Wykaz slawizmów i bałtoslawizmów w j. starobałtolitewskim

Wstęp

Poniższy wykaz ma na celu zgromadzenie jak największej ilości slawizmów jak i bałtoslawizmów, które to były obecne w j. bałtolitewskim, w zasadzie do XIX czy może nawet i XX wieku, a które to zostały w większości z niego usunięte w tychże wiekach z powodów nacjonalistycznych, antypolskich jak i antysłowiańskich ogólnie. Wiążę się to oczywiście z powstaniem nowej Litwy, zwanej przeze mnie w celu odróżnienia od dawnej Litwy "Lietuwą" przez Litwinów bałtyckich z byłego WKL, którzy to uznali iż Litwinem jest tylko ten kto mówi po bałtycku co stało w opozycji do dawnej Litwy - tolerancyjnej i wieloetnicznej, w ogromnej większości słowiańskiej i odbierało litewskość Litwinom polskim (kresowym Polakom) jak i Litwinom ruskim (Białorusinom). Z uwagi nowego wymogu co do "litewskości" stary język bałtolitewski przestał pasować Nowolitwinom, czy też jak można ich nazywać wskazując na etniczność - Bałtolitwinom. W wyniku tego masa slawizmów została z niego usunięta, zaś wiele nowych słów to tak naprawdę neologizmy, które zostały sztucznie stworzone w zasadzie tylko z pobudek politycznych. Dochodzimy więc do sedna, a więc faktu iż dzisiejszy język bałtolitewski jest w dużej części sztuczny. Uważam, że XIX wiek to okropny czas dla wielu języków i ogromna strata dla językoznawców, dlatego też tworzę poniższy spis, w którym to postaram się wypisać wszystkie slawizmy i bałtoslawizmy mając cichą nadzieję iż może kiedyś języki przestanie się wykorzystywać do celów politycznych, a język bałtolitewski powróci do dawnych, niesłusznie odrzuconych słów. Moim głównym źródłem jest słownik Konstantego Szyrwida. Pozostałe źródła znajdują się w bibliografii. Uwaga, z góry zaznaczam iż lista może zawierać błędy z racji mojej niedostatecznej wiedzy odnośnie języków bałtyckich. Jeśli znajdziesz jakiś błąd, proszę napisz mi o tym.

Legenda

Pogrubienie - Slawizm/słowo rdzennie bałtosłowiańskie/Słowo niesłowiańskiego pochodzenia ale zapożyczone z j. słowiańskich

Pochylenie - słowo bałtyjskie lub słowo innego, niesłowiańskiego pochodzenia

Pochylone pogrubienie - Slawizm/słowo rdzennie bałtosłowiańskie o innym znaczeniu niż w językach słowiańskich.

(?) - Brak pewności skąd to lub czy to na pewno slawizm. Jeśli ktoś się orientuje, proszę pisać. Także gdy słowo jest nieczytelne.

lit. - Litewski (Białoruski), ros. - Rosyjski, ukr. - Ukraiński, żm. - Żmudzki, pol. - Polski, pra-sł. - Prasłowiański, liet. - Bałtolitewski, łot. - Łotewski, pra-bł-sł. - Prabałtosłowiański, łuż. - Łużycki, mor. - Morawski, pr-bł. - Prabałtycki, cz. - Czeski, pr-wsch-sł. - Prawschodniosłowiański, błg. - Bułgarski, st-lit. - Starolitewski (Starobiałoruski[1]), sta-pol. - Staropolski, dzuk. - Dzukijski, scs. - Starocerkiewnosłowiański, sło. - Słoweński, srb-chr. Serbskochorwacki, kasz. - Kaszubski, suw. - Suwalski.

y - długie i lub j, reszta raczej tak samo jak w polskim.

A

Aby - Arba (?)

Aby raz - Ben wienu (pra-bł-sł. *eynos) (aby raz) kartu (lit./ros./ukr. карта?)

Ach - Ay (?)

Adamaszek - Adamoszka

Adamaszkowy - Adamoszkos rubas

Adźiamski (perski) kobierzec - Kauras (ros. Ковёр/коврик/ukr. коверець[2]) iż Persios/Persiioy daromas (pol. darzyć/darować)/kauras Persiszkas

Adwent - Adwentas

Affekt - Sirdies (pol. serce/ros. сердце) pakrutinimas/noras/gieydulis/pagieydimas

Agrest - Uoga (pra-bł-sł. *óʔgaʔ/ros. Ягода) karti (?) (cierpki)/uoga zesirpus/uoga zala (ziele?)/we współczesnym liet. Agrastas

Akademia - Akademija (U Szyrwida z jakiegoś powodu tłumaczenie tylko na łacinę ale z racji, że tak też zowię się ta placówka we współczesnym liet. można przyjąć, że żadnych zmian co do tego słowa nie było)

Aksamit - Audakłas iż siłku (ros. шёлк)

Akt - Aktas (szukaj pod "Aktas ir poterej..." [3])

Akt w komedyey (komedii) - Weykałas (dzieło) komedioy

Aktor komedyiny (komediowy) - Weykieias komedioy/weykius ku komedioy/aktoras

Aktykuie (Aktykuje) - Iraszaw (?) knigosna (lit. Кніга,ros./ukr. Книга) tiesos (prawda) - dosłowne tłumaczenie: Głoszę (?) książkową prawdę

Akwawita (Wódka/Gorzałka/Okowita) - Ariełka (lit. Гарэлка/ukr. Горілка/pol. Gorzałka)/dektine (liet. degti - palić od pra-bł-sł. *degtei/pra-sł. *žegti/sta-pol. żec/przejście "d" w "ż"/porównaj pol. woda ognista)

Alabastr - akmo (Akmuo - kamień) (pr-sł. *kamy, pr-bł-sł. *ak-mō, u Słowian nastąpiła przestawka) alabastros

Alambik - Katiłas (pol. kocieł [4]) kuriami degina (?) (pra-bł-sł. *degtei/pra-sł. *žegti/sta-pol. żec/przejście "d" w "ż"?) żołes (pol. ziele) ir żiedus

Alba kapłańska - Apwałkałas (we współczesnym liet. powłoka, zaś u Szyrwida powłoka to Pawałkałas, czyżby przypadkowo zamienił tutaj miejscami "a" i "p"?) Kunigu iłgas (pol. długi) drobinis (płócienny) (tożsame z drobny/drób, Drobe - płótno, porównaj z łuż. draby - o ubiorze i z mor. zdraby - łachy)

Alchimia - Auxadarine źinia/moksła/ale we współczesnym żm. alkemėjė

Alchimista - Auxadaris/Sidabradaris (pol. srebro)

Ale iednak (jednak) - wienok (pra-bł-sł. *eynos) (Nie mylić z ros./lit./ukr. венок/вянок/вінок)

Alakant (Wino z Krety) - Winas iż Krietos/Krietinis

Alkierz - Kaładnikielis/pawietis (lit. Павець)

Aloe (aloes) - Suika (wedle http://www.thesaurus.flf.vu.lt Sunka, a więc sok) żołes (ziele) aloes

Altana - Pawietis unt namu (pra-bł-sł. *domos/pra-sł. *dȏmъ/przejście "d" w "n") essus

Ampułka - Sudelis iż kurio winu/ir wundeni kielikan pila prieg miśiey

Ananas - we współczesnym liet. Ananasas/zaś w żm. Ananasos

Anatomia - Zinia paraykimo sunariu/ale we współczesnym żm. anatuomėjė/we współczesnym liet. anatomija

Ani - Ney

Ani tak ani owak - Ney teyp (?), ney sieyp (siak?)

