''' ''oks.'', ''kauz.'', ''II gr.'' (1. łu) 1. oświecać, rozświetlać | *'''sakkazná''' ''oks.'', ''kauz.'', ''II gr.'' (1. łu) 1. oświecać, rozświetlać | ||
*'''sakkṓva''' ''kauz.'' 1. upiększać | *'''sakkṓva''' ''kauz.'' 1. upiększać | ||
+ | *'''saksáĝa''' ''par.'', ''kauz.'', ''II gr.'' (saw) 1. leczyć, uzdrawiać | ||
+ | *'''saksā́ĝma''' ''prop.'' (tem.ob. -saksaĝim-) 1. uzdrowienie | ||
*'''sammī́ba''' ''par.'', ''kauz.'' 1. rozśmieszać; 2. bawić, sprawiać rozrywkę | *'''sammī́ba''' ''par.'', ''kauz.'' 1. rozśmieszać; 2. bawić, sprawiać rozrywkę | ||
*'''sammibâ''' ''par.'' 1. osoba, która zabawia lub umie zabawiać innych | *'''sammibâ''' ''par.'' 1. osoba, która zabawia lub umie zabawiać innych | ||
+ | *'''sáppaga''' ''prop.'', ''kauz.'' ''II gr.'' (wszystkie) 1. prestraszyć | ||
+ | *'''sappáka''' ''par.'', ''kauz.'', ''II gr.'' (łu) 1. powiększać | ||
*'''savúja''' ''par.'', ''kauz.'', ''I gr.'' 1. pozwalać, zezwalać, dawać pozwolenie | *'''savúja''' ''par.'', ''kauz.'', ''I gr.'' 1. pozwalać, zezwalać, dawać pozwolenie | ||
+ | *'''sáxni''' ''par.'' 1. zdrowy | ||
*'''séme''' ''par.'' 1. dobry; 2. zdrowy | *'''séme''' ''par.'' 1. dobry; 2. zdrowy | ||
*'''sémo''' ''par.'' wariant ''sé’o'' (q.v.) | *'''sémo''' ''par.'' wariant ''sé’o'' (q.v.) | ||
Linia 134: | Linia 193: | ||
===Š=== | ===Š=== | ||
+ | *'''šétti''' ''par.'', ''I gr.'' 1. gniew, złość; 2. gniewać się, być złym | ||
*'''šikutâ''' ''par.'' 1. lewa strona | *'''šikutâ''' ''par.'' 1. lewa strona | ||
*'''šíku''' ''par.'' 1. lewy | *'''šíku''' ''par.'' 1. lewy | ||
Linia 139: | Linia 199: | ||
*'''šikula’ī́ltā''' ''prop.'' 1. leworęczność | *'''šikula’ī́ltā''' ''prop.'' 1. leworęczność | ||
*'''ši’ā́ysa''' ''II gr.'' (1. dowolny) 1. odchodzić skądś | *'''ši’ā́ysa''' ''II gr.'' (1. dowolny) 1. odchodzić skądś | ||
+ | *'''šúgmi''' ''prop.'' (tem.ob. -šugim-) 1. mądry | ||
===T=== | ===T=== | ||
*'''tā́''' ''oks.'' 1. słońce; 2. dzień | *'''tā́''' ''oks.'' 1. słońce; 2. dzień | ||
+ | *'''táła''' ''par.'', ''II gr.'' (ley) 1. brać, zabierać | ||
+ | *'''tā́pi''' ''par.'' (tem.ob. -tip-), ''II gr.'' (saw, łu) 1. pić | ||
+ | *'''tára''' ''prop.'', ''mn.nokr.'' 1. pióra | ||
+ | *'''tarâti''' ''prop.'', ''der.syng.'' 1. pióro | ||
*'''tárka''' ''par.'' 1. drzewo | *'''tárka''' ''par.'' 1. drzewo | ||
*'''tā́tā''' ''prop.'' 1. dzisiaj, dziś | *'''tā́tā''' ''prop.'' 1. dzisiaj, dziś | ||
*'''tā́w''' ''oks.'' 1. zły, niedobry; 2. chory, źle się czuć(~ący) | *'''tā́w''' ''oks.'' 1. zły, niedobry; 2. chory, źle się czuć(~ący) | ||
