Słownik nowopołabsko-polski: Różnice pomiędzy wersjami
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| (Nie pokazano 40 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
Dla ułatwienia wyszukiwania i dotarcia do szerszych mas, cały artykuł jest pisany w [[Conlanger:Leksykon#R|języku radopolskim]]. | Dla ułatwienia wyszukiwania i dotarcia do szerszych mas, cały artykuł jest pisany w [[Conlanger:Leksykon#R|języku radopolskim]]. | ||
==O słowniku== | ==O słowniku== | ||
| − | Słownik ma na celu zebranie dobrze zaświadczonych słów połabskich (wendzkich, wendyjskich), a także wykreowanie nowych bazując na toponimii, możliwych zapożyczeniach z dolnoniemieckiego, slawizmów w dolnoniemieckim, kalek połabsko-niemieckich, a czasem sugerując się słownictwem w językach łużyckich i słowińskim, rzadziej także w czeskim i polskim. | + | Słownik ma na celu zebranie dobrze zaświadczonych słów połabskich (wendzkich, wendyjskich, drzewiańskich), a także wykreowanie nowych bazując na toponimii, możliwych zapożyczeniach z dolnoniemieckiego, slawizmów w dolnoniemieckim, kalek połabsko-niemieckich, a czasem sugerując się słownictwem w językach łużyckich i słowińskim, rzadziej także w czeskim i polskim. |
Za literacki został wzięty dialekt, w którym wystąpiło pełne mazurzenie, psł. *ьl/ъl dało /åu/ a nie /u/ oraz psł. *u dało (za wyjątkiem pozycji przed wargowymi i przyrostków) /au/, a nie /ai/. | Za literacki został wzięty dialekt, w którym wystąpiło pełne mazurzenie, psł. *ьl/ъl dało /åu/ a nie /u/ oraz psł. *u dało (za wyjątkiem pozycji przed wargowymi i przyrostków) /au/, a nie /ai/. | ||
| Linia 186: | Linia 186: | ||
== Szczegółowa fonologia == | == Szczegółowa fonologia == | ||
| + | |||
| + | === Samogłoski === | ||
| + | |||
| + | === Spółgłoski === | ||
| + | |||
| + | === Asymilacje === | ||
| + | Przy połączeniach dwóch i więcej spółgłosek dochodziło do asymilacji dźwięczności, tzn. spółgłoski ulegały ubezdźwięcznieniu, np. dewka=/defkă/, wǫzkie=/vǫsťĕ/. Co ważne, w odróżnieniu od języka polskiego, w języku połabskim udźwięcznienie nie zachodziło na końcu wyrazu, np. Bug=/büg/, dǫb=/dǫb/, led=/led/, nie ulegały ubezdźwięcznieniu także połączenia typu bezdźwięczna+w, np. råkwîcia=/råkvaićă/, šwadá=/švodo/, swecia=/svećă/, citwàru=/citvărü/. | ||
=== Fonologia dialektalna === | === Fonologia dialektalna === | ||
| − | {| class="wikitable" width="100%" | + | {| class="wikitable" width="100%" style=text-align:center |
|- | |- | ||
| − | ! stan prasłowiański !! Klonów (Klennow) - Hennig !! Życin (Süthen) - Schultze !! Łuchów (Lüchow) - | + | ! stan prasłowiański !! Ostrów (Wustrow), Klonów (Klennow) - Hennig !! Życin (Süthen) - Schultze !! Łuchów (Lüchow) - Mithoff!! Łuchów (Lüchow) - Pfeffinger !! wariant literacki |
|- | |- | ||
| * || || || || || | | * || || || || || | ||
| Linia 196: | Linia 203: | ||
| *|| || || || || | | *|| || || || || | ||
|- | |- | ||
| − | | *ьl, *ъl || || u || | | + | | *ьl, *ъl || au? || u ||colspan="2"| åu || åu = ů |
|- | |- | ||
| − | | *š, *č, *ž || | + | | *š, *č, *ž ||colspan="3"| s, c, z || š, č, ž || s, c, z |
|- | |- | ||
| − | | *u || | + | | *u<sup>1</sup> || au ||colspan="2"| oi? åi? || ai? || au = û |
|} | |} | ||
| + | <sup>1</sup> - w pozycji innej niż przed spółgłoskami wargowymi | ||
==A== | ==A== | ||
| Linia 253: | Linia 261: | ||
|- | |- | ||
| ȧchterskie /axtersťĕ/ || tylny || śdn. achter + psł. *-ьskъjь || słowo poświadczone w r. żeńskim | | ȧchterskie /axtersťĕ/ || tylny || śdn. achter + psł. *-ьskъjь || słowo poświadczone w r. żeńskim | ||
| + | |- | ||
| + | | ȧl /al/ || już || śdn. al || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| Ȧlbȧnîja /Albanajă/ || Albania || por. niem. Albanien, końcówka -ajă || zapożyczenie z niemieckiego | | Ȧlbȧnîja /Albanajă/ || Albania || por. niem. Albanien, końcówka -ajă || zapożyczenie z niemieckiego | ||
| Linia 263: | Linia 273: | ||
|- | |- | ||
| ȧmén /amen/ || amen || śdn. amen || słowo poświadczone | | ȧmén /amen/ || amen || śdn. amen || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | ȧnîz /anaiz/ || anyż || por. niem. Aneis, hol. anijs || zapożyczenie z -i->-ai- | ||
| + | |- | ||
| + | | ȧr /ar/ I || albo || por. dn. or || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | ȧr /ar/ II || tutaj || por. lüneb. hēr || słowo poświadczone, obocznie er | ||
| + | |- | ||
| + | | ȧrdál /ardol/ || w dół, na dół || dn. herdāl || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| ȧrde-mand /ardĕ-mond/ || styczeń || śdn. harde + śdn. mând || poświadczone jako grudzień, ale 1) hardemând = styczeń, 2) brakuje stycznia | | ȧrde-mand /ardĕ-mond/ || styczeń || śdn. harde + śdn. mând || poświadczone jako grudzień, ale 1) hardemând = styczeń, 2) brakuje stycznia | ||
| Linia 270: | Linia 288: | ||
| ȧrmenskie /armensťĕ/ || ormiański, armeński || Armenajă + -sťĕ || typowy przymiotnik na -sťĕ | | ȧrmenskie /armensťĕ/ || ormiański, armeński || Armenajă + -sťĕ || typowy przymiotnik na -sťĕ | ||
|- | |- | ||
| − | | ȧsål /asål/ || | + | | ȧsål /asål/ || osioł || śdn. esel || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| ȧste /astĕ/ || szybki || śdn. haste || słowo poświadczone | | ȧste /astĕ/ || szybki || śdn. haste || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | ȧkiėr /aťėr/ || kramarz || śdn. haker || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| ȧwén /aven/ || właśnie || śdn. even || słowo poświadczone | | ȧwén /aven/ || właśnie || śdn. even || słowo poświadczone | ||
| Linia 282: | Linia 302: | ||
! połabski !! polski !! etymologia !! uzasadnienie | ! połabski !! polski !! etymologia !! uzasadnienie | ||
|- | |- | ||
| − | | Åns, Ånsa /Åns(ă)/ || Jan || śdn. Hans || słowo poświadczone | + | | Åns, Ånsa /Åns(ă)/ || Jan || śdn. Hans || słowo poświadczone, imię |
|- | |- | ||
| − | | Ånska /Ånskă/ || Janek || śdn. Hans + psł. *-ъka || słowo poświadczone | + | | Ånska /Ånskă/ || Janek || śdn. Hans + psł. *-ъka || słowo poświadczone, imię |
|} | |} | ||
| Linia 308: | Linia 328: | ||
| bardzia /borʒ́ă/ || bruzda || psł. *borzda || słowo poświadczone | | bardzia /borʒ́ă/ || bruzda || psł. *borzda || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Barlen /borlĕn/ | + | | Barlen /borlĕn/ || Berlin || psł. *bъrlinъ? || rekonstrukcja, toponim |
|- | |- | ||
| barna /bornă/ || brona || psł. *borna || słowo poświadczone | | barna /bornă/ || brona || psł. *borna || słowo poświadczone | ||
| Linia 314: | Linia 334: | ||
| barnu /bornü/ || ił, glina || psł. *bъrno || poświadczone w toponimii: Barneitz (<*bъrnišče) | | barnu /bornü/ || ił, glina || psł. *bъrno || poświadczone w toponimii: Barneitz (<*bъrnišče) | ||
|- | |- | ||
| − | | bart /bort/ || barć || psł. *bъrtь || poświadczone w | + | | bart /bort/ || barć || psł. *bъrtь || poświadczone w toponimii w złożeniu: Pardein (<*bъrtina), Prietnick (<*bъrtьnikъ), Bartsch (<*bъrtьce), por stłuż. bart |
|- | |- | ||
| bartnek /bortnĕk/ || bartnik || bort + -nĕk || z rekonstruowanego bort, poświadczone stpoł. nazwisko rodowe: Bartenick | | bartnek /bortnĕk/ || bartnik || bort + -nĕk || z rekonstruowanego bort, poświadczone stpoł. nazwisko rodowe: Bartenick | ||
| Linia 339: | Linia 359: | ||
|- | |- | ||
| bȧn /ban/ || strych || śdn. bon || słowo poświadczone | | bȧn /ban/ || strych || śdn. bon || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | bȧnȧna /banană/ || banan || niem. Banane || zapożyczenie z niem., por. łuż. banana | ||
|- | |- | ||
| bȧnkî /banťai/ || ławka || śdn. banke || słowo poświadczone | | bȧnkî /banťai/ || ławka || śdn. banke || słowo poświadczone | ||
| Linia 389: | Linia 411: | ||
|- | |- | ||
| bezîka /bezaikă/ || goniec, biegacz || psł. *běžika || słowo poświadczone | | bezîka /bezaikă/ || goniec, biegacz || psł. *běžika || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | biala zȧne /b́olă zanĕ/ || ścięgno || b́olĕ + zanĕ || złożenie wzorem dłuż. běła žyłka | ||
|- | |- | ||
| bialak /b́olăk/ || białko jajka; białko || psł. *bělъkъ || słowo poświadczone | | bialak /b́olăk/ || białko jajka; białko || psł. *bělъkъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 405: | Linia 429: | ||
|- | |- | ||
| bikac /bikăc/ || dzięcioł || śdn bicken + psł. *-ačь || słowo poświadczone | | bikac /bikăc/ || dzięcioł || śdn bicken + psł. *-ačь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | bilikie /biliťĕ/ || tani || śdn. billik || zasymilowane zapożyczenie jak sch. jeftin, -iťĕ regularnie zasymilowane | ||
|- | |- | ||
| biûcet /b́aucĕt/ || szczekać || dźwiękonaśladowcze? || poświadczone w 3Sg: b́aucĕ | | biûcet /b́aucĕt/ || szczekać || dźwiękonaśladowcze? || poświadczone w 3Sg: b́aucĕ | ||
| Linia 506: | Linia 532: | ||
| brede /bredĕ/ || szeroki || śdn. brêt || słowo poświadczone | | brede /bredĕ/ || szeroki || śdn. brêt || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | Bremŷ /Bremoi/ || Brema || niem. Bremen || adaptacja końcówki -en jako l.mn., por. cz. Brémy |
| + | |- | ||
| + | | brest /brest/ || wiąz || psł. *brest || poświadczone w toponimii: Briest, Brestah (<*brestъkъ), Prestein (<*brestina) | ||
|- | |- | ||
| breza /breză/ || brzoza || psł. *berza || słowo poświadczone | | breza /breză/ || brzoza || psł. *berza || słowo poświadczone | ||
| Linia 534: | Linia 562: | ||
| broda /brödă/ || podbródek || psł. *borda || słowo poświadczone | | broda /brödă/ || podbródek || psł. *borda || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | brodàwîcia /brödăvaićă/ || brodawka || psł. *bordavica || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| brodegȧm /brödegam/ || małżonek, mąż || śdn. brüdegam || słowo poświadczone | | brodegȧm /brödegam/ || małżonek, mąż || śdn. brüdegam || słowo poświadczone | ||
| Linia 609: | Linia 637: | ||
|- | |- | ||
| Buze Wåtruk /Büzĕ Våtrük/ || Syn Boży || psł. Božьjь Otrokъ || słowo poświadczone | | Buze Wåtruk /Büzĕ Våtrük/ || Syn Boży || psł. Božьjь Otrokъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | Buzen /Büzĕn/ || Bösen || psł. *Božinъ || rekonstrukcja, por. XIV Bozene, Bosen, toponim | ||
|- | |- | ||
| Buziǫtkiu /büźǫtťü/ || obrazek święty || psł. *božętъko || słowo poświadczone | | Buziǫtkiu /büźǫtťü/ || obrazek święty || psł. *božętъko || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| bu̇k /buk/ || piasta || śdn. bûk || słowo poświadczone | | bu̇k /buk/ || piasta || śdn. bûk || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | bu̇nkiėr /bunťėr/ || bunkier || niem. bunker || zapożyczenie z niemieckiego | ||
|- | |- | ||
| bu̇ntie /bunťĕ/ || kolorowy, pstrokaty || śdn. bunt || słowo poświadczone | | bu̇ntie /bunťĕ/ || kolorowy, pstrokaty || śdn. bunt || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| bu̇ntia rŷbá /bunťă råibo/ || pstrąg || bunťă + råibo || słowo poświadczone | | bu̇ntia rŷbá /bunťă råibo/ || pstrąg || bunťă + råibo || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | Bûcî /Baucai/ || Boitze || psł. *buci, NPl od *bukъ || rekonstrukcja/adaptacja i adideacja nazwy niemieckiej, toponim | ||
|- | |- | ||
| bûd /baud/ || szyling || śdn. butken || słowo poświadczone | | bûd /baud/ || szyling || śdn. butken || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | bûdet /baudĕt/ || budzić || psł. *buditi || aspekt ndk. do poświadczonego våzbaudĕt | ||
|- | |- | ||
| bûk /bauk/ || buk || psł. *bukъ || słowo poświadczone | | bûk /bauk/ || buk || psł. *bukъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 648: | Linia 684: | ||
| cȧrkiėwne /carťėvnĕ/ || kościelny || carťai + -nĕ || przymiotnik wzorem plaug-plauznĕ | | cȧrkiėwne /carťėvnĕ/ || kościelny || carťai + -nĕ || przymiotnik wzorem plaug-plauznĕ | ||
|- | |- | ||
| − | | cȧrkî /carťai/ || kościół | + | | cȧrkî /carťai/ || kościół; cmentarz przykościelny || psł. *cьrky || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| cȧrkwîcia /carkvaićă/ || kaplica || psł. *cьrkъvica || słowo poświadczone | | cȧrkwîcia /carkvaićă/ || kaplica || psł. *cьrkъvica || słowo poświadczone | ||
| Linia 661: | Linia 697: | ||
|- | |- | ||
| cȧrw lezące /carv lezącĕ/ || ślimak || psł. *čьrvь lězęťьjь || słowo poświadczone | | cȧrw lezące /carv lezącĕ/ || ślimak || psł. *čьrvь lězęťьjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | cȧrwena repá /carvenă repo/ || burak || carvenă + repo || kalka niem. Rote Beete, Rote Rübe, por. galĕrepo, dłuż. cerwjena rěpa | ||
|- | |- | ||
| cȧrwene /carvenĕ/ || czerwony || psł. *čьrvenъjь || słowo poświadczone | | cȧrwene /carvenĕ/ || czerwony || psł. *čьrvenъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | cȧtîdle /cataidlĕ/ || komputer; liczydło || caist + -aidlĕ || kalka niem. Rechner, por. głuż. ličadło, cz. počítač, sch. računar | ||
|- | |- | ||
| cąst /cąst/ || część || psł. *čęstь || brak poświadczonych słów na część, słowo ogólnosłowiańskie | | cąst /cąst/ || część || psł. *čęstь || brak poświadczonych słów na część, słowo ogólnosłowiańskie | ||
| Linia 695: | Linia 735: | ||
|- | |- | ||
| cew /cev/ || cewka tkacka || psł. *cěvъ || słowo poświadczone | | cew /cev/ || cewka tkacka || psł. *cěvъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | cial /ćol/ || na zdrowie! || psł. *cělъ || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| cikànîcia /cikănaićă/ || kózka? || niem. Zike + -naićă || słowo poświadczone | | cikànîcia /cikănaićă/ || kózka? || niem. Zike + -naićă || słowo poświadczone | ||
| Linia 700: | Linia 742: | ||
| ciliûst /ciľaust/ || szczęka dolna || psł. *čeľustь || słowo poświadczone | | ciliûst /ciľaust/ || szczęka dolna || psł. *čeľustь || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | cink /cink/ || cynk || niem. Zink || zapożyczenie, por. łuż. cynk, internacjonalizm pochodzi ze słowa górnoniemieckiego |
|- | |- | ||
| cirkác /cirkoc/ || świerszcz || onomatopeja + psł. *-ačь || słowo poświadczone | | cirkác /cirkoc/ || świerszcz || onomatopeja + psł. *-ačь || słowo poświadczone | ||
| Linia 717: | Linia 759: | ||
|- | |- | ||
| citèrnarde /citĕrnordĕ/ || czworokątny || psł. *četyre + śdn. nôrd || słowo poświadczone | | citèrnarde /citĕrnordĕ/ || czworokątny || psł. *četyre + śdn. nôrd || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | citrana /citronă/ || cytryny || niem. Zitrone, dn. Zitroon || por. łuż. citrona | ||
|- | |- | ||
| citwàru /citvărü/ || czworo || psł. *četvoro || słowo poświadczone | | citwàru /citvărü/ || czworo || psł. *četvoro || słowo poświadczone | ||
| Linia 769: | Linia 813: | ||
|- | |- | ||
| dalekie /doleťĕ/ || daleki || psł. *dalekъjь || według poświadczonego /dolĕk/ - daleko | | dalekie /doleťĕ/ || daleki || psł. *dalekъjь || według poświadczonego /dolĕk/ - daleko | ||
| + | |- | ||
| + | | dargie /dorďĕ/ || drogi || psł. *dorgъjь || rekonstrukcja, por. nazwę miejscową Neu-Darchau (*novaja dorgava) | ||
| + | |- | ||
| + | | darm /dorm/ || jelito || por. śdn. darm, dn. Doarm || zapożyczenie jak np. ströta 'tchawica' | ||
|- | |- | ||
| dat /dot/ I || dać || psł. *dati || słowo poświadczone | | dat /dot/ I || dać || psł. *dati || słowo poświadczone | ||
| Linia 774: | Linia 822: | ||
| dat /dot/ II || śmierć || śdn. dôt || słowo poświadczone, być może dod | | dat /dot/ II || śmierć || śdn. dôt || słowo poświadczone, być może dod | ||
|- | |- | ||
| − | | dawek /dovĕk/ || | + | | dawek /dovĕk/ I || azot || dovĕt + -ĕk || kalka niem. Stickstoff, por. głuż. dusyk, cz. dusík, -ĕk jak w ďüjĕt-ďüjĕk |
|- | |- | ||
| − | | dawet /dovĕt/ || cisnąć, dławić || psł. *daviti || słowo poświadczone | + | | dawek /dovĕk/ II || jastrząb || psł. *davikъ || słowo poświadczone, niepewne |
| + | |- | ||
| + | | dawet /dovĕt/ || cisnąć, dławić, dusić || psł. *daviti || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| dȧgiėl /daďėl/ || tygiel || śdn. degel || poświadczone w 3Sg: dovĕ | | dȧgiėl /daďėl/ || tygiel || śdn. degel || poświadczone w 3Sg: dovĕ | ||
| Linia 817: | Linia 867: | ||
|- | |- | ||
| dåzd /dåzd/ || deszcz || psł. *dъždžь || słowo poświadczone | | dåzd /dåzd/ || deszcz || psł. *dъždžь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | dåzdinek /dåzdinĕk/ || parasol (na deszcz) || dåzd + -inĕk || por. niem. Regenschirm, cz. deštník, głuż. předešćnik | ||
|- | |- | ||
| dącká /dącko/ || dzięki, dziękuję || śdn. dank + -ăk || słowo poświadczone, Polański odczytuje /dancko/, ale jest to raczej stara pożyczka | | dącká /dącko/ || dzięki, dziękuję || śdn. dank + -ăk || słowo poświadczone, Polański odczytuje /dancko/, ale jest to raczej stara pożyczka | ||
| Linia 830: | Linia 882: | ||
| degá /dego/ || szpada || śdn. dege || słowo poświadczone | | degá /dego/ || szpada || śdn. dege || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | dek /dek/ || dach || śdn. dâk || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| delet /delĕt/ || dzielić || psł. *děliti || poświadczone w 3Sg: delĕ | | delet /delĕt/ || dzielić || psł. *děliti || poświadczone w 3Sg: delĕ | ||
| Linia 931: | Linia 983: | ||
|- | |- | ||
| dor /dör/ II || prze-, przez, (durch) || śdn. dor || słowo poświadczone | | dor /dör/ II || prze-, przez, (durch) || śdn. dor || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | dornîste /dörnaistĕ/ || dworzec || dör + -n- + -aistĕ || kalka niem. Bahnhof, por. dłuż. dwórnišćo | ||
|- | |- | ||
| dorstiat /dörsťăt/ || być spragnionym || śdn. dörsten || poświadczone w 3Sg: dörsťojĕ | | dorstiat /dörsťăt/ || być spragnionym || śdn. dörsten || poświadczone w 3Sg: dörsťojĕ | ||
|- | |- | ||
| − | | Dorta /Dörtă/ || Dorota || śdn. Dorthe || zapożyczenie ze śdn., zasymilowane jak inne imiona | + | | Dorta /Dörtă/ || Dorota || śdn. Dorthe || zapożyczenie ze śdn., zasymilowane jak inne imiona, imię |
|- | |- | ||
| − | | Dortka /Dörtkă/ || Dorotka || Dörtă + -kă || zdrobnienie, por. Morajă-Moraikă | + | | Dortka /Dörtkă/ || Dorotka || Dörtă + -kă || zdrobnienie, por. Morajă-Moraikă, imię |
|- | |- | ||
| dorianek /döŕonĕk/ || dzierżawca || dör + -'onĕk || formacja wzorem dör-döŕonkă | | dorianek /döŕonĕk/ || dzierżawca || dör + -'onĕk || formacja wzorem dör-döŕonkă | ||
| Linia 947: | Linia 1001: | ||
|- | |- | ||
| dǫbak /dǫbăk/ || drzewko || psł. *dǫbъkъ || słowo poświadczone | | dǫbak /dǫbăk/ || drzewko || psł. *dǫbъkъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | dǫbèwůná /dǫbĕvåuno/ || bawełna || dǫb + våuno || kalka niem. Baumwolle, por. pośw. jopťĕdǫb na Apfelbaum | ||
|- | |- | ||
| dǫbîcia /dǫbaićă/ || sad, dąbrowa || dǫb + -aićă || słowo poświadczone | | dǫbîcia /dǫbaićă/ || sad, dąbrowa || dǫb + -aićă || słowo poświadczone | ||
| Linia 980: | Linia 1036: | ||
| drenuwate /drenüvotĕ/ || cierniowy || dren + -üvotĕ || słowo poświadczone | | drenuwate /drenüvotĕ/ || cierniowy || dren + -üvotĕ || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Drewes /Drevĕs/ || Andrzej || śdn. Drêwes || słowo poświadczone | + | | Drewes /Drevĕs/ || Andrzej || śdn. Drêwes || słowo poświadczone, imię |
|- | |- | ||
| − | | Dreweska /Dreveskă/ || Andrzejek || Drevĕs + -kă || zdrobnienie za pomocą typowego sufiksu -kă | + | | Dreweska /Dreveskă/ || Andrzejek || Drevĕs + -kă || zdrobnienie za pomocą typowego sufiksu -kă, imię |
|- | |- | ||
| drewu /drevü/ || drzewo || psł. *dervo || rozkład poświadczonego drivenĕ, "drzewo" to także ľos, dǫb, drevü mogło być zapomniane | | drewu /drevü/ || drzewo || psł. *dervo || rozkład poświadczonego drivenĕ, "drzewo" to także ľos, dǫb, drevü mogło być zapomniane | ||
| Linia 1032: | Linia 1088: | ||
| dujet /düjĕt/ || doić || psł. *dojiti || słowo poświadczone | | dujet /düjĕt/ || doić || psł. *dojiti || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | dujoce /düjocĕ/ || dwojaki || psł. *dъvojačьjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| dukiuncet /düťüncĕt/ || dokończyć || psł. *dokončiti || słowo poświadczone | | dukiuncet /düťüncĕt/ || dokończyć || psł. *dokončiti || słowo poświadczone | ||
| Linia 1055: | Linia 1111: | ||
|- | |- | ||
| du̇ldichie /duldix́ĕ/ || cierpliwy || śdn. duldich || słowo poświadczone | | du̇ldichie /duldix́ĕ/ || cierpliwy || śdn. duldich || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | dûre /daurĕ/ || drogi || śdn. dûr || uzupełnienie braków semantycznych, -ûr- > -aur- jak w saur | ||
|- | |- | ||
| dûsa /dausă/ || dusza || psł. *duša || słowo poświadczone | | dûsa /dausă/ || dusza || psł. *duša || słowo poświadczone | ||
| Linia 1079: | Linia 1137: | ||
|- | |- | ||
| dwenacté /dvenocte/ || dwanaście || psł. *dъvě na desęte || słowo poświadczone | | dwenacté /dvenocte/ || dwanaście || psł. *dъvě na desęte || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | dwenactèpȧlcnîcia /dvenoctĕpolcnaićă/ || dwunastnica || dvenoctĕ + polăc + -naićă || kalka niem. Zwölffingerdarm, por. dłuż. dwanasćopalcnik | ||
|- | |- | ||
| dwenàcti /dvenăcti/ || dwanaście || psł. *dъvě na desęte || słowo poświadczone | | dwenàcti /dvenăcti/ || dwanaście || psł. *dъvě na desęte || słowo poświadczone | ||
| Linia 1153: | Linia 1213: | ||
|- | |- | ||
| fȧlgát /falgot/ || następować, postępować || śdn. volgen || poświadczone w 3Sg: falgojĕ | | fȧlgát /falgot/ || następować, postępować || śdn. volgen || poświadczone w 3Sg: falgojĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | fȧná /fano/ || flaga || niem. fahne || zapożyczenie z niemieckiego | ||
|- | |- | ||
| fȧrbȧt /farbat/ || zakaz || śdn. vorbot || słowo poświadczone | | fȧrbȧt /farbat/ || zakaz || śdn. vorbot || słowo poświadczone | ||
| Linia 1195: | Linia 1257: | ||
|- | |- | ||
| find /find/ || nieprzyjaciel, wróg || dn. Find || słowo poświadczone | | find /find/ || nieprzyjaciel, wróg || dn. Find || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | fîgá /faigo/ || figa || niem. Feige? || zapożyczenie, por. łuż., pl. figa | ||
| + | |- | ||
| + | | fîgiuwe /faiďüvĕ/ || figowy || faigo + -üvĕ || przymiotnik na -üvĕ, żeby nie wywoływać I palatalizacji | ||
| + | |- | ||
| + | | fîgiuwe lîst /faiďüvĕ laist/ || listek figowy || faiďüvĕ + laist || kalka niem. Feigenblatt | ||
|- | |- | ||
| flȧša /flašă/ || butla || niem. Flasche || formacja wsteczna wzgl. poświadczonego flaškă | | flȧša /flašă/ || butla || niem. Flasche || formacja wsteczna wzgl. poświadczonego flaškă | ||
| Linia 1280: | Linia 1348: | ||
| gardîste /gordaistĕ/ || grodzisko, plac grodowy || psł. *gordišče || słowo poświadczone | | gardîste /gordaistĕ/ || grodzisko, plac grodowy || psł. *gordišče || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Garduw /Gordüv/? || Gartow || psł. *gordovъ? || rekonstrukcja | + | | Garduw /Gordüv/? || Gartow || psł. *gordovъ? || rekonstrukcja, toponim |
|- | |- | ||
| garch /gorx/ || groch; wyka || psł. *gorxъ || słowo poświadczone | | garch /gorx/ || groch; wyka || psł. *gorxъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 1324: | Linia 1392: | ||
| gegén /gegen/ || przeciwko || śdn. gegen || słowo poświadczone | | gegén /gegen/ || przeciwko || śdn. gegen || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Gieska /Ďeskă/ || Gertruda, Gierka || śdn. Geske || zapożyczenie ze śdn., zasymilowane jak inne imiona | + | | Gieska /Ďeskă/ || Gertruda, Gierka || śdn. Geske || zapożyczenie ze śdn., zasymilowane jak inne imiona, imię |
|- | |- | ||
| giole /ďölĕ/ || goły || psł. *golъjь || słowo poświadczone | | giole /ďölĕ/ || goły || psł. *golъjь || słowo poświadczone | ||
| Linia 1342: | Linia 1410: | ||
| giorkie /ďörťĕ/ || gorzki || psł. *gorьkъjь || słowo poświadczone | | giorkie /ďörťĕ/ || gorzki || psł. *gorьkъjь || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Giorska /Ďörskă/ || Bergen || psł. *gorьska(ja) || słowo poświadczone | + | | Giorska /Ďörskă/ || Bergen || psł. *gorьska(ja) || słowo poświadczone, toponim |
|- | |- | ||
| giujek /ďüjĕk/ || uzdrowiciel || psł. *gojikъ || słowo poświadczone, Polański tłumaczy "lekarz, cyrulik" | | giujek /ďüjĕk/ || uzdrowiciel || psł. *gojikъ || słowo poświadczone, Polański tłumaczy "lekarz, cyrulik" | ||
| Linia 1391: | Linia 1459: | ||
|- | |- | ||
| glåwne /glåwnĕ/ || głowowy, główny || psł. *golvьnъjь || słowo poświadczone | | glåwne /glåwnĕ/ || głowowy, główny || psł. *golvьnъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | glåwne kiusån /glåvnĕ ťüsån/ || poduszka do spania || śdn | ||
|- | |- | ||
| gliǫdat /gľǫdăt/ || śnić || psł. *ględati || poświadczono w 3Sg: gľǫdăl | | gliǫdat /gľǫdăt/ || śnić || psł. *ględati || poświadczono w 3Sg: gľǫdăl | ||
| Linia 1396: | Linia 1466: | ||
| glîná /glaino/ || glina || psł. *glina || słowo poświadczone | | glîná /glaino/ || glina || psł. *glina || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | Glîn /Glain/ || Lüneburg || psł. *glinь || poświadczony miejscownik /vå Gľainĕ/ świadczy chyba o r. żeńskim, toponim |
|- | |- | ||
| glînene /glainenĕ/ || gliniany || psł. *glinenъjь || słowo poświadczone | | glînene /glainenĕ/ || gliniany || psł. *glinenъjь || słowo poświadczone | ||
| Linia 1420: | Linia 1490: | ||
| gmîna /gmaină/ || gmina, || niem. arch. Gemeine, śdn. gemeine, gemêne || por. pl. gmina, dłuż. gmejna | | gmîna /gmaină/ || gmina, || niem. arch. Gemeine, śdn. gemeine, gemêne || por. pl. gmina, dłuż. gmejna | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | gnat /gnot/ || gnać || psł. *gъnati || poświadczone w 3Sg: gnol, zinĕ |
|- | |- | ||
| gnåle /gnålĕ/ || zgniły || psł. *gnilъjь || słowo poświadczone | | gnåle /gnålĕ/ || zgniły || psł. *gnilъjь || słowo poświadczone | ||
| Linia 1441: | Linia 1511: | ||
|- | |- | ||
| gniazde /gńozdĕ/ || gniazdo || psł. *gnězdo || słowo poświadczone | | gniazde /gńozdĕ/ || gniazdo || psł. *gnězdo || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | gǫgièlnîcia /gǫďĕlnaićă/ || skrzypce || psł. *golgol-? + -naićă || zapożyczenie do dn. Gungelneitz ’Geige, Violine’ | ||
|- | |- | ||
| gǫs /gǫs/ || gęś || psł. *gǫsь || słowo poświadczone | | gǫs /gǫs/ || gęś || psł. *gǫsь || słowo poświadczone | ||
| Linia 1473: | Linia 1545: | ||
|- | |- | ||
| grȧmat /gramăt/ || grzmieć || psł. *grьměti || słowo poświadczone | | grȧmat /gramăt/ || grzmieć || psł. *grьměti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | grȧnȧta /gramată/ || granat || niem. Granate || zapożyczenie z niemieckiego, por. dłuż. granata | ||
|- | |- | ||
| Grecka /greckă/ || Grecja || Grek + -skă || por. dłuż. Grichiska, cz. Řecko | | Grecka /greckă/ || Grecja || Grek + -skă || por. dłuż. Grichiska, cz. Řecko | ||
| Linia 1492: | Linia 1566: | ||
| gresnek /gresnĕk/ || grzesznik || psł. *grěšьnikъ || poświadczone w l. mn.: gresnaiťĕ | | gresnek /gresnĕk/ || grzesznik || psł. *grěšьnikъ || poświadczone w l. mn.: gresnaiťĕ | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | gribiåt /grib́åt/ || grzbiet, plecy || psł. *xrьbьtъ, nieregularnie || słowo poświadczone, Polański transkrybuje grėb́åt |
|- | |- | ||
| gribin /gribin/ || grzebień || psł. *grebenь || słowo poświadczone | | gribin /gribin/ || grzebień || psł. *grebenь || słowo poświadczone | ||
| Linia 1606: | Linia 1680: | ||
| chiost /x́öst/ || miotła, pomiotło || psł. *xvostъ || słowo poświadczone | | chiost /x́öst/ || miotła, pomiotło || psł. *xvostъ || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | chiudet /x́üdĕt/ || iść || psł. *choditi || słowo poświadczone | + | | chiudet /x́üdĕt/ || iść, chodzić || psł. *choditi || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| chiutá /x́üto/ || chata, chałupa || niem. Hütte || słowo poświadczone | | chiutá /x́üto/ || chata, chałupa || niem. Hütte || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | chiûdac /x́audăc/ || zły duch, djabeł, szatan || psł. *xudьcь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | chiûde /x́audĕ/ || marny, lichy; zły, niedobry; brzydki || psł. *xudъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | chiûde-mand /x́audĕ-mond/ || kwiecień || x́audĕ + mond || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | chiûdîcia /x́audaićă/ || marność, coś złego || psł. *xudica || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| chîzá /x́aizo/ || chałupa, chata || psł. *xyža || rozkład poświadczonego x́aiznĕ, por. dł. chyža | | chîzá /x́aizo/ || chałupa, chata || psł. *xyža || rozkład poświadczonego x́aiznĕ, por. dł. chyža | ||
| Linia 1615: | Linia 1697: | ||
|- | |- | ||
| chîzne /x́aiznĕ/ || chałupne, około chałupy || psł. *xyžьnъjь || słowo poświadczone | | chîzne /x́aiznĕ/ || chałupne, około chałupy || psł. *xyžьnъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | chlar /xlor/ || chlor || niem. Chlor || zapożyczenie, por. cz., łuż., pl. chlor | ||
|- | |- | ||
| chlåd /xlåd/ || chłód || psł. *xoldъ || słowo poświadczone | | chlåd /xlåd/ || chłód || psł. *xoldъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 1620: | Linia 1704: | ||