Ani tam ani sam - Ney tin, ney śin

Ani tu ani tam - Ney tia, ney ti

Anioł - Anyełaś

Anioł stróż - Anieła sargas (pra-sł. stȏržь?)/priweyzdetoias (pol. wejzrzę?) (doglądacz?)/apgineias żmogaus

Ankra - Sukaba/suwara muro

Ankrowanie/klamrowanie - Sułeydimas/suleyda akmeniu/arba sukabinimas namu státimy

Ano/a ono - Ountay

Apostoł - Apaształas/nusiuntinis

Apteka - Aptieka

Aptekarska nauka - Moksłas (nauka) aplink (dookoła?) aptiekos dayktu (dayktas - rzecz)/aptiekos zinia (biegłość/świadomość, tutaj jako biegłość)

Aptekarz - Aptiekorius/kulis menasi aplink aptiekos darbus

Arbuz - we współczesnym liet. Arbūzas

Arcybiskup - Wirausias terp Wiskupu (u Mażwidasa Biskupu)

Arenda - Ażupirkimas/pasumdimas turto kieno/namu/dirwos/piewos rc.

Arest (Areszt) - Ażusakimas/ażudraudimas kieno dayktu/arba paties żmogaus/kuris kałtas ira kam/idant ne butu iżduoti iż namu rc.

Arestuie - Ażusakau idant iż namu kas ne iśieytu/arba prekiu/ir dayktu kitu neiżgabentu

Arkusz papieru - Arkuszas popieriaus

Artykuł - Sunarius/dala (bałtyjska Bogini Dala, także słowiańskie Dole, a więc Boginie/duchy opiekuńcze od losu. Artykuł (prawnie) = "los" zapisany na karcie i od tej chwili wchodzący w życie.)/artikułas

Astrych (podłoga) - Pliteles/łyntełes iż mármuro asłoy pagulditos/pakłotos (być może podłoga z pewnymi zmianami w literach?)

Atłas - Audakłas iż śiłku tunkus ir ligus

Audytor Biskupi - Kłausitoias/Atsakitoias/atraśitoias/nuog Wiskupio (u Mażwidasa Biskupio) kitiemus

Autentyk - Gromatos (lit. Грамата)/łaksztay (?) twirti arba druti

Autor - Daritoias (pol. darzyć?) daykto kokio/rasitoias knigu (lit. Кніга) rc.

Aż (względem miejsca) - Aż do szyie (?)/iki kaklu

B

Ba

Baba - Żmona sena (stara żona/kobieta)/wetusza boba (ros. ветош - wszystko stare, od ros. ветхий - stary, od pra-sł. ветъхъ)/ we współczesnym żm. Baba

Babka - Bobute

Babka źiele - Gisłoćia (Gisła - żyła) (pra-bł-sł. *giʔ(s)laʔ/przejście "g" w "ż") - dosłowne tłumaczenie - żyłówka?

Bąbel/bąbol/bańka na wodzie - Kunkałas unt wundenio/burbołe

Bąbele się czynią na wodzie - Kunkułuoia wundo/burbołuoia wundo/kunkałay darosz(i) wundeniy

Babiniec/kruchta - przesenis (?) pas bażnićiu/wieta pas bażnićiu/kur pawargieley sedi ełgdamieśi

Baby gwiazdy (Plejady) - Sietinas (pol. Stożary? ewentualnie od siódemki?)

Bacze (widzę?) - Regiu/weyzdźiu (pol. wejzrzę?)/numanau/supruntu

Baczenie - Iszmonia/naumanimas/nuowoka (przytomność) (?) (lit. вока?) (pol. nauka?)

Badacz - Wartitoias (?)/iżkratitoias/iżkłausinetoias/dasiżinotoias

Bądź to, bądź owo - Buk tay, buk sztay (?)

Bagnisko/bagno - Raystas/bała (lit. балота?)

Bagnisty - Raystingas/balinis (lit. балотны/балоцісты?)

Baia - Nieka kałbis ([5])/sekminikas/sekmius

Baianie - Niekukałba/sekmiu/sekimas

Baie/bayki powiadam - Sekmi seku/sekmi sakau/niekus (pra-bł-sł. *neikas/pra-sł. *nikъto/*ničьto/pol. nikt/nic) kałbu

Bakałarz - Bakałorius

Bakłażan - we współczesnym liet. Baklażanas

Bałamucę - Niekauju/kliemi (pol. kłamię?)

Baleczka (Belka?) - kartis (?) (lit./ros./ukr. карта?) ties

Balsam drzewko abo krzewinka - Medelis (drzewko) balsamo

Balsam oleiek/sok balsamowy - Balsamas/sunka (pol. sok) tokunti iż medelo balsamo

Bałwan/obraz rzezany pogański - Weydas (twarz)/żinklas (pol. znak, lit./ros./ukr. знак) pagonu Diewo (w słowiańskich Dziw ale w bałtyjskich jako Bóg, więc odwrotnie)/stułas (?) (pol. stuła?) pagoniszko Diewo

Bałwochwalca - Garbintoias (Czciciel) (przestawka literowa) (pra-sł. *bergti/ros. беречь/береги)/pogoniszku Diewu

Bałwochwalnica - Bażnićia (lit. бажніца) pagoniszka

Bania gliniana/szklana - Zbonas (pol. dzban/lit. збан) didis iż stikło (ros. стекло/pra-sł. *stьklo)/arba iż molo/unkszto kakło

Banieczka/baniuszka/bańka - Zbonielis unkszto kakło

Baniecznik - Kuris daro (?) zbonelus

Bank/kupczenie piniędzmi - Prekawimas (kupczenie) pinigays (pol. pieniądze)

Bankierski kram/stół - Skomia (Stół, we współczesnym liet. mamy Stalas, zaś w żm. Stals, a więc już slawizmy) prekijo (kupcy) pinigays prekawiuncio

Bankierz co pieniędzmi zysku szuka - Priekijas, kuris (?) (pol. który) pinigays kayp (ros. как? analogicznie jak w teyp końcówka na -p zamiast -k) prekiemis prekauia (Prekauiu - kupcze/handluie), ir nauduos (z korzyści?) iż to ieszko (pra-bł-sł. *(o)iˀ‹skaˀtei;/pra-sł. *jьskati/st-lit. Искати) (szukać)

Baran nie czyszczony (Baran) - Awinas (lit. Авен, ros./ukr. Овен)

Baranek/Baraneczek - Awinelis

Barani - Awino/Awininis

Baranina - Awiniena

Barbarzyniec/ różnego y grubego ięzyka (cudzoziemiec) - Swetimszalis/Swetimos (obcy) zemes (pol. ziemia) żmogus (człowiek)

Barchan (tkanina) - Audakłas (płótno) iż wiłnos (pol. wełna) unt miadźio auguncios

Bardysz - Dalgiakirwis (?) (lit. Крывічы?)/we współczesnym liet. Bardiszius

Barszcz (ziele) - Barsztis

Barszcz (potrawa) - Barśćiey

Barszczowy - Toligus barśćiu zalas

Bartnicze rzemiosło - Bićiu (Pszczoła od pra-sł. *bьčela?) priewayzda (doglądanie?)

Bartnik - Bićiu pryweyzdetoias/Bićius

Barwa - Wienoweyde (pra-bł-sł. *eynos?)/rubay iż giełumbos wienokios (?)