− | *''' | + | *'''tawdā́''' ''oks.'' 1. zło |
+ | *'''têyu''' ''prop.'', ''II gr.'' (saw) 1. jeść | ||
*'''tí''' ''oks.'' 1. jeden | *'''tí''' ''oks.'' 1. jeden | ||
*'''tî''' ''par.'' 1. tylko, jedynie; 2. ale, lecz | *'''tî''' ''par.'' 1. tylko, jedynie; 2. ale, lecz | ||
Linia 155: | Linia 221: | ||
===U=== | ===U=== | ||
+ | *'''úłi''' ''par.'' 1. noc | ||
+ | *'''ū́ra''' ''par.'', ''mn.nokr.'' 1. morza/e, ocean(y) | ||
+ | *'''ūramṓn'''<ref>Dosł. ''babka mórz''.</ref> ''oks.'' 1. meduza | ||
*'''úski''' ''par.'' 1. chory | *'''úski''' ''par.'' 1. chory | ||
+ | *'''uššóska''' ''par.'', ''mn.nokr.'' 1. sztorm | ||
===V=== | ===V=== | ||
Linia 161: | Linia 231: | ||
*'''véĝe''' ''par.'' 1. ogień; 2. ognisko | *'''véĝe''' ''par.'' 1. ogień; 2. ognisko | ||
*'''veĝespê''' ''par.'' 1. domostwo, ognisko domowe<ref>Patrz: maĝâl</ref> | *'''veĝespê''' ''par.'' 1. domostwo, ognisko domowe<ref>Patrz: maĝâl</ref> | ||
− | *'''víšša''' ''par.'' 1. 'I gr.'' kochać | + | *'''víšša''' ''par.'' 1. 'I gr.'' kochać |
+ | *'''viššā́ma''' ''par.'' (tem.ob. -viššim-) 1. miłość | ||
*'''vúji''' ''par.'' 1. ''form.'', ''I gr.'' móc, mieć pozwolenie; 2. prawo, przywilej, możliwość | *'''vúji''' ''par.'' 1. ''form.'', ''I gr.'' móc, mieć pozwolenie; 2. prawo, przywilej, możliwość | ||
Linia 171: | Linia 242: | ||
==Formanty słowotwórcze== | ==Formanty słowotwórcze== | ||
+ | *'''-dā''' — por. ''-tā'' (nowszy wariant) | ||
+ | *'''-ma''' (powoduje wzdłużenie samogłoski przed sobą) — tworzy rzeczowniki abstrakcyjne; oryginalnie nadawało znaczenie jednorazowości | ||
+ | *'''-mi''' — tworzy liczebniki porządkowe | ||
+ | *'''-né''' ''oks.'', ''nieprod.'' — sufiks czasownikowy o trudnym do określenia, acz głównie kauzatywnym znaczeniu | ||
+ | '''-o''' — tworzy rzeczowniki abstrakcyjne odnoszące się do miary, ilości | ||
+ | *'''-tā''' — tworzy rzeczowniki abstrakcyjne; oryginalnie nadawało znaczenie wielości, powtarzalności, ogólności | ||
==Kyonizmy== | ==Kyonizmy== | ||
==Ziemianizmy== | ==Ziemianizmy== |
Aktualna wersja na dzień 16:02, 27 gru 2018
Nowy słownik
Legenda
I gr. — czasownik I grupy;
II gr. — czasownik II grupy;
III gr. — czasownik III grupy;
der.syng. — derywat syngulatywny;
zdrobn. — zdrobnienie;
mn.nokr — liczba mnoga nieokreślona;
mn.okr. — liczba mnoga określona;
oks. — akcent oksytoniczny;
par. — akcent paroksytoniczny;
prop. — akcent proparoksytoniczny;
redup. — tworzenie liczby mnogiej określonej poprzez reduplikację;
(1. a; 2. b) — czasownik przyjmuje przedrostek a w znaczeniu 1, przedrostek b w znaczeniu dwa.