| chlådene /xlådenĕ/ || chłodny || psł. *xoldenъjь || słowo poświadczone | | chlådene /xlådenĕ/ || chłodny || psł. *xoldenъjь || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | chlew /xlev/ || chlew || psł. *xlěvъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| chlǫd /xlǫd/ || laska, kij || psł. *xlǫdъ || słowo poświadczone | | chlǫd /xlǫd/ || laska, kij || psł. *xlǫdъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 1626: | Linia 1710: | ||
| chrąst /xrąst/ || chrząszcz, chrabąszcz || psł. *xręščь || słowo poświadczone | | chrąst /xrąst/ || chrząszcz, chrabąszcz || psł. *xręščь || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | chrian /xŕon/ || chrzan || psł. *xrěnъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| chriûd /xŕaud/ || bicz, bat || psł. *xřudъ || słowo poświadczone | | chriûd /xŕaud/ || bicz, bat || psł. *xřudъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 1633: | Linia 1717: | ||
|- | |- | ||
| chrume /xrümĕ/ || kaleki, chromy || psł. *xromъjь || słowo poświadczone | | chrume /xrümĕ/ || kaleki, chromy || psł. *xromъjь || słowo poświadczone | ||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| chrumene /chrümenĕ/ || obrażenie, skaleczenie || psł. *xromenьje || słowo poświadczone | | chrumene /chrümenĕ/ || obrażenie, skaleczenie || psł. *xromenьje || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | chrumîcia /xrümaićă/ || kalectwo || xrümĕ + -aićă || złożenie wzorem x́audĕ-x́audaićă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | chrumota /xrümötă/ || kaleka || xrümĕ + -ötă || złożenie jak pröstĕ-pröstötă |
| − | |||
| − | |||
|} | |} | ||
| Linia 1725: | Linia 1805: | ||
|- | |- | ||
| îkrast /aikrăst/ || ukraść || psł. *ukrasti || poświadczone gerundium: aikrădinĕ | | îkrast /aikrăst/ || ukraść || psł. *ukrasti || poświadczone gerundium: aikrădinĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | îkràdine /aikrădinĕ/ || kradzież || psł. *ukradenьje || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| îkrujet /aikrüjĕt/ || ukroić, odciąć || psł. *ukrojiti || słowo poświadczone | | îkrujet /aikrüjĕt/ || ukroić, odciąć || psł. *ukrojiti || słowo poświadczone | ||
| Linia 1733: | Linia 1815: | ||
|- | |- | ||
| îmarzat /aimorzăt/ || zmarznąć || psł. *umoržati || poświadczony imiesłów : aimărzonĕ | | îmarzat /aimorzăt/ || zmarznąć || psł. *umoržati || poświadczony imiesłów : aimărzonĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | îmiarte /aiḿortĕ/ || zmarły, umarły || psł. *umьrtъjь || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| îmret /aimrĕt/ || umrzeć || psł. *umerti || poświadczony imiesłów: aiḿortĕ | | îmret /aimrĕt/ || umrzeć || psł. *umerti || poświadczony imiesłów: aiḿortĕ | ||
|- | |- | ||
| îmûdît sa /aimaudait să/ || opóźnić się || psł. *umuditi sę || poświadczone w czasie przeszłym: aimaudål să | | îmûdît sa /aimaudait să/ || opóźnić się || psł. *umuditi sę || poświadczone w czasie przeszłym: aimaudål să | ||
| + | |- | ||
| + | | îpast /aipăst/ || odpaść || psł. *upasti || poświadczone gerundium: aipădenĕ | ||
|- | |- | ||
| îplatet /aiplotĕt/ || zapłacić, opłacić || psł. *uplatiti || poświadczone w 3Sg: aiplotĕ | | îplatet /aiplotĕt/ || zapłacić, opłacić || psł. *uplatiti || poświadczone w 3Sg: aiplotĕ | ||
| Linia 1744: | Linia 1830: | ||
| îpûstet /aipaustĕt/ || upuścić || psł. *upustiti || poświadczone czasy przeszłe: aipaustål, aipaustaix, aipaustăs | | îpûstet /aipaustĕt/ || upuścić || psł. *upustiti || poświadczone czasy przeszłe: aipaustål, aipaustaix, aipaustăs | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | îriazat /aiŕozăt/ || uciąć, odciąć || psł. *urězati || poświadczone w 3Sg: airezĕ |
| + | |- | ||
| + | | îrudene /airüdenĕ/ || urodzony || psł. *urodenъjь || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| îrudît sa /airüdait să/ || urodzić się || psł. *uroditi sę || poświadczone w czasie przeszłym: airüdål să | | îrudît sa /airüdait să/ || urodzić się || psł. *uroditi sę || poświadczone w czasie przeszłym: airüdål să | ||
| Linia 1750: | Linia 1838: | ||
| îsact /aisăct/ || uciąć, usiec, skosić || psł. *useťi || słowo poświadczone | | îsact /aisăct/ || uciąć, usiec, skosić || psł. *useťi || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | îsȧgát /aisagot/ || oszlifować, wygładzić || ai- + śdn. sagen || poświadczony imiesłów: aisăgonĕ, być może aisogot |
|- | |- | ||
| îstrîzat /aistraizăt/ || ostrzyc || psł. *ustrižati || poświadczony imiesłów: aistraizonĕ | | îstrîzat /aistraizăt/ || ostrzyc || psł. *ustrižati || poświadczony imiesłów: aistraizonĕ | ||
| Linia 1757: | Linia 1845: | ||
|- | |- | ||
| ît /ait/ || iść || psł. *iti || słowo poświadczone | | ît /ait/ || iść || psł. *iti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | ît dånû /ait dånau/ || wchodzić, wstępować || ait + dånau || poświadczone w 3Sg: aidĕ dånau | ||
| + | |- | ||
| + | | ît del /ait del/ || odchodzić || ait + del || poświadczone w 3Sg: aidĕ del | ||
| + | |- | ||
| + | | ît sa /ait să/ || powodzić się, wieść się || ait + să || poświadczone w 3Sg: aidi să | ||
| + | |- | ||
| + | | ît wåkårst /ait våkårst/ || obchodzić || ait + våkårst || poświadczone w 3Sg: aidĕ våkårst | ||
| + | |- | ||
| + | | ît wånû /ait vånau/ || wychodzić || ait + vånau || poświadczone w 3Sg: aidĕ vånau | ||
|- | |- | ||
| îta /aită/ || ojciec || germanizm, por. sfr. heitha || słowo poświadczone | | îta /aită/ || ojciec || germanizm, por. sfr. heitha || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| îtąt /aitąt/ || uciąć || psł. *utęti || poświadczone w 3Sg: aitnĕ | | îtąt /aitąt/ || uciąć || psł. *utęti || poświadczone w 3Sg: aitnĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | îtîne liǫdu /aitainĕ ľǫdü/ || ojczyzna || aită + -aină + ľǫdü || kalka głuż. wótčny kraj | ||
|- | |- | ||
| îtupît sa /aitüpait să/ || utopić się || psł. *utopiti sę || poświadczone w 3Sg: aitüpi să | | îtupît sa /aitüpait să/ || utopić się || psł. *utopiti sę || poświadczone w 3Sg: aitüpi să | ||
|- | |- | ||
| îwiǫzat /aiv́ǫzăt/ || przywiązać || psł. *uvęzati || poświadczone w 3Sg: aivązĕ i imiesłów: aiv́ǫzonĕ | | îwiǫzat /aiv́ǫzăt/ || przywiązać || psł. *uvęzati || poświadczone w 3Sg: aivązĕ i imiesłów: aiv́ǫzonĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | îwlåcat /aivlåcăt/ || zbronować || psł. *uvolčati || poświadczony imiesłów: aivlåconĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | îzaset /aizosĕt/ || przestraszyć || psł. *užasiti || poświadczone w czasie przeszłym: aizăsål-jĕg, aizăsålai-jĕg | ||
|} | |} | ||
| Linia 1770: | Linia 1874: | ||
{| class="wikitable" width="100%" | {| class="wikitable" width="100%" | ||
|- | |- | ||
| − | ! połabski !! polski !! | + | ! połabski !! polski !! etymologia !! uzasadnienie |
|- | |- | ||
| jabkiu /jopťü/ || jabłko || psł. *jablъko || słowo poświadczone | | jabkiu /jopťü/ || jabłko || psł. *jablъko || słowo poświadczone | ||
| Linia 1815: | Linia 1919: | ||
|- | |- | ||
| jȧcht /jaxt/ || polowanie || śdn. jacht || słowo poświadczone | | jȧcht /jaxt/ || polowanie || śdn. jacht || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | jȧka /jakă/ || kurtka || niem. Jacke || zapożyczenie, por. łuż. jaka | ||
|- | |- | ||
| jȧnác /janoc/ || jedynak || psł. *jedьnačь || słowo poświadczone | | jȧnác /janoc/ || jedynak || psł. *jedьnačь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | jȧnace /janocĕ/ || jednakowy || psł. *jedьnačьjь || rozkład poświadczonego tårüjjanocĕ, por. düjocĕ | ||
|- | |- | ||
| jågla /jåglă/ || igła || psł. *jьgla || słowo poświadczone | | jågla /jåglă/ || igła || psł. *jьgla || słowo poświadczone | ||
| Linia 1860: | Linia 1968: | ||
| jezdet /jezdĕt/ || jeździć || psł. *jězditi || słowo poświadczone | | jezdet /jezdĕt/ || jeździć || psł. *jězditi || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Jezu̇s /Jezus/ || Jezus || śdn. Jesus || słowo poświadczone | + | | Jezu̇s /Jezus/ || Jezus || śdn. Jesus || słowo poświadczone, imię |
|- | |- | ||
| jėgrîcia /jėgraićă/ || zabawa || psł. *jьgrica || słowo poświadczone, obocznie wtórne postaci: jaigraićă, jågraićă | | jėgrîcia /jėgraićă/ || zabawa || psł. *jьgrica || słowo poświadczone, obocznie wtórne postaci: jaigraićă, jågraićă | ||
|- | |- | ||
| jėlma /jėlmă/ || wiąz, brzost || psł. *jьlьma || słowo poświadczone | | jėlma /jėlmă/ || wiąz, brzost || psł. *jьlьma || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | Jėlmenawa /jėlmenovă/ || Ilmenawa, Ilmenau || psł. *jьlьmenava || rekonstrukcja, toponim | ||
|- | |- | ||
| jėlmuwe /jėlmüvĕ/ || wiązowe, z wiązu || jėlmă + -üvĕ || słowo poświadczone | | jėlmuwe /jėlmüvĕ/ || wiązowe, z wiązu || jėlmă + -üvĕ || słowo poświadczone | ||
| Linia 1909: | Linia 2019: | ||
|- | |- | ||
| jîstu /jaistü/ || nerka || psł. *jьsto || poświadczone w l.mn.: jaistă | | jîstu /jaistü/ || nerka || psł. *jьsto || poświadczone w l.mn.: jaistă | ||
| + | |- | ||
| + | | Jorga /Jörgă/ || Jerzy, Jurek || śdn. Jurge(n) || zapożyczenie ze śdn., zasymilowane jak inne imiona, -ör- jak bör, imię | ||
|- | |- | ||
| jǫdre /jǫdrĕ/ || jądro, ziarno orzecha || psł. *jędro || słowo poświadczone | | jǫdre /jǫdrĕ/ || jądro, ziarno orzecha || psł. *jędro || słowo poświadczone | ||
| Linia 1914: | Linia 2026: | ||
| jǫtra /jǫtră/ || wątroba || psł. *jętra || słowo poświadczone | | jǫtra /jǫtră/ || wątroba || psł. *jętra || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | jǫzek /jǫzĕk/ || język || psł. *językъ || słowo poświadczone | + | | jǫzek /jǫzĕk/ || język (narząd) || psł. *językъ || słowo poświadczone |
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| − | | Juta /Jütă/ || Judyta || śdn. Jutte || zapożyczenie ze śdn., zasymilowane jak inne imiona | + | | Juta /Jütă/ || Judyta || śdn. Jutte || zapożyczenie ze śdn., zasymilowane jak inne imiona, imię |
|- | |- | ||
| ju̇nge /jungĕ/ || młody || śdn. junk || słowo poświadczone | | ju̇nge /jungĕ/ || młody || śdn. junk || słowo poświadczone | ||
| Linia 1941: | Linia 2051: | ||
|- | |- | ||
| kad /kod/ || skrzynka międlicy || psł. *kadь || słowo poświadczone | | kad /kod/ || skrzynka międlicy || psł. *kadь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kafij /kofij/ || kawa || dn., dsas. Koffie || końcowe -j jak w dłuż. kafej, głuż. kofej, por. także blij | ||
|- | |- | ||
| kak /kok, kăk/ || jak || psł. *kako || słowo poświadczone | | kak /kok, kăk/ || jak || psł. *kako || słowo poświadczone | ||
| Linia 1973: | Linia 2085: | ||
|- | |- | ||
| kaminene /kominenĕ/ || kamienny || komoi + -enĕ || słowo poświadczone | | kaminene /kominenĕ/ || kamienny || komoi + -enĕ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kampiu̇ter /kompiutĕr/ || komputer || niem. Computer || zapożyczenie, por. łuż. kompjuter | ||
|- | |- | ||
| kamŷ /komoi/ || kamień || psł. kamy || słowo poświadczone, najpewniej rodzaju żeńskiego | | kamŷ /komoi/ || kamień || psł. kamy || słowo poświadczone, najpewniej rodzaju żeńskiego | ||
| Linia 2002: | Linia 2116: | ||
| kartkie /kortťě/ || krótki || psł. kortъkъjь || słowo poświadczone | | kartkie /kortťě/ || krótki || psł. kortъkъjь || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | kartwilia /kortwiľă/ || rozrywka, zabawa || śdn. kort(e)wile | + | | kartwilia /kortwiľă/ || rozrywka, zabawa || śdn. kort(e)wile || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| karwá /korvo/ || krowa || psł. *korva || słowo poświadczone | | karwá /korvo/ || krowa || psł. *korva || słowo poświadczone | ||
| Linia 2010: | Linia 2124: | ||
| karwe /korvĕ/ || krowi || psł. *korvьjь || słowo poświadczone | | karwe /korvĕ/ || krowi || psł. *korvьjь || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Karwîcia /Korvaićă/? || Karwitz || psł. korvica? || rekonstrukcja | + | | Karwîcia /Korvaićă/? || Karwitz || psł. korvica? || rekonstrukcja, toponim |
|- | |- | ||
| kas /kos/ || zakwas? || psł. *kvasъ || słowo poświadczone | | kas /kos/ || zakwas? || psł. *kvasъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 2035: | Linia 2149: | ||
|- | |- | ||
| kȧlądår /kalądår/ || kalendarz || niem. Kalender || słowo poświadczone, Polański zapisuje kalandår | | kȧlądår /kalądår/ || kalendarz || niem. Kalender || słowo poświadczone, Polański zapisuje kalandår | ||
| + | |- | ||
| + | | kȧnél /kanel/ || cynamon || dn. Kaneel || zapożyczenie z dn., słowo Zimt południowoniemieckie | ||
|- | |- | ||
| kȧnta /kantă/ || kąt, róg || śdn. kante || słowo poświadczone | | kȧnta /kantă/ || kąt, róg || śdn. kante || słowo poświadczone | ||
| Linia 2056: | Linia 2172: | ||
| kåtu /kåtü/ || kto || psł. *kъto || słowo poświadczone | | kåtu /kåtü/ || kto || psł. *kъto || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | Klǫcka /Klǫckă/? || Clenze || psł. *klanьčьka?? || słowo poświadczone, odczyt Kľǫskă nieprawdopodobny, toponim |
| + | |- | ||
| + | | kiȧba /ťabă/ || duch || ??? || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiȧdål /ťadål/ || kitel, bluza || śdn. kedel || słowo poświadczone, obocznie ťetål | ||
| + | |- | ||
| + | | kiȧdiá /ťaďo/ || łańcuch || śdn. kêde || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | kiȧrl /ťarl/ || mąż; mężczyzna || śdn. kerle || słowo poświadczone | + | | kiȧgiėl /ťaďėl/ || kręgiel || śdn. kegel || słowo poświadczone |
| + | |- | ||
| + | | kiȧgle /ťaglĕ/ || kręgle (gra) || ťaďėl + -ĕ || poświadczone chyba jako biernik: ťagli | ||
| + | |- | ||
| + | | kiȧjàncînia /ťajăncaińă/ || kij pasterski, palica || psł. *kyjanьčinьja || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiȧjànîcia /ťajănaićă/ || tłuczek do lnu || psł. kyjanica || słowo poświadczone, Polański obocznie rekonstruuje kiėjănaićă | ||
| + | |- | ||
| + | | kiȧrl /ťarl/ || mąż; mężczyzna || śdn. kerle || słowo poświadczone, obocznie ťaŕål | ||
| + | |- | ||
| + | | kiȧsŷ /ťasåi/ || dom || śdn. kese + -åi || słowo poświadczone, obocznie ťesåi | ||
|- | |- | ||
| kiȧtrek /ťatrĕk/ || piesek || śdn. koter || słowo poświadczone | | kiȧtrek /ťatrĕk/ || piesek || śdn. koter || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | kicår /ťicår/ || kosz; więcierz, kaszerz (do łowienia ryb) || por. śdn. Kesser || słowo poświadczone, obocznie ťicer |
| + | |- | ||
| + | | kicårak /ťicerăk/ || koszyczek || ťicår + -ăk || słowo poświadczone jako ťicerak, ale por. ťicår | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | kicårnek /ťicernĕk/ || koszykarz, łubiankarz || ťicår + -nĕk || formacja wzorem criv-crivnĕk, klübĕk-klübaucnĕk |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kieler /ťelĕr/ || piwnica || dn. Keller || słowo poświadczone, Polański pisze ťeler |
| + | |- | ||
| + | | kiėcînia /ťėcaińă/ || udo, udziec || psł. *kъčinьja || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| kiėde /ťėdĕ/ || gdzie || psł. *kъde || słowo poświadczone, być może /ťėd/ | | kiėde /ťėdĕ/ || gdzie || psł. *kъde || słowo poświadczone, być może /ťėd/ | ||
| Linia 2077: | Linia 2213: | ||
|- | |- | ||
| kiėnądz /ťėnąʒ/ II || księżyc || psł. *kъnęʒь || słowo poświadczone | | kiėnądz /ťėnąʒ/ II || księżyc || psł. *kъnęʒь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiėnągînia /ťėnąďaińă/ || szlachcianka, królowa || psł. *kъnęgyni || słowo poświadczone, znaczenie "królowa" w analogii do ťėnąʒ | ||
| + | |- | ||
| + | | kiėnąze /ťėnązĕ/ || królewskie, szlacheckie || ťėnąʒ + -ĕ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiėnąze liǫdu /ťėnązĕ ľǫdü/ || królestwo || ťėnązĕ + ľǫdü || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| kiėsin /ťėsin/ || żołądek || psł. *kъsenь || słowo poświadczone | | kiėsin /ťėsin/ || żołądek || psł. *kъsenь || słowo poświadczone | ||
| Linia 2126: | Linia 2268: | ||
| kirnia /ťirńă/ || maślnica, kierznia || śdn. kerne || słowo poświadczone, obocznie ťirnă, ale raczej to niedokładność zapisu | | kirnia /ťirńă/ || maślnica, kierznia || śdn. kerne || słowo poświadczone, obocznie ťirnă, ale raczej to niedokładność zapisu | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiubar /ťübăr/ || łóżko; pościel?; poduszka? || psł. *kobьrь || słowo poświadczone, obocznie ťübĕr |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiubåla /ťübålă/ || kobyła || psł. *kobyla || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiubålka /ťübålkă/ || kobyłka || psł. *kobylъka || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiulȧc /ťülac/ || kołek || psł. *kolьcь|| słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiulcet /ťülcĕt/ || wbijać kołki || psł. *kolьčiti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiulèsî /ťülĕsai/ || rower || psł. *kolesi || dualis tantum od poświadczonego tölü, por. celü-cilĕsai |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiuliane /ťüľonĕ/ || kolano || psł. *kolěno || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiulne /ťülnĕ/ || wozowy, dotyczący wozu || ťölü + -nĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiumål /ťümål/ || kminek || śdn. kömen, kömel || zapożyczenie z dn. jak engevår albo mairon |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiun /ťün/ || koń; wałach || psł. *koňь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiunac /ťünăc/ || koniec || psł. *konьcь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiuncet /ťüncĕt/ || kończyć || psł. *konьčiti || czasownik od poświadczonego ťünăc |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiunek /ťünĕk/ || koń || psł. *koňikъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiunskie /ťünsťĕ/ || koński, dla koni || psł. *koňьskъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiupa /ťüpă/ || kopa, sześćdziesiąt sztuk || psł. *kopa || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiupål /ťüpål/ || motyka || psł. *kopъlь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | kiupîcia /ťüpaićă/ || sterta siana || psł. *kopica||słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | klagá /klogo/ || skarga || śdn. klage || słowo poświadczone | + | | kiuprîwa /ťüpraivă/ || pokrzywa || psł. *kopriva || słowo poświadczone |
| + | |- | ||
| + | | kiusån /ťüsån/ || poduszka (pod głowę i do siedzenia) || śdn. küssen || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiuset /ťüsĕt/ || kosić || ťösă + -ĕt || czasownik od poświadczonego ťösă | ||
| + | |- | ||
| + | | kiusîste /ťüsaistĕ/ || drzewce kosy, kosisko || psł. *kosišče || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiust /ťüst/ || kość || psł. *kostь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | Kiustne /ťüstnĕ/ || Küsten || psł. *kostьno? || rekonstrukcja, być może *xvostьno?; toponim | ||
| + | |- | ||
| + | | kiustrîwa /ťüstrîvă/ || stokłosa || psł. *kostriva || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiutàlnîcia /ťütălnaićă/ || hak do zawieszenia kotła (nad paleniskiem) || ťüťål + -naićă || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiutiål /ťüťål/ || kocioł || psł. *kotьlъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiutlek /ťütlĕk/ || kociołek || psł. *kotьlikъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiuzån /ťüzån/ || kożuch || psł. *kožьnъ|| słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiuza /ťüză/ || skóra || psł. *koža || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiuzac /ťüzăc/ || kwałek chleba, kromka || śdn. kûse + -ăc || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiuze /ťüzĕ/ || kozi || ťöză + -ĕ|| słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiuzka /ťüskă/ || skórka || psł. kožьka || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiûchár /ťauxor/ || kucharz || psł. *kuxařь || słowo poświadczone, obocznie ťaux́or | ||
| + | |- | ||
| + | | kiûchàrnîcia /ťauxărnaićă/ || kuchnia || ťauxor + -naićă || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiûrá /ťauro/ || kura || psł. *kura || poświadczone w l.mn.: ťauråi | ||
| + | |- | ||
| + | | kiûrą /ťaurą/ || kurczę, kurczątko || psł. *kurę || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiûrèpatka /ťaurĕpotkă/ || kuropatwa || psł. *kuropatъka || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiûrîcé /ťauraice/ || przedmieście, przysiółek || ťauro + -aice || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiûsát /ťausot/ || kosztować, próbować, smakować || psł. *kušati || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiûtît /ťautait/ || robić, czynić || psł. *kutiti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kiwit /ťivit/ || czajka || śdn. kiwit || słowo poświadczoneą | ||
| + | |- | ||
| + | | kizat /ťizăt/ || wybrać || śdn. kesen || poświadczone jako: ťizen, ale por. voiťizăt | ||
| + | |- | ||
| + | | kîpac /ťaipăc/ || kupiec, handlarz || psł. *kupьcь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kîpet /ťaipĕt/ I || kupić || psł. *kupiti || poświadczone w 3Sg: ťaipĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | kîpet /ťaipĕt/ II || kipieć || psł. *kypěti || poświadczone w 3Sg: ťaipĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | kîsèlîna /ťaisĕlaină/ || kwas || ťaiśolĕ + -aină || poświadczone w toponimii: Keisslein, por. głuż. kisalina | ||
| + | |- | ||
| + | | kîselek /ťaiselĕk/ || tlen || ťaiśolĕ + -nĕk || kalka niem. Sauerstoff, por. głuż. kislik, cz. kyslík, -ĕk jak w ďüjĕt-ďüjĕk | ||
| + | |- | ||
| + | | kîsiale /ťaiśolĕ/ || kwaśny, kisły || psł. *kisělъjь || poświadczone w toponimii: Keisslein, Kuseleitzen, por. głuż. kisały | ||
| + | |- | ||
| + | | kîzår /ťaizår/ || cesarz || śdn. keyser || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | klagat /klogăt/ || skarżyć, oskarżać || śdn. klagen || poświadczone w 3Sg: klogă | ||
| + | |- | ||
| + | | klagá /klogo/ || skarga || śdn. klage || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| klare /klorĕ/ || czysty; wódka || śdn. klare || słowo poświadczone | | klare /klorĕ/ || czysty; wódka || śdn. klare || słowo poświadczone | ||
| Linia 2179: | Linia 2387: | ||
|- | |- | ||
| klåda /klådă/ || beczka || psł. *kolda || słowo poświadczone | | klåda /klådă/ || beczka || psł. *kolda || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | Klådce /Klåtcĕ/ || Klötze || psł. *Koldьcě || rekonstrukcja, toponim | ||
|- | |- | ||
| klåkiol /klåťöl/ || zegar; dzwon || psł. *kolkolъ || słowo poświadczone | | klåkiol /klåťöl/ || zegar; dzwon || psł. *kolkolъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 2207: | Linia 2417: | ||
|- | |- | ||
| klen /klen/ || klon || psł. *klenъ || rozkład przymiotnika klenüvĕ | | klen /klen/ || klon || psł. *klenъ || rozkład przymiotnika klenüvĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | Klenuw /klenüv/ || Klennow || psł. *Klenovъ || rekonstrukcja, toponim | ||
|- | |- | ||
| klenuwe /klenüvĕ/ || klonowy || psł. *klenovъjь || słowo poświadczone, ale w znaczeniu "bukowy", zapewne błąd | | klenuwe /klenüvĕ/ || klonowy || psł. *klenovъjь || słowo poświadczone, ale w znaczeniu "bukowy", zapewne błąd | ||
| Linia 2403: | Linia 2615: | ||
|- | |- | ||
| kůcá /kåuco/ || głownia (płonąca) || psł. *kъlča || słowo poświadczone | | kůcá /kåuco/ || głownia (płonąca) || psł. *kъlča || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | kůp /kåup/ || łabędź || psł. *kъlpь~kъlpъ || por. słi. kålp, łuż. kołṕ | ||
|- | |- | ||
| kwȧpia /kvaṕă/ || miętus || niem. Quappe || słowo poświadczone jako niezasymilowane Quappi | | kwȧpia /kvaṕă/ || miętus || niem. Quappe || słowo poświadczone jako niezasymilowane Quappi | ||
| Linia 2433: | Linia 2647: | ||
|- | |- | ||
| lastawîcia /lostovaićă/ || jaskółka || psł. *lastavica || słowo poświadczone, obocznie lostĕvaićă | | lastawîcia /lostovaićă/ || jaskółka || psł. *lastavica || słowo poświadczone, obocznie lostĕvaićă | ||
| + | |- | ||
| + | | Lastuw /Lostüv/ || Salzwedel || psł. lastovъ || słowo poświadczone, postuluje się także ľosťüv, ľostťüv, toponim | ||
|- | |- | ||
| latwa /lotvă/ || łata (dachowa) || śdn. latte || słowo poświadczone | | latwa /lotvă/ || łata (dachowa) || śdn. latte || słowo poświadczone | ||
| Linia 2438: | Linia 2654: | ||
| lawá /lovo/ I || ława || psł. *lava || poświadczone w toponimii: Lafei, Lowey, Lawei (l. mn.) | | lawá /lovo/ I || ława || psł. *lava || poświadczone w toponimii: Lafei, Lowey, Lawei (l. mn.) | ||
|- | |- | ||
| − | | lawá /lovo/ II || wiara || śdn. glâwe || słowo poświadczone | + | | lawá /lovo/ II || wiara || śdn. glâwe || słowo poświadczone, obocznie glovo |
|- | |- | ||
| − | | | + | | lawîcia /lovaićă/ || ławka || psł. *lavica || poświadczone w toponimii: Lappke, Loweitz, Lowitz |
|- | |- | ||
| lazet /lozĕt/ || łazić, włazić || psł. *laziti || poświadczone w 3Sg: lozĕ | | lazet /lozĕt/ || łazić, włazić || psł. *laziti || poświadczone w 3Sg: lozĕ | ||
| Linia 2472: | Linia 2688: | ||
| lȧzát /lazot/ || czytać || śdn. lesen || słowo poświadczone | | lȧzát /lazot/ || czytać || śdn. lesen || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Låbi /Låbi/ || Łaba || psł. *olbe || słowo poświadczone, rekonstruuje się także Låbü, ale cz. Labe i głuż. Łobjo sugerują psł. *olbe, nie *olbo | + | | Låbi /Låbi/ || Łaba || psł. *olbe || słowo poświadczone, rekonstruuje się także Låbü, ale cz. Labe i głuż. Łobjo sugerują psł. *olbe, nie *olbo, hydronim |
|- | |- | ||
| lågat /lågăt/ || kłamać, łgać || psł. *lъgati || poświadczone w 2Sg: låzĕs i w 3Sg: låzĕ | | lågat /lågăt/ || kłamać, łgać || psł. *lъgati || poświadczone w 2Sg: låzĕs i w 3Sg: låzĕ | ||
| Linia 2525: | Linia 2741: | ||
|- | |- | ||
| lias /ľos/ || las; drzewo, drewno || psł. *lěsъ || słowo poświadczone | | lias /ľos/ || las; drzewo, drewno || psł. *lěsъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | liat /ľot/ || lot, rejs || deryw. od ľotot || por. niem. fliegen-Flug, dłuż. lět | ||
|- | |- | ||
| liatát /ľotot/ || latać || psł. *lětati || poświadczone w 3Pl: ľotoją | | liatát /ľotot/ || latać || psł. *lětati || poświadczone w 3Pl: ľotoją | ||
| Linia 2568: | Linia 2786: | ||
| litet /litĕt/ || lecieć || psł. *letěti || poświadczone w 3Sg: litĕ | | litet /litĕt/ || lecieć || psł. *letěti || poświadczone w 3Sg: litĕ | ||
|- | |- | ||
| − | | liûdi /ľaudi/ || ludzie || psł. *ľudьje || słowo poświadczone | + | | litîdle /litaidlĕ/ || samolot || litĕt + -aidlĕ || por. niem. Flugzeug, łuż. lětadło, cz. letadlo |
| + | |- | ||
| + | | litîste /litaistĕ/ || lotnisko, port lotniczy || litĕt + -aistĕ || por. niem. Flughafen, Flugplatz, cz. letiště, dłuż. lětanišćo | ||
| + | |- | ||
| + | | litnek /litnĕk/ || lotnik || litĕt + -nĕk || por. niem. Flieger, dłuż. lětaŕ | ||
| + | |- | ||
| + | | liûdi /ľaudi/ || ludzie || psł. *ľudьje || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| liûdskie /ľaucťĕ/ || ludzki || ľaudi + -sťĕ || złożenie wzorem ogólnosłowiańskiego ludzki | | liûdskie /ľaucťĕ/ || ludzki || ľaudi + -sťĕ || złożenie wzorem ogólnosłowiańskiego ludzki | ||
| + | |- | ||
| + | | Liûchiuw /Ľaux́üv/ || Lüchow || psł. *ľuxovъ || słowo poświadczone, toponim | ||
| + | |- | ||
| + | | Liûtkiuw /Ľautťüv/ || Hitzacker || psł. ľudъkovъ? ľutъkovъ? || słowo poświadczone, toponim | ||
|- | |- | ||
| lizet /lizĕt/ || leżeć || psł. *ležeti || poświadczone w 3Sg: lizĕ | | lizet /lizĕt/ || leżeć || psł. *ležeti || poświadczone w 3Sg: lizĕ | ||
| Linia 2670: | Linia 2898: | ||
| madŷ /modåi/ || mól || śdn. made || słowo poświadczone | | madŷ /modåi/ || mól || śdn. made || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | macht /moxt/ || moc, siła, potęga || śdn. macht || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | mal /mol/ || znak, piętno, znamię || śdn. mâl || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| male /molĕ/ || mały || psł. *malъjь || słowo poświadczone | | male /molĕ/ || mały || psł. *malъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | male palac /molĕ polăc/ || mały palec || molĕ + polăc || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| maliat /moľăt/ || malować || śdn. malen || poświadczone w 3Sg: moľă | | maliat /moľăt/ || malować || śdn. malen || poświadczone w 3Sg: moľă | ||
| Linia 2682: | Linia 2912: | ||
| maltit /moltit/ || posiłek, danie || śdn. mâl-tît || słowo poświadczone | | maltit /moltit/ || posiłek, danie || śdn. mâl-tît || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | man /mon/ || księżyc || śdn. mân || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | mand /mond/ || miesiąc || śdn. mând || słowo poświadczone w nazwach miesięcy |
|- | |- | ||
| − | | Margata /Morgotă/ || Małgorzata || śdn. Margate || zapożyczenie zaadaptowanej do śdn. formy imienia | + | | Margata /Morgotă/ || Małgorzata || śdn. Margate || zapożyczenie zaadaptowanej do śdn. formy imienia, imię |
|- | |- | ||
| − | | Margatka /Morgotkă/ || Małgosia || śdn. Morgotă + -kă || zdrobnienie za pomocą typowego sufiksu -kă | + | | Margatka /Morgotkă/ || Małgosia || śdn. Morgotă + -kă || zdrobnienie za pomocą typowego sufiksu -kă, imię |
|- | |- | ||
