Vezdāŝaular

Vezdāŝaular [vɛzdaɬau'lar], dosłownie kalendarz (ajd. vezda "czas" + ŝaul / ŝaular "spis, księga rachunkowa") — termin oznaczający ogół ajdyniriańskich kalendarzy oraz sposobów mierzenia czasu. Potocznie odnosi się również do rodzaju kalendarza powszechnie używanego w czasach panowania Imperium Żysudrydzkiego, znanego także jako Kalendarz Imperialny (Vezdāŝaular Khshāyarani [vɛzdaɬau'lar χʂa:ja'ɾaɲi]). Jest to jednocześnie sposób datowania wydarzeń używany na niniejszej encyklopedii w artykułach dotyczących Ajdyniru oraz szerzej, Ajdyniriany. Vezdāŝaular bazuje na wspólnym kalendarzu kyońskim oraz wielu uproszczeniach. Podobnie jak w przypadku projektu Ery Tangijskiej, stworzenie porządnego kalendarza, jako zadanie matematyczne, przerosło autora.

Historia

Kalendarze ajdyniriańskie, w tym Kalendarz Imperialny, wywodzą się ze spuścizny Starożytnego Wschodu, zwłaszcza z tradycji istniejącej tam dawniej Cywilizacji Ajniadzkiej. Wiadomo, że Starożytni Ajniadzi posiadali bardo zaawansowaną wiedzę astronomiczną, pozwalając stworzyć dokładny kalendarz. Wraz z osiedleniem się Ajniadów nad Jeziorem Szmaragdowym tradycja ta przeniesiona została na obszar Ajdyniriany, dając początek koncepcji Gwiazd Królewskich oraz kalendarzowi staroajdyniriańskiemu. Stał się on podstawą dla większości współczesnych kalendarzy używanych w tej części Kyonu.

Gwiazdy Królewskie

Motyw Gwiazd Królewskich jest popularnym motywem ajdyniriańskiej ikonografii, widocznym między innymi na fladze imperialnej oraz fladze miasta Djyazhoar. Są zwykle przedstawiane jako siedem siedmioramiennych gwiazd, ułożonych w linii bądź łuku.

W ajdyniriańskiej astrologii popularny jest motyw tak zwanych Siedmiu Gwiazd Królewskich (Swāhir Śaetrās Khshāyaranew [swa:'xir ɕaɛ'tra:s χʂa:ja'ɾanɛw]). Tradycja astrologiczna dzieli nocne niebo na siedem równych części, natomiast każda z nich strzeżona jest i rządzona przez jedną z owych siedmiu gwiazd, królów swoich części nieboskłonu. Pomimo tego, że potocznie używa się wobec nich wszystkich słowa śaetra "gwiazda", część z nich stanowią nie pojedyncze gwiazdy lecz ich zbiory, widoczne na nocnym niebie galaktyki, określane konkretniejszym terminem shilan [ʂi'lan]. Gwiazdy Królewskie zawierają w sobie zarówno dobre moce, sprzyjające ludziom, jak i złe, czyli takie mogące im zaszkodzić. W związku z tym Gwiazdy Królewskie odgrywają istotną rolę w ajdyniaiańskim zodiaku oraz horoskopach. Pięć z siedmiu Gwiazd przypisanych jest także do pięciu miesięcy ajdyniriańskiego kalendarza, podczas gdy pozostałe dwa przypisane są do Losu oraz boskiej istoty Imperatora.

Stanowią także obiekt kultu. Astronomowie zwyczajowo zwracają się do nich o łaskę i pomoc w naukowych obliczeniach nocnego nieba, natomiast astrologowie czy wieszcze proszą o ich przewodnictwo przy próbach przewidywania przyszłości oraz odkrywania możliwych ścieżek Losu. Gwiazdy Królewskie są też często łączone z Ghrezdanem, jednym z członków Trójcy, w zależności od tradycji i szkoły jako jego atrybuty, jego dzieci, niekiedy nawet jako części jego samego, zawieszone na nieboskłonie.

Współczesny kalendarz

Zobacz też: Kalendarze Kyonu

Kalendarz Imperialny dzieli rok na 75 dni, z latami przestępnymi co kilka lat. Co 5 dni rok ma 76 dni, co 150 lat 77 dni, natomiast co 3000 lat aż 78 dni. Dni te podzielone są na 5 miesięcy, zwanych unąd [u'nãd], z których w zwykłe lata każdy liczy sobie 15 dni. W lata przestępne dodatkowe dni doliczane są do środkowych miesięcy roku, jednak żaden miesiąc nigdy nie liczy sobie więcej niż 16 dni. Rok kalendarzowy rozpoczyna się zawsze w równonoc wiosenną

Dni, miesiące i święta

Nie występuje żaden odpowiednik cyklu tygodniowego w nazwach dni. Poszczególne dni w każdym miesiącu noszą nazwy numeryczne, pochodzące od złożenia liczebnika ze słowem wayr [wajr] "dzień". Spora część z nich uległa jednak zniekształceniu lub skróceniu, wynikającego z częstego użytku tych słów. Interesujące są również nazwy dni po dniu dziesiątym, nie są one bowiem złożeniami ze współczesnymi ajdyniriańskimi liczebnikami. Dni 11-14 są pozostałościami po dawnym czternastkowym systemie liczbowym, używanym niekiedy przez kapłanów, pojawiającym się także w części świętych tekstów. Nie jest pewne pochodzenie tej innowacji, a także źródłosłów terminów wprowadzonych dla cyfr 11, 12, 13 or 14. Dni te to kolejno: rhanuwayr [ʀanu'wayr], khnawayr [χna'wayr], idawayr [ida'wayr], tansuwayr [tansu'wayr]. Ostatni, piętnasty dzień każdego miesiąca nosi nazwę rhamwayr [ʀam'wayr], co dosłownie oznacza "ostatni dzień". Rhamwayr jest zawsze pomniejszym świętem, o charakterystyce zależnej od miesiąca.