Słowa pospolite
A
- ā́ku par. 1. stary; 2. starzec
- ā́l oks., redup. 1. nos; 2. szczyt (góry), wierzchołek
- amṓn oks. 1. babcia, babka
- ámu prop. 1. dziadek, dziad; 2. przen. przodek
- ámpaki prop. 1. pradziadek, pradziad; 2. przen. przodek
- ampawwâma prop. 1. prababcia, prababka
- ár par., I gr.1. opowiadać
- arân par. 1. opowieść, historia, opowiadanie
- ástoa prop. 1. człowiek[1], istosta ludzka
- astótā propr. 1. ludzkość, rodzaj ludzki
- ašû par. 1. mężczyzna
- ā́ysa II gr. (1. dowolny) 1. iść gdzieś, jechać gdzieś
B
- báyi par., II gr. (łu) 1. krwawić
- bṓli par. 1. rekin
D
- daydā́ oks. 2. południe (kierunek)
- daymá oks. 2. południe (czas)
- dayí oks. (tem.ob. -dā́yi-) 1. być południe
- díla par. 1. lecieć, latać
- diláo mn.okr. 1. skrzydło
E
- énen prop. 1. człowiek[2]; 2. obywatel, mieszkaniec
- enéntā 1. człowieczeństwo
- fáta prop. 1. syn
- fḗli mn.nokr. 1. chmura
F
- fáha par., II gr. (1. łu) 1. pozostawiać, opuszczać
- fémbu par. 1. żaba
- fíhu prop., mn.nokr. 1. ryby
- fṓn oks., I gr. 1. robić; 2. zaimek czasownikowy, znana, powtórzona czynność
G
- gónjen par. 1. gospodarz
- gónji par. 1. gościć (u siebie)
- góyma par., II gr. (1. saw) 1. niszczyć, psuć
Ĝ
- ĝáya par. 1. droga, ścieżka
- ĝezné oks. 1. żyć
- ĝezó oks. 1. życie
- ĝydâ par. 1. północ (kierunek)
- gū́yma par. 1. północ (czas)
- ĝuši par. 1. być północ
H
- hésse par., mn.nokr. 1. niebo
- hessā́ti der.syng. 1. pogoda; 2. poet., książk. chmura
- híli par. 1. córka
- hṓrma prop. (tem.ob. -horom- lub -horim-) 1. nienawiść
- hôro prop. 1. nienawidzić
- hóska par., mn.nokr. 1. burza
- hoskā́ti par., der.syng. 1. piorun
- hózi par. 1. wolny, swobodny
- hustâ par. 1. wolność, swoboda
I
- ī́ki par. 1. teraz
- íłka par. 1. ulica (w mieście)
- íssa par., I gr. 1. rdza; 2. rdzewieć
K
- kája par., mod. 1. nie móc, nie potrafić, nie umieć
- kā́n oks., mn.nokr. 1. światło; 2. świecić; 3. w złożeniach, poet. kwiat
- kangā́n oks., mn.nokr., II gr. (łu) 1. kwiat; 2. kwitnąć
- káwwa par. 1. biec, biegać; 2. bieg
- káwwi par. 1. szybki
- káwwo par. 1. prędkość
- ka’í oks. 1. jasny, świetlisty
- kḗke par., II gr. (1. ley) 1. dawać
- kíli prop., mn.nokr., I gr./ II gr. (5. saw) 1. pole/a uprawne; 2. orać, ryć w ziemi, uprawiać ziemię; 3. ziemie/a, obszar(y); 4. świat, Kyon; 6. (o słońcu) zachodzić
- kilídā prop. (tem.ob.: -kildā-) 1. zachód (kierunek)
- kī́lma prop. (tem.ob.: -kīlim-) 1. zachód słońca
- kmawā́ti par. (tem.ob.: -kimaw-), der.syng. 1. mały kamień, kamyk
- kmáwi par., mn.nokr. (tem.ob -kimawā-) 1. duże kamienie, głazy, skały
- kóne par., I gr. 1. odwiedzać, gościć (u kogoś)
- kónen par. 1. gość
- košúnni par., redup. 1. pies
L
- lâni prop., mn.okr., I gr. 1. ręce, ramiona; 2. trzymać
- láymu par. 1. nóż, sztylet
- leyĝezné oks., III gr. 1. przeżyć, przetrwać
- lí oks. 1. ten, tamten
- líli par. 1. (wzmocnienie) ten, ten tu, ten oto
- lígza par., I gr. 1. mleko; 2. karmić dziecko piersią
- lī́ni par. 1. rano; 2. jutro
- línki par. 1. poranny; 2. jutrzejszy
- líwpi par.1. wysoki