| − | | Marîja /Moraja/ || Maryja, Maria || śdn. Marie || słowo poświadczone | + | | Marîja /Moraja/ || Maryja, Maria || śdn. Marie || słowo poświadczone, imię |
|- | |- | ||
| Marîjen dȧnac /Morajĕn danăc/ || święto Matki Boskiej || Morajĕn + danăc || słowo poświadczone | | Marîjen dȧnac /Morajĕn danăc/ || święto Matki Boskiej || Morajĕn + danăc || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Marîka /Moraikă/ || Marysia || Moraja + -kă || słowo poświadczone | + | | Marîka /Moraikă/ || Marysia || Moraja + -kă || słowo poświadczone, imię |
|- | |- | ||
| Marîna zîpa /moraină zaipă/ || tęcza || psł. *Marina župa, dosłownie pieluchy Maryi || słowo poświadczone | | Marîna zîpa /moraină zaipă/ || tęcza || psł. *Marina župa, dosłownie pieluchy Maryi || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Mark /Mork/ || Marek || śdn. Mark || imię zapożyczone z śdn., zasymilowane jak inne | + | | Mark /Mork/ || Marek || śdn. Mark || imię zapożyczone z śdn., zasymilowane jak inne, imię |
|- | |- | ||
| marwa /morvă/? || mrówka || psł. *morva || poświadczone w l.mn.: morvĕ | | marwa /morvă/? || mrówka || psł. *morva || poświadczone w l.mn.: morvĕ | ||
| Linia 2708: | Linia 2938: | ||
| masketår /mosketår/ || żołnierz || niem. Musketier || słowo poświadczone, niejasna pierwsza (o? u?) i trzecia (e? i?) samogłoska, wybrano -år z uwagi na NPl: /musketri/ | | masketår /mosketår/ || żołnierz || niem. Musketier || słowo poświadczone, niejasna pierwsza (o? u?) i trzecia (e? i?) samogłoska, wybrano -år z uwagi na NPl: /musketri/ | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | maskiu /mosťü/ || masło || psł. *maslъko || słowo poświadczone, ale obocznie mosťĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Maskwá /Moskvo/ || Moskwa || ros. Москва || zapożyczenie, pozostawiony akcent oksytoniczny, toponim |
|- | |- | ||
| maslena mlåka /moslenă mlåkă/ || maślanka || psł. *moslenoje melko || słowo poświadczone | | maslena mlåka /moslenă mlåkă/ || maślanka || psł. *moslenoje melko || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| maslene /moslenĕ/ || maślany || psł. *maslenъjь || słowo poświadczone | | maslene /moslenĕ/ || maślany || psł. *maslenъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | maslu /moslü/ || masło || psł. maslo || poświadczone w GSg: moslo, ale niepewne, por. mosťü | ||
|- | |- | ||
| matá /moto/ || wymiar, rozmiar || śdn. mate || poświadczone w ASg: motǫ | | matá /moto/ || wymiar, rozmiar || śdn. mate || poświadczone w ASg: motǫ | ||
| Linia 2720: | Linia 2952: | ||
| matecha /motexă/ || macocha || psł. *matexa || słowo poświadczone | | matecha /motexă/ || macocha || psł. *matexa || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Mates /Motĕs/ || Mateusz, Maciej || śdn. Mathies || zapożyczenie z śdn., zasymilowane jak inne imiona | + | | Mates /Motĕs/ || Mateusz, Maciej || śdn. Mathies || zapożyczenie z śdn., zasymilowane jak inne imiona, imię |
|- | |- | ||
| materen /moterĕn/ || matczyny || psł. *materinъ || słowo poświadczone | | materen /moterĕn/ || matczyny || psł. *materinъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 2731: | Linia 2963: | ||
|- | |- | ||
| mazat /mozăt/ || mazać, smarować || psł. *mazati || poświadczone w 3Sg: mozĕ | | mazat /mozăt/ || mazać, smarować || psł. *mazati || poświadczone w 3Sg: mozĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | Mȧcedanac /Macedonăc/ || Macedończyk || macedon- + -ăc || nazwa mieszkańca z produktywnym sufiksem, por. mac. Македонец | ||
| + | |- | ||
| + | | Mȧcedanîja /Macedonajă/ || Macedonia || niem. Mazedonien || zapożyczenie być może z -k-, ale w niem. Makedonien oznacza historyczny region | ||
| + | |- | ||
| + | | Mȧcedanka /Macedonkă/ || Macedonka || macedon- + -kă || nazwa mieszkańca z produktywnym sufiksem, por. mac. Македонка | ||
| + | |- | ||
| + | | mȧcedanskie /macedonsťĕ/ || macedoński || macedon- + -sťĕ || typowy przymiotnik | ||
|- | |- | ||
| mȧdiá /maďo/ || miód pitny || śdn. mêde || poświadczone w ASg: madą | | mȧdiá /maďo/ || miód pitny || śdn. mêde || poświadczone w ASg: madą | ||
|- | |- | ||
| − | | mȧde | + | | mȧde dat /made-dot/ || dać coś komuś w drogę, wyposażyć || śdn. mede + dot || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | mȧde | + | | mȧde jest /made-jest/ || jeść z kimś || śdn. mede + jest || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| mȧdgit /madgit/ || posag || śdn. medegift || słowo poświadczone | | mȧdgit /madgit/ || posag || śdn. medegift || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | mȧkȧrelia /makareľă/ || makrela || śdn. makkerēle || zapożyczenie, -le>-ľă jak w kortviľă, -ere->-are- jak varo, por. pl., łuż. makrela | ||
|- | |- | ||
| mȧl /mal/ || żerdź, tyka, drążek || śdn. mol || słowo poświadczone | | mȧl /mal/ || żerdź, tyka, drążek || śdn. mol || słowo poświadczone | ||
| Linia 2753: | Linia 2995: | ||
|- | |- | ||
| mȧnaj /manăj/ || mniej || psł. *mьněje || słowo poświadczone | | mȧnaj /manăj/ || mniej || psł. *mьněje || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | mȧndȧrina /mandarină/ || mandarynka || niem. Mandarine || zapożyczenie bez większej asymilacji, por. łuż. mandarina | ||
|- | |- | ||
| mȧnese /manesĕ/ || mniejszy || psł. *mьnějьšьjь || słowo poświadczone | | mȧnese /manesĕ/ || mniejszy || psł. *mьnějьšьjь || słowo poświadczone | ||
| Linia 2783: | Linia 3027: | ||
|- | |- | ||
| med /med/ || miód || psł. *medъ || słowo poświadczone | | med /med/ || miód || psł. *medъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | medena melana /medenă melonă/ || melon, melon miodowy || medenĕ + melonă || kalka niem. Honigmelone, por. łuż. mjodowa melona | ||
|- | |- | ||
| medene /medenĕ/ || miodowy || med + -enĕ || typowy przymiotnik na -enĕ | | medene /medenĕ/ || miodowy || med + -enĕ || typowy przymiotnik na -enĕ | ||
| Linia 2789: | Linia 3035: | ||
|- | |- | ||
| mejėr /mejėr/ || kosiarz || śdn. meier || słowo poświadczone | | mejėr /mejėr/ || kosiarz || śdn. meier || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | melana /melonă/ || melon || niem. Melone || zapożyczenie bez większej asymilacji, por. łuż. melona | ||
|- | |- | ||
| menet /menĕt/ || mniemać, sądzić || psł. *měniti || poświadczone w 1Sg: meną, 2Sg: menăs wg Polańskiego niepewne | | menet /menĕt/ || mniemać, sądzić || psł. *měniti || poświadczone w 1Sg: meną, 2Sg: menăs wg Polańskiego niepewne | ||
| Linia 2808: | Linia 3056: | ||
| mestiår /mesťår/ || mistrz || śdn. mêster || słowo poświadczone | | mestiår /mesťår/ || mistrz || śdn. mêster || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | met /met/ || mieć || psł. *(jь)měti || słowo poświadczone | + | | met /met/ || mieć; musieć || psł. *(jь)měti || słowo poświadczone |
| + | |- | ||
| + | | met tedane /met tedonĕ/ || mieć do czynienia || met + tedonĕ || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| metat /metăt/ || miotać || psł. *metati || poświadczone w 3Sg: micĕ | | metat /metăt/ || miotać || psł. *metati || poświadczone w 3Sg: micĕ | ||
| Linia 2834: | Linia 3084: | ||
| milta /miltă/ || śledziona || śdn. milte || słowo poświadczone | | milta /miltă/ || śledziona || śdn. milte || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Minsk /Minsk/ || Mińsk (Litewski) || brus. Мінск || zapożyczenie toponimu bez potrzeby adaptacji | + | | Minsk /Minsk/ || Mińsk (Litewski) || brus. Мінск || zapożyczenie toponimu bez potrzeby adaptacji, toponim |
|- | |- | ||
| − | | Mîchal /Maixăl/ || Michał || śdn. Michel || poświadczone w przymiotniku Maixălevĕ~üvĕ | + | | Mîchal /Maixăl/ || Michał || śdn. Michel || poświadczone w przymiotniku Maixălevĕ~üvĕ, imię |
|- | |- | ||
| − | | Mîchelka /Maixelkă/ || Michaś || Maixăl + -kă || słowo poświadczone | + | | Mîchelka /Maixelkă/ || Michaś || Maixăl + -kă || słowo poświadczone, imię |
|- | |- | ||
| mîliá /maiľo/ || mila || śdn. mile || słowo poświadczone | | mîliá /maiľo/ || mila || śdn. mile || słowo poświadczone | ||
| Linia 2855: | Linia 3105: | ||
|- | |- | ||
| mîsåcne /maisåcnĕ/ || targowy, jarmarczny || maiskă + -nĕ || przymiotnik od poświadczonego maiskă | | mîsåcne /maisåcnĕ/ || targowy, jarmarczny || maiskă + -nĕ || przymiotnik od poświadczonego maiskă | ||
| + | |- | ||
| + | | mîz /maiz/ || kukurydza || niem. Mais || por. łuż. majs, nie z Kukuruz ani Türken, bo to słowa południowoniemieckie | ||
|- | |- | ||
| mlåcene /mlåcenĕ/ || mleczny || psł. *melčenъjь || słowo poświadczone | | mlåcene /mlåcenĕ/ || mleczny || psł. *melčenъjь || słowo poświadczone | ||
| Linia 2861: | Linia 3113: | ||
|- | |- | ||
| mlåde /mlådĕ/ || młody || psł. *moldъjь || słowo poświadczone | | mlåde /mlådĕ/ || młody || psł. *moldъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | mlåde dȧn /mlådĕ dan/ || sąd ostateczny || mlådĕ + dan || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| mlåka /mlåkă/ || mleko || psł. *melko || słowo poświadczone | | mlåka /mlåkă/ || mleko || psł. *melko || słowo poświadczone | ||
| Linia 2953: | Linia 3207: | ||
|- | |- | ||
| mŷt /moit/ || myć || psł. *myti || słowo poświadczone | | mŷt /moit/ || myć || psł. *myti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | mŷt del /moit del/ || zmywać || moit + del || poświadczone w 3Sg: mojĕ del | ||
| + | |- | ||
| + | | mŷt sa /moit să/ || myć się || psł. *myti sę || poświadczone w 3Sg: moji-să | ||
|- | |- | ||
| mŷte /moitĕ/ || wynagrodzenie, zapłata || psł. *myto || słowo poświadczone | | mŷte /moitĕ/ || wynagrodzenie, zapłata || psł. *myto || słowo poświadczone | ||
| Linia 2963: | Linia 3221: | ||
|- | |- | ||
| na /no/ || na || psł. *na || słowo poświadczone | | na /no/ || na || psł. *na || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | na jûtra /no jautră/ || na jutro || psł. *na jutrě || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | na lewaj /no levăj/ || z lewa, po lewej || no + levĕ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | na lewu /no levü/ || na lewo, do lewa || no + levü || w analogii do: no levăj | ||
| + | |- | ||
| + | | na prawaj /no provăj/ || z prawa, po prawej || no + provĕ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | na prawu /no provü/ || na prawo, do prawa || no + provü || w analogii do: no provăj | ||
|- | |- | ||
| na-jûtre /nojautrĕ/ || wschodni || na + jautrü || analogicznie do no-pĕlni | | na-jûtre /nojautrĕ/ || wschodni || na + jautrü || analogicznie do no-pĕlni | ||
| Linia 2970: | Linia 3238: | ||
| na-pèlnuc /nopĕlnüc/ || północny || na + pölnüc || analogicznie do no-pĕlni | | na-pèlnuc /nopĕlnüc/ || północny || na + pölnüc || analogicznie do no-pĕlni | ||
|- | |- | ||
| − | | na- | + | | na-wècer /novĕcer/ || zachodni || na + wicer || analogicznie do no-pĕlni |
|- | |- | ||
| nabår /nobår/ || sąsiad || śdn. naber || słowo poświadczone, wybrano warjant zasymilowany | | nabår /nobår/ || sąsiad || śdn. naber || słowo poświadczone, wybrano warjant zasymilowany | ||
| Linia 3002: | Linia 3270: | ||
| narmȧlne /normalnĕ/ || normalny || niem. normal + -nĕ || zapożyczenie z niem., por. głuż., pl. normalny | | narmȧlne /normalnĕ/ || normalny || niem. normal + -nĕ || zapożyczenie z niem., por. głuż., pl. normalny | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | nas /nos/ || nasz || psł. *našь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | nasȧrat / | + | | nasȧrat /nosarăt/ || nasrać || psł. *nasьrati || słowo poświadczone |
| + | |- | ||
| + | | natore /notörĕ/ || innym razem, na drugi raz || psł. *na vъtoroje || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| natucet /notücĕt/ || natoczyć (wino, piwo) || psł. *natočiti || poświadczone w 3Sg: notücĕ | | natucet /notücĕt/ || natoczyć (wino, piwo) || psł. *natočiti || poświadczone w 3Sg: notücĕ | ||
| Linia 3014: | Linia 3284: | ||
| nawûcat /novaucăt/ || przyzwyczajać, nauczać || psł. *naučati || poświadczone w 3Sg: novaucă | | nawûcat /novaucăt/ || przyzwyczajać, nauczać || psł. *naučati || poświadczone w 3Sg: novaucă | ||
|- | |- | ||
| − | |nawûcet /novaucĕt/ || przyzwyczaić, nauczyć || psł. *naučiti || poświadczone w 3Sg: novaucĕ | + | | nawûcet /novaucĕt/ || przyzwyczaić, nauczyć || psł. *naučiti || poświadczone w 3Sg: novaucĕ |
|- | |- | ||
| nȧckî /nacťai/ || niecki; opałka || psł. *nьťьky || słowo poświadczone | | nȧckî /nacťai/ || niecki; opałka || psł. *nьťьky || słowo poświadczone | ||
| Linia 3033: | Linia 3303: | ||
|- | |- | ||
| nednaza /nednoză/ || pończocha || śdn. nedden-hase || słowo poświadczone | | nednaza /nednoză/ || pończocha || śdn. nedden-hase || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | nefá /nefo/ || bratanek || śdn. nêve || por. głuż. nefa | ||
| + | |- | ||
| + | | nefka /nefkă/ || bratanica || nefo + -kă || nazwa żeńska na -kă | ||
|- | |- | ||
| negelka /negelkă/ || goździk || śdn. negelken || słowo poświadczone | | negelka /negelkă/ || goździk || śdn. negelken || słowo poświadczone | ||
| Linia 3051: | Linia 3325: | ||
|- | |- | ||
| nerezac /nerezăc/ || nietrzebiony samiec świni, kiernoz; dzik || psł. *nerěžьcь || słowo poświadczone | | nerezac /nerezăc/ || nietrzebiony samiec świni, kiernoz; dzik || psł. *nerěžьcь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | nerw /nerv/ || nerw || niem. Nerv || zapożyczenie, por. łuż. nerw | ||
| + | |- | ||
| + | | nerwozne /nervöznĕ || nerwowy || niem. nervös + -nĕ || por. łuż. nerwozny, cz. nervózní | ||
|- | |- | ||
| netupard /netüpărd/ || motyl || psł. *netopyřь, -d nieregularne|| słowo poświadczone | | netupard /netüpărd/ || motyl || psł. *netopyřь, -d nieregularne|| słowo poświadczone | ||
| Linia 3065: | Linia 3343: | ||
|- | |- | ||
| nidet /nidĕt/ || nienawidzić; zazdrościć || śdn. niden || słowo poświadczone | | nidet /nidĕt/ || nienawidzić; zazdrościć || śdn. niden || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | nichtia /nixťă/ || siostrzeniec || śdn. nichte || por. głuż. nichta, śdn. -te > -ťă częste | ||
| + | |- | ||
| + | | nichtka /nichtkă/ || siostrzenica || nixťă + -kă || forma żeńska na -kă | ||
|- | |- | ||
| nijȧdån /nijadån/ || żaden || psł. *nejedъnъ || słowo poświadczone | | nijȧdån /nijadån/ || żaden || psł. *nejedъnъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 3091: | Linia 3373: | ||
|- | |- | ||
| nîzkiu /naisťü/ || nisko || psł. *nizъko || słowo poświadczone | | nîzkiu /naisťü/ || nisko || psł. *nizъko || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | nîzne /naiznĕ/ || dolny || psł. nižьnъjь ||poświadczone w toponimii: Niesen-Deich, Niesen-Wiese, Naisdöhl | ||
|- | |- | ||
| nos /nös/ || nos || psł. *nosъ || słowo poświadczone | | nos /nös/ || nos || psł. *nosъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 3144: | Linia 3428: | ||
| Osterika /Österikă/ || Austria || por. dn. Öösteriek || Österikă na Österreich tak jak Emerika na Himmelreich | | Osterika /Österikă/ || Austria || por. dn. Öösteriek || Österikă na Österreich tak jak Emerika na Himmelreich | ||
|- | |- | ||
| − | | Osterikiėr /Österiťėr/ ||Austriak || Österikă + -år || nazwa mieszkańca z produktywnym sufiksem -år | + | | Osterikiėr /Österiťėr/ || Austriak || Österikă + -år || nazwa mieszkańca z produktywnym sufiksem -år |
|- | |- | ||
| − | |Osterikiėrska /Österiťėrskă/ ||Austriaczka || Österikiėr + -skă|| nazwa mieszkanki z produktywnym sufiksem -skă po -år | + | | Osterikiėrska /Österiťėrskă/ ||Austriaczka || Österikiėr + -skă || nazwa mieszkanki z produktywnym sufiksem -skă po -år |
|- | |- | ||
| owål /övål/ || strug, hebel || śdn. hovel || słowo poświadczone, por. evål | | owål /övål/ || strug, hebel || śdn. hovel || słowo poświadczone, por. evål | ||
| Linia 3170: | Linia 3454: | ||
| pal /pol/ || pal, kołek || śdn. pâl || słowo poświadczone | | pal /pol/ || pal, kołek || śdn. pâl || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | palac /polăc/ || palec || psł. *palьcь || słowo poświadczone | + | | palac /polăc/ || palec (u rąk i u nóg) || psł. *palьcь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | palcą /polcą/ || paluszek || | + | | palcą /polcą/ || paluszek || psł. palьčę || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | palek /polĕk/ || kołek, drewniany gwóźdź || | + | | palek /polĕk/ || kołek, drewniany gwóźdź || śdn. pâl + -ĕk || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| pará /poro/ || błoto, brud, kał || psł. *para || słowo poświadczone | | pará /poro/ || błoto, brud, kał || psł. *para || słowo poświadczone | ||
| Linia 3181: | Linia 3465: | ||
|- | |- | ||
| paret /porĕt/ || brudzić || psł. *pariti || poświadczony zleksykalizowany imiesłów: porenĕ, por. poro | | paret /porĕt/ || brudzić || psł. *pariti || poświadczony zleksykalizowany imiesłów: porenĕ, por. poro | ||
| + | |- | ||
| + | | parîna /poraină/ || huba, hubka, żagiew || psł. *parina || słowo poświadczone (jako nazwa terenowa) | ||
|- | |- | ||
| parg /porg/ || próg || psł. *porgъ || słowo poświadczone | | parg /porg/ || próg || psł. *porgъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 3209: | Linia 3495: | ||
|- | |- | ||
| patŷ /potåi/ || kopyto rozdwojone, racica || por. szlez.-holszt. poot + -åi || słowo poświadczone | | patŷ /potåi/ || kopyto rozdwojone, racica || por. szlez.-holszt. poot + -åi || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | pawes /povĕs/ || papież || śdn. pâwes || słowo zasymilowane jak łuż. bamž, por. Drevĕs | ||
| + | |- | ||
| + | | pazá /pozo/ || pacha || psł. *paža || por. łuż. paža | ||
| + | |- | ||
| + | | pȧda /padă/ || ropucha || śdn. padde || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| pȧgàlîcia /pagălaićă/ || rogalik, bułka w kształcie podkowy || dn. paggeln + -aićă || słowo poświadczone | | pȧgàlîcia /pagălaićă/ || rogalik, bułka w kształcie podkowy || dn. paggeln + -aićă || słowo poświadczone | ||
| Linia 3229: | Linia 3521: | ||
|- | |- | ||
| pȧpirene /papirenĕ/ || papierowy || papir + -enĕ || formacja z typowym przyrostkiem do rzeczownik ozn. materiały | | pȧpirene /papirenĕ/ || papierowy || papir + -enĕ || formacja z typowym przyrostkiem do rzeczownik ozn. materiały | ||
| + | |- | ||
| + | | pȧprika /paprikă/ || papryka || niem. Paprika || zapożyczenie, dodatkowo może być reanalizowane jako papr- od paṕår i -ikă jak w ťönikă | ||
|- | |- | ||
| pȧradle /parodlĕ/ || miejsce do prania, pralnia || psł. pьradlo || słowo poświadczone | | pȧradle /parodlĕ/ || miejsce do prania, pralnia || psł. pьradlo || słowo poświadczone | ||
| Linia 3240: | Linia 3534: | ||
| pȧréd /pared/ || przedtem, dawniej || psł. *perdъ, z nieregularnym -a- || słowo poświadczone | | pȧréd /pared/ || przedtem, dawniej || psł. *perdъ, z nieregularnym -a- || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Pȧriz /Pariz/ || Paryż || niem. Paris || zapożyczenie z niem., por. łuż. Paris (/-z-/) | + | | Pȧriz /Pariz/ || Paryż || niem. Paris || zapożyczenie z niem., por. łuż. Paris (/-z-/), toponim |
|- | |- | ||
| pȧrstin /parstin/ || pierścionek, obrączka ślubna || psł. *pьrstenь || słowo poświadczone | | pȧrstin /parstin/ || pierścionek, obrączka ślubna || psł. *pьrstenь || słowo poświadczone | ||
| Linia 3261: | Linia 3555: | ||
|- | |- | ||
| påknǫt /påknǫt/ || upaść, spaść || psł. *pъknǫti || słowo poświadczone | | påknǫt /påknǫt/ || upaść, spaść || psł. *pъknǫti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | påknǫt dånû /påknǫt dånau/ || wpaść || påknǫt + dånau || poświadczone w 3Sg: dånau påknĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | påknǫt del /påknǫt del/ || odpaść || påknǫt + del || poświadczone w aoryście: påci del | ||
| + | |- | ||
| + | | påknǫt wånû /påknǫt vånau/ || wypaść || påknǫt + vånau || w analogii do poświadczonego dånau påknĕ | ||
|- | |- | ||
| påtinac /påtinăc/ || ptak || psł. *pъtenьcь || słowo poświadczone | | påtinac /påtinăc/ || ptak || psł. *pъtenьcь || słowo poświadczone | ||
| Linia 3277: | Linia 3577: | ||
|- | |- | ||
| påtka /påtkă/ || genitalja || psł. pъtka? || słowo poświadczone, Polański waha się pomiędzy potkă i påtkă | | påtka /påtkă/ || genitalja || psł. pъtka? || słowo poświadczone, Polański waha się pomiędzy potkă i påtkă | ||
| + | |- | ||
| + | | pądz /pąʒ/ || pieniądz; fening || psł. *pěnęʒь || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| pąpil /pąpil/ || bąk, trzmiel || dźwiękonaśladowcze? || słowo poświadczone | | pąpil /pąpil/ || bąk, trzmiel || dźwiękonaśladowcze? || słowo poświadczone | ||
| Linia 3292: | Linia 3594: | ||
| pątdisiǫt /pątdiśǫt/ || pięćdziesiąt || psł. *pętь desętъ || słowo poświadczone | | pątdisiǫt /pątdiśǫt/ || pięćdziesiąt || psł. *pętь desętъ || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | pątkiusté /pątťüste/ || Zielone Świątki || śdn. pinkesten, etymologia ludowa || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| pątkiustne /pątťüstnĕ/ || zielonoświątkowy || pątťüstĕ + -nĕ || słowo poświadczone | | pątkiustne /pątťüstnĕ/ || zielonoświątkowy || pątťüstĕ + -nĕ || słowo poświadczone | ||
| Linia 3309: | Linia 3611: | ||
|- | |- | ||
| pekàrnîcia /pekărnaićă/ || piekarnia || psł. *pekarьnica || słowo poświadczone | | pekàrnîcia /pekărnaićă/ || piekarnia || psł. *pekarьnica || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | Peking /Peking/ || Pekin || niem. Peking || zapożyczenie, por. łuż., cz. Peking, toponim | ||
|- | |- | ||
| pelen /pelĕn/ || piołun || psł. *pelynъ || poświadczone w GSg: pelåinĕ | | pelen /pelĕn/ || piołun || psł. *pelynъ || poświadczone w GSg: pelåinĕ | ||
| Linia 3328: | Linia 3632: | ||
| perèndȧn /perĕndan/ || czwartek || psł. *perunъ dьnь || słowo poświadczone | | perèndȧn /perĕndan/ || czwartek || psł. *perunъ dьnь || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | perèndȧnne /perĕndanĕ/ || czwartkowy|| perĕndan + -nĕ || przymiotnik na -nĕ jak *sredületĕ-sredületnĕ |
|- | |- | ||
| peret /perĕt/ || prać || psł. periti || słowo poświadczone | | peret /perĕt/ || prać || psł. periti || słowo poświadczone | ||
| Linia 3338: | Linia 3642: | ||
| perjést /perjest/ || przejeść; przegryźć || psł. *per-jěsti || poświadczone w 3Sg: perjedĕ i rozkaźniku: perjeʒ | | perjést /perjest/ || przejeść; przegryźć || psł. *per-jěsti || poświadczone w 3Sg: perjedĕ i rozkaźniku: perjeʒ | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | perlet /perlĕt/ || przelać || psł. *perliti || poświadczone w 3Sg: perlajĕ, może perlait? |
|- | |- | ||
| permesat /permesăt/ || przemieszać, pomieszać, zamieszać || psł. *perměšati || słowo poświadczone | | permesat /permesăt/ || przemieszać, pomieszać, zamieszać || psł. *perměšati || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | perprasane /perprosone/ || egzamin, test || perprosot + -nĕ || por. dłuż. pśespytowanje |
| + | |- | ||
| + | | perprasát /perprosot/ || przepytywać, egzaminować || per- + prosot || złożenie wzorem dłuż. pśepšašaś, pśepšašowaś | ||
| + | |- | ||
| + | | perret /perrĕt/ || przekopać, przeryć || psł. *perryti || poświadczone w 3Sg: perråjĕ, może perråit? | ||
|- | |- | ||
| pers /pers/ || brzoskwinia || dn. pers || poświadczone w l.mn.: persai | | pers /pers/ || brzoskwinia || dn. pers || poświadczone w l.mn.: persai | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | Persår /Persår/ I || Pers || niem. Perser || zapożyczenie z niem., por. dłuż. Persaŕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | persår /persår/ II || dywan perski || niem. Perser || por. dłuż. perser, niem. słowo również jest dwuznaczne |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Persîja /Persajă/ || Persja || niem. Persien || zapożyczenie z adaptowaniem -ajă |
|- | |- | ||
| − | | Piana /Ṕonă/ || Peene, pol. Piana || psł. *pěna || rekonstrukcja | + | | perskie /persťĕ/ || perski || Pers- + -sťĕ || por. niem. Persisch |
| + | |- | ||
| + | | perstrelet /perstrelĕt/ || przestrzelić || psł. *perstrěliti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | peru /perü/ || pióro (ptasie) || psł. pero || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | pesen /pesĕn/ || pieśń || psł. *pěsnь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | Piana /Ṕonă/ || Peene, pol. Piana || psł. *pěna || rekonstrukcja, hydronim | ||
|- | |- | ||
| piana /ṕonă/ || piana || psł. *pěna || poświadczone w toponimii: Peene | | piana /ṕonă/ || piana || psł. *pěna || poświadczone w toponimii: Peene | ||
|- | |- | ||
| piasak /ṕosăk/ || piasek || psł. *pěsъkъ || słowo poświadczone | | piasak /ṕosăk/ || piasek || psł. *pěsъkъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | piasåcnĕ /ṕosåcnĕ/ || piaszczysty || ṕosăk + -nĕ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | piat /ṕot/ || śpiewać; piać || psł. *pěti || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| piås /ṕås/ || pies || psł. *pьsъ || słowo poświadczone | | piås /ṕås/ || pies || psł. *pьsъ || słowo poświadczone | ||
| Linia 3408: | Linia 3728: | ||
| pisîna /pisaină/ || mocz || pisot + -aină || słowo poświadczone | | pisîna /pisaină/ || mocz || pisot + -aină || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Pitår /Pitår/ || Piotr || śdn. Peter || imię mocno zasymilowane, ale por. dłuż. Pětš, pol. Piotr | + | | Pitår /Pitår/ || Piotr || śdn. Peter || imię mocno zasymilowane, ale por. dłuż. Pětš, pol. Piotr, imię |
| + | |- | ||
| + | | Pitrègard /Pitrĕgord/ || Piotrogród, Petersburg || Pitår + -gárd || kalka niem. Petersburg, por. cz. Petrohrad, głuż. Pětrohród, toponim | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | pîla /pailă/ || kaczka || por. szlez.-holszt. Piele || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| pîlą /pailą/ || gąsię, kaczę || psł. *pilę || słowo poświadczone | | pîlą /pailą/ || gąsię, kaczę || psł. *pilę || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | pîlia /paiľă/ || pożyteczność, użyteczność, korzyść || psł. *pilьja || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | pîlne /pailnĕ/ || pożyteczny, korzystny || paiľă + -nĕ || przymiotnik od pośw. rzeczownika, por. pl., łuż. pilny, sła. pilný | ||
|- | |- | ||
| pîstat /paistăt/ || gwizdać || psł. *piščati || poświadczone w 3Sg: paistĕ | | pîstat /paistăt/ || gwizdać || psł. *piščati || poświadczone w 3Sg: paistĕ | ||
| Linia 3469: | Linia 3795: | ||
|- | |- | ||
| plåwŷ /plåvoi/ || plewy || psł. *pelvy || słowo poświadczone | | plåwŷ /plåvoi/ || plewy || psł. *pelvy || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | pląsîka /pląsaikă/ || tancerz || psł. *plęs-ika || nazwa zawodu od pľǫsăt na -aikă, pląs- zamiast pľǫs- jak w pląsą | ||
|- | |- | ||
| plekièpîzde /pleťĕpaizdĕ/ || sarnię, sarenka || dn. pleckig + paizdă + -ĕ || słowo poświadczone, zapewne substantywizowany przymiotnik | | plekièpîzde /pleťĕpaizdĕ/ || sarnię, sarenka || dn. pleckig + paizdă + -ĕ || słowo poświadczone, zapewne substantywizowany przymiotnik | ||
| Linia 3535: | Linia 3863: | ||
|- | |- | ||
| porudet /pörüdĕt/ || urodzić || psł. *poroditi || poświadczony imiesłów: pörüdenĕ | | porudet /pörüdĕt/ || urodzić || psł. *poroditi || poświadczony imiesłów: pörüdenĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | poslát /pöslot/ || posłać, wysłać || psł. *posъlati || poświadczone w czasie przeszłym pöslol | ||
| + | |- | ||
| + | | poslát wån /pöslot vån/ || wysłać, odesłać || pöslot + vån || poświadczono w czasie przeszłym: pöslol vån | ||
|- | |- | ||
| poslûsat /pöslausăt/ || posłuchać, być posłusznym || psł. *poslušati || słowo poświadczone | | poslûsat /pöslausăt/ || posłuchać, być posłusznym || psł. *poslušati || słowo poświadczone | ||
| Linia 3554: | Linia 3886: | ||
| pram /prom/ || prom || śdn. prâm || zasymilowane zapożyczenie, por. dłuż. prama | | pram /prom/ || prom || śdn. prâm || zasymilowane zapożyczenie, por. dłuż. prama | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | prasát /prosot/ || pytać || psł. *prašati || poświadczone w czasie przeszłym: prosăl, obok tego prosojĕ lub prosoj |
|- | |- | ||
| prawe /provĕ/ || prawy || psł. *pravъjь || słowo poświadczone | | prawe /provĕ/ || prawy || psł. *pravъjь || słowo poświadczone | ||
| Linia 3587: | Linia 3919: | ||
|- | |- | ||
| presék /presek/ || sad owocowy, ogród za domem || psł. *persěkъ || słowo poświadczone | | presék /presek/ || sad owocowy, ogród za domem || psł. *persěkъ || słowo poświadczone | ||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| pricne /pricnĕ/ || poprzeczny || psł. *perčьnъjь || słowo poświadczone | | pricne /pricnĕ/ || poprzeczny || psł. *perčьnъjь || słowo poświadczone | ||
| Linia 3602: | Linia 3932: | ||
| pridjîmą /pridjaimą/ || imię || prid- + -jaimą || kalka niem. Vorname, por. głuż předmjeno | | pridjîmą /pridjaimą/ || imię || prid- + -jaimą || kalka niem. Vorname, por. głuż předmjeno | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | pridjûzînak /pridjauzainăk/ || przedobiadek, posiłek przed obiadem || psł. *perdъjužinъkъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| pridmét /pridmet/ || przedmiot, objekt, rzecz || prid- + met || -met z metăt, por. voimetăt, co do kalki por. pl. przedmiot, głuż. předmjet, cz. předmět | | pridmét /pridmet/ || przedmiot, objekt, rzecz || prid- + met || -met z metăt, por. voimetăt, co do kalki por. pl. przedmiot, głuż. předmjet, cz. předmět | ||