Barwiczka/rumienidło - Prausiłas/tepałus raudonas (pol. rudy) del weydo

Barwierska szkatuła do brzytew - skrinełe balbieriaus skutikline

Barwierski - Balbieriaus

Barwierstwo - Balbieriste

Barwierz - Balbierius

Baszta woienna ruchoma - Weiża kareywiu (pol. krzywa?) (we współczesnym łot. Kareivis to żołnierz, nawiązanie do Krywiczy lub Krywe Krywejte?)/darine nuog wietos ing wietu pastumiama (?) (pol. przesunięta?) (wedle translatora liet. pastumiama - przesunięty) murop/pilesp pristatoma (?) (pol. przestawiona?) (wedle translatora liet. Pristatoma - dostawa)

Bat - Eldiia (pra-sł. *oldьjā/błg. ладия)/łuotas

Bawełna - Wiłna unt medźio (drewno) augunti/medźiawiłne/Bawilne[6]

Bawełniany - Medźialininis (pol. lnisty?)/medźiawilninis/iż medźie wiłnos

Bawełniany chrost/krzak - Krumas (?) wilninis/kiełmas wiłna zielus/unt kurio wiłna żela/krumas unt kurio wiłna auga

Bawełnica/bawełnianka - Panametis (pol. Panamski?) medźiawilninis

Bawię się tym - Tay weykiu/tay darau/tay apsieymi/aplink to esmi/waykścioiu/to pratinuosi/tay weykałaiu/darbałuoiu/tuo nerćiosi/unt to izsirundu/izsiduomi (?)/tami trunku

Bawie się długo - Trunku iłgay (pra-bł-sł. *dilˀgas)/gaysztu

Bawie kogo długo - Trukinu/trukdźiu kitu/patrukinimu kam darau/gayśinu/gayśćiu kam ażuduomi (?)/ażuturiu iłgay/karśinu

Bawół - Stumbras (pol. żubr, wedle Brücknera przejście "ż" w "s" i dorobienie do niego "t" co powtarza się w liet.)[7]/medinis iaućias

Bawolica - Stumbre/medine karwe (krowa drzewna)

Bawoli/bawołowy - Stumbrinis/Stumbrio

Bayka - Sekme/pasaka/nieku kałba

Bażant - Teterwinas (pol. Cietrzew, ros. Те́терев) didisis (duży)

Bazyliszek - Zaltis (nazwa od ziela) (wąż trawiasty) bazyliszkas wadinamas/paćiu pawizdeymu (pol. widzieć/zobaczyć?) akiu (pol. oko/lit. вока itp.) żmogu ażumusza

Be

Bean (człowiek niewykształcony) - niemokitos żmogus (wspomnę już teraz, że szkoła to Szkała ale jak tutaj widać współczesna liet. Mokykla nie jest wcale bezsensownym neologizmem z racji, że nauka u Szyrwida to Moksłas, a nauczyciel to Makitoias. Innymi słowy nawet jeśli zastąpiono pierwotne słowo będące slawizmem, nie była to zmiana wyssana z palca jak w większości przypadków.)

Bęben - Bubnas

Bębenista - Bubeinikas

Bębenniczka - Bubeinikio

Bęble w wodzie - Burbinu wundeni/burbuo łesdarau (pol. darzyć?)

Bębnie - Bubniju

Bębnienie - Bubnijmas

Beczę/bekam - Blauju (lit. Бляяць)/maumiu/baubiu (być może to samo pochodzenie co Blauju ale lekko zmienione litery?)

Beczenie/bek - Laućio bluwis/mauminas/baubimas (?) (jak wyżej)

Beczka - Baczka

Beczułka - Baczkiełe

Bękart/baster - Betewis (Tewas - ojciec/porównaj pol. tata) (bez ojca)/bostras

Beknąć - Baubteret (?)

Bełkoce/głukam - Bubsiu (?)

Bełkotanie - Bubseimas (?)

Berło - Łazda (?) (pol. Laska?/st-lit. Леска?) karaliszkie

Bespieczeństwo/Bespieczność - Nebaysumas (pol. nie bać się)/druſibe/pawoius

Bespiecznie - Drusiey/Nebaysiey

Biespieczny/wolny od niebespieczeństwa/bez pieczny - Nebaysus/Berupesties/beśieławarto

Bestya - Zweris

Bestyalski - Zweru/bestyju

Bestyalstwo - Zweru inirtimas

Bez (drzewko) - Bezdas

Bezbożność - Bediewiste/Bezbażniste (brak pewności co do odmiany/szukaj pod Bezbażnuju[8])

Bezbożnie - be baymes (pol. bać się) Diewo - dosłowne tłumaczenie: Bez strachu przed Bogiem/Bezbażnuju (brak pewności co do odmiany/szukaj jak wyżej [9])

Bezbożny - Bediewis/Bezbażnius (brak pewności co do odmiany/Szukaj j.w [10])

Bez duszy - Beduszis/bedwaszis (jakaś aluzja do dwoistości dusz?)/bekwapis

Bez głowy - Begalwis

Bez karania co czynić - Bekunines/bekunkinimo/ku darit (pol. darzyć?)/ko dasiłeyst

Bez kości - Bekaulis (Kaułas - Kość od pra-bł-sł. *Káuˀlas)

Bez księżyczny - Naktis (pra-bł-sł. *Naktis, co znaczy Noc) nemenesiena ( Menuo/Menesis - księżyc, kognat z lit. Месяц)

Bez obiadu - Nepietawis (Pietus - obiad) (pra-sł. *pìtja/sta-pol. pica/ros. пища)/pietu ne walgis

Bez porady - Be nuomonios/ne suprastinay/ne mustitinay/nesugoditinay ku darit

Bezprawie - Abida (lit. Абіда? Związek z mitologią słowiańskolitewską?[11][12]/ros. Обида[13])

Bez przyśięgi - Be prisegos/besekimo

Bez roskazania - Nelepiames/ne isakomas ku daro

Bezrozumnie - Benuowokos (?) (pol. bez nauki?)/be iszmonios/be proto/be supratimo

Bezrozumny - Paduris/Paswaygis/nenumanus/nenuwoki(u/s?) (plama zasłania) (?)/nenuowoka (?)

Bez testamentu - Be testamento

Bezżeneniec - Newedzia/bemoteris (matka -> żona?)/newedeklis

Bezżeński - Bemoteris

Bezżeństwo - Newediste/Bemoteriste

Bi

Biada (Bieda) - Aymanas/Dewe (Czyżby kolejna opozycja? Bo skoro u Słowian Bóg to także bogactwo to może bałtycki Bóg - Dziw (Diewas) przekornie oznacza także biedę?)/w ks. 3 maja już jako Bieda (Daświedczytas biedas - Doznane klęski/wnioskuję, że -s świadczy o odmianie z racji iż we współczesnym liet. wciąż istnieje wyraz bėda)

Biadam - Aymanoiu/Deioiu/w ks. 3 maja Biedaoiu (brak pewności co do odmiany)

Białogłowa uczciwa - Żmona wiezliwa (ros. вежливый - uczciwy)/żmona nawinikie/żmona niekami niepryzadeta (?) (brzmi słowiańsko ale od czego to?)/nuog wisu giriu (?) (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa?)/ turinti/nuog wisu łaupsinama

Białą suknię noszący/w bieli - Bałtaiupis/bałtarubis/bałtays rubays wilkis (imperatyw w 2 os. l. poj. od Wiliuosi - Nadzieję mam)/wilkiet bałtas iupas

Białawy - Bałtokas

Białek w iaiu (jaju) - Bełumas pauta (pra-bł-sł. *put-/*pout-/pra-sł. *pъtákъ)

Białek w oku - Baltumas unt akiu

Biało - Bałtay (pra-sł. *bělъ)

Białopstry/białem nakrapiany - Bałtamargis/bałtay margas

Białogłowski - Materiszkas/moteru

Białonogi koń - Bałtakois arklis

Białość - Baltibe

Białoskórnik - Bałtaodis/sirmetnikas

Biały - Bałtas

Biały iasno - Bałtay swidus (Swiesibe - światło)/bałtaswidis/bałtaskaystis

Biblia - Rasztas (pismo) szwintas/Knigos szwintas

Biblioteka - we współczesnym żm. Kningīnė/we współczesnym liet. Biblioteka (ale z racji, że u Szyrwida pol. Biblioteka = Książnica możemy mieć pewność, że liet. Biblioteka to XIX/XX w. słowo, którego nie pochwalamy.)