- líwpo par. 1. wysokość; 2. godność, dostojeństwo
Ł
- łudíla par., III gr. 1. wylecieć, wyfrunąć; 2. odlecieć, odfrunąć
- łulâni prop., III gr. 1. chwycić, złapać
M
- maĝâl par. 1. dom, budynek mieszkalny[3]
- mā́na par. (tem.ob.: -min-), mn.nokr. 1. wody, woda
- mnā́ti par. (tem. ob.: -min-), der.syng. 1. kropla
- mátta prop. (tem.ob.: -matit-), I lub II gr. 1. spotykać (się); 2. spotkanie
- mā́xa prop. (tem.ob.: -mix-), I gr. 1. umierać; 2. śmierć
- mé oks., I gr. 1. być[4]
- mégmu prop. (tem.ob.: -megim-), II gr. (łu) 1. przebijać, rozrywać; 2. (o słońcu) wschodzić
- megmúdâ prop. 2. wschód (kierunek)
- megmûma prop. 1. wschód (słońca)
- mesné oks. II gr. (saw) 1. być mgła
- méše par. 1. mgła
- mézmi prop. (tem.ob,: -mezim-), II gr. (łu) 1. pękać, rozrywać się; 2. wybuchać
- mī́bi par., I gr. 1. śmiać się
- mī́stā prop. 1. wczoraj
- mī́z oks. 1. arch. twarz; 2. arch., poet. mina, wyraz twarzy (szczególnie surowy); 3. przest. przód, front; 4. przed (w przestrzeni i w czasie)
- mizá oks., I gr. 1. spoglądać, patrzeć; 2. mina, wyraz twarzy, spojrzenie
- mī́zmō prop. 1. kiedyś, wcześniej, dawniej
- mī́zmore prop., arch. — por. mī́zmō (wersja zwinięta)
- momôre prop. 1. gdyż, ponieważ; 2. przecież, przeto, toż, toć; 3. rzad., dial. teraz, w tym momencie
- móre prop. 1. czas; 2. raz (wydarzenie)
N
- nákma prop. 1. gdzie
- nán oks., II gr. (1. saw) 1. spadać
- nastâ par. 1. równość
- nátu par. 1. ziarno
- náwa 1. czemu, dlaczego
- názi par. 1. równy, taki sam
- nére par., redup. 1. serce
- néz par., mn.nokr. 1. lata
O
- ṓgi mod. 1. nie rób (wyraża zakaz)
- ṓvi par. 1. piękny
- ōvitâ par. 1. piękno; 2. piękność, piękna osoba
- ṓvo par. 1. piękno, uroda
- óyka par., II gr. (1. saw; 3. łu) 1. drżeć; 2. drżenie, dreszcz; 3. czuć, przeczuwać
- oykā́ma par., mn.nokr. 1. zmysły
- ṓzo par. 1. choroba
P
- pabawúri par. 1. bardzo ciężki; 2. ważny, istotny
- págu prop., II gr. (łu) 1. bać się, przestraszyć się; 2. strach
- palā́ti par., der.syng. 1. rana
- páli par., mn.nokr., II gr. (2. łu) 1. krew; 2. (o krwi) płynąć, lecieć
- palné oks., II gr. (saw), mn.nokr. 1. arch. przebijać pierś; 2. arch. skazywać na śmierć; 3. karać, praw. skazywać; 4. kary
- pawū́mma par. 1. ciężar, ładunek, coś ciężkiego
- pawúri par. 1. ciężki
- pawúro par. 1. ciężar, waga
- péska par., I gr. 1. szczypać; 2. uszczypnięcie
R
- rumê par., II gr. (2. saw) 1. deszcz; 2. padać (o deszczu)
S
- sā́ĝma prop. (tem.ob. -saĝim-) 1. zdrowie
- sakkazná oks., kauz., II gr. (1. łu) 1. oświecać, rozświetlać
- sakkṓva kauz. 1. upiększać
- saksáĝa par., kauz., II gr. (saw) 1. leczyć, uzdrawiać
- saksā́ĝma prop. (tem.ob. -saksaĝim-) 1. uzdrowienie
- sammī́ba par., kauz. 1. rozśmieszać; 2. bawić, sprawiać rozrywkę
- sammibâ par. 1. osoba, która zabawia lub umie zabawiać innych
- sáppaga prop., kauz. II gr. (wszystkie) 1. prestraszyć
- sappáka par., kauz., II gr. (łu) 1. powiększać
- savúja par., kauz., I gr. 1. pozwalać, zezwalać, dawać pozwolenie
- sáxni par. 1. zdrowy
- séme par. 1. dobry; 2. zdrowy
- sémo par. wariant sé’o (q.v.)