| − | |- | + | |- |
| prichel /prixĕl/ || chór kościelny || por. fryz. Prichel || słowo poświadczone, Polański rekonstruuje prixel | | prichel /prixĕl/ || chór kościelny || por. fryz. Prichel || słowo poświadczone, Polański rekonstruuje prixel | ||
|- | |- | ||
| Linia 3630: | Linia 3960: | ||
| prîbuwat /praibüvăt/ || dobudować || prai- + büvot || słowo poświadczone | | prîbuwat /praibüvăt/ || dobudować || prai- + büvot || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | prîdát /praidot/ || przydać, dodać || psł. *pridati || słowo poświadczone, obocznie praidăt |
|- | |- | ||
| prîlåbe /prailåbĕ/ || jarzmo przyrożne || psł. *prilъbьje || słowo poświadczone | | prîlåbe /prailåbĕ/ || jarzmo przyrożne || psł. *prilъbьje || słowo poświadczone | ||
| Linia 3641: | Linia 3971: | ||
|- | |- | ||
| prîrest /prairĕst/ || przyrosnąć || prai + rüst || poświadczone w 3Sg: prairüstĕ | | prîrest /prairĕst/ || przyrosnąć || prai + rüst || poświadczone w 3Sg: prairüstĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | prîroda /prairödă/ || przyroda, natura || prai- + röd + -ă || formacja ogólnosłowiańska, por. głuż. přiroda, cz. příroda | ||
|- | |- | ||
| prîskat /praiskăt/ || przywiązać, zawiązać || psł. *prisъkati || słowo poświadczone | | prîskat /praiskăt/ || przywiązać, zawiązać || psł. *prisъkati || słowo poświadczone | ||
| Linia 3659: | Linia 3991: | ||
|- | |- | ||
| proste /pröstĕ/ || niedorzeczny, szalony || psł. *prostъjь || słowo poświadczone | | proste /pröstĕ/ || niedorzeczny, szalony || psł. *prostъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | prostor /pröstör/ || kazalnica, ambona || psł. *prostorъ || poświadczone w miejscowniku: no prăstöră | ||
|- | |- | ||
| prostota /pröstötă/ || dziwak, cudak || psł. *prostota || słowo poświadczone | | prostota /pröstötă/ || dziwak, cudak || psł. *prostota || słowo poświadczone | ||
| Linia 3683: | Linia 4017: | ||
|- | |- | ||
| pucąt /pücąt/ || odpocząć || psł. *počęti || aspekt dokonany od: pücaivăt | | pucąt /pücąt/ || odpocząć || psł. *počęti || aspekt dokonany od: pücaivăt | ||
| + | |- | ||
| + | | pucîwane /pücaivonĕ/ || odpoczynek || psł. počivanьje || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| pucîwat /pücaivăt/ || odpoczywać || psł. *počivati || poświadczone w 3Sg: pücaivă | | pucîwat /pücaivăt/ || odpoczywać || psł. *počivati || poświadczone w 3Sg: pücaivă | ||
| Linia 3692: | Linia 4028: | ||
| pudåptat /püdåptăt/ || podeptać || psł. *podъpъtati || poświadczone w 3Sg: püdåpcĕ | | pudåptat /püdåptăt/ || podeptać || psł. *podъpъtati || poświadczone w 3Sg: püdåpcĕ | ||
|- | |- | ||
| − | | pudûsa / | + | | pudklást /pütklodĕ/ || podkłaść, podłożyć || psł. *podъklasti || poświadczone w 3Sg: pütklodĕ |
| + | |- | ||
| + | | pudkiuw /pütťüv/ || podkowa || psł. podъkovь || słowo poświadczoen | ||
| + | |- | ||
| + | | pudluzet /püdlüzĕt/ || podłożyć || psł. *podъložiti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | pudret /püdrĕt/ || podkopać || psł. *podъryti || poświadczone w 3Sg: püdråjĕ, może püdråit | ||
| + | |- | ||
| + | | pudûsa /püdausă/ || podeszwa || psł. *poduša || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | pugiore /püďörĕ/ || pogórze, zagórze || psł. *pogorьje || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | pugribst /pügripst/ || pogrzebać, pogrzeć || psł. *pogrebsti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | pukînǫt /püťainĕ/ || potrącić, nadepnąć || psł. *pokydnǫti || poświadczone w 3Sg: püťainĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | pukret /pükrĕt/ || pokryć || psł. *pokryti || słowo poświadczone, obocznie pökrĕt | ||
|- | |- | ||
| puli /püli/ || pole || psł. *poľe || słowo poświadczone | | puli /püli/ || pole || psł. *poľe || słowo poświadczone | ||
| Linia 3706: | Linia 4058: | ||
| pulskie /pülsťĕ/ || polski || Pülăk + -sťĕ || Pülăk-pülsťĕ jak Vend-vensťĕ | | pulskie /pülsťĕ/ || polski || Pülăk + -sťĕ || Pülăk-pülsťĕ jak Vend-vensťĕ | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | pumazat /pümozăt/ || pomazać, posmarować || psł. *pomazati || poświadczony imiesłów: pümăzonĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pumåja /pümojă/ || pomyje || psł. *pomyjě || słowo poświadczone, najpewniej liczba mnoga |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pumąciat /pümąćăt/ || pomacać, podotykać || psł. *pomacati || poświadczone w czasie przeszłym: pümąćăl, także przyszłe pümącnĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pumost /pümöst/ || strych || psł. *pomostъ || poświadczone zapożyczenie do dn.: Pomöhs |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pup /püp/ || ksiądz, pop, pastor, duchowny || psł. *popъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pupànîcia /püpănaićă/ || żona pastora || psł. *popanica || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pupànîcka /püpănaickă/ || żona pastora, zdrobniale? ||püpànaićă + -kă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pupél /püpel/ || popiół || psł. popelъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puprǫg /püprǫg/ || popręg || psł. poprǫgъ|| słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pusliád /püsľod/ ||po, potem , później (i przyimek, i przysłówek) || psł. *poslědъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pusliád kiûtît /püsľod ťautait/ || robić później, odrabiać || püsľod + ťautait || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pusliád sådat /püsľod sådăt/ || naśladować || püsľod + sådăt || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pustawet /püstovĕt/ || postawić || psł. *postaviti || poświadczone w 3Sg: püstovĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pustawet wånû /püstovĕt vånau/ || wystawić || püstovĕt + vånau || poświadczone w 3Sg: püstovĕ vånau |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pustén /püsten/ || cień || psł. *postěnь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pustil /püstil/ || łóżko || psł. *posteľь || słowo poświadczone, ale w formie dialektalnej /pöstil/, obocznie püstiľă |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| − | + | | puswîcia /püsvaićă/ || poszewka (na poduszkę) || psł. pošьvica || słowo poświadczone | |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pusŷ /püsåi/ || poszwa; pochwa (na miecz)? || psł. pošьva, reanalizowane || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | put /püt/ || pójść || psł. *pojьti || poświadczone w rozkaźniku: püd, 3Sg: püdĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | putązena kiola /pütązenă ťölă/ || kareta || psł. *potęžьnaja + ťölă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | putesat /pütesăt/ || zabawiać (dzieci) || psł. *potěšati || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | putipst /pütipst/ || zmiędlić (len) || psł. potipsti || słowo poświadczone, być może pütist |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puwadet /püvodĕt/ || nakładać uprząż (koniu), zaprzęgać || psł. *povaditi || poświadczone w 3Sg: püvodĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puwǫsat /püvǫsăt/ || powąchać || psł. *povǫšiti || poświadczone w 3Sg: püvǫsă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puwûcet /püvaucĕt/ || nauczyć || psł. *po-učiti || poświadczony rozkaźnik: püvaucai-jĕg |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puwûzdat /püvauzdăt/ || okiełznać || psł. *po-uzdati || poświadczony rozkaźnik: püvauzdai-jĕg |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puzȧrat /püzarăt/ || popatrzeć, spojrzeć || psł. *pozьrěti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puzdér /püzder/ || paździerz || psł. *pozderь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puzgînǫt /püzďainǫt/ || zniknąć, zginąć || psł. *po-jьz-ginǫti? || poświadczone w 3Sg: püzďainĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puzgînǫte /püzďainǫtĕ/ || zaginiony || imiesłów od püzďainǫt || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puzîmak /püzaimăk/ || wiosna, przedwiośnie || psł. *pozimъkъ || słowo poświadczone, w tym samym znaczeniu püzaimă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puzne /püznĕ/ || późny || psł. *pozdьnъjь || poświadczony przysłówek: püznü |
|- | |- | ||
| − | | | + | | puznu /püznü/ || późno || psł. *pozdьno || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pu̇ciår /pućår/ || fryzjer || dn. putzer || poświadczone w wyrażeniu: pućår vǫsüv |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pu̇ciår wǫsuw /pućår vǫsüv/ || golibroda || dn. putzer + psł. *ǫsъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pu̇ckat /puckăt/ || golić || dn. putzen || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pu̇lwér /pulver/ || proch strzelniczy || śdn. pulver || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pu̇pergesel /pupergesĕl/ || dudek || źródło niejasne || słowo poświadczone, niejasne dokładne brzmienie |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pûcena pąska /paucenă pąskă/ || kiszka nadziewana krwią, kaszanka || paucenă + pąskă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pûcene /paucenĕ/ || nadziewany || niejasne || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pûcet /paucĕt/ || nadziewać || niejasne || czasownik, od którego derywowano poświadczony imiesłów: paucenĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pûn /paun/ || funt || śdn. punt || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pûstet /paustĕt/ || puścić || psł. *pustiti || poświadczone w 3Sg: paustĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pûstet dånû /paustĕt dånau/ || wpuścić || paustĕt + dånau || poświadczone w rozkaźniku: paust dånau |
|- | |- | ||
| − | | | + | | pûstet wånû /paustĕt vånau/ || wypuścić || paustĕt + vånau || poświadczone w 3Sg: paustĕ vånau |
|- | |- | ||
| − | | | + | | půná /påuno/ || pełnia || psł. *pьlna || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | půne /påunĕ/ || pełny || psł. *pьlnъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | půnu /påunü/ || pełno || psł. *pьlno || słowo poświadczone |
| + | |} | ||
| + | |||
| + | ==R== | ||
| + | {| class="wikitable" width="100%" | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! połabski !! polski !! etymologia !! uzasadnienie | |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rad /rod/ || radca || śdn. rât || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | radát /rodot/ || rządzić || śdn. raden || poświadczone w 3Sg: rodojĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | radet /rodĕt/ || radzić, naradzać się? || psł. *raditi pod wpływem /rod/ || poświadczone w 3Sg: rodĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | radnek /rodnĕk/ || radca || rod + -nĕk || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rak /rok/ || surdut, tużurek || śdn. rok || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ratšȧra /rotšară/ || sztokfisz, wątłusz (ryba) || śdn. rôt-scher || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rawát /rovot/ || rabować, łupić, grabić || śdn. roven || poświadczone w czasie przeszłym: rovol, rovălai-jĕg |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rawån /rovån/ || kruk || śdn. raven || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rawną /rovną/ || wrona, wronię || rovån + -ą || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | razát /rozot/ || bawić się; szaleć, hałasować || śdn. rasen || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | razet /rozĕt/ || ciąć, kaleczyć, (bić?) || psł. *raziti || poświadczone w 3Sg: rozĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | razinak /rozinăk/ || rodzynek || por. niem. Rosine + -ăk || poświadczone w l.mn.: rozinťai |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rȧdlikie /radliťĕ/ || uczciwy, rzetelny || śdn. redelik || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rȧgnǫt sa /ragnǫt să/ || ruszać się, poruszać się || śdn. regnen || poświadczone w 3Sg: ragni să |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rȧchî /rax́ai/ || zemsta || niem. Rache + -åi || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rȧkát /rakot/ || liczyć, rachować || dn. reken || poświadczone w czasie przeszłym: rakol |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rȧmka /ramkă/ || baran (?); cap, kozioł || śdn. ram || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rådá /rådo/ || chętnie || psł. *rada || słowo poświadczone, najpewniej nieodmienne |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rådá met /rådo met/ || lubić || rådo + met || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rådlîcia /rådlaićă/ || radlica || rådlü + -aićă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rådlîcîste /rådlaicaistĕ/ || radliczysko (część w radle, na której osadzona jest radlica) || rådlaićă + -aistĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rådlu /rådlü/ || radło || psł. *ordlo || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rådust /rådüst/ || wesele || psł. *radostь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | råkî /råťai/ || skrzynia || psł. *orky || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | råkwîcia /råkvaićă/ || skrzynka || psł. *orkъvica || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | råmą /råmą/ || ramię || psł. *ormę || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | råna /rånă/ || poranek? || psł. *ranoje? *raně? || słowo poświadczone, niejasny sposób odmiany |
|- | |- | ||
| − | | | + | | råná /råno/ || rana || psł. *rana || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rånene /rånenĕ/ || ranny || *ranenъjь || imiesłów od utworzonego rånĕt, por. ros. раненный, pl. raniony |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rånet /rånĕt/ || ranić || råno + -ĕt || czasownik wzorem bel-belĕt |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rånu /rånü/ || wcześnie, rano || psł. *rano || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Råstuw /råstüv/ || Rastow || ???? || rekonstrukcja, toponim |
|- | |- | ||
| − | | | + | | råt /råt/ || usta || psł. *rъtъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | råtáj /råtoj/ || rataj, oracz || psł. *ortajь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | råwat /råvăt/ || rwać || psł. *rъvati || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | råz /råz/ || żyto || psł. *rъžь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | råzene /råzenĕ/ || żytni || råz + -enĕ || przymiotnik wzorem mlåkă - mlåcenĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rebru /rebrü/ || żebro || psł. rebro || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rec /rec/ || mowa, język || psł. *rěčь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | recka /reckă/ || potok, strumyk || rekă + -kă || poświadczone zapożyczenie w dn.: Retsch |
|- | |- | ||
| − | | | + | | reka /rekă/ || rzeka || psł. *rěka || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | renia /reńă/ || rynna || śdn. renne || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | repá /repo/ I || rzepa || psł. *rěpa || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | repá /repo/ II || skrobaczka || śdn. rêpe || słowo poświadczone, por. rif |
|- | |- | ||
| − | | | + | | resene /resenĕ/ || rozwiązywanie (snopów) || psł. *rěšenьje || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | reset /resĕt/ || rozwiązywać || psł. *rěšiti || rekonstrukcja czasownika z poświadczonego gerundium |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rewát /revot/ || ruszać, poruszać || śdn. reppen || poświadczone formy osobowe i rozkaźniki: revojĕ, revăji-să, revoj-să |
|- | |- | ||
| − | | | + | | reze /rezĕ/ || szybciej, prędzej || psł. *rěžeji || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rezek /rezĕk/ || szybko, prędko || psł. *rězokъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rezna /reznă/ || trzcina || psł. *rězьna || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | riadkie /ŕotťĕ/ || rzadki, rozrzedzony || psł. *rědъkъjь || słowo poświadczone |
| + | |- | ||
| + | | riazat /ŕozăt/ || rżnąć, piłować || psł. *rězati || poświadczone formy 1Sg: rezą, 3Sg: rezĕ | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | ribre /ribrĕ/ || drabina || psł. *rebrьje || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rict /rict/ || rzec, powiedzieć || psł. *reťi || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rif /rif/ || skrobaczka, tarka || lüneb. Rîf || słowo poświadczone, być może riv, por. repo II |
|- | |- | ||
| − | | | + | | riká /riko/ || królestwo || śdn. rîke || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rikate /rikotĕ/ || bogaty || riko + -otĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | risa /risă/ || kłos || por. stmarch. ress || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | risete /risetĕ/ || rzeszoto, sito || psł. *rešeto || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rîgeriat /raigeŕăt/ || kierować, rządzić, panować || śdn. regêren || poświadczone w 3Sg: raigeŕă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rîz /raiz/ || ryż || śdn. rîs || zapożyczenie ze śdn., alternatywnie z niem. Reis |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rîzá /raizo/ || podróż; raz || śdn. reise || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rîzat /raizăt/ || podróżować || śdn. reisen || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rîzene /raizenĕ/ || żytni || raiz + -enĕ || przymiotnik wzorem mlåkă - mlåcenĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rodér /röder/ || wiosło sterowe, ster || śdn. roder || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rosa /rösă/ || rosa || psł. *rosa || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rozga /rözgă/ || rózga || psł. *rozga || słowo poświadczone, obocznie /rozgo/ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rozkîdat /rösťaidăt/ || rozrzucić || psł. *orzkidati || poświadczone w imiesłowie: rösťaidĕl |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rozznat /rözznăt/ || rozeznać, rozpoznać || psł. *orz-znati || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rǫb /rǫb/ || szew, brzeg (materjału, ubrania) || psł. *rǫbъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rǫbet /rǫbĕt/ || obrębiać || psł. *rǫbiti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rǫcne /rǫcnĕ/ || ręczny || rǫkă + -nĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rǫcnek /rǫcnĕk/ || ręcznik || rǫkă + -nĕk || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rǫka /rǫkă/ || ręka || psł. *rǫka || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rǫkaw /rǫkăv/ || rękaw || psł. *rǫkavъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rǫkawa /rǫkovă/ || koszula || psł. *rǫkova (dualis tantum) || słowo poświadczone |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| − | + | | rǫkàwîcia /rǫkăvaićă/ || rękawica || psł. *rǫkavica || słowo poświadczone | |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rǫp /rǫp/ || kosz, lej (w młynie) || śdn. rump || słowo poświadczone, być może: rump |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rǫte /rǫtĕ/ || okrągły || śdn. runt || słowo poświadczone, Polański pisze runtĕ, ale nie wyklucza rǫtĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rudene /rüdenĕ/ || urodzony || psł. *rodenъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rudet /rüdĕt/ || rodzić || psł. *roditi || poświadczono jedynie w stronie zwrotnej |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rudia /rüďă/ || ruta (roślina) || śdn. rude || słowo poświadczone, obocznie rüdo |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rug /rüg/ || róg (u zwierzęcia); róg (instrument) || psł. *rogъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rugiuza /rüďüză/ || rogoża (roślina) || psł. *rogoža || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rugiuznek /rüďüznĕk/ || rogoża, pałka || psł. *rogožьnikъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rudît sa /rüdait să/ || rodzić się || psł. *roditi sę || poświadczone w 3Sg: rüdi-să |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruj /rüj/ || rój || psł. *rojь || formacja wsteczna od poświadczonego /rüji să/ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rujît sa /rüjait să/ || roić się (o pszczołach) || psł. *rojiti sę || poświadczone w 3Sg: rüji să |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruk /rük/ || spódnica || śdn. rock || zapożyczenie jak tåbat, głuż. klejd |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rukat /rükăt/ || pachnieć, wonieć || śdn. ruken || poświadczone w 3Sg: rükă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rukelbu̇ska /rükelbuskă/ || bukiecik kwiatów || śdn. rükelbusk || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rukîtna /rüťaitnă/ || wierzba iwa || psł. *orkytьna || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rulia /rüľă/ || zaorane pole || psł. *orľa || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Rum /Rüm/ || Rzym || por. niem. Rom, römisch || zapożyczenie z niemieckiego, ö>ü typowe, por. łuż. Rom, toponim |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rumá /rümo/ || przestrzeń, obszar, plac || śdn. rûm || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rumiån /rüḿån/ || bławatek || psł. *rumьnъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rusît sa /rüsait să/ || rosić się (bielić się) || psł. *rositi sę || poświadczone w 3Sg: rüsi-să |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rust /rüst/ || rosnąć || psł. *orsti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rust wånû /rüst vånau/ || wyrastać || rüst + vånau || poświadczone w 3Sg: rüstĕ vånau, por. rüst vör |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rust wor /rüst vör/ || wyrastać || rüst + vör || poświadczone w 3Sg: rüstĕ vör, por. rüst vånau |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruwa jagiàda /rüvă jaďădo/ || agrest, owoc agrestu || rüvă + jaďădo || poświadczone w l.mn.: rüvă jaďădåi |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruwe /rüvĕ/ || włochaty || śdn. rûw || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruza /rüză/ || róża || psł. *roža? || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruzac /rüzăc/ || luty || psł. rožьcь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruzdelet /rüzdelĕt/ || rozdzielić || psł. *orz-děliti || poświadczone w 3Sg: rüzdelĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruzgnát /rüzgnot/ || rozegnać || psł. *orz-gъnati || poświadczone w 3Sg: rüzzinĕ, -zg- a nie -zĕg- bo por. rözznăt |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruzgnane /rüzgnonĕ/ || nabrzmiałe, spuchnięte || psł. *orz-gnanъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruzmesat /rüzmesăt/ || rozczynić, rozrobić (ciasto) || psł. *orz-měšati || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruzne /rüznĕ/ || rogowy, dotyczący rogu || psł. *rožьnъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruzpást sa /rüspost să/ || rozpaść się || psł. *orz-pasti sę || poświadczony imiesłów: rüspădenĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruzplastet /rüsplostĕt/ || rozpłaszczyć || psł. *orz-plaščiti || poświadczony rozkaźnik: rüsplăstaitĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruzskaknǫt /rüsskoknǫt/ || rozbiegnąć się, rozskoczyć, pierzchnąć || psł. *orz-skaknǫti || poświadczone w 3Sg: rüsskoknĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ruzwȧjanek /rüzvajonĕk/ || kołeczki (u krosna) || psł. *rozvijanikъ || poświadczone w l.mn.: rüzvajănaiťĕ, być może -b- zamiast -v- |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Ru̇mén /Rumen/ || Rumun || niem. Rumäne || zapożyczenie z niemieckiego |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Ru̇menîja /Rumenajă/ || Rumunja || por. niem. Rumänien || nazwa kraju wzorowana na niemieckiej |
|- | |- | ||
| − | | | + | | ru̇menskie /rumensťĕ/ || rumuński || rumen + -sťĕ || typowy przymiotnik od nazwy narodu |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Rûska /Rauskă/ || Rosja || Raus + -skă || por. głuż. Ruska, cz. Rusko |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Rûskie /rausťĕ/ || Rosjanin || niem. Reuße lub psł. *Rusъ + -sťĕ || por. cz./sch. Rus, niem. Reuße, co do -stĕ por. Śosťĕ - Niemiec |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rûskie /rausťĕ/ || rosyjski || rus + -sťĕ || przymiotnik odrzeczownikowy jak wend-wensťĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rŷbá /råibo/ || ryba || psł. *ryba || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rŷbe /råibĕ/ || rybi || råibo + -ĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rŷbe dik /råibĕ dik/ || staw do hodowli ryb || råibĕ + dik || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rŷbe kiėcér /råibĕ ťėcer/ || sieć do łowienia ryb || råibĕ + ťėcer || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rŷbnek /råibnĕk/ || rybak || råibo + -nĕk || słowo poświadczone, być może råibinĕk < *rybenikъ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rŷdze /råiʒĕ/ || ryży, rudy || psł. *ryďьjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rŷdze kiunek /råiʒĕ ťünĕk/ || konik polny; szarańcza || råiʒĕ + ťünĕk || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rŷt /råit/ || ryć || psł. *ryti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | rŷwat /råivăt/ || wyrywać || psł. *ryvati || słowo poświadczone |
| + | |} | ||
| + | |||
| + | ==S== | ||
| + | {| class="wikitable" width="100%" | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! połabski !! polski !! etymologia !! uzasadnienie | |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sada /sodă/ || zdanie || deryw. od sodĕt || por. niem. Satz-setzen, łuż. sada |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sadet /sodĕt/ || sadzić || psł. *saditi || poświadczone w 3Sg: sodĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sadèwîna /sodĕvaină/ || owoce || psł. *sadovina || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sadlu /sodlü/ || sadło || psł. *sadlo || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sadzé /soʒe/ || sadza || psł. *saďě || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sam /som/ || sam || psł. *samъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | samac /somăc/ || samiec || psł. samьcь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | samîcia /somaićă/ || samica || psł. *samica || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | samudialne /somüďolnĕ/ || własnoręczny, własnej roboty || somü + ďolü + -nĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sanî /sonai/ || sanie || psł. *sani || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧhi /sahi/ || wiśta, w lewo || sa? + dn. hi? || słowo poświadczone, być może saxi, sax́ü, sahü? |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧlát /salot/ || sałata || śdn. sallat/salât || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧlia /saľă/ || chomąto, szleja || psł. *šьľa || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧlinek /salinĕk/ || rymarz || saľă + -inĕk || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧr /sar/ || ser || psł. *syrъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧrat /sarăt/ || srać || psł. *sьrati, wyrównane || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧra zena /sară zenă/ || wdowa || psł. siraja žena || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧre /sarĕ/ || owdowiały, osierocony || psł. *sirъjь || poświadczone w wyrażeniu: sară zenă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Sȧrb /sarb/? || Łużyczanin, także Serb? || psł. *sьrbъ || odbitka łuż. Sorb |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧrek /sarĕk/ || szeroko || psł. *širokъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧrota /sarötă/ I || serwatka || psł. *syrota || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧrota /sarötă/ II || sierota || psł. *sirota lub sarĕ + -ötă || por. pröstĕ-pröstötă lub ogólnosłow. sirota/syrota/sierota |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧrp /sarp/ || sierp || psł. *sьrpъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧrsin /sarsin/ || szerszeń || psł. *sьrxy || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sȧrukie /sarüťĕ/ || szeroki || psł. *širokъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | så /så/ || z (cum, ex) || psł. *sъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | så Bugiåm /så Büďåm/ || z Bogiem, adieu || så + Büg || zwrot poświadczony |
