Użytkownik:Emil/Brudnopis: Różnice pomiędzy wersjami
Linia 287: | Linia 287: | ||
*''*k *g *ch S_E→ č dž š'' | *''*k *g *ch S_E→ č dž š'' | ||
*''*k *g *ch _E → š ž š'' | *''*k *g *ch _E → š ž š'' | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
=Języki dromskieskie= | =Języki dromskieskie= |
Wersja z 18:58, 15 sie 2022
Język hurr durr
Jeden z języków północnodarkajskich.
Fonologia
Samogłoski
Przednie | Środkowe | Tylne | ||
---|---|---|---|---|
Płaskie | Zaokrąglone | |||
Przymknięte | ɪ iː (i í) | ʏ yː (ü ű) | ᵿ (ue) | ʊ uː (u ú) |
Średnie | ɛ eː (e é) | œ øː (ö ő) | ɔ oː (o ó) | |
Otwarte | ɛː (ä) | a ɑː (a á) |
Dyftongi
Zakończone na i̯ | Zakończone na y̯ | Zakończone na u̯ | |
---|---|---|---|
Przymknięte | ʊi̯ (ě)[1] | iu̯ (iu) | |
Średnie | ɛi̯ (ei) | œy̯ (eu) | ɔu̯ (ou) |
Otwarte | ai̯ (ai) | au̯ (au) |
Spółgłoski
Wargowe | Zębowe | Przedniojęzykowe | Podniebienne | Welarne | Krtaniowe | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m (m) | n (n) | |||||
Zwarte | bezdźwięczne | p (p) | t (t) | k (k) | |||
dźwięczne | b (b) | d (d) | g (g) | ||||
Afrykaty | bezdźwięczne | (pf (ṗ)) | ts (c) | ||||
dźwięczne | dz (z) | ||||||
Szczelinowe | bezdźwięczne | f (f) | θ (þ) | s (s) | ʃ (š) | x (ch) | h (h) |
dźwięczne | v (v) | ð (ð) | z (ȥ) | z (ž) | ɣ (gh) | ||
Drżące | r (r) | ||||||
Boczne, Półsamogłoski | ɫ̪ (ł) | l (l) | j (j) | w (w, ł) |
Dźwięk ṗ występował tylko w wczesnym okresie rozwoju, później został zastąpiony przez f w nagłosie oraz w innych pozycjach przez pp w dialektach północnych i ff w południowych. Podobnie z nie-przedsamogłoskowym ł, które po początkowej odrębności połączyło się z w. Nadal pozostało niezmienione przed samogłoskami.
Dźwięk r nie-przed samogłoskami był wokalizowany do [ɐ̯], by tworzyć dyftongi i tryftongi. Te drugie potem zaczęły często opuszczać drugi element niezgłoskotwórczy, czyli właśnie r. Niektóre dialekty przed przedniojęzykowymi zamieniają [ɐ̯] na retrofleksje, np. rd /rd/ [ɖ] < [ɐ̯d].
Rozwój fonologiczny
PPD | wczesny | środkowy | nowoczesny |
---|---|---|---|
*a | a | a, aː | a, ɑː |
*aː | aː, æː | aː, ɛː | ɑː, ɛː, a |
*ɞ | œ | œ, øː | œ, øː |
*øː | øː | øː | øː, œ |
*ɛ | ɛ | ɛ, eː | ɛ, eː |
*eː | ɪː | ɪ̈i̯ | ʊi̯ |
*ɔ | ɔ | ɔ, oː | ɔ, oː |
*oː | oː | oː | oː, ɔ |
*ɘ | ɘ | ɘ, ɨː | ɪ, iː, e |
*ɨ̞ː | ɨ̞ː | ɨː | iː, e |
*ɵ | ɵ | ɵ, ʉː | ʏ, yː, ᵿ |
*ʉ̞ː | ʉ̞ː | ʉː | yː, ᵿ |
*ɪ | ɪ | ɪ, iː | ɪ, iː |
*iː | iː | iː | iː, ɪ |
*ʊ | ʊ | ʊ, uː | ʊ, uː |
*uː | uː | uː | uː, ʊ |
*ə | ᵿ, ə | ᵿ, Ø | ᵿ, Ø |
*ai | ai, eː | ai, eː | ai, eː, ɛ |
*au | au, oː | au, oː | au, oː, ɔ |
*iu | iu, yː | iu, yː | iu, yː, ʏ |
- rő < ráá, ghó < yoo
- paþ, kwaþ < quaþ
- üv < ǫv
- ðiu < ðiu, šiṗṗ < šipf
- jó < joo
- ves < es
Nadbużański
- *tj *dj → c´ dz´
- *TelT → TolT
- *C_E → C´
- *o- *ǫ- → vo- vǫ-
- *ę *ǫ → ą (z zachowaniem miękkości)
- *ě → a (z zachowaniem miękkości)
- *ol ol´ → öl öl´
- *´l̥´_T → ´l̥ (przed twardymi przedniojęzykowymi)
- *T´erT TorT TölT → T´er´eT ToroT TölöT
- *´ь̥ ъ̥ → ´e a
- *´ь̯ ъ̯ → ´Ø Ø (z wydłużeniem zastępczym po niebezdźwięcznych oraz c č š)
- *c´ dz´ → c dz
- *V_g_V → ʁ → r
- *r´ → ř
- ściągnięcie samogłosek w grupach z jotą: VjV > Vː, aje → ē, oje → ō, oją → ą̄ itd.