- sé’o par. 1. dobro, dobroć
- sére par. 1. wszyscy [5]; 2. każdy [6]
- súli prop., redup. 1. ojciec
- súni par., mn.nokr. 1. wełna
Š
- šétti par., I gr. 1. gniew, złość; 2. gniewać się, być złym
- šikutâ par. 1. lewa strona
- šíku par. 1. lewy
- šikulá’īl prop. 1. leworęczny
- šikula’ī́ltā prop. 1. leworęczność
- ši’ā́ysa II gr. (1. dowolny) 1. odchodzić skądś
- šúgmi prop. (tem.ob. -šugim-) 1. mądry
T
- tā́ oks. 1. słońce; 2. dzień
- táła par., II gr. (ley) 1. brać, zabierać
- tā́pi par. (tem.ob. -tip-), II gr. (saw, łu) 1. pić
- tára prop., mn.nokr. 1. pióra
- tarâti prop., der.syng. 1. pióro
- tárka par. 1. drzewo
- tā́tā prop. 1. dzisiaj, dziś
- tā́w oks. 1. zły, niedobry; 2. chory, źle się czuć(~ący)
- tawdā́ oks. 1. zło
- têyu prop., II gr. (saw) 1. jeść
- tí oks. 1. jeden
- tî par. 1. tylko, jedynie; 2. ale, lecz
- tṓbu par. 1. pięta; 2. I gr. podążać (za); 3. po (w czasie), za (w przestrzeni)
- tobúmō prop. 1. kiedyś (w przyszłości), innym razem
- tobúmore prop., arch. — por. tobúmō (wersja zwinięta)
- tobútā prop. 1. jutro
- túka par. 1. koń
U
- úłi par. 1. noc
- ū́ra par., mn.nokr. 1. morza/e, ocean(y)
- ūramṓn[7] oks. 1. meduza
- úski par. 1. chory
- uššóska par., mn.nokr. 1. sztorm
V
- veĝā́ti par., der.syng. 1. płomień
- véĝe par. 1. ogień; 2. ognisko
- veĝespê par. 1. domostwo, ognisko domowe[8]
- víšša par. 1. 'I gr. kochać
- viššā́ma par. (tem.ob. -viššim-) 1. miłość
- vúji par. 1. form., I gr. móc, mieć pozwolenie; 2. prawo, przywilej, możliwość
W
- wámmi par. 1. duch, zjawa
Z
- ze mod. 1. nie (przed czasownikiem)
Formanty słowotwórcze
- -dā — por. -tā (nowszy wariant)
- -ma (powoduje wzdłużenie samogłoski przed sobą) — tworzy rzeczowniki abstrakcyjne; oryginalnie nadawało znaczenie jednorazowości
- -mi — tworzy liczebniki porządkowe
- -né oks., nieprod. — sufiks czasownikowy o trudnym do określenia, acz głównie kauzatywnym znaczeniu
-o — tworzy rzeczowniki abstrakcyjne odnoszące się do miary, ilości
- -tā — tworzy rzeczowniki abstrakcyjne; oryginalnie nadawało znaczenie wielości, powtarzalności, ogólności
Kyonizmy
Ziemianizmy
Stary Słownik
Stary słownik będzie stopniowo usuwany.
