Słownik nowopołabski: Różnice pomiędzy wersjami
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
(→Kolory) |
|||
Linia 484: | Linia 484: | ||
| /Sjǫtĕ Ånskă/ || dzień św. Jana || psł. *svęt, Ånskă ze śdn. || słowo poświadczone | | /Sjǫtĕ Ånskă/ || dzień św. Jana || psł. *svęt, Ånskă ze śdn. || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
− | | /Sjǫtĕ Tåri Ťėnąʒai/ || Trzech Króli || psł. *svętyji | + | | /Sjǫtĕ Tåri Ťėnąʒai/ || Trzech Króli || psł. *svętyji trьje kъnęʒi || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| /sjǫtü/ || święto || psł. *svęto || słowo poświadczone | | /sjǫtü/ || święto || psł. *svęto || słowo poświadczone |
Wersja z 23:54, 3 cze 2020
Słownik tematyczny języka nowopołabskiego
O słowniku
Słownik ma na celu zebranie dobrze zaświadczonych słów połabskich (wendzkich, wendyjskich), a także wykreowanie nowych bazując na toponimji, możliwych zapożyczeniach z dolnoniemieckiego, slawizmów w dolnoniemieckim, kalek połabsko-niemieckich, a czasem sugerując się słownictwem w językach łużyckich i słowińskim, rzadziej także w czeskim i polskim.
Za literacki został wzięty djalekt, w którym wystąpiło pełne mazurzenie oraz psł. *u dało /au/, a nie /ai/.
Ciało
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/brödă/ | podbródek | psł. *borda | słowo poświadczone |
/celü/ | policzek | psł. *čelo | słowo poświadczone |
/glåvă/ | głowa | psł. *golva | słowo poświadczone |
/jǫtră/ | wątroba | psł. *jętra | słowo poświadczone |
/jǫzĕk/ | język | psł. *językъ | słowo poświadczone |
/krai/, /kårai/ | krew | psł. *kry | słowo poświadczone |
/moiskă/ | mięsień | psł. *myšьka | słowo poświadczone |
/mǫdă/ | męzkie genitalja | psł. *mǫda | słowo poświadczone |
/müzdin/ | mózg | psł. *moždženь | słowo poświadczone |
/paizdǎ/ | dupa | psł. *pizda | słowo poświadczone |
/pąst/ | pięść | psł. *pęstь | słowo poświadczone |
/pinkă/ | żeńskie genitalja | ??? | słowo poświadczone |
/plicĕ/ | ramię, bark | psł. *pleťe | słowo poświadczone |
/polăc/ | palec | psł. *palьcь | słowo poświadczone |
/potkă/ | pochwa | por. niem. Fotze | słowo poświadczone |
/ṕǫtă/ | pięta | psł. *pęta | słowo poświadczone |
/råmą/ | ramię | psł. *ormę | słowo poświadczone |
/råt/ | usta | psł. *rъtъ | słowo poświadczone |
/rebrü/ | żebro | psł. rebro | słowo poświadczone |
/pöd/ | serce | psł. *podъ | słowo poświadczone |
/pǫp/ | pępek | psł. *pǫpъ | słowo poświadczone |
/ťüst/ | kość | psł. *kostь | słowo poświadczone |
/våťü/ | oko | psł. *oko | słowo poświadczone |
/vǫs/ | broda | psł. *ǫsъ | słowo poświadczone |
/zǫb/ | ząb | psł. *zǫbъ | słowo poświadczone |
Czas
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/ceră/ | wczoraj | psł. *vьčera | słowo poświadczone |
/dans/ | dzisiaj | psł. *dьnьsь | słowo poświadczone |
/jautră/ | jutro | psł. *jutrě | słowo poświadczone |
/jautrü/ | poranek | psł. *jutro | słowo poświadczone |
/ľotü/ | lato | psł. *lěto | słowo poświadczone |
/nideľă/ | niedziela; tydzień | psł. *neděľa | słowo poświadczone |
/vicer/ | wieczór | psł. *večerъ | słowo poświadczone |
Dni tygodnia
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/pĕnideľă/ | poniedziałek | psł. *poneděľa? | słowo poświadczone |
/törĕ/ | wtorek | psł. vъtorъjь | słowo poświadczone |