- ь̥jь̯ ъ̯jь̯ → ī ȳ
- *l̥ *´l̥ *´l̥´ *r̥ *´ř̥ → ol ´ol ´el´ yr ´iř
- *v → w (ale *v´ → v´)
- Miękki przegłos (_P)
- *o *ō → ö ȫ
- *a *ā → e ē
- *ą *ą̄ → ę ę̄
- *e → ė
- *č *š *ž → c s z
- *y *ȳ K_ → i ī
- *n´ *t´ *d´ *s´ *z´ *l´ → ń ť ď ś ź ĺ
- chc → cc → č
- Zanik iloczasu
- *ī, *ȳ, *ū → ei, oi /œɪ̈/, au
- *ē *ȫ *ō *ā → é ő ó á
- *ˊę̄_P → į
- *ą̄ ę̄ → ą́ → ǫ
- *v´ → v
- *m´ *b´ *p´ _[!P #] → m b p
- *k *g *ch S_E→ č dž š
- *k *g *ch _E → š ž š
Języki dromskieskie
Rodzina języków dromskieskich obejmuje języki latyskie, lagijskie oraz danijskie (wszystkie nazwy pochodzą od słowa "człowiek" w jednym z przedstawicieli). Pierwsze dwie grupy są też określane jako języki zalan lub zalaniczne, a trzecia jako sölan lub sölaniczne ("ciecz" w hoczebozkim i ???) ze względu na to, że w tych pierwszych niektóre *s stały się głoską *z.
Wszystkie języki z tej rodziny charakteryzują się cechami takimi jak obecność tzw. czwartej osoby, bogaty system spółgłoskowych oraz tendencje do trwałego umieszczania podmiotu na początku zdania (szyki SVO, SOV oraz S1).
Cechy dalszych członków:
- języki zalaniczne: tzw. Prawo Sëjelïmnla, czyli rozwój *s na początku wyrazu do *z gdy po samogłosce w tej samej sylabie był sonorat, np. *saleanɯʀ → *zalän oraz *zalä̆nə, *singvusɯ → *zingvuz oraz *züngŏˀz, a także rozwój dyftongów harmonijnych w głoski typu ä ö ü.
- języki latyskie: dyftongizacja *ė > *jō, palatalizacja spółgłosek przy jocie i zanik trójdzielności w większości przypadków;
- języki lagijskie: powstaje akcentu tonicznego lub nawet fonemicznego tonu, całkowita monoftongizacja oraz powstanie nowych dyftongów przez metatezę j i w, rozbudowanie modalności koniugacji;
- języki sölaniczne (danijskie): brak Prawa Sëjelïmnla, powstanie gradacji spółgłoskowej, rozwój dyftongów harmonijnych w zbitki typu ju.
Przednie | Centralne | Tylne | |
---|---|---|---|
Wysokie | i iː <i ī> | ə əː <ɯ ɯ̄> | u uː <u ū> |
Półwysokie | e̝ː <ė> | ||
Średnie | e eː <e ē> | o oː <o ō> | |
Niskie | a aː <a ā> |
Dyftongi: ai, āi, au, āu, ea, eā, eo, eō, iu, iū
Tryftongi: eai, eāi, eau, eāu
Wargowe | Laminalne | Welarne | Labiowelarne | Gardłowe | Krtaniowe | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m <m> | n <n> | ŋ <ŋ> | ŋʷ <ŋʷ> | ||||
Zwarte | bezdźwięczne | p <p> | t <t> | k <k> | kʷ <kʷ> | |||
dźwięczne | b <b> | d <d> | g <g> | gʷ <gʷ> | ||||
Szczelinowe | bezdźwięczne | f <f> | s <s> | ɬ <ś> | x <x> | xʷ <xʷ> | ħ <ħ> | h <h> |
dźwięczne | ɮ <ź> | ʁ~ʀ <ʀ> | ʕ <ḫ> | |||||
Drżące, półsamogłoski | r <r> | j <j> | w <w> | |||||
Boczne | l <l> |
Porównanie
Liczebniki
pradromskieski | hoczebozki | gitryjski (transkrypcja) | omnijski | centrolagijski | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
kwolɯ̄ /kwoləː/ "zero, nic" |
quol /kʷol/ |
kolë kol /kɔl(ə)/ |
pol /pɔl/ |
koùle /kòu̯lə/ |
||||
ḫeākɯ /ʕe̯aːkə/ "jeden" |
jhęk /ʕɛg/ |
jeg /jɛg/ |
jäg /jag/ |
hä̂g /hǽj/ |
||||
biurɯ /by̯urə/ "dwa" |
bür /byr/ |
biër /bʲər/ |
byr /bʏr/ |
bȕrez /bỳrəj/ |
||||
wiʀɯ /wiʁə/ "trzy" |
wie /wie̯/ |
wï /vʲij/ |
wei /wei̯/ |
wêr /wér/ |
||||
sohʀɯ /sohʁə/ "cztery" |
zo /zo/ |
zofj /zɔfʲ/ |
zoch /zɔx/ |
zòh /zòə̯/ |
||||
peaisɯ /pe̯ai̯sə/ "pięć" |
peis /pɛi̯z/ |
pies /pʲɛs/ |
pés /pes/ |
pêz /péj/ |
||||
xʷagɯ /xʷagə/ "sześć" |
chuag /xʷag/ |
chog /xɔg/ |
fog /fɔg/ |
vàg /vàw/ |
- ↑ wymowa głównego dialektu, występują też warianty typu [ɪ̈i̯] [əi̯] czy [ɤi̯]