- fōn II gr. 1. robić coś; 2. działać, podejmować działanie; 3. zaimek czasownikowy
- ħaqa mn.nokr. 1. organy, narządy
- ī II gr. (1: wszystkie w zależnośći od kontekstu) 1. iść
- iš’ārni ż (temat: iš’ār-) mn.nokr. 1. gwiazdy
- kaffa (4: ndk. lay, dk. łu) 1. świeże powietrze; 2. przeciąg; 3. na dworze, na świeżym powietrzu; 4. wietrzyć
- kaffi 1. odświeżający, świeży
- kanpi 1. prosty (kształt); 2. oczywisty, jasny; 3. bezpośredni
- letʼo (dk. saw) 1. ofic. żądać, pragnąć, prosić
- letʼuro mn.nokr. 1. wole, pragnienia; 2. petycje, żądania
- liwpi 1. wysoki
- liwpo 1. wysokość
- loāpo mn.nokr. (2: ndk. /lay, dk. saw/lay saw; 3: ndk. lay łu, dk. łu/lay łu) 1. ładunki; 2. ładować; 3. wyładowywać
- lōpi 1. naród, grupa etniczna, lud; 2. arch. ród, rodzina, klan
- lōpitʼā 1. ż rodzaj, gatunek; 2. typ, rodzaj
- ła’na mn.nokr. 1. deszcze, deszcz
- ła’nāti der.syng. 1. kropla deszczu
- łeqa II gr., dwubiernikowy (1: dk. saw; 2: ndk. lay, dk. lay saw; 3: ndk. /lay; dk. łu/lay łu) 1. prowadzić, wieść; 2. przeprowadzać; 3. wyprowadzać
- łōpā mn.nokr. 1. panteon, ogół bóstw
- łōpātini ż (temat: łōpāti-) der.syng. 1. bóstwo, bóg, Sopati
- łʼušši 1. mały
- maħa (saw) 1. śmierć; 2. umierać
- māna mn.nokr. 1. wody, woda
- mānāti der.syng. 1. kropla
- may (1: ndk. lay, dk. saw); 2: łu) 1. kupować; 2. wykupować
- maysūl 1. sklepik, mały sklep, stragan, stoisko
- massoni ż (temat: masso-) 1. kot
- meys’ō 1. głuchy
- meytāle 1. niemy
- meywini 1. ślepy
- miyān redup. 1. twarz
- more mn.nokr. 1. czas
- morāti der.syng. 1. chwila
- mūpi mn.nokr. 1. studnie
- nere redup. 1. serce
- nišini ż (temat: niši-) 1. dziecko (wiek)[9]
- nu- (prefisk) 1. przeciw, w odpowiedzi, anty-
- nupāni (2. dk. saw, czasem łu) 1. obrona; 2. bronić, ochraniać
- nuri 1. plecy; 2. tył
- ōpa mn.nokr/poj. 1. papier 2. książka, dzieło literackie 3. dokument
- ōrši 1. brutalny, okrutny
- ōrširāwe’ni ż (temat: orširāwen-) 1. tyran, despota
- ōrširāwt’ā 1. tyrania
- ōršōrši 1. złowrogi; 2. paskudny, okropny; 3. brutalny, okrutny
- ō’suni ż (temat: ō’su-) 1. zwierzę
- pali (2: dk. łu) 1. krew; 2. krwawić
- palīl 1. krwisty, krwawy
- pamā 1. wojna
- pame’ni ż (temat: pamen-) 1. żołnierz (zawodowy)
- pāni (3,4: dk. łu) 1. uderzenie; 2. atak; 3. bić, uderzać; 4. atakować
- pānān 1. bitwa 2. bijatyka, bójka
- pānās’ā 1. pole bitwy
- paqi 1. duży, wielki
- pari mn.nokr. 1. prezenty, dary
- pata mn.okr. 1. nogi
- paur II gr. 1. ciężar; 2. dźwigać, nieść
- pauri 1. ciężki
- paywa mn.nokr. 1. owce
- pēkʼi redup. 1. wóz
- peōni redup. 1. dolina, równina; 2. łąka; 3. pejzaż; 4. książk. pole
- pēpeni ż, redup. (temat: pēpe-) 1. siostra
- pimi 1. walka; 2. walczyć
- pisini ż (temat: pisi-; niereg. mn.okr: pisilini) 1. dziecko (więzy krwi)[10]
- pūnpa 1. flaga, sztandar, chorągiew
- pʼāweʼni ż (temat: pʼāwen-) 1. winowajca; 2. grzesznik, zły człowiek