/sredă/ | środa | psł. *serda | słowo poświadczone |
/perĕndan/ | czwartek | psł. *perunъ dьnь | słowo poświadczone |
/nideľă/ | niedziela; tydzień | psł. *neděľa | słowo poświadczone |
Dom
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/dvar/ | drzwi | psł. *dvьrь | słowo poświadczone |
/dvarnaićă/ | pokój | psł. *dvьrьnica | słowo poświadczone |
/komår/ | pokój | śdn. kamer | słowo poświadczone |
/våknü/ | okno | psł. *okъno | słowo poświadczone |
/vortă/ | wrota, brama | psł. *vorta | słowo poświadczone |
Jedzenie i napoje
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/jednă/, /jeʒdnă/ | jedzenie | psł. *jedьna(ja), *jeďьna(ja) | słowo poświadczone |
/jopťü/ | jabłko | psł. *jablъko | słowo poświadczone |
/mosko/, /moskǎ/ | masło | psł. *mastъka | słowo poświadczone |
/moslenă mlåkă/ | maślanka | psł. *moslenoje melko | słowo poświadczone |
/moslenĕ/ | maślany | psł. *maslenъjь | słowo poświadczone |
/mǫkă/ | mąka | psł. *mǫka | słowo poświadczone |
/mlåkă/ | mleko | psł. *melko | słowo poświadczone |
/paivü/ | piwo | psł. *pivo | słowo poświadczone |
/pican/ | bochenek chleba | psł. *pečьnь | słowo poświadczone |
/picenĕ/ | pieczony | psł. *pečenъjь | słowo poświadczone |
/pict/ | piec | psł. *peťi | słowo poświadczone |
/süťår/ | cukier | śdn. sucker | zapożyczenie ze śdn., śdn. -er -> wen. -år w zasadzie typowe |
/viceră/ | kolacja | psł. *večeřa | słowo poświadczone |
/vorĕt/ | gotować, warzyć | psł. *variti | słowo poświadczone |
/zaitü/ | zboże | psł. *žito | słowo poświadczone |
Kolory
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/blovĕ/ | niebieski | śdn. blawe | słowo poświadczone |
/b́olĕ/ | biały | psł. *bělъjь | słowo poświadczone |
/carvenĕ/ | czerwony | psł. *čьrvenъjь | słowo poświadczone |
/cornĕ/ | czarny | psł. *čьrnъjь | słowo poświadczone |
/farbă/ | kolor | por. niem. Farbe | słowo poświadczone |
/galě/ | żółty | śdn. gêle | dodatkowo zasymilowane poświadczone nieodmienne /gale/ |
/grönĕ/ | zielony | śdn. gröne | słowo poświadczone |
/saivĕ/ | szary | psł. *sivъjь | słowo poświadczone |
/sribarnĕ/ | srebrny, srebrzony | psł. *sьrebrьnъjь | słowo poświadczone |
/zlåtenĕ/ | złoty, złocony | psł. *zoltenъjь | słowo poświadczone |
Krajobraz
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/brig/ | brzeg | psł. *bergъ | słowo poświadczone |
/ďöră/ | góra | psł. *gora | słowo poświadczone |
/ľǫdü/ | pole, ziemia rolna | psł. *lędo | słowo poświadczone |
/pǫt/ | droga | psł. *pǫtь | słowo poświadczone |
/vas/ | wieś | psł. *vьsь | słowo poświadczone |
/ziḿă/ | ziemia | psł. *zemьja | słowo poświadczone |
Liczebniki
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/jadån/ | jeden | psł. *jedьnъ | słowo poświadczone |
/jidainĕ/ | jedyny | psł. *jedinъjь | słowo poświadczone |
/dåvo/ | dwa | psł. *dъva | słowo poświadczone |
/dåvoj/ | dwoje | psł. *dъvojь | słowo poświadczone |
/drauďĕ/ | drugi | psł. *drugъjь | słowo poświadczone |
/tåri/ | trzy | psł. *tri | słowo poświadczone |
/tåroj/ | troje | psł. *trojь | słowo poświadczone |
/citĕr/ | cztery | psł. *četyre | słowo poświadczone |
/citvărü/ | czworo | psł. *četvoro | słowo poświadczone |
/ciťortĕ/ | czwarty | psł. *četvьrtъjь | słowo poświadczone |
/pąt/ | pięć | psł. *pętь | słowo poświadczone |