Bićia godny - Płaktinas/kłestinas

Bićie - Muszymas/muszys/płakimas (pol. płakać/scs. płakati sę - bić się)[14]/płakte/izbaudimas/izdwaylimas/isztikimas

Bićie żył - Płasteymas gisłu (Gisła - żyła) (pra-bł-sł. *giʔ(s)laʔ/przejście "g" w "ż")/kruteimas gisłu/Twikseimas

Bićie bydła - Muszimas iaućiu/karwiu

Bicz - Botagas (pol. Batog/ukr. Батіг)

Biczowanie - Płakimas/płakte

Bicza trzaskanie - Plaukszieimas botagu

Biczownik/co biczuie - Płakieias/kuris płaka

Biczuie - Płaku/kłeściu/baudziu/gieneiu

Biczysko - Botagotis

Biedny - Wargulis/rudis (pol. rudy?)/rudulis/be łaymis (Łayma - bałtycka Bogini szczęścia i losu ludzkiego)/nedienis (pol. niedzienny)

Bieg/bieżenie - Tekine/tekieymas/ale we współczesnym liet. Bėgimas

Biegam - Tekineiu/ale we współczesnym liet. Bėgiu

Biegun/błąkacz - Draykćius/padauża (?) (pol. podążać?)/kłaydunas

Biegunka - Ziwatawimas (zwymiotować?)/tunkus oran begineimas

Biele - Baltinu

Biele co na Słońcu - Baltinu unt Saułes (pr-bł. *saul-, *saulē-/pr-sł. *sъlnь, *sъlnьce/ros. Солнце )

Bieleie - Bałkstu

Biele twarz - Baltinu weydu/skalbiju (pol. chełbać[15]) weydu

Bielidło - Baltis/balties/skarubas

Bielmo w oku - Baltis/balćio/akies baltimas

Bielone nici - Iżbaltinti siułay

Bielony wosk/płotno - Iżbaltintas waszkas/drobe

Bieluczki - Bałtulis/bałtinelis

Bierka - Liszka (?)

Bierki/gra - Zaysłas liszkomas (?)

Bierzmowanie - Sakramentas padrutinimo/Patepimas (pol. potępienie?) (we współczesnym liet. namaszczenie) szwintas sweykuiu nuog/W skupo

Bierzmuie - Padrutinu/patepu (pol. potępiam?)

Biją mię - Musza/płaka mani

Biję ćiemię - Twinksi momuo/smagienos (pol. smagać?)

Bije/kuie pienądze - Kału pinigus

Bije puls - 'Płasta' gisłos

Bije we drzwi - Kłombenu ing duris (drzwi)

Bije zegar - Musza adinikas (lit. Гадзіньнік)

Bije z dział do miasta - Szaudou puczkomis ing mieſtu/daużau murus (mur?)/Grauiu

Binda do zawiązania głowy/rany - Gałwaraysis/raystis zieyzdos

Binda/opuszczona kitayka/płótno ćienkie u wieńca/u obićia/u Ołtarza - Nometelis (pra-bł-sł. *domos/pra-sł. *dȏmъ/przejście "d" w "n") szilkinis (ros. шёлк)/drobinis (płócienny)/płonas iztiestas unt ałtoriaus (ołtarz) unt wayniko (wieniec) Biskup - Wiskupas (u Mażwidasa Biskupas)

Biśior - Drobe łabey płona

Biskupi - Wiskupiszkis/Wiskupo (u Mażwidasa Biskupiszkis/Biskupo)

Biskupstwo/biskupia władza/urząd/godność - Wiskupiste/waldźia (władza) Wiskupo (u Mażwidasa Biskupiste/Biskupo)

Biskupstwo/powiat duchowny/diecezya - Diecezya/ſalis nuog Wiskupo (u Mażwidasa Biskupo) waldźiama/priwezdźiama (?) (przywództwo/przewodnictwo?)

Bl

Blacha - Płostakie/ale we współczesnym żm. Blieka

Błąd - Kliedeimas/palikidamas/u Mażwidasa bludas? (występuje tylko w odmianie bludu)

Bladość - Iżbliszkimas

Blady - Iżbliszkis/iżbałys

Błagacz - Malditoias (lit. Малітва)

Błagam - Małdau (lit. Маліцца)

Blask - Swiesibe

Błazen - Szutas (ros. Шут)/iuokadaris

Błazeński - Szutingas/iuekingas

Blech (miejsce bielenia płótna) - Drobiabaltine/wieta (miejsce) kar drobi baltine

Blecharz - Drobiabaltis/drobi baltinus

Blednieie - Bałkstu/iżbliksztu

Błękitny - Melinas (kognat z pol. malina)

Blekoce - Burbu (?)/burbukłuoiu(?)/stenekliju/Zwegoiu/zwelgsiu

Bleywas (Biel ołowiana) - Krosiłas (?) (lit./ros. Краска?/ros. Краса?) łabay bałtas izsałos/melus wadinamas

Bliźniacy trzey - Triday

Bliźniak - Pusiadwinis/dwinapusis

Bliźnięta - Dwinay

Błogo - Szławu

Błogosławie komu - Szławu kam/szłowinu kam

Błogosławieństwo - Paszłowinimas/pałayma

Błogosławiony - Paszłowintas/pagirtas/szławus/u Kościuszki pablagasławija (może pablagasławijas? nie jestem pewien co do odmiany)

Błona w ciele zwierząt - Płene

Błona w oknie - Bałunka

Błoto - Purwas/ale w żm. także bliora (?)

Bluszcz - Ionośiaus żołe

Bluy (Ten kto wymiotuje) - Wemeias (pol. wymioty?)

Bluźnie - Piktay pries Diewu kałbu ([16])

Bluźnierca - Piktazodzius pries Diewu/piktazodźia/Nezodźia

Bluźnierstwo - Piktźodźiawimas pries Diewu

Błyska się - Zeybuoia (?) (pra-sł. *žegti/жегѫ/ros. жечь?)

Błyskawica - Zaybas (?) (jak wyżej)

Błyszczący się - Zibus (j.w.) skaystas

Błyszczy się - Bliżgu (?)/źibu (j.w.)/twasku

Bo

Bobek drzewo (Wawrzyn/Laur) - Lauras

Bobkowy wieniec - Waynikas iż łapu (kognat z pra-sł. *lopъ) (liść) medźio Lauro - dosłowne tłumaczenie: Wieniec z liści drzewa laurowego.

Bóbr - Bebrus

Boćian - Starkus/ale we współczesnym żm. Busils (lit. Бусел)[17]

Bochen chleba - Kliepas (przejście "ch" w "k")[18] Duona

Bochenek chleba - Kliepejis

Boday - Dieduok/Diewe duok

Bodę - Badau

Bóg - Diewas (Bałtycki Bóg stwórca)

Bogarodzica - Diewogimditoia

Bogini - Deywe

Bogoboynie - Su Diewo baymi/Diewabaymingay

Bogoboyność - Diewo bayme

Bogoboyny - Diewabijus/Diewabajmis

Bogomedlca - Diewomeldis

Bogomyślność - Diewamustibe (pol. myśleć?)/mustimas ape Diewu

Bogomyślny - Mustitoias szwintu daiktu

Boiarzyn (Bojar) - Baioras

Boiaźliwie - Su baymi/bayley/baykszciey/drebulingai

Boiaźliwy - Bayłus/krupus/bijusis

Boiaźń - Baynie/iżgustis/krupawimas/baylibe

Boie się - Bijausi/krupauiu/drebu/iżsigustu

Boiowy - Kareywingas (?) (lit. Крывічы?)