|- | |- | ||
| − | | | + | | så sują wilą /så süją vilą/ || dobrowolnie, z własnej woli || så + süjă + viľă || zwrot poświadczony jako: så süjă wilă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såbrukát /såbrükot/ || zużyć || så- + brükot || poświadczony imiesłów: såbrükonĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såcit /såcit/ || szczeć, szczotka || psł. *sъčetь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såcitîna /såcitaină/ || szczecina || såcit + -aină || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sådat /sådăt/ || zrobić, zdziałać || psł. *sъděti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sådȧrgnǫt /sådargnǫt/ || wyczesać len || psł. *sъdъrgnǫti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sågnat /sågnăt/ || zgonić, spędzić (bydło) || psł. *sъgъnati || poświadczone w 3Sg: såzinĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sågràsene /sågrăsenĕ/ || grzeszny, bezbożny || psł. *sъgrěšenъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såkadle /såkodlĕ/ || kołowrotek || psł. *sъkadlo || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såkret /såkrĕt/ || skryć, ukryć || psł. *sъkryti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såklî /såklai/ || okulary || psł. *s(t)ьklě, -i z jo-deklinacji || dualis tantum, por. rǫkăv-rǫkovă (koszula) |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såklinek /såklinĕk/ || szklarz || *såklü + -nĕk || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såklu /såklü/ || szkło || psł. *stьklo, nieregularnie || rozkład poświadczonego såklinĕk |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såląc /såląc/ || zgiąć || psł. *sъlęťi || poświadczony imiesłów sålącenă, por. stcz. léci, leku |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såląk /såląk/ || wyka? || psł. *sъlękъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såluw /sålüv/ || słowik || psł. *sъlovь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såluzet /sålüzĕt/ || złożyć || psł. *sъložiti || poświadczone w 3Sg: sålüzĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såmȧrciane /såmarćonĕ/ || zmierzch || psł. *sъmьrcanьje || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såmȧrt /såmart/ || choroba, pomór, zaraza || psł. *sъmьrtь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såmàtana /såmătonă/ || śmietana || psł. *sъmětana || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såmeret /såmerĕt/ || zmierzyć || psł. sъměriti || poświadczony imiesłów: såmărenă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såmet /såmĕt/ || zmyć || psł. *sъmyti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sånadkie /sånotťĕ/ || płytki || psł. *sъnadъkъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såpat /såpăt/ || spać || psł. *sъpati || słowo poświadczone, obocznie såpot |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såpące kamår /såpącĕ komår/ || sypialnia || såpącĕ + komår || słowo poświadczone, także såpącĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sås /sås/ || pierś kobieca, cycek || psł. *sъsъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såsat /såsăt/ || ssać || psł. *sъsati || poświadczone w 3Sg: såsĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såswetet /såsvetĕt/ || wyświecić, wypalić || psł. *sъsvětiti || poświadczony imiesłów: sås(v)ătonă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såt /såt/ || zejść; spaść (o deszczu) || så- + ait || poświadczone w aoryście: sådĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såwȧrtat /såvartăt/ || zrobić (ubić) masło || psł. sъvьrtati || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såwȧrtlîna /såvartlaină/ || maślanka || psł. *sъvьrtlina || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såwlåk /såvlåk/ || powój polny || psł. sъvolkъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såwlåkne /såvlåknĕ/ || dotyczący powoju, powojowy || såvlåk + -nĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | såzdat /såzdăt/ || rozebrać || psł. *sъzděti (?) || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sązmą /sązmą/ || sążeń || psł. *sęženь, zniekształcony || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sect /sect/ || kosić, siec, rąbać || psł. *sěťi || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sedet /sedĕt/ || siedzić || psł. *sěditi || poświadczone w 3Sg: sedĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sedlene /sedlenĕ/ || siodłowy || sedlü + -enĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sedlinek /sedlinĕk/ || siodlarz || psł. *sedъlenikъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sedlu /sedlü/ || siodło || psł. *sedъlu || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sedme /sedmĕ/ || siódmy || psł. *sedmъjь || nie **sidmĕ, bo poświadczono våsmĕ, a nie **vismĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sekànîcia /sekănaićă/ || siekane mięso || psł. *sěkanica || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sekar /sekăr/ || kosiarz || psł. *sěkařь || poświadczone w GSg: sekăŕo |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sekat /sekăt/ || siekać || psł. *sěkati || iteratyw od pośw. sect |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sekiȧra /seťară/ || siekiera || psł. *sěkyra || słowo poświadczone, wtórnie seťaŕă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sekiàrnîcia /seťărnaićă/ || toporek || seťară + -naićă || poświadczone zapożyczenie do dn.: Zinterneitz (topór) |
|- | |- | ||
| − | | | + | | selšȧft /selšaft/ || towarzystwo || por. niem. Gesellschaft || słowo poświadczone, obocznie selšap |
|- | |- | ||
| − | | | + | | selšȧp /selšap/ || towarzystwo || por. lüneb. sellschap || słowo poświadczone, obocznie selšaft |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sem /sem/ || tu, tutaj, do tego miejsca || psł. *sěmo || słowo poświadczone, obocznie są |
|- | |- | ||
| − | | | + | | semą /semą/ || siemię lniane, len || psł. *sěmę || słowo poświadczone, wtórnie semĕnü |
|- | |- | ||
| − | | | + | | senene /senenĕ/ || sienny, dotyczący siana || śonü + -enĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | seninek /seninĕk/ || lipiec || psł. *sěnenikъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Serb /Serb/ || Serb || por. niem. Serbe || zapożyczenie z niem., por. pl. Serb |
|- | |- | ||
| − | | | + | | serbècharwatskie /serbĕxorvocťĕ/ || serbskochorwacki, serbochorwacki || Serb + -ĕ- + Xorvăt + -sťĕ || jak niem. Serbokroatisch |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Serbîja /Serbajă/ || Serbia || niem. Serbien || zapożyczenie, -ajă w miejsce łac. -ia jak w Morajă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Serbka /Serpkă/ || Serbka || por. niem. Serbe || typowa forma żeńska na -kă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | serbskie /serpsťĕ/ || serbski || Serb + -sťĕ || typowy przymiotnik na -sťĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sest /sest/ || siąść || psł. *sěsti || poświadczony rozkaźnik: sąd, być może wyrównany bezokolicznik do sąst |
|- | |- | ||
| − | | | + | | seste /sestĕ/ || szósty || psł. *šestъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sestra /sestră/ || siostra || psł. *sestra || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sianu /śonü/ || siano || psł. *sěno || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Siaska /śoskă/ I || Niemcy || śdn. Sasse + -skă || nazwa kraju na -skă, por. głuż. Nimska, cz. Německo, sch. Nemačka |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Siaska /śoskă/ II || Niemka || śdn. Sasse + -skă || forma żeńska od poświadczonego męzkiego etnonimu |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Siaskie /śosťĕ/ || Niemiec || śdn. Sasse + -sťĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | siaskie /śosťĕ/ || niemiecki || śdn. Sasse + -sťĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | siat /śot/ || siać || psł. *sějati || słowo poświadczone, obocznie sijot |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sidem /sidĕm/ || siedem || psł. *sedmь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sidèmdisiǫt /sidĕmdiśǫt/ || siedemdziesiąt || sidĕm + diśǫt || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sidlîste /sidlaistĕ/ || siedziba? || psł. *sědlišče || poświadczone w nazwie pola, por. cz. sídliště |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sidmàru /sidmărü/ || siedmioro || psł. *sedьmero || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sipél /sipel/ || szufla? miara zboża około 28 litrów || śdn. schepel || słowo poświadczone w GSg: sipelai, obocznie šipelai |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sist /sist/ || sześć || psł. *šestь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sistàru /sistărü/ || sześcioro || psł. *šestero || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sistdisiǫt /sizdiśǫt/ || sześćdziesiąt || sist + disąt || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sistnacti /sistnocti/ || szesnaście || sist + -nocti || słowo poświadczone, obocznie -nădist |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sîdlu /saidlü/ || szydło || psł. *šidlo || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sît /sait/ || szyć || psł. *šiti || poświadczone w 3Sg: sajĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sîtna jågla /saită jåglă/ || igła do szycia || saitnă + jåglă || słowo poświadczone, obocznie saită jåglă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sîtne /saitnĕ/ || do szycia, związany z szyciem || saitĕ + -nĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sîtnîcia /saitnaićă/ || igła do szycia || saitnĕ + -aićă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sîve /saivĕ/ || szary || psł. *sivъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skacîka /skocaikă/ || ogier || psł. *skačika || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skakat /skokăt/ || skakać || psł. *skakati || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skaknǫt /skoknǫt/ || skoczyć || psł. *skoknǫti || poświadczone w 3Sg: skoknĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skarnîcia /skornaićă/ || wiadro na smołę || psł. *skvarьnica || słowo poświadczone, znaczenie niepewne |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiorîp /sťöraip/ || skorupa; łuska, łupina; skórka owocu || psł. *skorupъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiora /sťöră/ || kora (drzewna) || psł. *skora || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiorac /sťörăc/ || szpak || psł. *skvorьcь || poświadczone w NPl: sťörce |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiorka /sťörkă/ || skórka (chleba) || psł. *skorъka || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiornia /sťörńă/ ||buty (z cholewkami) || psł. *skorьnьja || poświadczone w NPl: sťörne |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiot /sťöt/ || bydło rogate || psł. *skotъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiowarac /sťövorăc/ || serweta na stół, obrus || niejasna || słowo poświadczone, dokładne brzmienie niejasne |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiuk /sťük/ || skok || psł. *skokъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiukànîcia /sťükănaićă/ || zając || psł. *skokanica || poświadczone zapożyczenie do dn.: Zickaneitz |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiuknǫt /sťüknǫt/ || skoczyć || psł. *skoknǫti || poświadczone w 3Sg: sťüknĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiup /sťüp/ || baran || psł. *skopъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiutål /sťütål/ || naczynie || sdn. sküttel || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiutîna mąsi /sťütaină mąsi/ || wołowina || sťütaină + mąsi || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skiutîne /sťütainĕ/ || wołowy || psł. *skotinъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skîba /sťaibă/ || chleb || psł. *skyba z śwn. scība || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skîbål /sťaibål/ || łata, łatka || psł. *skubъlъ || słowo poświadczona |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skîbet /sťaibĕt/ || łatać || psł. *skubiti || poświadczone gerundium: sťaibenĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skîniá /sťaińo/ || stodoła || dn. skūne || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skîplac /sťaiplăc/ || pasierb || psł. *skuplьcь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skîplîcka /sťaiplaickă/ || pasierbica || psł. *skupličьka || słowo poświadczone, Polański rekonstruuje sťaiplaicťă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skǫpe /skǫpĕ/ || piątek || psł. *skǫpъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | skrupet /skrüpĕt/ || skropić || psł. *sъkropiti || poświadczone w 3Sg: skrüpĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slabe /slobĕ/ || słaby || psł. slabъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slabîna /slobaină/ || pachwina || slobĕ + -aină || złożenie jak łuż. słabina |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slagî /sloďai/ || drewniany tłuczek || śdn. slâge + -åi || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slapa /slopă/ || flejtuch, niechlujna kobieta || por. lüneb. schloppen || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slȧgbȧm /slagbam/ || zapora, rogatka, szlaban? || por. brem. Slagboom || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slȧmår /slamår/ || marnotrawca, rozrzutnik || por. śdn. slômer || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slȧpiat /slaṕăt/ || wlec, ciągnąć || śdn. slepen || poświadczone w czasie przeszłym: slapol~slaṕol |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slåd /slåd/ || słód || psł. *soldъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slådet /slådĕt/ || słodzić || psł. *solditi || slåd-slådĕt jak sül-sülĕt |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slådkie /slåtťĕ/ || słodki || psł. *soldъkъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slådkiust /slåtťüst/ || słodycz || slåtťĕ + -üst || kalka niem. Süßigkeit(en), por. dłuż słodkosć, pl. słodkości |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slåma /slåmă/ || słoma || psł. *solma || słowo poświadczone, obocznie slåmo |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slåmene /slåmenĕ/ || słomiany || slåmă + -enĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slåmene mech /slåmenĕ mex/ || siennik || slåmenĕ + mex || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slåne /slånĕ/ || słony || psł. *solnъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slånîcia /slånaićă/ || solniczka || slånĕ + -aićă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slåwek /slåvĕk/ || słowik || psł. *solvikъ || poświadczone w APl: slåvaiťĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slåza /slåză/ || łza || psł. *slьza || słowo poświadczone, obocznie slåʒă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slepa /slepă/ || kura || psł. *slěpaja || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slepa wǫtruba /slepă vǫtrübă/ || ślepa kiszka, wyrostek robaczkowy || slepă + vǫtrüba || kalka niem. Blinddarm, por. dłuż. slěpe crjowo |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slepac /slepăc/ || kogut, kurek na wieży kościelnej || psł. *slěpьcь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slepe /slepĕ/ || ślepy || psł. *slěpъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slepîce /slepaicĕ/ || kurzy || slepaićă + -ĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slepîce mąsi /slepaicĕ mąsi/ || drób || slepaicĕ + mąsi || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slepîcia /slepaićă/ || kura || psł. *slěpica || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sliad /sľod/ I || zwierzę || psł. *slědъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sliad /sľod/ II || po, za || psł. *slědъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slid /slid/ || śledź || psł. *seldь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sliema /sľemă/ || kąpielówki, strój kąpielowy || ? || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slîna /slaină/ || ślina || psł. *slina || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slîwenia /slaiveńă/ || śliwa || psł. *slivenьja || słowo poświadczone, obocznie zapewne slaivenă, por. NPl: slaivenåi |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Sluwacka /Slüvockă/ || Słowaczka || Slüvăk + -kă || forma żeńska na -kă jak toblăc-toblockă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sluwackie /slüvocťĕ/ || słowacki || Slüvăk + -sťĕ || typowy przymiotnik na -sťĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Sluwak /Slüvăk/ || Słowak || niem. Slowake, sła. Slovák || zapożyczenie, Slüw- jak w łuż. Słowak, -ăk jak w rodzimym sufiksie |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Sluwakîja /Slüvokajă/ || Słowacja || Slüvăk + -ajă|| brak palatalizacji jak w niem. Slowakei |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Sluwenac /Slüvenăc/ || Słoweniec || słe. Slovenec || Slüv- jak w łuż. Słowjenjec, -ăc odbija słe. -ec |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Sluwenîja /Slüvenajă/ || Słowenia || słe. Slovenija, niem. Slowenien || -ija na -ajă typowe, Slüv- jak w łuż. Słowjenija |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Sluwenka /Slüvenkă/ || Słowenka || słe. Slovenka || odbitka słoweńskiego słowa, por. Slüvenăc |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sluwenackie /slüvensťĕ/ || słoweński || Slüvenăc + -sťĕ || przymiotnik na -sťĕ, -acťĕ dla uniknięcia homofonji jak sch. slovenački |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sluwenskie /slüvensťĕ/ || słowiański || psł. *slověnьskъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sluweskiu /slüvesťü/ || słówko || slüvü + -ťü || zdrobnienie poświadczonego slüvü |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Sluwinac /Slüvinăc/ || Słowiniec || pl. Słowiniec || adaptacja morfologiczna jak Slüvăk, Slüvenăc |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Sluwinka /Slüvinkă/ || Słowinka || pl. Słowinka || adaptacja morfologiczna jak Slüvockă, Slüvenkă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sluwinskie /slüvinsťĕ/ || słowiński || pl. słowiński || przymiotnik na -sťĕ, usunięcie sufiksu -ăc/kă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sluwisne /slüvisnĕ/ || związany ze słowem, filologiczny || slüvü + -nĕ || złożenie wzorem ros. словесный |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sluwisnek /slüvisnĕk/ || słownik || slüvü + -nĕk || złożenie wzorem pl. słownik |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Sluwianek /slüv́onĕk/ || Słowianin || psł. *slověnikъ || z /slüvensťĕ/ - słowiański, wzorem ďörconĕk:ďörconi |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sluwu /slüvü/ || słowo || psł. *slovo || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slûsat /slausăt/ || słuchać || psł. *slušati || poświadczone w 3Sg: slausă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slûzet /slauzĕt/ || służyć || psł. *služiti || poświadczone w 3Sg: slauzĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | slŷsát /slåisot/ || słyszeć || psł. *slyšati || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smard /smord/ || smród || psł. *smordъ || derywat od poświadczonego smardĕt |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smardlînia /smordlaińă/ || czarna porzeczka || psł. smьrdlinьja || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smȧcne /smacnĕ/ || smaczny || *smak + -nĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smȧd /smad/ || kowal || śdn. smet || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smȧdiat /smaďăt/ || kuć || śdn. smēden || poświadczone w 3Sg: smaďă, smaďojĕ, obocznie więc smaďot |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smȧgnǫt /smagnǫt/ || rzucić || psł. *smьgnǫti || poświadczone w 3Sg: smagnĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smȧk /smak/ || smak || śdn. smâk || poświadczone derywaty: smakăt, smacnĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smȧkat /smakăt/ || smakować || śdn. smâken || poświadczone w 3Sg: smakă, smakojĕ, obocznie więc smakot |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smȧrd /smard/ || chłop || psł. *smьrdъ || poświadczone w NPl: smardi |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smȧrdet /smardĕt/ || śmierdzieć || psł. *smьrděti || poświadczone w 3Sg: smardĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smårk /smårk/ || świerk || psł. smъrkъ? || poświadczone w toponimii: Schmarkien |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smech /smex/ || śmiech || psł. *směxъ || rzeczownik od pośw. sḿot să, por. głuż. směch(i), cz. smích |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smiát sa /sḿot să/ || śmiać się || psł. *smějati sě || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | smu̇kie /smuťĕ/ || przystojny, uprzejmy; ładny; dobry (o winie, piwie) || dn. smuk || słowo poświadczone, także jako nieodmienne smuk |
|- | |- | ||
| − | | | + | | snak /snok/ || wąż, padalec || śdn. snake || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | snég /sneg/ || śnieg || psł. *sněgъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | snezet /snezĕt/ || śnieżyć, padać (o śniegu) || sneg + -ĕt || por. caistĕ-caistĕt, *bel-belĕt |
|- | |- | ||
| − | | | + | | snezene /sneznĕ/ || śnieżny || sneg + -nĕ || por. viďėn - vignenĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | snidår /snidår/ || krawiec || por. szlez.-holszt. snider || słowo poświadczone jako snider, ai snidŕă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | snitkiėr /sniťėr/ || stolarz || por. śdn. snitker, szlez.-holszt. snittjer || słowo poświadczone, Polański transkrybuje sniťer |
|- | |- | ||
| − | | | + | | snor /snör/ || sznur || śdn. snôr || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | snoriaste /snöŕostĕ/ || obszyty, oblamowany || snör + -'ostĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | snup /snüp/ || snop || psł. *snopъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | snuwat /snüvăt/ || snuć (przędzę), prząść || psł. *snovati || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sonka /sönkă/ || syn; synek || śdn. sone + -kă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sǫ /sǫ/ || ten, ten tutaj || psł. *sь(nъ) || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sǫsiada /sǫśodă/ || mieszkaniec, współlokator; komornik (mieszkający na komornym) || psł. *sǫsěda || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | spadån /spodån/ || rydel || śdn. spâde(n) || poświadczone jako spoden, ale zob. derywat spodåncaistĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | spadåncîste /spodåncaistĕ/ || stylisko (rydla) || *spodån + -caistĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | spȧciriát /spaciŕot/ || spacerować, przejechać się konno || niem. spazieren || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | spȧrs /spars/ || szparag || dn. spars, spaars || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | spek /spek/ || słonina || śdn. spek || poświadczone w GSg: speťai |
|- | |- | ||
| − | | | + | | spelmȧn /spelman/ || muzykant || dn. spelmann || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | speliát /speľot/ || grać na instrumencie || dn. spelen || poświadczone w 3Pl: speľoją |
|- | |- | ||
| − | | | + | | spet /spet/ || dzida || śdn. spêt || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | spina /spină/ || szafa || śdn. spinde || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | spîdål /spaidål/ ||wędzisko, wędlisko; rożen || por. śdn. spît, spêt + niem. -el || słowo poświadczone, dodatkowo zasymilowane -el>-ål |
|- | |- | ||
| − | | | + | | splet /splet/ || wiklina || psł. sъpletъ || słowo poświadczone w znaczeniu "kij wiklinowy" |
|- | |- | ||
| − | | | + | | splint /splint/ || split, 1/16 korca || śdn. spint, -l- niejasne || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | spolka /spölkă/ || szpulka || śdn. spôle + -kă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sporiát /spöŕot/ || tropić || śdn. spṏren || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | srȧbanek /srabonĕk/ || zupa z krup owsianych, krupnik || psł. srьbanikъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | srebru /srebrü/ || srebro || psł. *sьrebro || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sreda /sredă/ || środek, ośrodek; miękisz; kruszyna, okruch; środa || psł. *serda || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sredka /sretkă/ || kruszyna, okruch chleba || sredă + -kă|| słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sredulete /sredületĕ/ || dzień przesilenia letniego || psł. *serdolětьje || rozkład poświadczonego sredületnĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sreduletne-mand /sredületnĕ-mond/ || czerwiec || sredületnĕ + śdn. mând || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sreduliat /sredüľăt/ || dzień św. Jana || psł. serdolětъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sreduzîme /sredüzaimĕ/ || dzień przesilenia zimowego || sred- + zaimă + -ĕ || formacja wzorem rekonstruowanego sredületĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sribȧrne /sribarnĕ/ || srebrny, srebrzony || psł. *sьrebrьnъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sridne /sridnĕ/ || środkowy, średni || sredă + -nĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sridne palac /sridnĕ polăc/ || palec środkowy || sridnĕ + polăc || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stade /stodĕ/ || stado || psł. *stado || poświadczone w toponimii: Staddin, Stadin, Stadineitz |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stadnîcia /stodnaićă/ || stadnina || stodĕ + -naićă || poświadczone w toponimii: Stadineitz |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stak /stok/ || kij || śdn. stock || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stanîcia /stonaićă/ || osiedle, kolonia || psł. *stanica || poświadczone w toponimii: Stans, Stameitz, Stoinsch-weg |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stanîste /stonaistĕ/ || obóz, obozowisko || psł. *stanišče || poświadczone w toponimii: Stameist |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stará /storo/ || ostatnia kwadra księżyca || psł. *stara || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stare /storĕ/ || stary || psł. *starъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stara mȧma /storă mamă/ || babcia, babusia || storă + mamă || analogia do poświadczonego: storĕ ľoľă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stare lialia /storĕ ľoľă/ || dziadek, dziadziuś || storĕ + ľoľă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | starek /storĕk/ || zakwas, zaczyn || psł. *starikъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | starîcia /storaićă/ || wyschnięty potok || psł. *starica || poświadczone w toponimii: Storeitz, Starreitz, por. cz. stařice |
|- | |- | ||
| − | | | + | | starna /stornă/ || strona || psł. *storna || słowo poświadczone, choć zapisy trudne w interpretacji |
|- | |- | ||
| − | | | + | | starnîste /stornaistĕ/ || partia polityczna, stronnictwo || stornă + -aistĕ || -aistĕ jak w nazwach miejsc, co do storn- por. pol. stronnictwo, cz. strana, sch. stranka, głuż. strona |
|- | |- | ||
| − | | | + | | starust /storüst/ || starość || storĕ + -üst || złożenie |
|- | |- | ||