/pątărü/ | pięcioro | psł. *pętero | słowo poświadczone |
/ṕǫtĕ/ | piąty | psł. *pętъjь | słowo poświadczone |
/divąt/ | dziewięć | psł. *devętь | słowo poświadczone |
/divątărü/ | dziewięcioro | psł. *devętero | słowo poświadczone |
/div́ǫtĕ/ | dziewiąty | psł. *devętъjь | słowo poświadczone |
/disąt/ | dziesięć | psł. *desętь | słowo poświadczone |
/disątărü/ | dziesięcioro | psł. *desętero | słowo poświadczone |
/diśǫtĕ/ | dziesiąty | psł. *desętъjь | słowo poświadczone |
/jadånădistĕ/, /janădist/, /janünăcti | jedenaście | psł. *jedьnъ (jedьno) na desęte | słowo poświadczone |
/trainăcti/, /trainădist/, /trainoctĕ/ | trzynaście | psł. *tri na desęte | słowo poświadczone |
/citĕrnocti/, /citĕrnădist/, /citĕrnoctĕ/ | czternaście | psł. *četyre na desęte | słowo poświadczone |
/pątnădist/ | piętnaście | psł. *pętь na desęte | słowo poświadczone |
/divątnăcti/, /divątnădist/ | dziewiętnaście | psł. *devętь na desęte | słowo poświadczone |
/disątnocti/ | dwadzieścia | psł. *desętь na desęte | słowo poświadczone |
/citĕrdiśǫt/ | czterdzieści | psł. *četyre desętъ | słowo poświadczone |
/pątdiśǫt/ | pięćdziesiąt | psł. *pętь desętъ | słowo poświadczone |
/divątdiśǫt/ | dziewięćdziesiąt | psł. *devętь desętъ | słowo poświadczone |
/disątdiśǫt/ | sto | psł. *desętь desętъ | słowo poświadczone |
/pątstiďĕ/ | sto | psł. *pętь + stig | słowo poświadczone |
/disąt pątstiďĕ/ | tysiąc | psł. *desętь + *pętь + stig | słowo poświadczone |
Miasta
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
Berlin | psł. *bъrlinъ? | ||
/Ďörskă/ | Bergen | psł. *gorьska(ja) | słowo poświadczone |
/Gordüv/? | Gartow | psł. *gordovъ? | rekonstrukcja |
Lüneburg | psł. *glina + ??? | ||
/Korvaićă/? | Karwitz | psł. korvica? | rekonstrukcja |
/Kľǫskă/ | Clentz | psł. *klęsъka | słowo poświadczone |
Küsten | psł. *kostinъ? | ||
Lemgow | |||
/Lauküv/? | Luckau | psł. *lukovъ? | rekonstrukcja |
Lübbow | psł. *ľubovъ? | ||
Lüchow | |||
/Vǫďöŕǫtă/ | Seehausen | psł. *ǫgoręta | słowo poświadczone |
Schnega | |||
Schwerin | psł. *zvěrinъ? | ||
Waddeweitz | |||
/Våstrüv/ | Wüstrow | psł. *ostrovъ | słowo poświadczone |
Dannenberg |
Miesiące
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/pątťüste-mond/ | czerwiec | pątťüste + śdn. mând | słowo poświadczone |
/zaimă-mond/ | listopad | psł. *zima + śdn. mând | słowo poświadczone |
Narodowości
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/b́olărus/ | Białorusin | b́olĕ + rus | por. biał. беларус, cz. Bělorus |
/cex/ | Czech | cz. Čech | zapożyczenie z czeskiego |
/den/ | Duńczyk | śdn. Dêne | zapożyczenie ze średnio-dolno-niemieckiego |
/froncöz/? | Francuz | dn. Franzoos | zapożyczenie z dolno-niemieckiego |
/fris/ | Fryzyjczyk | śdn. Vrêsch | słowo poświadczone |
/xarvăt/ | Chorwat | sch. hrvat | zaadaptowane zapożyczenie |
/slüv́onĕk/ | Słowianin | psł. *slověnъkъ | z /slüvensťĕ/ - słowiański, wzorem ďörconĕk:ďörconi |
/pülăk/ | Polak | püli + -ăk | odbitka, złożenie pole + -ak |
/rus/ | Rosjanin | ros. россъ | por. cz./sch. Rus, biał. беларус |
/sarb/? | Łużyczanin, także Serb? | psł. *sьrbъ | odbitka łuż. Sorb |
/śos/ | Niemiec | śdn. Sasse | z /śosťĕ/ - niemiecki |
/tork/ | Turek | śdn. Torke | słowo poświadczone |
/vend/ | Wend, Połabianin | niem. Wend? | z /vensťĕ/ - połabski, wendzki |