Borak (Ogórecznik?) - Boraka

Borówka czarna - we współczesnym liet. Mėlynė (kognat pol. malina)/zaś w żm. Mielīnė

Borg (Kredyt w sklepie) - Patikis/patikieimas pinigu aźu pirktus dayktus

Borguie - Patikiu pinigu pirkieiuy/aźu prekies pałaukiu

Boski - Diewiszkas/Diewingas

Bóstwo - Diewiste

Bót/bóty/trzewiki - Czebatay/we współczesnym liet. Batas/we współczesnym dzuk. Czewerykas (lit. Чаравік/pol. trzewik)

Boże uchoway - Diebiesaugay/Diebieganay

Boże drzewko - Diewemedis

Br

Braciszek - Brołelis

Bracki - Broliszkas

Bractwo - Broliste/draugie (pol. druh?)/sueyga

Brama - Miesto wartay/Broma (szukaj pod "Broma atwerta ing wiecznasti..." [19])

Brant srebra - Sidabras tikras/nemayszitas

Brat - Brolis

Bratanek/bratanka - Brołenas/Brołećia

Braterski - Broliszkas/broluy priderus

Bratersko/po bratersku - Broliszkay/brolingay

Braterstwo - Broliste

Bratoboyca - Brolaźudis/brolo użumuszeias

Brew - Bruwis

Brne/Brodze - Bredu

Bród - Brasta (?)

Broda - Barzda/Smakras

Broda koźia - Oszkas/oźio (dojście "k" w słowiańskich) [20] barzda

Brodaty/brodacz - Barzdotas/barzdzius

Brodze po wodźie - Brindu/bredźioiu/bradau

Brodzisty/bród maiący - Brostingas (?)

Bróg - Stirta (pol. sterta?)/kugis

Broie - Piktay darau (pol. darzę)/piktauiu - dosłowne tłumaczenie: źle czynię.

Broszka - we współczesnym dzuk. Broszkė

Browar - Braworas

Brukowany - Akmienimis (pol. kamienny)

Brukuie - Grindźiu kielu akmenimis

Brukselka (kapusta warzywna brukselska) - we współczesnym liet. Briuselio kopūstas

Brunatnieie - Burnatinuosi

Brunatno czynie - Burnotinu/darau burnotinu

Brunatny - Burnotinas

Bryka (powóz konny) - Wiłena (?)/riekże (pol. riksza odpada z racji, że słownik Szyrwida jest starszy niż ów pojazd) źiemes/aumo (?) (całość mało czytelna)

Brząkam na stronach - Skumbinu unt strunu

Brzeg morski - Krasztas mariu

Brzezina - Berźinas

Brzoza - Berżas

Brzozowy - Berzinis

Brzydki - Biaurus (pra-sł. *bridъkъ)/dargus

Brzydko - Biauriey/dargiey

Brzydzę się - Biaurinosi/ne kinćiu/piktinu sau

Brzydzenie - Biaurinimasis

Bu

Buda - Kletka (?) prekies

Budowanie - Padarine (?) (pol. darzyć?)/padaras namu (pol. dom/przejście "d" w "n")/namay pastatiti (pol. postawić?)/padariti iżkielimas namu

Budowniczy - Ażuweyzdetoias namudaristes pielies/seniu/miesto/Bażnićios

Budowniczego urząd - Prywayzda namudaristes/wałdźia unt daylidźiu/namu dayłe

Budownik - Daylide/namudaris/namudaritoias

Budowny dom - Iżdabinti namay

Buduię - Darau (pol. darzę)/statau/iżkielu/iżwedu namus

Budzę - Prikielu/pabudinu

Buk - Eskulas/ ale we współczesnym liet. Bukas

Bukłak - Pleszka (pol. flaszka) iż medźio

Buława - Buoźie (?)

Bulion - we współczesnym dzuk. Biliuonas

Burak (to samo co staropolski Borak ale w nowszej polszczyźnie?) - we współczesnym żm. Batwėnis (pol. boćwina/lit. Бацьвіньне)/barksztis/boruoks/baruoks/we współczesnym liet. paprastasis (pol. prosty, lit. па просту?) runkelis/burokas/we współczesnym dzuk. Bacwinis (pol. boćwina/lit. Бацьвіньне)

Burmistrz - Miestawaldis/miesto waldźiatoias

Burmistrzów namiestnik - Wietinikas miestawaldźio/unt bukłes miestawaldźio pastatitas

Burmistrzostwo - Miesto waldźia/miestawaldiste

Bursa - Wienowite (pol. jeden/pra-bł-sł. *eynos) giwenimo (pol. żywot/przejście "g" w "ż")/Bindras giwenimas

Bursztyn - Gintaras (Jantar - bałtyzm zapożyczony do słowiańskich)

Bursztynowy - Gintaro/gintarinis

Burza - Suiudinimas/susiutimas/oro/szturmas (germanizm ale czy na pewno zapożyczony z niemieckiego?) [21][22]/we współczesnym liet. są takie słowa z pra-bł-sł. jak Wetra/Perkunija (identyczna desakralizacja jak w pol. Piorun)

Burzę miasto - Suardau/sugurinu/pagrauiu miestu

Burzenie miasta - Suarazmas/pagrawimas miesto

Burzenie morza/nawalność - Suiudimas/siautimas mariu

Burzliwy - Wetringas/lutingas

Burzy się morze - Siaućia marios/werda/kunkałoiu

Burzy się piwo - Drumsćiasi ałus (pra-bł-sł. *alu/pra-sł. olъ/scs. olъ/ros. ол/sło. ol)

Burzyciel/zburzyciel - Suarditoias/pagrautoias miesto

Buyno - Augałotay/żełmeningay

By

Bytność rzeczy - Buytis/butibe/essibe/suncius/ćiaus/Bukłe

C

Ca

Całość - Cielibe

Cały - Ciełas

Car - Didis kunigaysztis

Carogród - Kanstantinamieste

Ce

Cebula - Suogunas (wedle http://www.thesaurus.flf.vu.lt Swogunas)/ale we współczesnym żm. Cėbolė/cėbolis/cėbūlis/we współczesnym dzuk. cibulis

Cech - Sueyga/draugie (pol. druh?)

Cedr - Cedras

Cedrowy - Cedrinis

Cegielnia - Plitnićia

Cegielnik - Plitinikas

Cegła - Plita (pol. płyta/w gwarze białostockiej - plita/sta-pol. plita[23])

Ceglany - Plitinis

Ceglasty - Rudas (od pol. rudy?)

Ceglarstwo - Draugie (?) rayśijtoju/suiemeiu

Celnicze mieysce - Wieta/namay muytiniko

Cenię (w znaczeniu handlowym) - Turgu (pol. targ/ros. торговля) darau

Censor ksiąg - Perzwalgitoias knigu

Cerkiew - Gudu (Gudas - Rusin, od Gotów?) bażnicia/we współczesnym liet. i żm. Cerkwė

Cesarski - Ciesoriszkas/Ciesoraus

Cesarstwo - Ciesoriste

Cesarz - Ciesorius

Cesarzowa - Ciesorienie

Cętka - Ceta

Cetnar - Szimtapundis/szimtas (pra-bł-sł. *śimta-) pundu

Cetnarowy - Sźimtupundinis

Cetno licho/gra - Ceta/lika

Cewka nići - szeiwa (?) (pol. szew?)

Ch

Chałupa - Kiźie (pol. chyża, rоs. хыжа, przejście "ch" w "k")

Chart - Kurtas (przejście "ch" w "k")

Chędożę (czyszczę?) - Apkuopiu/szweyćiu (możliwa sakralność w bałtyckiej rodzimej wierze?/święcić - czyścić?)/szłuoiu

Chędożenie - szweyteias

Chędożyciel - szweyteias

Chełpię się - Giriuosi (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa) (przejście "g" w "ż")

Chełpienie się - Girius

Chełpliwie - Girtimay

Chełpliwy - Girunas

Chętnie - Su nuoru/nuośirdźiey (pol. serce) - dosłowne tłumaczenie: z sercem (?)

Chętny - Gieranoris

Chleb pszenny - Duona kwietiene (lit. кветка?)

Chlebodawca - Gieradeia

Chłód - Wesa (pol. wiatr, lit. вецер)

Chłodnik (wtedy jako altana) - Pawietis (lit. Павець)

Chłodnikarz (rzemieślnik zajmujący się ozdabianiem, upiększaniem ogrodów poprzez urządzanie w nich chłodników, wirydarzy) - Pawietinikas

Chłodno - Wesu

Chłodny - Wesus/atauśis

Chłodzący - Wesinus

Chłodzę - Wesinu

Chłop - Mużykas (lit. мужык)

Chłopowicz - Mużykaytis

Chłopski - Mużikiszkas/mużiku

Chłopstwo - Mużiku sueyga/mużikiste

Chłosta - Płakte

Chlustam - Płaku

Choć/choćia - Acz

Chorągiew kościelna - Karuna (ukr. корогва?)