Pięć miesięcy ajdyniriańskiego kalendarza to kolejno: Hwāmag [xʷa:'mag], Dhiryām [dʰir'ja:m], Ahwartas [axʷar'tas], Ńatiyas [ɲati'jas] oraz Fravesh [fra'vɛʂ]. Każdy z nich poświęcony innemu bóstwu, w oparciu o ajdyniriańską mitologię. Pierwsze cztery miesiące zawierają w sobie także przesilenia oraz równonoce, wyznaczające daty najważniejszych ajdyniriańskich świąt religijnych. Jedynie ostatni, piąty miesiąc nie zawiera żadnego z tych głównych świąt.

Cztery najważniejsze święta ajdyniriańskie to:

• 1. Djyaonwayr [d͡ʑjaɔn'wajr] "Nowy Dzień", przypadający na równonoc wiosenną
• 2. Vezdaqueni [vɛzdakʷɛ'ɲi] "Radosny Czas", przypadający na przesilenie letnie
• 3. Dashanar [daʂa'nar] "Hołd, Pokłon", przypadający na równonoc jesienną
• 4. Cir̄as Ťaomāz [t͡si'r:as t'aɔ'ma:z] "Noc Magii", przypadająca na przesilenie zimowe

Ponadto, obchodzona jest także spora liczba pomniejszych świąt. Należą do nich ostatnie dni poszczególnych miesięcy, święta państwowe, takie jak urodziny i rocznica koronacji Imperatora, mniejsze święta ku czci pozostałych bogów czy rocznice innych ważnych wydarzeń.

	Miesiąc	Bóstwo	Główne święto	Odpowiadająca Gwiazda
1.	Hwāmag Poświęcenie	Hanar̄as	Djyaonwayr Nowy Dzień	Ṕetras
2.	Dhiryām Piękno	Ishār	Vezdaqueni Radosny Czas	Śariya
3.	Ahwartas Panowanie	Radhevar	Dashanar Hołd, Pokłon	Frayadish
4.	Ńatiyas Tajemnica	Ghrezdan	Cir̄as Ťaomāz Noc Magii	Qaftan
5.	Fravesh Przetrwanie	Arhish	—	Bhakhrvas

Ujęcie całościowe

• 

  Vezdāŝaular Khshāyarani w ujęciu całościowym. Na jasnoczerwono zaznaczono dni przesileń oraz równonocy w pierwszym roku cyklu pięcioletniego. Ostatni dni każdego z miesięcy oznaczono odpowiednim kolorem, przypisanym do miesiąca.

Ery

Historia podzielona jest na cztery Ery (Xoshrin [ksɔʃɾin]), w których lata liczone są od 1 wzwyż. Po zakończeniu jednej Ery lata zerują się a kolejna rozpoczyna się na powrót od roku 1. Obecna Era rozpoczęła się wraz z założeniem miasta Djyazhoar i to od tej daty naliczane są kolejne lata. Wedle tradycji wydarzenie to miało miejsce około 2000 lat ziemskich temu. (5360 lat kyońskich temu)

Od	Nazwa	Do	Uwagi
Utworzenie wszechświata	Era Początku Xoshrin Egwénu [ksɔʃɾin egʷejnu]	Stworzenie człowieka	W tej erze nie podaje się żadnych dat, gdyż wydarzenia z tego okresu są czysto mitologiczne i nawet najwyżsi kapłani nie ośmielają się mierzyć Czasu Bogów, jest to bowiem poza ludzkimi możliwościami.
Stworzenie człowieka	Era Chwały Xoshrin Cazhifyazhi [ksɔʃɾin t͡saʐifjaʐi]	Upadek Pierwszego Królestwa	Są to czasy w których mity i legendy mieszają się z udokumentowaną historią, czasy gdy Bogowie chodzili po ziemi. Czasy chwały, które wedle pradawnych ksiąg trwały 100 000 lat. Niewiele jest o nich pewne prócz tego, że skończyły się około 2300 lat ziemskich temu.
Upadek Pierwszego Królestwa 1 (2809)	Era Milczenia Xoshrin Naptiris [ksɔʃɾin naptiɾis]	Założenie miasta Djyazhoar 804 (3613)	Czasy Wielkiej Wędrówki, trwające 804 lata kyońskie, czyli ok 300 lat ziemskich. W nawiasie zapisano daty w uniwersalnym kalendarzu kyońskim.
Założenie miasta Djyazhoar 1 (3613)	Era Odnowy Xoshrin Eḱadjyaozhi [ksɔʃɾin ek'ad͡ʑjaɔʐi]		Trwająca obecnie Era.

Obecny rok ajdyniriańskiego kalendarza to rok 5360 Czwartej Ery.

Daty podaje się numerycznie, w kolejności: dzień, miesiąc, rok. W oficjalnych dokumentach państwowych na końcu widnieje dodatkowo obecna era. Dla przykładu:

14.3.1999.4
dzień miesiąca, miesiąc, rok i numer ery