/zaid/ | Żyd | psł. *židъ | słowo poświadczone |
Narzędzia
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/nüz/ | nóż | psł. *nožь | słowo poświadczone |
/plaug/ | pług | psł. *plugъ | słowo poświadczone |
/ťölü/ | koło | psł. *kolo | słowo poświadczone |
/ťösă/ | kosa | psł. *kosa | słowo poświadczone |
/ťüpål | motyka | psł. *kopъlь | słowo poświadczone |
Pogoda
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/dåzd/ | deszcz | psł. *dъždžь | słowo poświadczone |
/Moraină zaipă/ | tęcza | psł *Marina župa, dosłownie pieluchy Maryi | słowo poświadczone |
/morz/ | mróz | psł. *morzъ | słowo poświadczone |
/ḿåglă/ | mgła | psł. *mьgla | słowo poświadczone |
/sneg/ | śnieg | psł. *sněgъ | słowo poświadczone |
/tǫco/ | chmura | psł. tǫča | słowo poświadczone |
/v́otĕr/ | wiatr | psł. *větrъ | słowo poświadczone |
Rodzina
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/aită/ | ojciec | germanizm, por. sfr. heitha | słowo poświadczone |
/brot/ | brat | psł. *bratъ | słowo poświadczone |
/ľoľă/ | tata | prawdopodobnie ze słownictwa dziecięcego | słowo poświadczone |
/motai/ | matka | psł. *mati | słowo poświadczone |
/motex́ă/ | macocha | psł. *matexa | słowo poświadczone |
/ząt/ | zięć | psł. *zętь | słowo poświadczone |
/zenă/ | żona, także kobieta | psł. *žena | słowo poświadczone |
Rolnictwo
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/jaiďü/ | jarzmo | psł. *jьgo | słowo poświadczone |
/post/ | paść | psł. *pasti | słowo poświadczone |
Rośliny
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/bauk/ | buk | psł. *bukъ | słowo poświadczone |
/båz/ | bez | psł. *bъzъ | słowo poświadczone |
/jadlă/ | jodła | psł. *jedla | słowo poświadczone |
/joblün/, /joblüńa/ | jabłoń | psł. *jablonь(-ja) | słowo poświadczone |
/laipo/ | lipa | psł. *lipa | słowo poświadczone |
/ľån/ | len | psł. *lьnъ | słowo poświadczone |
/molainǎ/ | malina | psł. *malina | słowo poświadczone |
/prösü/ | proso | psł. *proso | słowo poświadczone |
/vrex/ | orzech | psł. *orěxъ | słowo poświadczone |
/źornü/ | ziarno | psł. *zьrno | słowo poświadczone |
Rzeki
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/Låbü/ | Łaba | psł. *olbo | słowo poświadczone |
/Ṕono?/, /Ṕonă?/ | Penne, Piana | psł. *pěna | rekonstrukcja |
Substancje
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/papir/ | papier | śdn. papîr | słowo poświadczone |
/ṕosăk/ | piasek | psł. *pěsъkъ | słowo poświadczone |
/srebrü/ | srebro | psł. *sьrebro | słowo poświadczone |
/vådă/ | woda | psł. *voda | słowo poświadczone |
/våsk/ | wosk | psł. *voskъ | słowo poświadczone |
/vǫďėl/ | węgiel | psł. *ǫglь | słowo poświadczone |
/ziľozü/ | żelazo | psł. *želězo | słowo poświadczone |
/zlåtă/ | złoto | psł. *zolto | słowo poświadczone |
Święta i uroczystości
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/dǫpnaićă/, /dǫpă/, /dǫpo/ | chrzest | śdn. dôpe + psł. *-ьnica | słowo zaświadczone |
/pątťüste/ | Zielone Świątki | psł. *pętъ kostě? | słowo poświadczone |
/sjǫtĕ/ | święty | psł. *svętъ | słowo poświadczone |
/Sjǫtĕ Ånskă/ | dzień św. Jana | psł. *svęt, Ånskă ze śdn. | słowo poświadczone |
/Sjǫtĕ Tåri Ťėnąʒai/ | Trzech Króli | psł. *svętyji trьje kъnęʒi | słowo poświadczone |
/sjǫtü/ | święto | psł. *svęto | słowo poświadczone |