Chorągiew woienna - Kariozine (ukr. корогва?, pol. znak?)

Chorąży - Zinkłaniaszis kareywiu

Choroba - Liga/negałe (pol. żal/przejście "g" w "ż")/we współczesnym dzuk. kwaraba (lit. Хвароба)

Chowam - Laykau/pakopiu (pol. pokopię?)/izdemi/peniu/mitinu

Chropoce - Skrebiu (pol. skrobać)

Chrobor - Skrebeimas

Chronie sie - Łynkiuosi/saugasi/serguosi (pol. strzec)

Chropawo - Skraiudu/rupu/kraupu

Chropawy - Skriaudus/rupus/kraupus

Chropowaćieie - Skraudu/rupu tumpu

Chrost - Krumay (?)/kruminas (?) (przejście "ch" w "k"?)

Chrzan - Krienas (przejście "ch" w "k")

Chrzszcze - Kriksztiju

Chrzćićiel - Kriksztitojas

Chrzćilnica - Kriksztinićia

Chrzćiny - Kriksztinos

Chrześćianin - Krikśćionis

Chrześćiaństwo - Krikśćioniste

Chrzęstka - Krimzłe (przejście "ch" w "k"?)

Chrzęstkowaty - Krimzłetas

Chrzest - Kriksztas

Chustka - we współczesnym liet. nosinė (pol. nos)/serwetėlė

Chustka do nosa - Skarełe nosiesp

Chwała - Garbe (przestawka literowa) (pra-sł. *bergti/ros. беречь/береги)/giriu

Chwalca - Gireias/kuris giria - (ten) który chwali

Chwale co - Giriu (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa) (przejście "g" w "ż")/szłowinu

Chwalebny - Garbingas (przestawka literowa) (pra-sł. *bergti/ros. беречь/береги)

Chwaścieie - Ażużelu (pol. zioło)/stimbiuosi/ingstiebu/iszaugu

Chwaśćisty - Żolingas

Chwast - Żolininas/ we współczesnym żm. i liet. Piktżuolė/Piktżolė (lit. пустазельле) (Piktas - zły)

Chwieie się - Swerdu (?) (przejście "s" w "ch"?)/siurwoiu (?)

Chwiewanie - Swerdeimas (?)

Chytrość - Kitribe (przejście "ch" w "k")

Chytry - Wiłtawilis/kitrus

Ci

Ciąg w chodzeniu - Ilgibe (pol. długość)

Ciasto - Taszła (przejście "c/ć" w "t")

Cieciorka ptak - Tetirwa

Cieciorka iarzyna - Zirniay (pol. ziarno) wałakiszki

Cięciwa - Tetiwa

Cieczenie - Tekieimas

Ciekący - Tekus/kiauras

Cieke - Teku

Ciele - Telas

Cielećina - Teletina

Cielęcy - Teletinis

Cielna krowa - Telinga karwe

Ciemierzyca - Ciemerey/kilcibaras

Ciemność - Tumsibe/tumsa/patumses (ros. темнота)

Ciemny - Tumsus

Cienistość - Neszwaysibe (pol. nieświetlność)/newayskibe

Cienisty - Newayskus/Neszwaysus

Cienkusz piwny - Ałus (pra-bł-sł. *alu/pra-sł. olъ/scs. olъ/ros. ол/sło. ol) łetesnis

Ciennik - Ażudynkte nuog świesos/świesadynkte

Cierpkość - Kartibe (?)/aytribe

Cietrzew - Teterwinas

Ciosany kamień - Izkałtas (pol. kuty?) akmuo

Ciotczany - Tetułena/tetułenas

Ciotka po matce/po oycu - Tetułe/Cetułe

Cisawa farba - Rudas krosiłas (?) (lit./ros. Краска?/ros. Краса?)

Ciskacz - Metitoias (pol. miotacz?)

Cisnę - Metau (pol. miotam?)

Ciśnienie/rzucanie - Metimas (pol. miotanie?)

Cisza iest/ćiszeie wiatr - Lowes weias/metes oras/tiłus (?) oras

Ck

Ckliwo mi/cknimi się - Piksta mi sirdis (pol. serce/ros. сердце)

Cm

Ćmi się - Timsta

Cmyntarz - Szwintorius

Cn

Cnota - Gieribe (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa?)

Cnotliwie - Gieray (j.w.)

Cnotliwy - Gieras/suwisu żmogus

Co

Codźień - Kas diena

Codźienny - Kasdienis

Córka - Dukte (lit. дачка)

Cu

Cuchnę - Kwepiu piktay/smirdu

Cud - Zinkłas/praiowas/stebukłas

Cudotwórca boski - Zinkładeia/zinkładaris

Cudtworność - Zinkładariste prigimta

Cudowny - Praiowingas/żinkłingas/stebukłingas

Cudzoźiemieć - Swetimaźiemis

Cudzoźiemski - Swetimaszalis/iż swetur

Cudzy - Swetimas

Cug koni podwoyny - Dwayli

Cug wody - Wundenio wedimas

Cukier - Nindriu medus (pol. miód)/we współczesnym liet. cukrus/we współczesnym żm. sokros

Cukruie - Ażudarau niudrios medum

Cw

Cwelich (prosta tkanina lniana) - Drobe (łuż. draby, mor. zdraby) rinktine

Ćwierć - Kietwierta dala

Ćwierćiowy - Kietwirtinis

Ćwierka świerszcz - Ziogas/cirszkia (?)/ćierśi (?) swirplis (?) (pol. świerszcz?/lit. свыркун?)

Ćwikła - Swikłas

Cy

Cyc u niewiast - Krutis (?) (lit. грудзі?)

Cyfra - Zime/O litera

Cygan - Cygonas

Cymbał - Sunkley/Cymbałas

Cyna - Cina

Cynamon - Ziewie medelo cynnamomo

Cyndał (sandał) - Medźias raudonas/bałtas Iz(?)dios

Cynek na kostce - Pinkiapunktis kaułelis

Cynobr - Cynabras

Cynobrowaty - Cynabro krośiłas (?) (lit./ros. Краска?/ros. Краса?) (farba)

Cynowy - Iż cinos/cininis

Cyprys - Cyprysas

Cyprysowy - Cyprysinis

Cyranka - Krikłe (pol. Krzyżówka?)

Cyrkiel - Apresztuwas (?) (pol. przestawiacz?)

Cyrkluie - Apskritinu/apskritu darau

Cytra - Instrumentas giesminiku (pra-bł. *geyd-/pra-sł. *gayati/ros. гаять)

Cytrysta - Citrazaydis/unt citros zaydźius

Cytr drzewo - Cytras

Cytrynowy - Cytrinis

Cytryn owoc (cytryna) - Abuolis (pra-bł-sł. *āˀbōl/pra-sł. *ablъko/lit. Яблык) (obelis - jabłoń)/wayſius cytrinis/we współczesnym żm. Cėtrėna

Cz

Cząbr ziele - Ciobray

Czaczko - Cecełes wayku

Czamlet (tkanina) - Rubas iż płauku (?) oszko (pol. kozi) Aśios

Czapka - Kiapure (ros. кепка)

Czapnik - Kiapurnikas

Czara - Cierka

Czarnoksięska nauka - Zinia iuodakniginiku

Czarnoksięski - Iuodakniginiku

Czarnoksiężnik - Iuodakniginikas

Czarowanie - Ciustay (pol. ciota?)/nuoday

Czarownica - Ciustinikie/nuodinikie

Czarowniczy - Ciustiniku

Czarownik - Ciustinikas/nuodinikas

Czart - Welinas (Weles - Słowiański Bóg zaświatów, magii, handlu, władca Nawi, Welinas - Bałtycki odpowiednik, zobacz cz. idi k velesu za moře - idź do diabła)/Piktas/u Mażwidasa Cziartas

Czartowski - Weliniszkas

Czaruie - Ciustiju

Czary - Ciustay/nuoday

Czas - Metas/we współczesnym żm. Cziesos/we współczesnym dzuk. Czėsas

Czasem - Kartays/nekadu (pol. niekiedy?)