| − | | | + | | starusta /storüstă/ || sołtys || psł. *starosta || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | starznîcia /storznaićă/ || strażnica, wartownia || psł. *storžьnica || poświadczone w toponimii: Starseneitz |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stat /stot/ || stać || psł. *stati || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stawet /stovĕt/ || postawić; podstawić || psł. *staviti || poświadczone w 3Sg: stovĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stawîdle /stovaidlĕ/ || ogrodzone pastwisko; kopka lnu || psł. *stavidlo || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stȧdzia /staʒ́ă/ || ścieżka || psł. *stьʒa || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stȧmil /stamil/ || trzmiel || psł. *(š)čьmelь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stȧt /stat/ || państwo, kraj; stan || śdn. stât || zapożyczenie, por. łuż. stat, cz. stát |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stȧtne /statne/ || państwowy || stat + -nĕ || przymiotnik jak plaug-plauznĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stefialia /stef́oľă/ || ojczym || śdn. stef + ľoľă, zdysymilowane || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stegnu /stegnü/ || lędźwie, biodro || psł. *stegno || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stenîcia /stenaićă/ || pluskwa || psł. *stěnica || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stepa /stepă/ || szczapa, drzazga || psł. *ščepa || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stepiat /steṕăt/ || łupić, rozszczepiać || psł. *ščepjati || poświadczone w 3Sg: steṕă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stiana /sťonă/ || ściana || psł. *stěna || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stig /stig/ || dwudziestka, dwadzieścia sztuk || szlez-holszt. stieg || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stilena /stilenă/ || cielna (o krowie) || psł. *sъtelenaja || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stilet /stilĕt/ || słać (łóżko) || psł. *stьlati, steľǫ || poświadczone w 3Sg: stilĕ; bezokolicznik wyrównany do tematu cz. teraź. |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stiną /stiną/ || szczenię || psł. *ščenę || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stiûká /sťauko/ || szczupak || psł. *ščuka || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | storet /störĕt/ ||podpierać, opierać || śdn. stüren || poświadczone w 3Sg: störĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | storît sa /störait să/ || podpierać się || śdn. stüren + są|| poświadczone w 3Sg: störi-să |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| − | + | | stortiát /störťot/ || upaść || śdn. störten || poświadczone w czasie przeszłym: störťol | |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stǫpet /stǫpĕt/ || stąpnąć, wejść || psł. *stǫpiti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stǫpá /stǫpo/ || stępa || psł. *stǫpa || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strach /strox/ || strach || psł. *straxъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stralia /stroľă/ || promień || śdn. strâle || słowo poświadczone, obocznie straľă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strasîwe /strosaivĕ/ || bojaźliwy, nieśmiały || psł. *strašivъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stratá /stroto/ || ulica || śdn. strâte || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stratka /strotkă/ || uliczka || stroto + -kă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strȧfá /strafo/ || kara, mandat || śdn. strâfe || słowo poświadczone w ASg: strafǫ, ~ą |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strȧfát /strafot/ || karać || śdn. strâfen || słowo poświadczone w 3Sg: strafojĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strȧk /strak/ || osełka, strychulec || śdn. strâk || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strȧngie /strȧnďĕ/ || ozdobny, przystrojony || śdn. strenge || słowo poświadczone jako żeńskie strangă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stråja /stråjă/ || stryj || psł. *stryja || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stråjewka /stråjefkă/ || stryjenka || stråjă + -efkă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strelet /strelĕt/ || strzelić || psł. *strěliti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strelet del /strelĕt del/ || zestrzelić || strelĕt + del|| poświadczone w 3Sg: strelĕ del |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strelîka /strelaikă/ || strzelec || psł. *strělika || formacja wzorem bezăt-bezaikă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stren /stren/ || motek przędzy || dn. strän || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strez /strez/ || strzyżyk || psł. *strěžь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strezek /strezĕk/ || strzyżyk, zdrobniale || psł. *strěžikъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | striala /stŕolă/ || strzała || psł. *strěla || derywat od strelĕt |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strid /strid/ || kłótnia || śdn. strîd || słowo poświadczone w GSg: striďă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stridiát sa /striďot să/ || kłócić się || śdn. strîden || słowo poświadczone w 3Sg, 3Du: striďo-să, striďăto-să, także bez zwrotności |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strigiån /striďån/ || kaczor || pochodzenie niejasne || słowo poświadczone, por. striďår |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strigiår /striďår/ || kaczor || pochodzenie niejasne || słowo poświadczone, por. striďån |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stringát /stringot/ || zaprzęgać || dn. stringen || poświadczone w 3Sg: stringojĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | striz /striz/ || szron || psł. *seržь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strota /strötă/ || tchawica || śdn. strotte || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strîct /straict/ || strzyc || psł. *striťi || poświadczone w 3Sg: straizĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strîp /straip/ || strup || psł. *strupъ || rozkład poświadczonego straipovă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strîpave /straipovĕ/ || strupowaty || psł. *strupavъjь || słowo poświadczone w r. ż. straipovă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strîzwŷ /straizvoi/ || nożyce || psł. *strižьvy || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | strǫp /strǫp/ || pończocha || śdn. strump || zapożyczenie, -upm>-ǫp jak rǫp, lǫp, por. dłuż. štrumpy |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stuber /stübĕr/? || ogrodzenie || psł. *stoborъ || poświadczone w toponimii: Stabber, por. dłuż. Stobrice, pl. Stobrawa |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stupa /stüpă/ || stopa; podeszwa; ślad nogi || psł. *stopa || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stupin /stüpin/ || stopień; podnóżek || psł. *stepenь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stupka /stüpkă/ || miska, miedniczka || śdn. stôp + -kă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stutiat sa /stüťot să/ || opierać się || śdn. stütten || poświadczone w 3Sg: stüťo-să, stüťol-să |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stu̇nd /stund/ || godzina || dn. stund || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stûdinac /staudinăc/ || studnia || psł. *studenьcь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | stûl /staul/ || krzesło || śdn. stôl || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | subota /sübötă/ || sobota || psł. *sobota || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | suj /süj/ || swój || psł. *svojь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sukol /süköl/ || sokół || psł. *sokolъ || poświadczone w toponimii w złożeniu: Sückolofen (<*sokolovъ), Suckolnedüpe (<*sokolьnaja dupa) |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sul /sül/ || sól || psł. *solь || poświadczone w GSg: süli |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sulet /sülĕt/ || solić || psł. *soliti || poświadczony imiesłów: sülenă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sum /süm/ || sum || psł. *somъ || poświadczone nazwisko rodowe: Sohm, Suhm oraz w toponimii: Sohms-feld |
|- | |- | ||
| − | | | + | | supål /süpål/ || smark || psł. *sopъlь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sur-mand /sür-mond/ || marzec || śdn. sor + śdn. mând || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sûchie /saux́ĕ/ || suchy || psł. *suxъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sûchiu /saux́ü/ || sucho || psł. *suxo || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sûká /sauko/ || suka, dziwka || psł. *suka || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sûkat /saukăt/ || szukać || psł. *šukati? || poświadczony imperfekt: soikăs, Polański rekonstruuje soik-, ale to najpewniej dial. rozwój -u- |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sûkiėr /sauťėr/ || dziwkarz || sauko + -ėr || słowo poświadczone |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| − | + | | sûkne /sauknĕ/ || sukno || psł. *sukъno || słowo poświadczone | |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sûknîcia /sauknaićă/ || spódnica || sauknĕ + -aićă || por. dłuż. suknja, suknicka |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sûnîcia /saunaićă/ || poziomka || psł. *sunica || poświadczone w l. mn.: saunaică |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sûr /saur/ || ocet || śdn. sûr || poświadczone w GSg: saurau |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sûrne /saurnĕ/ || znużony, zmęczony || śdn. sûr + -nĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sûset /sausĕt/ || suszyć || psł. *sušiti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swagiėr /svoďėr/ || szwagier || śdn. swâger || zasymilowane zapożyczenie z śdn., por. inne nazwy członków rodziny, pl. szwagier |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swagiėrska /svoďėrskă/ || szwagierka || svoďėr + -skă || nazwa żeńska jak toblår-toblårskă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swarące /svorącĕ/ || kłótliwy || psł. *svaręťьjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sware /svorĕ/ || ciężki, masywny || śdn. swâr || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swaret /svorĕt/ || besztać, łajać || psł. *svariti || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swarît sa /svorait să/ || kłócić się || psł. *svariti sę || poświadczone w 3Du: svorăto-să |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swarká /svorko/ || sroka || psł. *svorka || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swȧrbtèpîza /svarptĕpaiză/ || owoc dzikiej róży || psł. *svъrbъtopuza || poświadczone w NPl: svarptĕpaizĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swȧrcek /svarcĕk/ || świerszcz; konik polny || svьrčikъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Swątenia /svąteńă/|| Komunia święta || psł. *svętenьja || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swecia /svećă/ || świeca || psł. *svěťa || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sweciar /svećăr/ || świecznik || psł. *svěťařь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swecka /sveckă/ || świeczka || psł. *svěťьka || poświadczone w ISg: så sveckomĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swecnek /svecnĕk/ || świecznik || psł. *svěťьnikъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swefél /svefel/ || siarka || śdn. swevel || słowo poświadczone, obocznie šv- |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swefelene /svefelenĕ/ || siarkowy, siarczany || svefel + -enĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swengiėl /svenďėl/ || wahadło; serce dzwonu || śdn. swengel || słowo poświadczone, obocznie šv- |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swennek /svenĕk/ || świniarz || dn. Swēn + -nĕk || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sweriát /sveŕot/ || przysięgać || dn. sweren || poświadczone w czasie przeszłym: sveŕol, obocznie sva- |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swetet /svetĕt/ || błyszczyć; błyskać się || psł. *světiti || poświadczone w 3Sg: svetĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swiat /sjot/ || świat; światło || psł. *světъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swiatle /sjotlĕ/ || jasny || psł. *svĕtlъjь || niepoświadczone podobne słowo, por. cz. svĕtlý, głuż. swětły, słi. svjãtlï |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swigiėr /sviďėr/ || świekr, ojciec męża || śdn. swêger || zasymilowane zapożyczenie z śdn., por. inne nazwy członków rodziny, por. łuż. šwiger- |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swigiėrska /sviďėrskă/ || świekra, matka męża || sviďėr + -skă || nazwa żeńska jak toblår-toblårskă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swiknǫt /sviknǫt/ || uderzyć, smagnąć || por. brem. swikken || poświadczone w formach osobowych: sviknĕ, sviknai-mĕ, svici |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Swiǫta Kiȧba /Sjǫtă Ťabă/ || Duch Święty || sjǫtĕ + ťabă ||słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swiǫte /sjǫtĕ/ || święty || psł. *svętъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Swiǫte Ånska /Sjǫtĕ Ånskă/ || dzień św. Jana || psł. *svętъjь, Ånskă ze śdn. || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Swiǫte Tåri Kiėnądzî /Sjǫtĕ Tåri Ťėnąʒai/ || Trzech Króli || psł. *svętyji trьje kъnęʒi || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swiǫtet /sjǫtĕt/ || święcić || psł. *svętiti pod wpływem sjǫtĕ || poświadczone w 3Sg: sjǫtĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swiǫtu /sjǫtü/ || święto || psł. *svęto || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Swîdelègard /Svaidelĕgord/ || Dannenberg || psł. *svidelъjь gordъ || zapisane jako Sweidelgoehrd, kalka z niem., toponim |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swîkiorak /svaiťörăk/ || sikorka || psł. *svikorъkъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swîną /svainą/ || świnia, wieprz || psł. *svinę || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swîne /svainĕ/ || świński || psł. *svinьjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swînewa mąsi /svainǎ mąsi/ || wieprzowina || svainevă + mąsi || słowo poświadczone, także svainĕ mąsi |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swînewe /svainevĕ/ || wieprzowy || psł. *svinevъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swînia /svaińă/ || maciora, locha || psł. *svinьja || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swîtane /svaitonĕ/ || świt || psł. *svitanьje || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | swîtát /svaitot/ || świtać, dnieć || psł. *svitati || poświadczone w 3Sg: svaitojĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sŷnka /såinkă/ || synek || psł. *synъka || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sŷpat /såipăt/ || sypać || psł. *sypati || poświadczone w 3Sg: såipĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sŷte /såitĕ/ || syty || psł. *sytъjь || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | sŷtet /såitĕt/ || sycić || psł. *sytiti || poświadczone w 3Sg: såitĕ |
| + | |} | ||
| + | |||
| + | ==Š== | ||
| + | {| class="wikitable" width="100%" | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! połabski !! polski !! etymologia !! uzasadnienie | |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šabia /šob́ă/ || łuska rybia || dn. schobben || poświadczone w l.mn.: šobe |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šadá /šodo/ || szkoda, brak, niedostatek || śdn. schâde || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šakalȧda /šokoladă/ || czekolada || niem. Schokolade || por. głuż. šokolada |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šalia /šoľo/ I || czara, czasza, miska || śdn. schâle || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šaliá /šoľo/ II || flądra || śdn. scholle || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šalka /šolkă/ || czarka, miseczka || šoľo + -kă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šane /šonĕ/ || piękny || dn. schōn || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šanîcia /šonaićă/ || nierządnica || schône + -aićă? || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šapat /šopăt/ || stworzyć || śdn. schâpen || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šapá /šopo/ || patelnia || śdn. schâpe || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šará /šoro/ || smar, dziegieć, smoła || niejasne || słowo poświadczone, obok šorai, ale może to partytyw? |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šarnîcia /šornaićă/ || pojemnik na smar || šoro + -naićă || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Šat /Šot/ || Szkot || niem. Schotte || zapożyczenie, por. głuż. Šot |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Šatka /Šotkă/ || Szkotka || Šot + -kă || typowa forma żeńska na -kă |
|- | |- | ||
| − | | | + | | Šatska /Šockă/ || Szkocja || Šot + -skă || nazwa kraju na -skă, por. głuż. Šotiska |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šatskie /šocťĕ/ || szkocki || Šot + -sťĕ|| typowy przymiotnik na -sťĕ |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šȧmá /šamo/ || wstyd || śdn. schâme || zapożyczenie ze śdn., por. poświadczone šaḿo-să |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šȧmiát sa /šaḿot să/ || wstydzić się || śdn. sik schemen || poświadczone w 3Sg: šaḿo-să |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šȧnac /šanăc/? || szaniec, okop || niem. Schanze || poświadczone w l.mn.(?): šance |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šȧpår /šapår/ || pasterz || śdn. schaper || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šȧpréw stak /šaprev stok/ || kij pasterski || šapår + -ev + stok || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šȧrp /šarp/ || ostro? || śdn. scharp || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šȧrwŷ /šarvoi/ || nożyce || śdn. schêre || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šeliaste /šeľostĕ/ || zazdrosny, zawistny || śdn. schel + -ostĕ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šelp /šelp/ || sitowie, trzcina || śdn. schelp || poświadczone w GSg: šelṕo |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šemål /šemål/ || stołek, taboret || śdn. schêmel || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | | + | | šeniån /šeńån/ || goleń, piszczel || śdn. schêne? schênen-bên? || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| − | | tuflek /tüflĕk/ || ziemniaczek || tüfål + -ĕk || zdrobnienie wzorem lüneb. tüffelken | + | | šenkát /šenkot/ || darować, ofiarować || śdn. schenken || słowo poświadczone |
| − | |- | + | |- |
| − | | tuflene /tüflenĕ/ || ziemniaczany || tüfål + -enĕ || przymiotnik wzorem viv'ăs-vivasnĕ | + | | šenkiėr /šenťėr/ || szynkarz, właściciel gospody || śdn. schenker || słowo poświadczone |
| − | |- | + | |- |
| − | | tuflîste /tüflaistĕ/ || pole ziemniaków || tüfål + -aistĕ || por. ľån-lanaistĕ, głuż. běrna-běrnišćo i podob. | + | | šenŷ /šenåi/ || obręcz na kole wozu || śdn. schêne || poświadczone w l.mn.: šenvoi |
| − | |- | + | |- |
| − | | tuj /tüj/ || twój || psł. *tvojь || słowo poświadczone | + | | šikat /šikăt/ || posłać || śdn. schicken || poświadczone w czasie przeszłym: šikol |
| − | |- | + | |- |
| − | | tûcet /taucĕt/ || tuczyć || psł. tučiti || poświadczone w 3Sg: taucĕ | + | | šikat pusliád /šikăt püsľod/ || posłać (po kogoś) || šikăt + püsľod || poświadczone w czasie przeszłym: šikol püsľod |
| − | |- | + | |- |
| − | | tûcne /taucnĕ/ || tłusty, tuczny || psł. *tučьnъjь || słowo poświadczone | + | | šikat wech /šikăt vex/ || wysłać || šikăt + vex || poświadczone w czasie przeszłym: šikol vex |
| − | |- | + | |- |
| − | | tûk /tauk/ || tłuszcz || psł. *tukъ || słowo poświadczone | + | | šiniát /šińot/ || dziać się || śdn. schên || słowo poświadczone |
| − | |- | + | |- |
| − | | tůcîdle /tåucaidlĕ/ || tłuczek || tåuct + -aidlĕ || nazwa narzędzia z typowym sufiksem -aidlĕ | + | | šinká /šinko/ || szynka || śdn. schenke || poświadczone jako šinťai, niejasne czy to GSg r.m. na *-u czy GSg r.ż. na *-y |
| − | |- | + | |- |
| − | | tůct /tåuct/ || tłuc || psł. tьlťi || słowo poświadczone | + | | šipår /šipår/ || żeglarz || dn. Schipper || słowo poświadczone jako šiper, dodatkowo zasymilowane |
| − | |- | + | |- |
| − | | tůk /tåuk/ || tłumacz || psł. *tъlkъ lub śdn. tolk || por. śdn. tolk, hol. tolk, prawdopodobnie ze wzch.-sł. толкъ | + | | šlachtát /šlaxtot/ || ubijać, zarzynać (zwierzę) || niem. schlachten || słowo poświadczone |
| − | |- | + | |- |
| − | | tůknǫt /tåuknǫt/ || uderzyć || psł. *tьlknǫti || poświadczone w 3Sg: tåuknĕ | + | | Špȧniėr /Špańėr/ || Hiszpanin || niem. Spanier, špan- + -'ėr || kalka niemieckiego etnonimu z produktywnym sufiksem |
| − | |- | + | |- |
| − | | tůste /tåustĕ/ || gruby; gęsty (o chmurze) || psł. *tъlstъjь || słowo poświadczone | + | | Špȧniėrska /Špańėrskă/ || Hiszpanka || špańėr + -skă || forma żeńska jak toblår-toblårskă |
| − | |- | + | |- |
| − | | twiarde /tjordĕ/ || twardy || psł. *tvьrdъjь || słowo poświadczone | + | | Špȧnîja /Španajă/ || Hiszpania || niem. Spanien || por. głuż. Španiska, sch. Španija |
| − | |- | + | |- |
| − | | tŷ /tåi/ || ty || psł. *ty || słowo poświadczone | + | | špȧnskie /špansťĕ/ || hiszpański || špan- + -sťĕ || typowy przymiotnik na -sťĕ |
| − | |- | + | |- |
| − | | tŷkat /tåikăt/ || sadzić || psł. *tykati || poświadczone w 3Sg: tåicĕ | + | | šrekat /šrekăt/ || przestraszyć, wystraszyć || śdn. schrecken || czasownik pozbawiony zwrotności do pary z poświadczonym šrekot să |
| − | |} | + | |- |
| − | + | | šrekát sa /šrekot să/ || przestraszyć się || śdn. schrecken || poświadczone w czasie przeszłym: šrekol-să | |
| − | ==U̇== | + | |- |
| − | {| class="wikitable" width="100%" | + | | šribiát /šrib́ot/ || pisać || dn. schrīben || słowo poświadczone, obocznie srib́ot |
| − | |- | + | |- |
| − | ! połabski !! polski !! etymologia !! uzasadnienie | + | | šriwår /šrivår/ || pisarz, kancelista || dn. Schriewer || słowo poświadczone, obocznie srivår |
| − | |- | + | |- |
| − | | u̇n /un/ || i; a || śdn. un || słowo poświadczone | + | | šulia /šüľă/ || szkoła || śdn. schôle || por. głuż., dłuż. šula |
| − | |- | + | |- |
| − | | u̇ndega /undegă/ || przywara, nałóg || śdn. undege || słowo poświadczone | + | | šumá /šümo/ || piana || śdn. schûm || słowo poświadczone |
| − | |- | + | |- |
| − | | u̇nnunte /unnütĕ/ || zbyteczny || śdn. unnutte || słowo poświadczone | + | | šumiat /šüḿăt/ || pienić się || šümo + -ăt || poświadczone w 3Sg: šüḿă |
| − | |- | + | |- |
| − | | u̇tkȧpu̇nte /utkapuntĕ/ || wykastrowany || śdn. ûtkapûnt || dodatkowo zasymilowane poświadczone /utkapunt/ | + | | šupia /šüṕă/ || szufla || śdn. schüppe || słowo poświadczone, obocznie süṕă |
| − | |} | + | |- |
| − | + | | šuriát /šüŕot/ || trzeć || śdn. schüren || słowo poświadczone | |
| − | ==W== | + | |- |
| − | {| class="wikitable" width="100%" | + | | šuwut /šüvüt/ || puchacz || śdn. schûwût || słowo poświadczone |
| − | |- | + | |- |
| − | ! połabski !! polski !! etymologia !! uzasadnienie | + | | šu̇kȧria /šukaŕă/ || taczka || śdn. schûvkarre, schuvekarre || słowo poświadczone, obocznie šükaŕă |
| − | |- | + | |- |
| − | | wabene /vobenĕ/ || wabienie, pokusa || psł. vabenьje || słowo poświadczone | + | | šwadá /švodo/ || pokos, pas skoszonej roślinności || śdn. swâde, pod wpływem niem. || poświadczone w ASg: švodǫ |
| − | |- | + | |} |
| − | | wagwŷ /vogvoi/ || waga || psł. *vaga || słowo poświadczone | + | |
| − | |- | + | ==T== |
| − | | waliat /voľăt/ || walcować, wałkować, toczyć || psł. *vaľati || słowo poświadczone | + | {| class="wikitable" width="100%" |
| − | |- | + | |- |
| − | | wanidia /voniďă/ || mieszkanie || śnd. woninge || słowo poświadczone | + | ! połabski !! polski !! etymologia !! uzasadnienie |
| − | |- | + | |- |
| − | | waniat /vońăt/ || mieszkać || śdn. wanen || poświadczone w 3Sg: vońă, obocznie vońojĕ | + | | ta /to/ || do tego, nadto, w dodatku || dn. to || słowo poświadczone, odpowiada niemieckiemu zu-, hinzu, dazu, wozu |
| − | |- | + | |- |
| − | | warblek /vorblĕk/ || wróbel || psł. *vorblikъ || słowo poświadczone, w liczbie mnogiej vorblĕ(???) | + | | ta bringát /to bringot/ || donosić, dowozić || to + bringot || poświadczone w 3Sg: to-bringojĕ |
| − | |- | + | |- |
| − | | wardát /vordot/ || czekać; uważać || śdn. warden || poświadczone w 3Sg: vordojĕ | + | | ta pît /to pait/ || przepijać, pić (do kogoś) || to + pait || poświadczone w 3Sg: to-pajĕ |
| − | |- | + | |- |
| − | | warena mǫka /vorenă mǫkă/ || zupa z mąki || vorenă + mǫkă || słowo poświadczone | + | | ta rezat /to rezăt/ || przykrawać, przycinać || to + rezăt || poświadczone w 3Sg: to-rezĕ |
| − | |- | + | |- |
| − | | waret /vorĕt/ || gotować, warzyć || psł. *variti || słowo poświadczone | + | | ta wizet /to vizĕt/ || odwozić || to + vizĕt || słowo poświadczone |
| − | |- | + | |- |
| − | | warná /vorno/ || wrona || psł. *vorna || słowo poświadczone | + | | tabål /tobål/ || kosz, kobiałka || por. lüneb. Tōbl-kīp || słowo poświadczone |
| − | |- | + | |- |
| − | | warną /vorną/ || wronię, młoda wrona || psł. *vornę || słowo poświadczone | + | | tablac /toblăc/ || czarownik, kuglarz || toblår + -ăc (<*-ačь) || słowo poświadczone |
| + | |- | ||
| + | | tablacka /toblockă/ || czarownica || toblăc + -kă || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tablår /toblår/ || czarownik, kuglarz || śdn. tôverer || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tablårska /toblårskă/ || czarownica || toblår + -skă || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tak /tok/ || tak, w taki sposób || psł. *tako || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tal /tol/ || cal || dn. toll || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tam /tom/ || tam || psł. *tamo || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tamȧta /tomată/ || pomidor || niem. Tomate || por. głuż., dłuż. tomata, regularna pożyczka, do rozważenia kalka niem. Wolfspfirsich | ||
| + | |- | ||
| + | | tane /tonĕ/ || tani || psł. *tanьjь || rekonstrukcja, por. pl. tani, słi. touńï, ale może taunĕ jak łuż. tuni? | ||
| + | |- | ||
| + | | tape /topĕ/ || razem || śdn. t'hope || słowo poświadczone, w złożeniach zastępuje niem. zusammen, Polański pisze t'hope | ||
| + | |- | ||
| + | | tape sadet /topĕ sodĕt/ || sadzać, stawiać, kłaść || topĕ + sodĕt || poświadczone w 3Sg: topĕ sodĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | tape såluzet /topĕ sålüzĕt/ || złożyć razem || topĕ + sålüzĕt || poświadczone w 3Sg: topĕ sålüzĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | tape wiǫzat /topĕ v́ǫzăt/ || związywać || topĕ + v́ǫzăt || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tarckie /torcťĕ/ || turecki || Tork + -sťĕ || typowy przymiotnik na -sťĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | Tark /tork/ || Turek || śdn. Torke || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tarkiuwa jabkiu /torťüvă jopťü/ || dynia || torťüvĕ + jopťü || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tarkiuwe /torťüvĕ/ || tureckie || tork + -üvĕ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | Tarkîja /Torkajă/ || Turcja || Tork + -ajă || złożenie wzorem niem. Turkei | ||
| + | |- | ||
| + | | Tarkînka /Torťainkă/ || Turczynka || Tork + -åinkă || nazwa żeńska wzorem nemăc-nemťainkă | ||
| + | |- | ||
| + | | tarn /torn/ || wieża; więzienie || śdn. torn || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tarn Bȧbål || wieża Babel || torn + Babål || kalka niem. Turmbau Babel, -el>-ål typowe | ||
| + | |- | ||
| + | | tarna /tornkă/ || wieżyczka || torn + -kă || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tarnûlia /tornauľă/ || tarnina; morwa || psł. *tьrnuľa || słowo poświadczone, choć z -ai- ale por. słe trnulja | ||
| + | |- | ||
| + | | tazȧga /tozagă/ || obietnica || niem. Zusage z dn. to- || dodatkowo zasymilowane poświadczone tozage | ||
| + | |- | ||
| + | | tȧbȧkî /tabaťai/ || tabaka || niem. Tabak + -åi || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tȧbleta /tabletă/ || tabletka || niem. Tablette || zapożyczenie z typową asymilacją niem. -e>-ă, nic poza tym | ||
| + | |- | ||
| + | | tȧfla /taflă/ || tablica; tabliczka || niem. Tafel || por. głuż. tafla | ||
| + | |- | ||
| + | | tȧlér /taler/ || talerz || dn. Taller || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tȧme /tamĕ/ || spokojny, oswojony, łagodny || śdn. tam || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tåbat /tåbăt/ || sukienka || dn. Tabberd, Tabbad || słowo poświadczone, być może tåbat | ||
| + | |- | ||
| + | | tåcîka /tåcaikă/ || tkacz || tåkăt + -aikă || słowo poświadczone, zob. tåkăc | ||
| + | |- | ||
| + | | tåde /tådĕ/ || tam, oto || psł. tъde || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tågie /tåďĕ/ || więc, zatem || psł. *tъgdy || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tåkac /tåkăc/ || tkacz || psł. *tъkačь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tåkat /tåkăt/ || tkać || psł. *tъkati || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tål /tål/ || kark || psł. *tylъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tåna /tånă/ || tona || por. niem. Tonne || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tåri /tåri/ || trzy || psł. *tri || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tåraj /tåroj/ || troje || psł. *trojь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tåslîwe /tåslaivĕ/ || popędliwy, drażliwy || psł. tъsklivъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tąglu /tąglü/ || rozwidlony drążek, część sieci rybackiej || psł. *tęglo || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tągnǫt /tągnǫt/ || ciągnąć || psł. tęgnǫti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tągnǫt tape /tągnǫt topĕ/ || ściągać razem, zgromadzać || tągnǫt + topĕ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tązkie /tąsťĕ/ || smutny, przykry || psł. *tęžьkъjь || poświadczony przysłówek tąsťü | ||