- pʼāwi mn.nokr. 1. winy; 2. grzechy
- pʼāwitaʼfa (dk. łu) 1. wybaczać, zapominać winy
- p’ewi mn.nokr. 1. piaski, piasek
- p’ewāti der.syng. 1. ziarnko piasku
- pʼihini ż, mn.nokr. (temat: pʼihi-) 1. ryby
- p’uššo 1. książka; 2. korzeń, konar
- qawi mn.nokr. 1. kamienie, głazy
- qili mn.nokr. 1. ziemie, ziemia, obszar; 2. Kyon, świat
- qili’āti der.syng. 1. pole uprawne
- qiwāšu. (1,2: dk. saw) 1. głaskać 2. pieścić
- qutāle mn.nokr., II gr. 1. odpowiedzi; 2. odpowiadać
- rāwāni (ndk. lay) 1. rządzić, królować, władać (o monarsze)
- rāwāntʼā 1. królestwo, księstwo, monarchia
- rāwāʼeʼni ż (temat: rāwāʼen-) 1. król, książę, monarcha, władca
- roxū (ndk. /lay, dk. saw/lay saw) 2. słuchać, wysłuchiwać
- rumē II gr. (1,2: saw) 1. nprzech. spadać; 2. przech. spadać na
- rūpʼi mn.nokr. 1. chleby, pieczywo
- russa 1. stół
- sakʼawwa kauz.[11] 1. przyspieszać
- sakāʼa kauz.[12] 1. oświecać, rozjaśniać; 2. wyjaśniać, rozjaśniać, tłumaczyć
- salā II gr. 1. zacząć
- saliwpa kauz.[13] 1. podnosić, wznośić; 2. podwyższać; 3. (w stronie biernej) rosnąć
- sałʼušša kauz.[14] 1. zmniejszać, kurczyć
- sama mn.nokr. 1. imię, nazwa; 2. nazywać się, mieć na imię
- samaya kauz.[15] (1: dk. łu; 2: łu) 1. sprzedawać; 2. wysprzedawać
- sapaqa kauz.[16] 1. powiększać
- sapu (1. dk. saw; 2: łu) 1. pić herbatę sapuro; 2. wypijać herbatę sapuro
- sapuro mn.nokr 1. herbata/y sapuro
- sasama kauz.[17] (dk. saw) 1. nazywać, nadawać komuś/czemuś imię/nazwę
- sasereʼa kauz.[18] 1. łączyć, jednoczyć
- sawina kauz.[19] (1.: dk. łu) 1. pokazywać, wskazywać
- saya kauz.[20] 1. wieźć, nieść; 2. (w stronie biernej) jechać, poruszać się czymś
- seme 1. dobry
- semetaʼfa (dk. łu) 1. wybaczać, zapominać winy
- semetʼā 1. dobro, dobroć
- seni 1. prawy (strona)
- senilānīl 1. praworęczny
- senilānīlt’ā 1. praworęczność
- sent’ā 1. prawa strona
- sere 1. każdy, wszyscy (łączy się z liczbą pojedynczą)
- seren (dk. saw) 1. razem; 2. połączyć się, zjednoczyć się
- seretʼāʼi 1. codzienny, powszedni
- sōmi (dk. łu) 1. obserwować, patrzeć, spoglądać
- sōpa 1. sława, chwała; 2. sławić. chwalić
- sōpi 1. chwalebny, sławetny
- sūl 1. pokój, pomieszczenie
- sulini ż, redup. (temat: suli-) 1. ojciec
- suni 1. wełna
- sult’ā 1. ojcostwo
- sūtʼi 1. inny, różny, odmienny; 2. ale, lecz
- sʼaffa II gr. 1. ciągnąć (ciałem, np. wóz; głównie o zwierzętach)
- s’ō II gr. (1: dk. saw; 2: łu) 1. słyszeć; 2. podsłuchiwać
- s’ōħaqa mn.okr. 1. uszy
- šano 1. wzgórze, góra
- ši II gr., przech. 1. być skądś, pochodzić
- šu (partykuła) 1. nie
- šu- (prefiks) 1. nie-
- šufī mn.nokr. 1. lasy
- šukuni ż (temat: šuku-) 1. sługa
- šuwuni ż, redup. (temat: šuwu-) 1. brat
- š’awa (3: dk. łu; 4: dk. saw; 5: ndk. lay, dk. lay saw) 1. myśl; 2. marzenie, pragnienie; 3. myśleć; 4. chcieć, pragnąć, marzyć; 5. rozmyślać, rozważać, zastanawiać się