Czaszka głowy - Kiauszas gałwos

Czći godny - Garbus (przestawka literowa) (pra-sł. *bergti/ros. беречь/береги)/garbingas

Czczę - Garbinu

Czczenie - Garbinimas

Czech - Ciekas

Czechrze/czochrze wełne - Karszu wiłnas/kiedenu

Czeczotka - Semenełe paukszte (pra-bł-sł. *put-/*pout-/pra-sł. *pъtákъ)

Czeladnik - Darbinikas (pol. drabina) iż śieyminos/śieymininis

Czeluść u pieca - Kakta piećiaus

Czepek - Ciepćius

Czerstwieie - Drutinuosi/stropstu/stropineymiu/gaywinuosi (pol. żywieje/przejście "g" w "ż"/sta-pol. czerstwy - świeży)

Czerstwię - Gaywinu

Czerstwość - Giwumas/gaywiste

Czerstwy - Gaywus

Czerstwienie - Gaywinimas

Czerwcowy - Kirmelu (pra-sł. črŭvĭ) (przejście "cz" w "k"?) menesio

Czerwiec - Kirmelu menuo

Czerwienie - Rauduoninu (pol. rudy)

Czerwienie się - Raudanuoiu

Czerwonawy - Raudonakas

Czerwoność - Raudonibe/rauduonumas

Czerwony - Raudonas

Cześć - Garba

Częstuię - Gieray arba piktay peniu/girdźiu/prijmu (?) ku

Czołn - Eldija (pra-sł. *oldьjā/błg. ладия)

Czosnek - Ćiesnakas

Czterdzieśći - Kieturios desimtis

Czterdzieśći kroć - Kieturios desimtis kartu

Czternaście - Kieturolika

Cztery - Kieturi (lit. чатыры)

Czterydniowy - Kieturiadienis

Cztery kroć - Kieturis kartus

Czwartek - Cietwiergas (lit. чацьвер)

Czwarty - Kietwiertas

Czworaki - Kietweriopas

Czworako - Kietwieriopay

Czwornasob - Kietwieriopay daugiesu

Czworogranisto - Kietwirtuotay

Czworogranisty - Kietwirtuotas

Czworogłowy - Kieturiagalwis

Czworonogi - Kieturiakuois

Czwororęki - Kieturiarunkis

Czworoszczepny - Kietwierey skałus

Czyniam - Darineiu ku (pol. darzyć)

Czynię co - Darau/weykiu

Czynię dość komu - Gana darau/inteykiu/atpildźiu

Czynienie - Darimas/padarimas

Czynsz - Ciżie (?)/dokłe

Czynszownik - Ciźinikas (?)/doklinikas

Czynszowy - Ciźinis (?)/doklinis

Czyście - Cistay/graźiey

Czyściec - Szweyćiunciu ugnis (pol. święty ogień)/Nupertine dusiu

Czyscowy - Szweystinis

Czystość powszechnie - Apszwasta (?)/apkuopa

Czystość cnota - Neiżagas/nepatepte/szweystibe

Czysty - Neiżagtas/ćistas

Czytam - Skaytau (pra-bł-sł. *(s)keit-/*(s)koit-/przejście "s" w "cz"/kognat z pol. czytać)[24]

Czytanie - Skaytimas/skaytitine

Czytelnik - Skaytitoias

Czytelno - Skaytitinay

Czytelny - Skaytitinas

D

Da

Dąb - Ażuołas (pol. zioła)

Dach przykryćie - Dunktis (przejście "ch" w "k")/Stogas (pol. stóg/lit./ros. стог/pra-sł. *stogъ - to co przykrywa)

Dachówka - Plitele dunktine

Daie - Duomi (?)

Dar - Dowana (?) (pol. dawać?)

Darmo/daremnie/próżno - Dowanay/tuśćiey

Daremny - Dowanas/dawoningas

Darn - Wałena su weiu iżrauta

Darowanie - Dowanoimas

Darowizna - Dowana/dowanotas dayktas

Daruie - Dowanoiu

Data - Diena kurioy łaksztas (?) ira raśitaś Wilnuy (?)

Dawca - Daweias/dutoias

Dawny - Senas/wetuszas (ros. ветош - wszystko stare)

De

Dębina - Ażuolinas

Dębowy - Ażuolinis

Dech tchnienie/duch - Kwapas/dwasas

Dekret - Dekretas

Dęty - Duśnias

Deszcz pada - Lija (pol. leje)

Deszcz - Lietus (pol. leje się/lać)

Dl

Dla tego - Delto/drinto/to del/todrin

Dłoń - Płasztaka/we współczesnym liet. także ranka/delnas

Dłoń spodnia - Dełnas

Długi - Iłgas (pra-bł-sł. *dilˀgas/zanik "d")

Długo - Iłgay

Długość - Ilgibe

Długowieczny - Iłgaumzis

Długowieczność - Iłgaumziste

Do

Dobroć - Gieribe (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa?)

Dobroczynność - Gieradeiste

Dobrodźiey - Gieradeia

Dobrodźieystwo - Gieradariste/gieradarimas

Dobrotliwość - Gieras noras

Dobry - Gieras

Dobywam miasta - Imu/gaunu miesta

Dochodze - Daeydineiu/Iszkunku

Docisnąć się - Dasispaust

Dodaie - Daduomi (?)

Doglądam - Priweyźdźiu (pol. wejzrzę?)

Dogrzewa mi słońce - Kaytina mi saułe

Doie - Melźiu (pra-bł-sł. *melźtei/pra-sł. *melzti/pol. mleko?)/łaydau karwes

Dokazuie czego - Padarau (?) ku

Dokładam czego - Pridemi (?) (pol. przykładać się?)

Dokonywam czego - Pabaygiu/gału darau/dadirbu

Doł - Duobe (?)

Dołkowaty - Duobetas (?)/dubus/kraupus

Dom - Namay (pra-bł-sł. *domos/pra-sł. *dȏmъ/przejście "d" w "n")

Domak (domator) - Namu kas namie gulis

Domek - Nameley

Domieszczam kogo/czego - Iłeydźiu ku swetimu kur/intikinu

Domostwo - Naministe

Domownik - Naminikas

Domowy - Naminiksztis

Donosze co - Nuneszu (?)

Dopiero - Dabar (pol. doba)/dabartel

Dopijam ostatka - Iżgieru (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa?) (jakaś sakralność?)

Dorabiam czego - Dadirbu/baygiu darbu (?)

Dorastam - Daugu (?)/uzaugu

Dościgam/dobiegam - Paweiu (od liet. Weias - wiatr?) ku

Doskakuie - Daszoku

Dostaie się piwo - Nu sistowi ałus/nuguła wiełes ałaus

Dostoieństwo/dignitarstwo/godność - Wiresnibe/użkielimas unt waldźios kokios

Doświadczam kogo - Meginu/dasitiriu (?)

Dosypiam/doiadam/dopijam/etc. - Miegmi/wałgau/gieriu iki soti rc.

Dowarzam - Dawerdu

Doważam - Dasweriu (?)

Dowód - Priseka (?) (pol. przysięga?)/parodimas

Dowodny - Dawiadamas dayktas/prisekimas

Dowodzę - Prisektinay parodźiu/priseku ku kami

Doyny statek (?) (mleko w kubeczku?) - Miłsztuwe (pra-bł-sł. *melźtei/pra-sł. *melzti/pol. mleko?)

