Tjèvāngō

Wstęp

Dragnibuvl Kvanluvi jest językiem, którym posługiwał się lud (tubędzienazwa). Obecnie, w świecie (beznazwy) jest językiem wymarłym, ale jego znajomość przetrwała (głównie w piśmie) i stosowany jest wciąż w dyplomacji, poezji i pieśniach.

Podstawy

Do zapisu języka używa się alfabetu łacińskiego. Jest to język fleksyjny, noszący również cechy analityczności. Jego cechą charakterystyczną jest brak trzeciej osoby wyrażanej przez standardową fleksję oraz występowanie tzw. klauzul, które modyfikują treść semantyczną (dodanie jednego przysłówka może zmienić diametralnie znacznenie). Standardowa budowa sylaby to C+C+V+C. Akcent jest dynamiczny, iloczasowy (jeśli pozwala na to budowa sylaby) oraz oksytoniczny lub paroksytoniczny, w niektórych przypadkach proparoksytoniczny (jednak to zdarza stosunkowo rzadko i jest wymuszone budową i iloczasem sylaby)

Fonetyka

Fonetyka języka nie jest bardzo skomplikowana. Charakterystyczne jest użycie pewnych zjawisk takich jak palatalizacja w celu zmiany gramatycznej funkcji wyrazu.

Akcent

Położenie akcenu wynika z budowy sylab w wyrazie i ich iloczasu. Może w niektórych przypadkach wydłużyć akcentowaną samogłoskę. Przy badaniu położenia akcentu, nie uwzględnia się sylab długich powstałych w wyniku położenia akcentów (czyli tych, które nie są długie z natury).

Przyjęto następujące oznaczenia: — to sylaba długa (ciężka), a U to sylaba krótka (lekka)

• Akcent jest paroksytoniczny (tzw. standardowy) jeśli wyraz ma strukturę:

'— — np. vȳtō - kochać '— U np. gāntàn - dom U 'U U np. kvanlur - człowiek

• Akcent jest oksytoniczny jeśli wyraz ma strukturę:

U '— np. frènrō - iść

• Akcent jest preparoksytoniczny, jeśli wyraz ma strukturę:

'— U U np. mējenrèj - opiekun

Samogłoski

Samogłoski

	Przednie		Centralne		Tylne
	długie	krótkie	długie	krótkie	długie	krótkie
Przymkięte	[iː] i	[i] i	[ɨː] y		[uː] u	[u] u
Prawie przymknięte		[ɪ] y
Półprzymknięte	[eː] e, è	[e] e, è			[oː] o	[o] o
Półotwarte	[ɛː] e	[ɛ] e			[ɔː] o	[ʌ] à [ɔ] o
Otwarte			[aː] a, à	[a] a

Iloczas

W języku występuje iloczas. Zwykle nie modyfikuje on znaczenia wyrazu i wynika z budowy sylaby.

Przyjęto oznaczenia: V - samogłoska, C - spółgłoska lekka, C' - spółgłoska ciężka

Sylaba, która nie jest ostatnia, jest długa z natury, jeśli:

• ma budowę V np. āgravō - szaleć, zachowywać się nietaktownie.
• ma budowę C+V np. nȳntō - przyjaciel

Sylaba, która jest ostatnią w wyrazie, jest długa z natury, jeśli:

• ma budowę C+V (patrz wyżej)
• ma budowę C+V+C lub C+V+C' np. kālēj - nauczyciel
• ma budowę C'+V - ljellē - latać
• ma budowę C+C+V - frènrō -iść

Sylaba w środnu wyrazu nie może być długa, jeśli

• ma budowę C+C+V lub C'+V np. jallàn - ogień
• ma budowę C+C+V+C lub C'+V+C np. llartlanlō

W skutek otrzymania akcentu, sylaby w środku wyrazu o następującej budowie mogą ulec wydłużeniu:

• C+V+C np. dálguvl => dālguvl - owoc

Spółgłoski

Spółgłoski

		Bilabialne	Wargowo-zębowe	Zębowe	Dziąsłowe	Podniebienne	Miękkopodniebienne
Nosowe	twarde	[m] m			[n] n		[ŋ] n
	miękkie	[mʲ] mì				ɲ [nì]
Zwarte	twarde	[p] p [b] b			[t] t [d] d		[k] k [g] g
	miękkie	[pʲ] pì [bʲ] bì			[tʲ] tì [dʲ] dì		[kʲ] kì [gʲ] gì [g] ĵ
Szczelinowe	twarde		[f] f [v] v	[θ] tl			[x] <'> [ɣ] j
	miękkie		[fʲ] fì [vʲ] vì, vlì	[θʲ] tlì			[xʲ] î [ɣ] llì, nlì
Aproksymanty	twarde		[ʋ] vl
	miękkie
Drżące	twarde				[r] r
	miękkie				[rʲ] rì
Boczne	twarde				[l] l	[ʎ] nl, ll
	miękkie					[ʎ] lì

Palatalizacja

Są dwa rodzaje palatalizacji: standardowa (zmiękczenie) i niestandardowa

Palatalizacja standardowa (zmiękczenie)

Podlegają jej spółgłoski: [m], [p], [b], [t], [d], [k], [g], [f], [v], [x], [r]. Polega ona na zmiękczeniu ostatniej głoski w sylabie przed spółgłoską.

Palatalizacja niestandardowa

Zmienia barwę spółgłoski.

• n [n] => nì [ɲ]
• vl [ʋ] => vlì [vʲ]
• l [l] => lì [ʎ]
• ll, nl [ʎ] => llj, nlj [ɣ]
• j [ɣ] => ĵ [g]

Rzeczownik

W Dragnibuvl rzeczownik odmienia się przez przypadki, liczby i czasami rodzaje. Przymiotnik jest jedynie jednym z przypadków, nie tworzy związku zgody (choć uzgadnia się rodzajem, jeśli jest taka możliwość) z rzeczownikiem, uczestniczy aktywnie w konstruowaniu zdań.

Rodzaj

Są trzy rodzaje: męski, żeński i mnogi.

O rodzaju decyduje końcówka fleksyjna.

Zdrobnienia są zawsze rodzaju żeńskiego.

Rodzaj mnogi posiadają rzeczowniki, które wyrażają często mnogość, choć traktowane są jako posiadające liczbę pojedynczą.

Deklinacja

Język posiada sześć deklinacji z podtypami. Z uwagi na różny iloczas ostatniej sylaby, która jest końcówką deklinacji, uwzględnia się również dodatkowy podział na typ długi i krótki. Nie generuje to większych konsekwencji, jednakże w przyszłości ta cecha przyczyni się do powstania zmian fonetycznych.

Deklinacja I

Do deklinacji I -ur należą wyrazy rdzenne rodzaju męskiego i niektóre imiona.

Deklinacja I

	m
	Długa	Krótka
Nominativus	-ūr
Genetivus	-ēn
Adiectivus	-ūvī
Accusativus	-ūv
Ablativus	-ūn
Possesivus	-or
Vocativus	-urn

Deklinacja II

Do deklinacji II -ej należą wyrazy rdzenne rodzaju żeńskiego i niektóre imiona.

Deklinacja II

	f
	Długa	Krótka
Nominativus	-ej
Genetivus	-en
Adiectivus	-i
Accusativus	-etl
Ablativus	-en
Possesivus	-ir
Vocativus	-in

Deklinacja III

Deklinacja III

	m		f
	Długa	Krótka	Długa	Krótka
Nominativus	-àn		-èn
Genetivus	-àn		-èn
Adiectivus	-ani		-eni
Accusativus	-ànj		-ènj
Ablativus	-an		-en
Possesivus	-àr		-èr
Vocativus	-an		-en

Do deklinacji III -àn/-èn należą wyrazy rdzenne, które mogą być i rodzaju męskiego i żeńskiego (np. nazwy zawodów, imiona, niektóre wyrazy funkcjonujące bardzo często jako przymiotniki). Niektórym wyrazom można wymieniać końcówkę w zależności od rodzaju, jakiego chcemy użyć. Jeśli rzeczownik ma tylko rodzaj męski, zmiana na rodzaj żeński oznacza zdrobnienie, a niekiedy zmienia znaczenie wyrazu.