- tāle mn.nokr., II gr. (2: dk. saw; 3: łu) 1. język, mowa; 2. mówić; 3. obgadywać, plotkować
- tāleħaqa 1. język (narząd)
- tāle’ni ż (temat: tālen-) 1. mówca, orator. 2. Mówca, przywódca talesati
- tāles’ā mn.nokr. 1. talesa, miasta-państwa[21]
- tała II gr. (2: dk. łu) 1. brać, odbierać; 2. wybierać, wyciągać
- tāma nż/ż 1. rodzina
- tāmaqili 1. ojczyzna
- tanqa II gr. 1. pływać
- taqesa II gr. (1: dk. saw; 2,3: łu) 1. zabijać; 2. wybijać, mordować; 3. (w stronie biernej) wymierać
- tara mn.nokr. 1. pióra
- tās’u 1. miasto, obszar miasta[22]
- tāw 1. zły
- tāwe’ni ż (temat: tāwen-) 1. zły człowiek 2. chuligan, bandyta, rzezimieszek
- tāwtʼā 1. zło
- tayfatani ż (temat: fata-) 1. zięć
- tayhilini ż, redup. (temat: hili-) 1. synowa
- taysulini ż, redup. (temat: suli-) 1. teść/świekr
- taywāmani ż, redup. (temat: wāma-) 1. żona
- tayxawīni ż, redup. (temat: xawī-) 1. teściowa/świekra
- tay’ašūni ż, redup. (temat: ašū-) 1. mąż
- tay’ene’ni ż, (temat: enen-) 1. of. małżonek/małżonka
- taʼfa (dk. łu) 1. zapominać
- ter 1. też, również 2. i, oraz (służy do łączenia rzeczowników)
- tīpi (1. dk. saw; 2: łu) 1. pić; 2. wypijać
- tīpuro mn.nokr 1. picie, napój
- tiši II gr., (dk. saw) 1. koniec; 2. kończyć
- tišīl 1. końcowy, ostateczny
- tō II gr., przech. 1. być w jakimś miejscu, znajdować się gdzieś
- turān 1. ryk
- tūri 1. ryczeć
- tʼā ż 1. słońce; 2. dzień
- t’arqa 1. drzewo
- t’awa mn.nokr. 1. broń, oręż
- t’awāti der.syng. 1. tawati — tradycyjna enencka broń
- t’ēyu (1: dk. saw; 2: łu) 1. jeść; 2. wyjadać
- t’ēyuro mn.nokr. 1. jedzenie, pożywienie
- tʼōwe 1. ból
- tʼuqa 1. koń
- ūna II gr. 1. trwać; 2. istnieć, stać w jakimś miejscu (o budynku, organizacji itp.)
- ułʼi 1. noc
- ūra mn.nokr. 1. morza, oceany
- uš’a (2: dk. saw) 1. usta 2. szeptać
- uš’alāni (2: dk. saw; 3: saw) 1. pismo; 2. pisać 3. zapisywać, notować
- wāmani ż, redup. (temat: wāma-) 1. kobieta
- xawīni ż, redup. (temat: xawī-) 1. matka
- xawīt’ā 1. macierzyństwo
- wini II gr. (1: dk. saw; 2: łu) 1. widzieć; 2. podglądać
- winiħaqa mn.okr. 1. oczy
Przypisy
- ↑ Patrz: énen
- ↑ Patrz: ástoa
- ↑ Patrz: veĝespê
- ↑ Używany jako łącznik; nie posiada znaczenia istnieć — w tym kontekście należy użycia czasownika bā́wji bądź dū́yi:
"Pā́wgadas metá énen šúbbi." Paugadas był mądrym człowiekiem.
"Pā́wgadas metá šúbbi." Paugadas był mądry.
"Šo šáwa, tubóla bā́wji." Myślę, więc jestem (istnieję). - ↑ Łączy się z liczbą mnogą nieokreśloną lub określoną w zależności od kontekstu
- ↑ Łączy się z liczbą pojedynczą.
- ↑ Dosł. babka mórz.
- ↑ Patrz: maĝâl
- ↑ Patrz: pisini
- ↑ Patrz:nišini
- ↑ Patrz: kʼawwi
- ↑ Patrz: kāʼi
- ↑ Patrz: liwpi
- ↑ Patrz: łʼušši
- ↑ Patrz: may
- ↑ Patrz: paqi
- ↑ Patrz: sama
- ↑ Patrz: seren
- ↑ Patrz: wini
- ↑ Patrz: ī
- ↑ Patrz: tās’u
- ↑ Patrz: tāles’āti