| + | |- | ||
| + | | tązkiü /tąsťü/ || smutno, przykro || psł. *tęžьko || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tedán /tedon/ || do roboty, do zrobienia || por. lüneb. te + doun || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tej /tej/ || herbata || niem. Tee? || zapożyczenie, por. dłuż. tej | ||
| + | |- | ||
| + | | telia /teľă/ || sowa || derywacja wsteczna od telkă || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | telka /telkă/ || sowa, sówka || śdn. tölke || słowo poświadczone, obocznie tilkă | ||
| + | |- | ||
| + | | teple /teplĕ/ || ciepły || psł. *teplъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | teplu /teplü/ || ciepło || psł. *teplo || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | teret /terĕt/ || smarować || śdn. teren || poświadczone w 3Sg: terĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | teset /tesĕt/ || cieszyć, zabawiać || psł. *těšiti || poświadczony imiesłów: tesącĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | tet /tet/ || chcieć || psł. *xъtěti || poświadczone liczne formy: cą, cis, cimĕ, citĕ, tex, texǫ, | ||
| + | |- | ||
| + | | teta /tetă/ || ciotka; kuzynka; kuma || psł. teta || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tiastèwîna /ťostĕvaină/ || makaron || ťostü + -ĕvaină || złożenie wzorem głuż. ćĕstowina, cz. těstoviny, por. niem. Teig i Teigware | ||
| + | |- | ||
| + | | tiastu /ťostü/ || surowe ciasto || psł. těsto || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tiåla /ťålă/ || podłoga || psł. *tьla || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tiåma /ťåmă/ || ciemność || psł. *tьma || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tiåmnu /ťåmnü/ || ciemno || ťåmă + -nü || słowo poświadczone, ale niepewne | ||
| + | |- | ||
| + | | tiånka wǫtruba /ťånkă vǫtrübă/ || jelito cienkie || ťånťĕ + vǫtrübă || kalka niem. Dünndarm, por. dłuż. śańke crjowo | ||
| + | |- | ||
| + | | tiånkie /ťånťĕ/ I || cienki || psł. *tьnъkъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tiånkie /ťånťĕ/ II || cienkusz, słabe piwo || psł. *tьnъkoje || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tict /tict/ || ciec, cięknąć, przeciekać || psł. *teťi || poświadczone w 3Sg: ticĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | tigiėr /tiďėr/ || tygrys || niem. Tiger || zasymilowane zapożyczenie, por. głuż. tiger, -gra | ||
| + | |- | ||
| + | | tilą /tilą/ || cielę || psł. *telę || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tilące /tilącĕ/ || cielęcy || tilą + -ĕ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tin /tin/ || cyna || śdn. tinn || zapożyczenie niepoświadczonego słowa ze śdn., tak jak ołów (blij) | ||
| + | |- | ||
| + | | tiǫg /ťǫg/ || pociąg; wznoszenie się (?) || psł. tęgъ || słowo poświadczone, pierwsze znaczenie por. głuż. ćah, dłuż. śěg, pl. pociąg, ukr. потяг | ||
| + | |- | ||
| + | | tipst /tipst/ || międlić (len) || psł. tepsti, testi || słowo poświadczone, obocznie -tist | ||
| + | |- | ||
| + | | tist /tist/ || teść, ojciec żony || psł. *tьstь || rekonstrukcja, ale por. zachowane stråja, vaujă, więc połabski mógł zachować | ||
| + | |- | ||
| + | | tistewa /tistevă/ || teściowa, matka żony || tist + -evă || nazwa żony z miękkim wariantem pośw. -üvă, ew. elipsa od tistevă zenă | ||
| + | |- | ||
| + | | titàną /tităną/ || młody kuzyn, młoda kuzynka || psł. *tetĕnę || słowo poświadczone, obocznie tetăną | ||
| + | |- | ||
| + | | titànîcia /titănaićă/ || kuzynka || psł. *tetěnica || formacja wzorem tităną, co do -aićă por. blaizaićă | ||
| + | |- | ||
| + | | titenac /titenăc/ || kuzyn || psł. *tetenьcь || formacja wzorem tităną, -ac por. do brotăc | ||
| + | |- | ||
| + | | tîd /taid/ || czas || śdn. tîd || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | Tîdka /Taitkă/ || Teoderyk, Dietrich || śdn. Tideke, lüneb. Titke || zapożyczone ze śdn. zdrobnienie jak Drevĕs albo Åns, imię | ||
| + | |- | ||
| + | | tîchåm /taixåm/ || cicho, powoli || psł. *tixъmъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tîchie /taix́ĕ/ || cichy || psł. *tixъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | Tîs /Tais/ || Mateuszek, Maciej || śdn. This || zapożyczenie ze śdn. zdrobnienie jak Drevĕs, imię | ||
| + | |- | ||
| + | | tîsîna /taisaină/ || cisza || taix́ĕ + -aină || wzorem głuż. ćišina, ros. тишина, z produktywnym -aină | ||
| + | |- | ||
| + | | tleskat /tliskăt/ || klaskać || psł. *tleskati || poświadczone w 3Sg: tlistĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | tlesnǫt /tlesnǫt/ || klasnąć || psł. tlesnǫti || czasownik dokonany od poświadczonego tleskăt | ||
| + | |- | ||
| + | | tofel /töfĕl/ || pantofel || dn. Töffel || poświadczone w NPl: töfle, töfli, tüfli | ||
| + | |- | ||
| + | | totèrnîcia /tötĕrnaićă/ || trąbka || dźwiękonaśladowcze || poświadczone zapożyczenie do dn.: Töterneitz | ||
| + | |- | ||
| + | | tore /törĕ/ I || drugi || psł. *vъtorъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tore /törĕ/ II || wtorek || psł. vъtorъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tore palac /törĕ polăc/ || palec wskazujący || törĕ + polăc || por. dłuż. drugi palc | ||
| + | |- | ||
| + | | tǫcá /tǫco/ || chmura || psł. tǫča || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tǫcne /tǫcnĕ/ || pochmurny || psł. *tǫčьnъjь || z poświadczonego tǫcnü | ||
| + | |- | ||
| + | | tǫcnu /tǫcnü/ || pochmurno || psł. *tǫčьno || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tråst /tråst/ || grzebień tkacki, przybijaczka || psł. *trъstь|| słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tråstinac /tråstinăc/ || zielona, słaba trzcina || psł. trъstinьcь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tråstinek /tråstinĕk/ || wyrabiający grzebienie tkackie || tråst + -inĕk || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tråstîna /tråstaină/ || trzcina || psł. *trъstina || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | trąst /trąst/ || trząść || psł. *tręsti || poświadczone w 3Sg: trąsĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | trąst dor /trąst dör/ || przetrząsać || trąst + dör || poświadczone w 3Sg: trąsĕ dör | ||
| + | |- | ||
| + | | Trebe /Trebĕ/ || Boże Narodzenie || psł. *terby || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | trepŷ /trepoi/ || schody || śdn. treppe || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tribet /tribĕt/ || ryć, wygrzebywać, zgarniać, grabić? || psł. *terbiti || poświadczone w 3Sg: tribĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | tribîka /tribaikă/ || grabiarz, ten co grabi || tribet + -aikă || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tribne /tribnĕ/ || bożonarodzeniowy || psł. *terbьnъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tribne-mánd /tribnĕ-mond/ || grudzień || tribnĕ + śdn. mând || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | trite /tritĕ/ || trzeci || psł. *tretьjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | trînácti /trainăcti/, trînádist /trainădist/, trînacte /trainoctĕ/ || trzynaście || psł. *tri na desęte || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | trîwa /traivă/ || ślub || śdn. truwe || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | trîwane /traivonĕ/ || poślubiony, zamężna/żonaty || traivă + -onĕ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | trîwát /traivot/ || udzielać ślubu || śdn. truwen || poświadczone w 3Sg: traivojĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | trîwne /traivnĕ/ || ślubny || traivă + -nĕ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | trîwne palac /traivnĕ polăc/ || palec serdeczny || traivnĕ + polăc || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | trîwnek /traivnĕk/ || kawaler prowadzący pannę młodą, drużba || traivă + -nĕk || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | trǫba /trǫbă/ || trąba; motek pakuł, pacześ || psł. *trǫba || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | trǫbka /trǫbkă/ || trąbka; rura; fajka || trǫbă + -kă || zdrobnienie, co do znaczenia por. dłuż. tšuba | ||
| + | |- | ||
| + | | trǫbet /trǫbĕt/ || trąbić || psł. *trǫbiti || poświadczone w 3Sg: trǫbĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | truwe /trüvĕ/ || wierny || dn. trüwe || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tu /tü/ || to; że || psł. *to || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tucet /tücĕt/ || toczyć, lać, wylewać || psł. točiti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tucîka /tücaikă/ || kret || psł. *točika || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tufål /tüfål/ || ziemniak || lüneb. tüffel(ken) || zapożyczenie z lokalnego dn., -el>-ål typowe | ||
| + | |- | ||
| + | | tuflek /tüflĕk/ || ziemniaczek || tüfål + -ĕk || zdrobnienie wzorem lüneb. tüffelken | ||
| + | |- | ||
| + | | tuflene /tüflenĕ/ || ziemniaczany || tüfål + -enĕ || przymiotnik wzorem viv'ăs-vivasnĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | tuflîste /tüflaistĕ/ || pole ziemniaków, kartoflisko || tüfål + -aistĕ || por. ľån-lanaistĕ, głuż. běrna-běrnišćo i podob. | ||
| + | |- | ||
| + | | tug /tüg/ || materiał; rzecz, przyrząd || dn. Tüg || poświadczone w GSg: tüďau | ||
| + | |- | ||
| + | | tugiát /tüďot/ || świadczyć || śdn. tugen || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tugie /tüďĕ/ || wtedy, zatem, przeto || psł. *togy || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tugî /tüďai/ || świadectwo || śdn. tuge + -åi || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tuj /tüj/ || twój || psł. *tvojь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tupat /tüpăt/ || topić (np. metal) || psł. *topati || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tušát /tüšot/ || zamienić || por. lüneb. tūsch'n || poświadczone w czasie przeszłym: tušol|tüšol | ||
| + | |- | ||
| + | | tûcet /taucĕt/ || tuczyć || psł. tučiti || poświadczone w 3Sg: taucĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | tûcne /taucnĕ/ || tłusty, tuczny || psł. *tučьnъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tûk /tauk/ || tłuszcz || psł. *tukъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tůcîdle /tåucaidlĕ/ || tłuczek || tåuct + -aidlĕ || nazwa narzędzia z typowym sufiksem -aidlĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | tůct /tåuct/ || tłuc || psł. tьlťi || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tůk /tåuk/ || tłumacz || psł. *tъlkъ lub śdn. tolk || por. śdn. tolk, hol. tolk, prawdopodobnie ze wzch.-sł. толкъ | ||
| + | |- | ||
| + | | tůknǫt /tåuknǫt/ || uderzyć || psł. *tьlknǫti || poświadczone w 3Sg: tåuknĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | tůsta wǫtruba /tåustă vǫtrübă/ || jelito grube || tåustĕ + vǫtrübă || kalka niem. Dickdarm, por. dłuż. tłuste crjowo | ||
| + | |- | ||
| + | | tůste /tåustĕ/ || gruby; gęsty (o chmurze) || psł. *tъlstъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | twarzet /tvorzĕt/ || straszyć || ??? || poświadczone w 3Sg: tvorzĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | twarzîka /tvorzaikă/ || upiór, duch, straszydło || tvorzĕt + -aikă || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | twiarde /tjordĕ/ || twardy || psł. *tvьrdъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tŷ /tåi/ || ty || psł. *ty || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | tŷkat /tåikăt/ || sadzić || psł. *tykati || poświadczone w 3Sg: tåicĕ | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | ==U̇== | ||
| + | {| class="wikitable" width="100%" | ||
| + | |- | ||
| + | ! połabski !! polski !! etymologia !! uzasadnienie | ||
| + | |- | ||
| + | | u̇n /un/ || i; a || śdn. un || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | u̇ndega /undegă/ || przywara, nałóg || śdn. undege || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | u̇nnunte /unnütĕ/ || zbyteczny || śdn. unnutte || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | u̇tkȧpu̇nte /utkapuntĕ/ || wykastrowany || śdn. ûtkapûnt || dodatkowo zasymilowane poświadczone /utkapunt/ | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | ==W== | ||
| + | {| class="wikitable" width="100%" | ||
| + | |- | ||
| + | ! połabski !! polski !! etymologia !! uzasadnienie | ||
| + | |- | ||
| + | | wabene /vobenĕ/ || wabienie, pokusa || psł. vabenьje || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | wagwŷ /vogvoi/ || waga || psł. *vaga || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | waliat /voľăt/ || walcować, wałkować, toczyć || psł. *vaľati || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | wanidia /voniďă/ || mieszkanie || śnd. woninge || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | waniat /vońăt/ || mieszkać || śdn. wanen || poświadczone w 3Sg: vońă, obocznie vońojĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | warblek /vorblĕk/ || wróbel || psł. *vorblikъ || słowo poświadczone, w liczbie mnogiej vorblĕ(???) | ||
| + | |- | ||
| + | | wardát /vordot/ || czekać; uważać || śdn. warden || poświadczone w 3Sg: vordojĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | warena mǫka /vorenă mǫkă/ || zupa z mąki || vorenă + mǫkă || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | waret /vorĕt/ || gotować, warzyć || psł. *variti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | warná /vorno/ || wrona || psł. *vorna || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | warną /vorną/ || wronię, młoda wrona || psł. *vornę || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| warst /vorst/ || kiełbasa, kiszka || śdn. worst || słowo poświadczone | | warst /vorst/ || kiełbasa, kiszka || śdn. worst || słowo poświadczone | ||
| Linia 4968: | Linia 5644: | ||
| wás /vos/ || wasz || psł. *vašь || poświadczone w rodzaju żeńskim: vosă | | wás /vos/ || wasz || psł. *vašь || poświadczone w rodzaju żeńskim: vosă | ||
|- | |- | ||
| − | | wazet /vozĕt/ || ważyć, określać | + | | wazet /vozĕt/ || ważyć, określać ciężar || psł. *važiti || poświadczone w 3Sg: vozĕ |
| + | |- | ||
| + | | wazne /voznĕ/ || ważny || vogvoi + -nĕ || kalka niem. wichtig (od wiegen), por. łuż. wažny, pl. ważny | ||
|- | |- | ||
| wȧdika /vadikă/ || serwatka || śdn. waddike || dodatkowo zasymilowane poświadczone: vadike | | wȧdika /vadikă/ || serwatka || śdn. waddike || dodatkowo zasymilowane poświadczone: vadike | ||
| Linia 4980: | Linia 5658: | ||
| wȧrch /varx/ || kupa, górka || psł. *vьrxъ || słowo poświadczone | | wȧrch /varx/ || kupa, górka || psł. *vьrxъ || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | wȧrchne /varxnĕ/ || najwyższy || psł. *vьrxъnъjь || słowo poświadczone | + | | wȧrchne /varxnĕ/ || najwyższy; górny || psł. *vьrxъnъjь || słowo poświadczone, drugie znaczenie jak cz. vrchní |
| + | |- | ||
| + | | wȧrchne lȧdek /varxnĕ ladĕk/ || kończyna górna, ręka || varxnĕ + ladĕk || por. niem. Vordergliedmaße | ||
|- | |- | ||
| wȧrchuwate /varxüvotĕ/ || napełniony po wierzch, kopiasty || psł. *vьrxovatъjь || słowo poświadczone | | wȧrchuwate /varxüvotĕ/ || napełniony po wierzch, kopiasty || psł. *vьrxovatъjь || słowo poświadczone | ||
| Linia 4990: | Linia 5670: | ||
| wȧrsak /varsăk/ || wierzch, wierzchołek, szczyt || psł. *vьršьkъ || słowo poświadczone | | wȧrsak /varsăk/ || wierzch, wierzchołek, szczyt || psł. *vьršьkъ || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Wȧrsawa /Varsovă/ || Warszawa || pl. Warszawa || adaptacja morfologiczna | + | | Wȧrsawa /Varsovă/ || Warszawa || pl. Warszawa || adaptacja morfologiczna, toponim |
|- | |- | ||
| wȧrt /vart/ || gospodarz || śdn. wert || słowo poświadczone | | wȧrt /vart/ || gospodarz || śdn. wert || słowo poświadczone | ||
| Linia 5022: | Linia 5702: | ||
| wåda /vådă/ I || woda || psł. *voda || słowo poświadczone | | wåda /vådă/ I || woda || psł. *voda || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | wåda /vådă/ II || łydka || por. lüneb. Wåd, niem. Wade || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| wådna mȧlnîcia /vådnă malnaićă/ || młyn wodny || vådnĕ + malnaićă || słowo poświadczone | | wådna mȧlnîcia /vådnă malnaićă/ || młyn wodny || vådnĕ + malnaićă || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | wådna melana /vådnă melonă/ || arbuz || vådnĕ + melonă || kalka niem. Wassermelone, por. łuż. wódna melona | ||
|- | |- | ||
| wådne /vådnĕ/ || wodny || vådă + -nĕ || słowo poświadczone | | wådne /vådnĕ/ || wodny || vådă + -nĕ || słowo poświadczone | ||
| Linia 5142: | Linia 5824: | ||
| wåstruga /våstrügă/ || ostroga (też u koguta) || psł. *ostroga || słowo poświadczone, obocznie być może våstrüg | | wåstruga /våstrügă/ || ostroga (też u koguta) || psł. *ostroga || słowo poświadczone, obocznie być może våstrüg | ||
|- | |- | ||
| − | | wåstruw /våstrüv/ || wyspa rzeczna || psł. *ostrovъ || poświadczone jako toponim ( | + | | wåstruw /våstrüv/ || wyspa rzeczna || psł. *ostrovъ || poświadczone jako toponim (Wustrow), por. pl. ostrów 'zarośnięta wyspa rzeczna', dłuż. wótšow 'wyspa rzeczna', kasz. òstrów 'wyspa na rzece lub jeziorze' |
|- | |- | ||
| − | | Wåstruw /Våstrüv/ || | + | | Wåstruw /Våstrüv/ || Wustrow || psł. *ostrovъ || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| wåtåknǫt /våtåknǫt/ || włożyć, wetknąć, wsadzić || psł. *vъtъknǫti || słowo poświadczone, obocznie våtåknĕt | | wåtåknǫt /våtåknǫt/ || włożyć, wetknąć, wsadzić || psł. *vъtъknǫti || słowo poświadczone, obocznie våtåknĕt | ||
| + | |- | ||
| + | | wåtruca dewka /våtrücĕ defkă/ || wnuczka,córka syna || våtrücă + defkă || por. łuż. synowa dźowka, w kasz. również przepadł *vъnukъ, por. pośw. våtrücă zenă | ||
|- | |- | ||
| wåtruca zena /våtrücă zenă/ || synowa || våtrücă + zenă || słowo poświadczone | | wåtruca zena /våtrücă zenă/ || synowa || våtrücă + zenă || słowo poświadczone | ||
| Linia 5155: | Linia 5839: | ||
|- | |- | ||
| wåtruce /wåtrücĕ/ || synowy, należący do syna || psł. *otročьjь || słowo poświadczone | | wåtruce /wåtrücĕ/ || synowy, należący do syna || psł. *otročьjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | wåtruce wåtruk /våtrücĕ våtrük/ || wnuk, syn syna || våtrücĕ + våtrük || por. łuż. synowy syn, w kasz. również przepadł *vъnukъ, por. pośw. våtrücă zenă | ||
|- | |- | ||
| wåtŷkat /våtåikăt/ || wtykać || psł. *vъtykati || poświadczone w 3Sg: våtåicĕ | | wåtŷkat /våtåikăt/ || wtykać || psł. *vъtykati || poświadczone w 3Sg: våtåicĕ | ||
| Linia 5197: | Linia 5883: | ||
|- | |- | ||
| wåzlet /våzlĕt/ || nalać, polać || psł. *vъzliti || słowo poświadczone | | wåzlet /våzlĕt/ || nalać, polać || psł. *vъzliti || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | wåzlîce /våzlaicĕ/ || twarz || våz- + *laici + -ĕ || złożenie jak våspaizdĕ, por. łuż. wobliče | ||
|- | |- | ||
| wåznasat /våznosăt/ || podawać ton || psł. *vъznašati || słowo poświadczone | | wåznasat /våznosăt/ || podawać ton || psł. *vъznašati || słowo poświadczone | ||
| Linia 5216: | Linia 5904: | ||
| wåztrąst /våstrąst/ || wstrząsnąć || psł. *vъztręsti || słowo poświadczone | | wåztrąst /våstrąst/ || wstrząsnąć || psł. *vъztręsti || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | wåzwadziat /våzvoʒ́ăt/ || wznosić, podnosić || psł. *vъzvaďati || słowo poświadczone |
|- | |- | ||
| wåzwidet /våzvidĕt/ || podnieść, wznieść || psł. *vъzvoditi || słowo poświadczone | | wåzwidet /våzvidĕt/ || podnieść, wznieść || psł. *vъzvoditi || słowo poświadczone | ||
| Linia 5241: | Linia 5929: | ||
|- | |- | ||
| wedet /vedĕt/ || wiedzieć || psł. *věděti || poświadczony imiesłów: vedącĕ | | wedet /vedĕt/ || wiedzieć || psł. *věděti || poświadczony imiesłów: vedącĕ | ||
| + | |- | ||
| + | | wedrinek /vedrinĕk/ || parasol (od słońca) || vedrü + -inĕk || por. niem. Sonneschirm, cz. slunečník, głuż. (pře)słónčnik | ||
|- | |- | ||
| wedru /vedrü/ || pogoda; słońce || psł. *vedro || słowo poświadczone | | wedru /vedrü/ || pogoda; słońce || psł. *vedro || słowo poświadczone | ||
| Linia 5322: | Linia 6012: | ||
| wikǫset /vikǫsĕt/ || ogryźć || psł. *okǫsiti || poświadczone w 3Sg: vikǫsĕ | | wikǫset /vikǫsĕt/ || ogryźć || psł. *okǫsiti || poświadczone w 3Sg: vikǫsĕ | ||
|- | |- | ||
| − | | wilblǫd / | + | | wilblǫd /vilblǫd/ || wielbłąd || psł. *velьblǫdъ || rekonstrukcja, por. głuż. wjelbłud, słowo mogło przetrwać, por. ľåv |
|- | |- | ||
| wile /vilĕ/ || wiele, dużo || psł. *velьje || słowo poświadczone | | wile /vilĕ/ || wiele, dużo || psł. *velьje || słowo poświadczone | ||
| Linia 5336: | Linia 6026: | ||
| wilkie /vilťĕ/ II || wielce, bardzo || psł. *veliko || słowo poświadczone | | wilkie /vilťĕ/ II || wielce, bardzo || psł. *veliko || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Wilna /Vilnă/ || Wilno || niem. Wilna || toponim | + | | wilkie palac /vilťĕ polăc/ || kciuk, duży palec || vilťĕ + polăc || słowo poświadczone |
| + | |- | ||
| + | | Wilna /Vilnă/ || Wilno || niem. Wilna || por. głuż. Wilna, toponim | ||
|- | |- | ||
| wilne /vilnĕ/ || wolny, swobodny || viľă + -nĕ || przymiotnik o znaczeniu 'wolny' utworzony z braku słów o takim znaczeniu | | wilne /vilnĕ/ || wolny, swobodny || viľă + -nĕ || przymiotnik o znaczeniu 'wolny' utworzony z braku słów o takim znaczeniu | ||
| Linia 5344: | Linia 6036: | ||
| wimûriát /vimauŕot/ || omurować || vib- + mauren || poświadczone w imiesłowie: vimauŕonă | | wimûriát /vimauŕot/ || omurować || vib- + mauren || poświadczone w imiesłowie: vimauŕonă | ||
|- | |- | ||
| − | | Win /Vin/ || Wiedeń || niem. Wien || | + | | Win /Vin/ || Wiedeń || niem. Wien || por. dłuż. Wien, Wiń; toponim |
|- | |- | ||
| winia /vińă/ || woń, zapach || psł. *voňa || słowo poświadczone | | winia /vińă/ || woń, zapach || psł. *voňa || słowo poświadczone | ||
| Linia 5412: | Linia 6104: | ||
| witkînǫt /vitťainǫt/ || wypędzić || psł. *otъki(d)nǫti || poświadczony imiesłów: vitťaidenĕ | | witkînǫt /vitťainǫt/ || wypędzić || psł. *otъki(d)nǫti || poświadczony imiesłów: vitťaidenĕ | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | witkám /vitkom/ || skąd || psł. *otъkamo || słowo poświadczone, por. vitkǫd |
|- | |- | ||
| witkǫd /vitkǫd/ || skąd || psł. *otъkǫdu || słowo poświadczone, por. vitkom | | witkǫd /vitkǫd/ || skąd || psł. *otъkǫdu || słowo poświadczone, por. vitkom | ||
| Linia 5524: | Linia 6216: | ||
| wǫgior /vǫďör/ || węgorz || psł. ǫgořь || słowo poświadczone | | wǫgior /vǫďör/ || węgorz || psł. ǫgořь || słowo poświadczone | ||
|- | |- | ||
| − | | Wǫgioriǫta /Vǫďöŕǫtă/ || Seehausen || psł. *ǫgoręta || słowo poświadczone | + | | Wǫgioriǫta /Vǫďöŕǫtă/ || Seehausen || psł. *ǫgoręta || słowo poświadczone, toponim |
| + | |- | ||
| + | | wǫglek /vǫglĕk/ || węgiel (pierwiastek) || vǫďėl + -ĕk || kalka niem. Kohlenstoff, por. głuż. wuhlik, cz. uhlík | ||
|- | |- | ||
| wǫkȧr /vunkar/ || kosz wozowy, półkoszki || śdn. woen-kar || słowo poświadczone, może vu̇nkar? | | wǫkȧr /vunkar/ || kosz wozowy, półkoszki || śdn. woen-kar || słowo poświadczone, może vu̇nkar? | ||
|- | |- | ||
| wǫs /vǫs/ || broda || psł. *ǫsъ || słowo poświadczone | | wǫs /vǫs/ || broda || psł. *ǫsъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | wǫsac /wǫsăc/ || wąsy || vǫs + -ăc || zdrobnienie względnie produktywnym -ăc od ’broda’ jak w dłuż. brodka (ts.) | ||
|- | |- | ||
| wǫsànîcia /vǫsănaićă/ || gąsienica || psł. *ǫsěnica || słowo poświadczone | | wǫsànîcia /vǫsănaićă/ || gąsienica || psł. *ǫsěnica || słowo poświadczone | ||
| Linia 5539: | Linia 6235: | ||
|- | |- | ||
| wǫtak /vǫtăk/ || wątek (tkacki) || psł. *ǫtъkъ || słowo poświadczone | | wǫtak /vǫtăk/ || wątek (tkacki) || psł. *ǫtъkъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | wǫtruba /vǫtrübă/ || jelito || psł. *ǫtroba || rekonstrukcja, leksem ogólnosłowiański o pierwotnym znaczeniu 'wnętrzności', ale por. dłuż wutšoba 'serce' | ||
|- | |- | ||
| wǫzàlene /vǫzălenĕ/ || sękaty?, kolankowaty? || psł. vǫzъlenъjь? || słowo poświadczone, znaczenie całkiem niejasne | | wǫzàlene /vǫzălenĕ/ || sękaty?, kolankowaty? || psł. vǫzъlenъjь? || słowo poświadczone, znaczenie całkiem niejasne | ||
| Linia 5691: | Linia 6389: | ||
|- | |- | ||
| zajûtra /zojautră/ || rano, z rana || psł. *za jutra || słowo poświadczone | | zajûtra /zojautră/ || rano, z rana || psł. *za jutra || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | zak /zok/ || skarpeta || dn. Sock || zapożyczenie, por. głuż. zoka | ||
|- | |- | ||
| zaká /zoko/ || rzecz || śdn. sâke || słowo poświadczone | | zaká /zoko/ || rzecz || śdn. sâke || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | zapąste /zopąstĕ/ || nadgarstek || za- + pąst + -ĕ || złożenie wzorem cz. zápěstí, sch. zapešće, ros. запястье | ||
|- | |- | ||
| zawicera /zoviceră/ || wieczorem, pod wieczór || psł. *za večera || formacja analogiczna do zojautră | | zawicera /zoviceră/ || wieczorem, pod wieczór || psł. *za večera || formacja analogiczna do zojautră | ||
| Linia 5757: | Linia 6459: | ||
|- | |- | ||
| ziliazu /ziľozü/ || żelazo || psł. *želězo || słowo poświadczone | | ziliazu /ziľozü/ || żelazo || psł. *želězo || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | zilènîna /zilĕnaină/ || jarzyny, warzywa || psł. *zelenina || por. cz., sła., łuż. zelenina, rzeczownik od *zilaistĕ jak sodĕvaină od *sod | ||
| + | |- | ||
| + | | zilîste /zilaistĕ/ || ogródek warzywny || psł. *zelišče || zapożyczenie do dn. Sieleitz, Zieleitz ’Krautfeld, Kohlgarten’, obfite w toponimii | ||
|- | |- | ||
| zimia /ziḿă/ || ziemia || psł. *zemьja || słowo poświadczone | | zimia /ziḿă/ || ziemia || psł. *zemьja || słowo poświadczone | ||
| Linia 5763: | Linia 6469: | ||
|- | |- | ||
| zimnek /zimnĕk/ || duch ziemny, podziemny duszek || psł. *zemьnikъ || słowo poświadczone | | zimnek /zimnĕk/ || duch ziemny, podziemny duszek || psł. *zemьnikъ || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | zinep /zinĕp/ || musztarda; gorczyca || śdn. senep || zapożyczenie, por. łuż. žonop | ||
|- | |- | ||
| zip /zip/ || mydło || śdn. sêpe || poświadczone w GSg: ziṕau | | zip /zip/ || mydło || śdn. sêpe || poświadczone w GSg: ziṕau | ||
| Linia 5799: | Linia 6507: | ||
|- | |- | ||
| zîwe /zaivĕ/ || żywy || psł. *živъjь || słowo poświadczone | | zîwe /zaivĕ/ || żywy || psł. *živъjь || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | zîwu /zaivü/ || rtęć || psł. *živo || krótki przymiotnik jak påuno, nüvo jako elipsa od zaivü srebrü, por. niem. Quicksilber, dłuż. žywe slobro | ||
|- | |- | ||
| zlåd /zlåd/ || grad || psł. *želdь? *želdъ? || słowo poświadczone | | zlåd /zlåd/ || grad || psł. *želdь? *želdъ? || słowo poświadczone | ||
| Linia 5829: | Linia 6539: | ||
|- | |- | ||
| zribîcia /zribaićǎ/ || młoda (roczna) klacz || psł. *žerbica || słowo poświadczone | | zribîcia /zribaićǎ/ || młoda (roczna) klacz || psł. *žerbica || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | zukiėr /züťėr/ || cukier || śdn. sucker || zapożyczenie ze śdn., śdn. -ker -> -ťėr w zasadzie typowe | ||
|- | |- | ||
| zunet /zünĕt/ || dzwonić || psł. *zvoniti || poświadczone w 3Sg: zünĕ | | zunet /zünĕt/ || dzwonić || psł. *zvoniti || poświadczone w 3Sg: zünĕ | ||
| Linia 5835: | Linia 6547: | ||
|- | |- | ||
| zůc /zåuc/ || żółć (wydzielina wątrobowa) || psł. *žьlčь || poświadczony rdzeń zåuk- w zåuknĕ; por. dłuż. žołc, głuż. žołč | | zůc /zåuc/ || żółć (wydzielina wątrobowa) || psł. *žьlčь || poświadczony rdzeń zåuk- w zåuknĕ; por. dłuż. žołc, głuż. žołč | ||
| + | |- | ||
| + | | zůcnek /zåucnĕk/ || woreczek żółciowy || zåuc + -nĕk || por. dłuż. žołcnik, cz. žlučník, słe. žolčnik | ||
|- | |- | ||
| zůknǫt /zåuknǫt/ || żółknąć || psł. *žьlknǫti || poświadczone w 3Sg: zåuknĕ | | zůknǫt /zåuknǫt/ || żółknąć || psł. *žьlknǫti || poświadczone w 3Sg: zåuknĕ | ||
| Linia 5843: | Linia 6557: | ||
|- | |- | ||
| zwenu /zvenü/ || dzwono || psł. *zveno || słowo poświadczone | | zwenu /zvenü/ || dzwono || psł. *zveno || słowo poświadczone | ||
| + | |- | ||
| + | | Zweren /Zverĕn/ || Schwerin || psł. *Zvěrinъ || rekonstrukcja, por. pl. Zwierzyn, łuż. Zwěřin, toponim | ||
|- | |- | ||
| zŷbat /zåibăt/ || kołysać || psł. *zybati || poświadczone w rozkaźniku: zåib | | zŷbat /zåibăt/ || kołysać || psł. *zybati || poświadczone w rozkaźniku: zåib | ||
Aktualna wersja na dzień 01:27, 27 lut 2021
WENSKIE-PULSKIE SLUWESNEK
SŁOWNIK (NOWO)POŁABSKO-POLSKI
Dla ułatwienia wyszukiwania i dotarcia do szerszych mas, cały artykuł jest pisany w języku radopolskim.