Ze względu na tworzenie liczby mnogiej przez przegłos, jedynymi samogłoskami mogącymi tworzyć pierwszą sylabę wyrazów w tych trzech deklinacjach są <a, u , o, y>

Deklinacja IV

Deklinacja III

	p
Nominativus	-ono
Genetivus	-on
Adiectivus	-oni
Accusativus	-ovo
Ablativus	-ono
Possesivus	-onro
Vocativus	-ono

Do deklinacji IV -ono należą wyrazy rdzenne rodzaju mnogiego i nazwiska.

Deklinacja V

Deklinacja V

	m		f		p
	Długa	Krótka	Długa	Krótka	Długa	Krótka
Nominativus	-uvl		-atl		-ovl
Genetivus	-en		-an		-on
Adiectivus	-uni		-ani		-oni
Accusativus	-uv		-av		-ov
Ablativus	-un		-an		-on
Possesivus	-or		-ir		-or
Vocativus	-urn		-arn		-orn

Do deklinacji V -uvl/atl/ovl należą wyrazy rdzenne, obcego pochodzenia rodzaju męskiego, żeńskiego i mnogiego. Końcówki rodzajów męskiego i żeńskiego nie są wymienne, kiedy chce się zmienić rodzaj, natomiast w języku nieformalnym wymiana końcówki męskiej lub mnogiej na żeńską traktowana jest jako dyminucja.

Deklinacja VI

Deklinacja VI

	m		f
	Długa	Krótka	Długa	Krótka
Nominativus	-o		-e
Genetivus	-on		-en
Adiectivus	-i		-i
Accusativus	-otl		-etl
Ablativus	-on		-en
Possesivus	-or		-er
Vocativus	-orn		-ern

Do deklinacji VI -o/e należą wyrazy rodzaju męskiego i żeńskiego wyrażające byty abstrakcyjne, idee, imponderabilia. Bezokoliczniki traktowane jako gerundia również należą do tej deklinacji.

Liczba

W jaki sposób tworzy się liczbę mnogą zależy od deklinacji, w której znajduje się rzeczownik.

W deklinacji I, II i III liczba mnoga jest tworzona przez przegłos samogłoski w pierwszej sylabie:

a>e lub a>è (w zależności od akcentuacji)

u>à

o>à

y>i

W deklinacji V, kiedy rzeczownik jest rodzaju męskiego lub żeńskiego, liczbę mnogą tworzy się poprzez zamianę końcówki na końcówkę rodzaju mnogiego. Nie następuje jednak zmiana rodzaju pod względem gramatycznym.

W deklinacji IV, rzeczownikach rodzaju mnogiego deklinacji V i VI nie tworzy się liczby mnogiej.

Aktywność

Każdy rzeczownik, niezależnie od deklinacji i przypadku może być aktywny lub pasywny.

Rzeczownik aktywny jest agensem.

Rzeczownik pasywny jest pasjensem.

Hierarchia uzgadnia aktywności rzeczownika:

• Funkcja w zdaniu,
• Konstrukcja, w jakiej się znajduje,
• Konstrukcja przyimkową,

Sytuacje, w których rzeczownik pasywny jest agensem:

• W szyku SVO podmiot może być uzgodniony z imiesłowem przymiotnikowym indukującym pasywność i jednocześnie zachować charakter agensa wtedy i tylko wtedy, kiedy dopełnienie bliższe jest wyrażane przez rzeczownik pasywny.

Jeśli imiesłów przymiotnikowy jest aktywny, to rzeczownik który opisuje jest agensem niezależnie od aktywności.

Jeśli imiesłów przymiotnikowy jest pasywny, to rzeczownik który opisuje (jeśli jest aktywny) jest agensem względem zdania a pacjensem względem imiesłowu.

"Spalony człowiek biegnie"

Czasownik

Czasowniki odmieniają się przez osoby, liczby, czasy, tryby i przypadki.