/rådüst/ | ślub | psł. *radostь | słowo poświadczone |
Wiara
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/Büg/, /Büzăc/, /Büzacăk/ | Bóg | psł. *bogъ, božьcь, božьčьkъ | słowo poświadczone |
/büză motai/ | Matka Boża | psł. *božьja mati | słowo poświadczone |
/büzą/ | obraz święty | psł. *božę | słowo poświadczone |
/Büzĕ/ | Boży | psł. Božьjь | słowo poświadczone |
/Büzĕ Våtrük/ | Syn Boży | psł. Božьjь Otrokъ | słowo poświadczone |
/büźǫtťü | obrazek święty | psł. *božętъko | słowo poświadczone |
/carťai/ | kościół, także cmentarz przykościelny | psł. *cьrky | słowo poświadczone |
/püp/ | ksiądz, duchowny | psł. *popъ | słowo poświadczone |
Zawody
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/pekăr/ | piekarz | psł. *pekařь | słowo poświadczone |
/pekărnaićă/ | piekarnia | psł. *pekarьnica | słowo poświadczone |
/peraikă/ | praczka | psł. *perika | słowo poświadczone |
/postarnĕk/ | pasterz | psł. *pastyřьnikъ | słowo poświadczone |
/püp/ | ksiądz, duchowny | psł. *popъ | słowo poświadczone |
/ťaupăc/ | kupiec | psł. *kupьcь | słowo poświadczone |
/våkninĕk/ | szklarz | psł. *okъnenikъ | słowo poświadczone |
Zwierzęta
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/blåxă/ | pchła | psł. *blъxa | słowo poświadczone |
/carv/ | robak? | psł. *čьrvь | poświadczone tylko w złożeniu, por. /god/ i /godĕk/ |
/carv lezącĕ/ | wąż | psł. *čьrvь lězęťьjь | słowo poświadczone |
/daivăk/ | jeleń | psł. *divakъ | słowo poświadczone |
/ďölǫb/ | gołąb | psł. golǫbь | słowo poświadczone |
/ďölǫbăk/ | gołąbek | psł. golǫbъkъ | słowo poświadczone |
/god/ | wąż | psł. *gadъ | słowo poświadczone |
/godĕk/ | robak | psł. *gadikъ | słowo poświadczone |
/ľåv/ | lew | psł. *lьvъ | słowo poświadczone |
/mois/ | mysz | psł. *myšь | słowo poświadczone |
/modĕk/ | dżdżownica | śdn. made, maddik | słowo poświadczone |
/netüpard/ | motyl | psł. *netopyřь, -d nieregularne | słowo poświadczone |
/korvo/ | krowa | psł. *korva | słowo poświadczone |
/pąpil/ | bak | psł. pępelь | słowo poświadczone |
/pojąk/ | pająk | psł. *pajǫkъ | słowo poświadczone |
/porsą/ | prosię | psł. *porsę | słowo poświadczone |
/ṕås/ | pies | psł. *pьsъ | słowo poświadczone |
/raibo/ | ryba | psł. *ryba | słowo poświadczone |
/stiną/ | szczenię | psł. *ščenę | słowo poświadczone |
/ťöză/ | koza | psł. *koza | słowo poświadczone |
/ťün/ | koń | psł. *koňь | słowo poświadczone |
/ťünĕk/ | koń | psł. *koňikъ | słowo poświadczone |
/vål/ | wół | psł. *volъ | słowo poświadczone |
/vås/ | wesz | psł. *vъšь | słowo poświadczone |
/våsă/, /våsăk/ | osa | psł. *osa, *osъkъ | słowo poświadczone |
/vićă/ | owca | psł. *ovьca | słowo poświadczone |
/vǫďör/ | węgorz | psł. ǫgořь | słowo poświadczone |
/zobo/ | żaba | psł. *žaba | słowo poświadczone |
/zojąc/ | zając | psł. zajęcь | słowo poświadczone |
/zopkă/ | żaba drzewna, rzekotka | psł. *žabъka | słowo poświadczone |
/züzaucka/ | kukułka | psł. *zozučьka | słowo poświadczone |
Zwroty
połabski | polski | etymologja | uzasadnienie |
---|---|---|---|
/drauz Büg/ | szczęść Boże, dopomóż Boże | psł. *druži bogъ | zwrot poświadczony |
/dübrĕ dan/ | dzień dobry | psł. dobrъjь dьnь | zwrot poświadczony |
/dübrĕ vicer/ | dobry wieczór | psł. *dobrъjь večerъ | zwrot poświadczony |