Spis treści
O słowniku
Słownik ma na celu zebranie dobrze zaświadczonych słów połabskich (wendzkich, wendyjskich, drzewiańskich), a także wykreowanie nowych bazując na toponimii, możliwych zapożyczeniach z dolnoniemieckiego, slawizmów w dolnoniemieckim, kalek połabsko-niemieckich, a czasem sugerując się słownictwem w językach łużyckich i słowińskim, rzadziej także w czeskim i polskim.
Za literacki został wzięty dialekt, w którym wystąpiło pełne mazurzenie, psł. *ьl/ъl dało /åu/ a nie /u/ oraz psł. *u dało (za wyjątkiem pozycji przed wargowymi i przyrostków) /au/, a nie /ai/.
Wymowa i ortografia
W "/.../" podano zapis według transkrypcji Polańskiego, po środku według Międzynarodowego Alfabetu Fonetycznego, a następnie z prawej zapis według proponowanej przeze mnie ortografii.
| /i/ = i = i | /ü/ = y = u | /u/ = u = u̇ | |
| /ė/ = e = ė | |||
| /e/ = ɛ = e, é | /ö/ = œ = o | /o/ = ɔ = a, á | |
| /a/ = a = ȧ | /å/ = ɒ = å |
| /ĕ/ = ə = è, e |
| /ă/ = ɐ = à, a |
Znaki é oraz á oznaczają samogłoskę pełną i są stawiane wyłącznie w ostatniej sylabie, także w słowach jednosylabowych z wyjątkiem przyimków. Znaki à oraz è oznaczają samogłoskę zredukowaną i stawiane są wyłącznie na innej sylabie niż ostatnia. Jeśli na przedostatniej sylabie jest samogłoska zredukowana, to na ostatniej jest pełna i nie ma potrzeby oznaczania tego akutem. Znaki a oraz e na ostatniej sylabie oznaczają samogłoskę zredukowaną, a na pozostałych – pełną.
| /ai/ = ai = î | /åi/ = ɒi = ŷ | /oi/ = oi = ŷ | /au/ = au = û | /åu/ = ɒu = ů |
Dyftong /oi/ jest alofonem /åi/ po spółgłoskach wargowych.
| /ą/ = ã = ą | /ǫ/ = ɔ̃ = ǫ |
| Wargowe | Dziąsłowe | Zadziąsłowe | Palatalne | Postpalatalne | Miękko- podniebienne |
Krtaniowe | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zwarte | /p/ = p = p | /ṕ/ = pʲ = pi | /t/ = t = t | /ť/ = tʲ = ti, ki | /k/ = k = k | ||||
| /b/ = b = b | /b́/ = bʲ = bi | /d/ = d = d | /ď/ = dʲ = di, gi | /g/ = ɡ = g | |||||
| Afrykaty | /c/ = t͡s = c | /ć/ = t͡sʲ = ci | |||||||
| /ʒ/ = d͡z = dz | /ʒ́/ = d͡zʲ = dzi | ||||||||
| Szczelinowe | /f/ = f = f | /s/ = s = s | /š/ = ʃ = š | /ś/ = sʲ = si | /x́/ = xʲ = chi | /x/ = x = ch | /h/ = h = h | ||
| /v/ = v = w | /v́/ = vʲ = wi | /z/ = z = z | /ź/ = zʲ = zi | ||||||
| Nosowe | /m/ = m = m | /ḿ/ = mʲ = mi | /n/ = n = n | /ń/ = nʲ = ni | |||||
| Boczne | /l/ = l = l | /ľ/ = lʲ = li | |||||||
| Drżące | /r/ = r = r | /ŕ/ = rʲ = ri | |||||||
| Półsamogłoski | /j/ = j = j | ||||||||
Docelowa ortografia ma zapisywać spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne zgodnie z etymologią, czyli np. /defkă/ = dewka.
Rozróżnienie di/gi oraz ti/ki ma podłoże etymologiczne. Piszemy /ďöră/ = giora, /ďolü/ = dialu, /ťostü/ = tiastu, /ťölü/ = kiolu.
Z uwagi na istniejące oboczności /kj/:/kv/ i podobne, piszemy w tam, gdzie są one etymologiczne, np. /sjot/ = swiat - świat, /no svăte/ = na swàte - na świecie.
Szczegółowa fonologia
Samogłoski
Spółgłoski
Asymilacje
Przy połączeniach dwóch i więcej spółgłosek dochodziło do asymilacji dźwięczności, tzn. spółgłoski ulegały ubezdźwięcznieniu, np. dewka=/defkă/, wǫzkie=/vǫsťĕ/. Co ważne, w odróżnieniu od języka polskiego, w języku połabskim udźwięcznienie nie zachodziło na końcu wyrazu, np. Bug=/büg/, dǫb=/dǫb/, led=/led/, nie ulegały ubezdźwięcznieniu także połączenia typu bezdźwięczna+w, np. råkwîcia=/råkvaićă/, šwadá=/švodo/, swecia=/svećă/, citwàru=/citvărü/.
Fonologia dialektalna
| stan prasłowiański | Ostrów (Wustrow), Klonów (Klennow) - Hennig | Życin (Süthen) - Schultze | Łuchów (Lüchow) - Mithoff | Łuchów (Lüchow) - Pfeffinger | wariant literacki |
|---|---|---|---|---|---|
| * | |||||
| * | |||||
| *ьl, *ъl | au? | u | åu | åu = ů | |
| *š, *č, *ž | s, c, z | š, č, ž | s, c, z | ||
| *u1 | au | oi? åi? | ai? | au = û | |
1 - w pozycji innej niż przed spółgłoskami wargowymi
A
| połabski | polski | etymologia | uzasadnienie |
|---|---|---|---|
| a /ă/ | a, lecz | psł. *a | słowo poświadczone |
| aberhîd /oberhaid/ | dzierżawca rządowy | śdn. overheit | słowo poświadczone |
| agát sa /ogot să/ | podobać się | śdn. hagen | poświadczone w 3Sg: ogăji-să |
| akî /oťai/ | szydełko? | śdn. hake + -åi | słowo poświadczone |
| alȧja /olajă/ | olej | śdn. oli(g)e | słowo poświadczone |
| alȧnt /olant/ | głowacz (ryba) | śdn. âlant | słowo poświadczone |
| aliat /oľăt/ | iść po coś, brać coś | śdn. holen | poświadczone w 3Sg: oľă |
| amår /omår/ | młot | śdn. hamer | słowo poświadczone |
| amél /omel/ | skop (wykastrowany baran) | śdn. hamel | słowo poświadczone |
| apá /opo/ | małpa | śdn. âpe | słowo poświadczone |
| apat /opăt/ | mieć nadzieję, ufać | śdn. happen~hoppen | poświadczone w 1Sg: opăm |
| ar /ăr/ | lub, albo | śdn. oder | słowo poświadczone, Polański transkrybuje ar |
| ará /oro/ | prostytutka, dziwka | śdn. hore | poświadczone w ASg: orǫ |
| ás /os/ | padlina, ścierwo, przynęta?? | śdn. âs | poświadczone w GSg: oso, Lehr-Spławiński uważa za femininum |
| atát /otot/ | nienawidzić | śdn. haten | poświadczone w 3Sg: otăji-mĕ |
| awka /ofkă/ | jastrząb | lüneb. håfk(e) | słowo poświadczone, być może afka |
| azŷ /ozåi/ | uszko, eska (do haczyka), spinka?, klamra? | śdn. ose + -åi | słowo poświadczone |
Ȧ
| połabski | polski | etymologia | uzasadnienie |
|---|---|---|---|
| ȧgát /agot/ | chronić, oszczędzać | śdn. hegen, heien | słowo poświadczone w 3Sg /agol/, /agojĕ/ |
| ȧchtér /axter/ | tył | śdn. achter | rozkład złożenia /axterskă/ |
| ȧchterskie /axtersťĕ/ | tylny | śdn. achter + psł. *-ьskъjь | słowo poświadczone w r. żeńskim |
| ȧl /al/ | już | śdn. al | słowo poświadczone |
| Ȧlbȧnîja /Albanajă/ | Albania | por. niem. Albanien, końcówka -ajă | zapożyczenie z niemieckiego |
| ȧlbȧnskie /albansťĕ/ | albański | Albanajă + -sťĕ | typowy przymiotnik od nazwy państwa |
| ȧlbȧrga /albargă/ | oberża, gospoda | śdn. herberge | słowo poświadczone |
| ȧltitŷ /altitåi/ | zawsze | śdn. alletiden | słowo poświadczone |
| ȧmén /amen/ | amen | śdn. amen | słowo poświadczone |
| ȧnîz /anaiz/ | anyż | por. niem. Aneis, hol. anijs | zapożyczenie z -i->-ai- |
| ȧr /ar/ I | albo | por. dn. or | słowo poświadczone |
| ȧr /ar/ II | tutaj | por. lüneb. hēr | słowo poświadczone, obocznie er |
| ȧrdál /ardol/ | w dół, na dół | dn. herdāl | słowo poświadczone |
| ȧrde-mand /ardĕ-mond/ | styczeń | śdn. harde + śdn. mând | poświadczone jako grudzień, ale 1) hardemând = styczeń, 2) brakuje stycznia |
| Ȧrmenîja /Armenajă/ | Armenia | por. niem. Armenien, końcówka -ajă | zapożyczenie z niemieckiego |
| ȧrmenskie /armensťĕ/ | ormiański, armeński | Armenajă + -sťĕ | typowy przymiotnik na -sťĕ |
| ȧsål /asål/ | osioł | śdn. esel | słowo poświadczone |
| ȧste /astĕ/ | szybki | śdn. haste | słowo poświadczone |
| ȧkiėr /aťėr/ | kramarz | śdn. haker | słowo poświadczone |
| ȧwén /aven/ | właśnie | śdn. even | słowo poświadczone |
Å
| połabski | polski | etymologia | uzasadnienie |
|---|---|---|---|
| Åns, Ånsa /Åns(ă)/ | Jan | śdn. Hans | słowo poświadczone, imię |
| Ånska /Ånskă/ | Janek | śdn. Hans + psł. *-ъka | słowo poświadczone, imię |
B
| połabski | polski | etymologia | uzasadnienie |
|---|---|---|---|
| babá /bobo/ | baba, stara kobieta | psł. *baba | słowo poświadczone |
| babka /bopkă/ | akuszerka, położna | psł. *babъka | słowo poświadczone |
| bagnîna /bognaină/ | bagnisko | psł. *bagnina | poświadczone w toponimii: Bonnein |
| bagne /bognĕ/ | bagno | psł. *bagno | poświadczone w toponimii w złożeniu: Bonnein (*bagnina), Bockeneitz (*bagnišče?) |
| barane /boronĕ/ | obrona | gerundium od /borot/ | słowo utworzone wzorem: aikrădinĕ (kradzież), vobenĕ (pokusa), vecenĕ (krzyk) |
| barát /borot/ | bronić | psł. *ob-varati, reanalizowane | poświadczone w rozkaźniku: boroj |
| bardŷnia /bordåińă/ | siekiera | psł. *bordyňa | słowo poświadczone |
| bardzia /borʒ́ă/ | bruzda | psł. *borzda | słowo poświadczone |
| Barlen /borlĕn/ | Berlin | psł. *bъrlinъ? | rekonstrukcja, toponim |
| barna /bornă/ | brona | psł. *borna | słowo poświadczone |
| barnu /bornü/ | ił, glina | psł. *bъrno | poświadczone w toponimii: Barneitz (<*bъrnišče) |
| bart /bort/ | barć | psł. *bъrtь | poświadczone w toponimii w złożeniu: Pardein (<*bъrtina), Prietnick (<*bъrtьnikъ), Bartsch (<*bъrtьce), por stłuż. bart |
| bartnek /bortnĕk/ | bartnik | bort + -nĕk | z rekonstruowanego bort, poświadczone stpoł. nazwisko rodowe: Bartenick |
| barš /borš/ | okoń | por. niem. Barsch | słowo poświadczone |
| bȧba /babă/ | babka, babcia | słownictwo dziecięce | słowo poświadczone |
| bȧckie /baťĕ/ | troszkę | zdrobnienie od baťĕ? | słowo poświadczone, ale Polański widzi jako zwykłą oboczność do baťĕ |
| bȧdål /badål/ | kat, oprawca | śdn. bodel | słowo poświadczone |
| bȧdån /badån/ | kadź, zbiornik | śdn. boden | słowo poświadczone |
| bȧdiane /baďonĕ/ | modlitwa | baďot + 'onĕ | gerundium od poświadczonego baďot |
| bȧdiannek /baďonĕk | modlitewnik | baďonĕ + -nĕk | formacja z -nĕk tworzącym nazwy narzędzi |
| bȧdiát /baďot/ | modlić się | beden | słowo poświadczone |
| bȧkie /baťĕ/ | trochę | por. szlez.-holszt. betken | słowo poświadczone |
| bȧlȧja /balajă/ | miednica, balia, ceber | śdn. balleie | słowo poświadczone |
| bȧn /ban/ | strych | śdn. bon | słowo poświadczone |
| bȧnȧna /banană/ | banan | niem. Banane | zapożyczenie z niem., por. łuż. banana |
| bȧnkî /banťai/ | ławka | śdn. banke | słowo poświadczone |
| bȧrgiėr /barďėr/ | mieszczuch | śdn. borger | słowo poświadczone |
| bȧrwin /barvin/ | wódka | śdn. brannewîn | słowo poświadczone |
| bȧt /bat/ | przykazanie | śdn. bot | słowo poświadczone |
| båla /bålă/ | byk | śdn. bulle | słowo poświadczone |
| båz /båz/ | bez | psł. *bъzъ | słowo poświadczone |
| bedet /bedĕt/ | prosić, błagać | śdn. beden | poświadczone w 1Sg: bedą, w 3Sg: bedĕ |
| bek /bek/ | strumień | śdn. beke | słowo poświadczone |
| bel /bel/ | biel | psł. *bělь | rozkład poświadczonego belĕt |
| belet /belĕt/ | bielić ubrania | psł. *běliti | słowo poświadczone |
| Belgiėr /belďėr/ | Belg | niem. Belgier | zapożyczenie z niemieckiego |
| Belgiėrska /belďėrskă/ | Belgijka | belďėr + -skă | typowa forma żeńska na -skă w słowach na -ėr |
| belgise /belďisĕ/ | belgijski | śdn. belgische? | co do -sĕ por. ingelsĕ |
| Belgîja /Belgajă/ | Belgia | niem. Belgien | zapożyczenie z zaadaptowanym sufiksem |
| ber /ber/ | niedźwiedź | śdn. bâr | słowo poświadczone |
| bet sa /bet să/ | bać się | psł. *bojati sę | słowo poświadczone |
| betán /beton/ | beton | niem. Beton | por. głuż., pl. beton |
| betrat /betrăt/ | ulepszyć | śdn. beteren | słowo poświadczone |
| bezat /bezăt/ | biec, biegać | psł. *běžati | słowo poświadczone |
| bezat dor /bezăt dör/ | przepływać, przebiegać | bezăt + dör | poświadczone w 3Sg: bezĕ dör |
| bezat pusliád /bezăt püsľod/ | ścigać, biec za kimś | bezăt + püsľod | poświadczone w 3Sg: bezĕ püsľod |
| bezat wånû /bezăt vånau/ | wybiegać, wypływać | bezăt + vånau | poświadczone w 3Sg: bezĕ vånau |
| bezat wåkårst /bezăt våkårst/ | obiegać, opływać | bezăt + våkårst | poświadczone w 3Sg: bezĕ våkårst |
| bezat wech /bezăt vex/ | odbiegać, odpływać | bezăt + vex | poświadczone w 3Sg: bezĕ vex |
| bezîka /bezaikă/ | goniec, biegacz | psł. *běžika | słowo poświadczone |
| biala zȧne /b́olă zanĕ/ | ścięgno | b́olĕ + zanĕ | złożenie wzorem dłuż. běła žyłka |
| bialak /b́olăk/ | białko jajka; białko | psł. *bělъkъ | słowo poświadczone |
| biale /b́olĕ/ | biały | psł. *bělъjь | słowo poświadczone |
| Bialèrûska /B́olĕrauskă/ | Białoruś | b́olĕraus + -skă | por. głuż. Běłoruska, cz. Bělorusko |
| bialèrûskie /B́olĕrausťĕ/ | białoruski | b́olĕraus + -sťĕ | przymiotnik od nazwy narodu na -sťĕ |
| Bialèrûskie /b́olĕrausťĕ/ | Białorusin | b́olĕ + Rausťĕ | por. biał. беларус, cz. Bělorus |
| biardu /b́ordü/ | klepaczka do lnu, przybijaczka, płocha | psł. *bьrdo | słowo poświadczone |
| bigrȧft /bigraft/ | pogrzeb | śdn. bîgraft | słowo poświadczone |
| bikac /bikăc/ | dzięcioł | śdn bicken + psł. *-ačь | słowo poświadczone |
| bilikie /biliťĕ/ | tani | śdn. billik | zasymilowane zapożyczenie jak sch. jeftin, -iťĕ regularnie zasymilowane |
| biûcet /b́aucĕt/ | szczekać | dźwiękonaśladowcze? | poświadczone w 3Sg: b́aucĕ |
| biûcîka /b́aucaikă/ | szczekacz | b́aucĕt + -aikă | formacja z produktywnym -aikă, por. brącĕt-brącaikă |
| bît /bait/ | bić | psł. *biti | słowo poświadczone |
| blawe /blovĕ/ | niebieski | śdn. blawe | słowo poświadczone |
| blazat /blozǎt/ | dąć, wiać | śdn. blasen | poświadczone w 3Sg: blozǎ |
| blȧntia zûzàlîcia /blanťă zauzălaićă/ | robaczek świętojański | blanťă + psł. *žužalica | słowo poświadczone |
| blågiota /blåďötă/ | wesołość, szczęście | psł. *bolgota | rozkład poświadczonego blåďütnĕ, por. pośw. pröstötă |
| blågiutne /blåďütnĕ/ | wesoły, szczęśliwy | psł. *bolgotьnъjь | słowo poświadczone |
| blåcha /blåxă/ | pchła | psł. *blъxa | słowo poświadczone |
| blåne /blånĕ/ | błonie | psł. *bolnьje | słowo poświadczone |
| blåse /blåsĕ/ | pchli | blåxă + -ĕ | formacja wzorem korvo-korvĕ i podob. |
| blåsa mîska /blåsă maiskă/ | pchli targ | blåsĕ + maiskă | kalka niem. Flohmarkt, por. korvĕ rög jako niem. Kuhhorn |
| blåtu /blåtü/ | błoto | psł. *bolto | poświadczone w toponimii: Platjei, Plaut |
| bledîcia /bledaićǎ/ | bladość | psł. *blědica | słowo poświadczone |
| bliade /bľodĕ/ | blady | psł. *blědъjь | poświadczone w pochodnej: bledaićǎ |
| bliåwat /bľåvǎt/ | wymiotować (pluć?) | psł. *blьvati | poświadczone w 3Sg: bľåvǎ |
| blij /blij/ | ołów | śdn. bli(g) | poświadczone w dopełniaczu /blijau/ |
| blijene /blijenĕ/ | ołowiany, ołowiowy | śdn. bli(g) + -enĕ | złożenie |
| blinskat /blinskăt/ | kołysać, huśtać | ??? | słowo poświadczone |
| blinskànîcia /blinskǎnaićǎ/ | huśtawka | blinskǎt + -naićǎ | słowo poświadczone, obocznie blinskǎvaićǎ |
| bliǫdat /bľǫdăt/ | śnić | psł. *blędati | poświadczone w 3Sg: bľǫdă |
| blîzą /blaizą/ | bliźnię (chłopiec) | psł. *bližę | słowo poświadczone w l. podw. /blizątă/ |
| blîzek /blaizĕk/ I | blisko | psł. *blizъko | słowo poświadczone |
| blîzek /blaizĕk/ II | znajomy | psł. *blizokъ | poświadczone w l. mn. /blaizücĕ/ |
| blîzîcia /blaizaićă/ | bliźnię (dziewczę) | psł. *bližica | słowo poświadczone w l. podw. /blizaićă/ |
| blîzkie /blaisťĕ/ | bliski | psł. *blizъkъjь | według poświadczonego /blaizĕk/ - blisko |
| blǫdet /blǫdĕt/ | błądzić | psł. *blǫditi | poświadczone w czasie przeszłym: blǫdål |
| bober /böbĕr/ | bóbr | psł. *bobrъ | poświadczone w toponimji w złożeniu: Bobra (<*bobŕaja), Bobracken (<*bobrovъka) |
| bobre /böbrĕ/ | bobrzy | böbĕr + -ĕ | poświadczone w toponimji: Bobra (<*bobŕaja) |
| bogát /bögot/ | skręcać | śdn. bögen | słowo poświadczone |
| bogiėl /böďėl/ | strzemię | śdn. bögel | słowo poświadczone |
| bor /bör/ | chłop, rolnik | śdn. bûr | słowo poświadczone |
| boret /börĕt/ | szczekać | psł. *boriti? | poświadczone w 3Sg: börĕ, 3Pl: börą, być może od *borti, wtedy /bort/ |
| borstia /börsťă/ | pierś | śdn. borst | słowo poświadczone |
| bose /bösĕ/ | bosy | psł. bosъjь | słowo poświadczone |
| boze /bözĕ/ | zły | śdn. böse | dodatkowo zasymilowane poświadczone /böse/ |
| bǫbån /bǫbån/ | bęben | psł. *bǫbъnъ | słowo poświadczone |
| bǫcet /bǫcĕt/ | ryczeć | psł. bǫčiti | słowo poświadczone |
| bǫkar /bǫkăr/ | bączek (ptak) | psł. *bǫkařь | słowo poświadczone |
| brak /brok/ | nieużytek, odłóg | śdn. brake | słowo poświadczone |
| brat /brot/ I | brat | psł. *bratъ | słowo poświadczone |
| brat /brot/ II | brać | psł. *bьrati | poświadczone w 3Sg: berĕ |
| bratac /brotăc/ | brat, braciszek | brot + -ăc | słowo poświadczone |
| bratȧcak /brotacăk/ | braciszek | brot + -acăk | słowo poświadczone |
| brȧdá /brado/ | pieczeń | śdn. brade | słowo poświadczone |
| bråwŷ /bråvoi/ | brwi | psł. *brъvi | słowo poświadczone |
| brącet /brącět/ | brzęczeć | psł. *bręčěti | poświadczone w 3Sg: /brącĕ/ |
| brącîka /brącaikă/ | harfa (żydowska?) | psł. *bręčika | słowo poświadczone |
| bredål /bredål/ | nieznany bliżej instrument | fryz. bred? | słowo poświadczone |
| brede /bredĕ/ | szeroki | śdn. brêt | słowo poświadczone |
| Bremŷ /Bremoi/ | Brema | niem. Bremen | adaptacja końcówki -en jako l.mn., por. cz. Brémy |
| brest /brest/ | wiąz | psł. *brest | poświadczone w toponimii: Briest, Brestah (<*brestъkъ), Prestein (<*brestina) |
| breza /breză/ | brzoza | psł. *berza | słowo poświadczone |
| brezdiát /brezďot/ | dnieć, świtać | psł. *brěždžati | poświadczone w 3Sg: brezďojĕ |
| brezuwe /brezüvĕ/ | brzozowy | breză + -üvĕ | złożenie z poświadczonego /breză/, por. jėlmă-jėlmüvĕ, kol-kolüvĕ |
| brig /brig/ | brzeg | psł. *bergъ | słowo poświadczone |
| Brit /Brit/ | Brytyjczyk | niem. Brite | zapożyczenie, por. cz. Brit |
| Britȧnîja /Britanajă/ | Brytania | niem. Britannien | adaptacja niemieckiego słowa |
| Britka /Britkă/ | Brytyjka | Brit + -kă | typowa forma żeńska na -kă |
| britskie /bricťĕ/ | brytyjski | brit + -sťĕ | typowy przymiotnik na -sťĕ |
| brizîna /brizaină/ | brzezina, las brzozowy | breză + -aină | poświadczone w LSg: brizaină |
| brizne /briznĕ/ | brzegowy | brig + -nĕ | przymiotnik wzorem plaug-plauznĕ |
| brîtka /braitkă/ | czapka | śdn. breit?? | słowo poświadczone |
| brod /bröd/ | bród | psł. *brodъ | poświadczone w toponimji: Brode, Bröde, Brodei, Brudberg |
| broda /brödă/ | podbródek | psł. *borda | słowo poświadczone |
| brodàwîcia /brödăvaićă/ | brodawka | psł. *bordavica | słowo poświadczone |
| brodegȧm /brödegam/ | małżonek, mąż | śdn. brüdegam | słowo poświadczone |
| brozgiėl /brözďėl/ | klin w radle lub pługu | psł. *brozgъlь | słowo poświadczone |
| brudek /brüdĕk/ | brodzik | psł. *brodikъ? | poświadczone w toponimji: Brodeck, Brüdack |
| bruder /brüdĕr/ | żebrak | śdn. broder | słowo poświadczone |
| bruderînka /brüderainkă/ | głóg | śdn. broder + -ain- + -kă | słowo poświadczone |
| bruderska /brüderskă/ | żebraczka | śdn. broder + -skă | słowo poświadczone |
| bruga /brügă/ | most | śdn. brügge | słowo poświadczone |
| bruk /brük/ | użycie | śdn. brük | słowo poświadczone |
| brukaza /brükoză/ | spodnie | śdn. brôkhôse | słowo poświadczone |
| brukát /brükot/ | używać | śdn. brüken | słowo poświadczone |
| Brusel /Brüsĕl/ | Bruksela | niem. Brüssel | zapożyczenie toponimu |
| brut /brüt/ | narzeczona | śdn. brüt | słowo poświadczone |
| brûd /braud/ | brud | psł. *brudъ | poświadczony w toponimii: Braud, Braude |
| brûne /braunĕ/ | brązowy | śdn. brûn | zapożyczenie z dn., dyftongizacja wynika ze starości zapożyczenia, o czym świadczą łuż. bruny |
| brŷsat /bråisăt/ | skrobać (rybę) | psł. *brysati | poświadczone w 3Sg: brăisĕ |
| bub /büb/ | fasola | psł. *bobъ | słowo poświadczone |
| bucka /bückă/ | leń, próżniak | ? | słowo poświadczone |
| budąca mûchá /büdącă mauxo/ | bąk, giez | psł. *bodǫťaja muxa | słowo poświadczone |
| Bug /Büg/ | Bóg | psł. *bogъ | słowo poświadczone |
| bukî /büťai/ | litera | śdn. bôk + -åi | singulativum od poświadczonego plóralnego bükvoi |
| bukwît /bükvait/ | gryka, tatarka | śdn. bouk-weit | słowo poświadczone |
| bukwîtne /bükvaitnĕ/ | gryczany, tatarczany | bükvait + -nĕ | słowo poświadczone |
| bukwŷ /bükvoi/ | książka | śdn. bôk | słowo poświadczone |
| bul /bül/ | ból | psł. *bolь | poświadczony czasownik pochodny: bülĕ |
| bulet /bülĕt/ | boleć | psł. *bolěti | poświadczone w 3Sg: /bülĕ/ |
| busa /büsă/ | strzelba, karabnin | śdn. büsse | słowo poświadczone |
| bust /büst/ | kłuć, przebijać; żądlić | psł. *bosti | słowo poświadczone |
| butia /büťă/ | zdobycz, łup | śdn. büte | poświadczone w ASg: bütą |
| butian /büťăn/ | bocian | psł. *botěnъ | słowo poświadczone |
| buwát /büvot/ | budować | śdn. buwen | słowo poświadczone |
| Buza Dîská /Büză Daisko/ | Komunja Święta | büză + daisko | słowo poświadczone |
| Buza Matî /büză motai/ | Matka Boża | psł. *božьja mati | słowo poświadczone |
| Buzac /Büzăc/ | Bóg | psł. *božьcь | słowo poświadczone |
| Buzȧcak /Büzacăk/ | Bóg | psł. *božьčьkъ | słowo poświadczone |
| buzą /büzą/ | obraz święty | psł. *božę | słowo poświadczone |
| Buze /Büzĕ/ | Boży | psł. Božьjь | słowo poświadczone |
| Buze Wåtruk /Büzĕ Våtrük/ | Syn Boży | psł. Božьjь Otrokъ | słowo poświadczone |
| Buzen /Büzĕn/ | Bösen | psł. *Božinъ | rekonstrukcja, por. XIV Bozene, Bosen, toponim |
| Buziǫtkiu /büźǫtťü/ | obrazek święty | psł. *božętъko | słowo poświadczone |
| bu̇k /buk/ | piasta | śdn. bûk | słowo poświadczone |
| bu̇nkiėr /bunťėr/ | bunkier | niem. bunker | zapożyczenie z niemieckiego |
| bu̇ntie /bunťĕ/ | kolorowy, pstrokaty | śdn. bunt | słowo poświadczone |
| bu̇ntia rŷbá /bunťă råibo/ | pstrąg | bunťă + råibo | słowo poświadczone |
| Bûcî /Baucai/ | Boitze | psł. *buci, NPl od *bukъ | rekonstrukcja/adaptacja i adideacja nazwy niemieckiej, toponim |
| bûd /baud/ | szyling | śdn. butken | słowo poświadczone |
| bûdet /baudĕt/ | budzić | psł. *buditi | aspekt ndk. do poświadczonego våzbaudĕt |
| bûk /bauk/ | buk | psł. *bukъ | słowo poświadczone |
| bûkiuwe /bauťüvĕ/ | bukowy | bauk + -üvĕ | złożenie z poświadczonego /bauk/, por. jėlmă-jėlmüvĕ, kol-kolüvĕ |
| bŷstre /boistrĕ/ | szybki, bystry | psł. *bystrъjь | poświadczone w toponimii: Wisstreitzen, Wüstereitz (<*bystrica), Fistrein (<*bystrina) |
| bŷt /boit/ | być | psł. *byti | słowo poświadczone |