Doyna krowa - Melźiama (pra-bł-sł. *melźtei/pra-sł. *melzti/pol. mleko?) karwe

Doyrze/dobrze widzę - Nuregiu/regiu świeśiey (pol. świeciście?)

Dozor/doglądanie - Priwayzda

Dozorca/doglądacz - Priweyzdetoias

Dozorny - Priwayzdus/priweydźius

Dozwalam czego komu - Perłeydźiu kam ku/duomi unt noro kam

Dr

Dranica - Drekstine (?)/płesztine łynta

Drapanie - Draskimas (?)

Drapie co/dre - Draskau/płeszau

Drapiestwo/drapież - Draskimas/płeśimas/nuopłeśia

Drapieżca - Draskitoias/płesitoias/draſtus

Drapieżność - Nuodreskis

Drasnąć kogoś - Ażudrekst/numaukt truputi kuno

Drobiazg - Maylus (pol. mały?)

Drot złoty/żelazny - Siułas iż auxo/iż giełaźies (przejście "g" w "ż")

Drozd - Strazdas (pra-bł-sł. *trozdós/pra-sł. *drozdъ) (przejście "t" w "d"/dojście "s")

Drożdże - Miełes/ale u Brücknera dragēs [25]

Druk - Iżspaudimas literu

Drukarnia - Iżspaustuwe raszto (pismo)/literu

Drukarz - Iżspaudeias literu/raszto

Drukuie - Iżspaudziu rasztu/knigas

Dryiakiew/sok przyprawny - Sunka unt waysto

Drużba - Wienawardis (pol. warta?)/byn drawardis

Drżący - Drebus

Drżę - Drebu

Drzemanie - Snaudimas (pol. sen)/snaudulis

Drzemie/napadł mię sen - Snaudźiu

Drżenie - Drebulis (?)/drebeimas (?)

Drzewce/drzewo - Medźias/kartis (?) iłga su ietim karioney wartoiama

Drzwi/weśćie - Duris/unga

Du

Duch/rozumna bez ciała rzecz - Dwasas/dwasia

Duchna (nocna czapka podbita puchem) - Naktine iż płuksnu kiapure

Duchowieństwo/stanu duchownego ludzie - Kunigu stono żmones/dwasingo giwenimo draugie/dwasingiste

Duchowny - Dwasingas/dwasiszkas

Dudek - Kukutis/ale we współczesnym żm. także dodotis

Dukam/trąbie w róg - Ragu trubiju

Duma - Giesme (pra-bł. *geyd-/pra-sł. *gayati/ros. гаять) kareywiu (pol. krew?)

Durszlak - Kosztuwis warinis/giełażinis (pol. żelazny) (przejście "g" w "ż")

Dusza/duch - Duśia

Duszący/Duszny - Smaugius/Troszkinus/później także Dusznas[26]

Duszkiem wypić - Wienu małku iżgiert

Dusznie/z dusze - Nuośirdźiey (pol. serce) - dosłowne tłumaczenie: z sercem (?)

Duszyczka - Dusziełe

Dw

Dwa/para - Du (?)

Dwa dni - Dwi dieni

Dwadzieścia - Dwi deśimti

Dwadzieścia kroć - Dwi deśimti kartu

Dwa funty - Du (?) funtu

Dwa kroć - Du kartu

Dwanaście - Dwilikia

Dwanaście kroć - Dwilikia kartu

Dwieście - Du śimtu

Dwieście kroć - Du śimtu kartu

Dwoiaki/dwoisty - Dweiopas/dweiokas

Dwoiako - Dweiopey/dweiokay

Dwoie/dziele na dwie częśći - Ing dwi dali skiriu/dweinu

Dwoistość - Dweiste

Dwór - Didżianame/senis/giwenimas didżiuniu/u Kościuszki Dwaras (?) (występuje w formie Dwarosie)

Dwór we wśi - Dwarćius

Dwudźiesty - Dwidesimtas

Dwusetny - Duśimtinis

Dy

Dychawica - Dusulis (?)

Dychawiczny - Dusulingas

Dyl - Łynta iłga/zomatine

Dylowanie - Zomatis/twora (pra-bł-sł. *twōr(ʔ)-/kognat z pol. twarz) iż łyntu

Dym - Dumay

Dymny - Dumays kwiepius

Dyscyplina którą się biczuią - Dirzeley kureys płakasi/riksztes/szniureley

Dyscyplina/biczowanie - Płakimasis/sawis paties płakimas

Dyszący - Dwasuoias

Dysze/dycham - Dwasuoiu/kwepuoiu

Dz

Dzban - Puodas su usamis/Zbonas (lit. Збан/pol. Dzban)/we współczesnym żm. Ozbuons

Dżdżawy/dżdżysty - Lietingas

Dziad/oycow abo matczyn oyćiec/dźiadek - Diedas

Dziadowski - Diedinis

Dźiał/rozdzielenie/podźiał - Daliimas/perskirimas

Dziczeie - Iżdikstu

Dźieci innych zwierząt - Waykay zweru

Dźiedźic - Tewiksztaytis (Tewas - ojciec/tata)/tewaynis

Dźiedźictwo - Tewiksztiste/tewayniste

Dźiedźiczę - Tewaynisty apturiu/paweldźiu

Dziedziczny - Tewiksztinis

Dźiegieć - Degutas

Dźieiow księgi - Knigas weykału/historios

Dźięka/dźiękowanie/dźiękczynienie - Dekos/Dekawoimas

Dźiękować - Dėkawoti (lit. Дзякаваць)

Dźiekuię - Dekawoiu (lit. Дзякую)/dalej także Dėkui (lit. Дзякуй)/we współczesnym liet. Dėkoju/we współczesnym liet. Acziu (lit. Ацю)

Dźielca - Daliwa (?)/delćius

Dźień - Diena/we współczesnym dzuk. dziena

Dźienny - Dieninis

Dźiesiątek żołnierzów - Deśimtetas

Dźiesiątnik - Deśimtinkas

Dźiesięcina - Deśimtine

Dźiesięć kroć - Deśimti kartu

Dźiewka/Panna - Ponna

Dźiewictwo/panieństwo - Mergiste/ponniste

Dźiewięć/dźiewięcioro - Dewini

Dźiewiętnaście - Dewiniolika

Dźiewierz (brat męża) - Dieweris

Dźieża/koryto do ciasta - Łowis/dieszka (?)

Dźiki - Dikas

Dźikość - Dikibe

Dziś - Sindienu

Dźisieyszy - Sios dienos

Dzwon - Warpas/Zwanas (lit. Звон)[27]

Dzwonek - Warpelis/Zwanelis

Dzwonię - Warpinu/Zwaniju

Dzwonić - we współczesnym dzuk. Zwanyti

Dzwonnica - Warpinićia/Zwaninićia (brak pewności co do odmiany)/we współczesnym żm. dzwuonīczė

Dzwonnik - Zwanininkas

E

(U Szyrwida brak wyrazów na "E")

Efekt - we współczesnym liet. Efektas

Egoizm - we współczesnym liet. Egoizmas

Egzamin - we współczesnym liet. Egzaminas

Ekonom - u Kościuszki Ekonomas (?) (występuje tylko w formie Ekonomay)

Ekonomia - we współczesnym liet. Ekonomika (lit. Эканоміка)

Ekran - we współczesnym liet. Ekranas

Eksport - we współczesnym liet. Eksportas

Elastyczny - we współczesnym liet. Elastingas/elastinis

Elegancja - we współczesnym liet. Būdas (lit. Будзь?)/maniera

Elektryczność - we współczesnym liet. Elektra/zaś w żm. Alektra

Element - we współczesnym liet. Elementas

Emerytura - we współczesnym liet. Pensija (lit. Пэнсія)

Emigracja - we współczesnym liet. Emigracija

Encyklopedia - we współczesnym liet. Enciklopedija/zaś w żm. Encikluopedėjė

Energia - we współczesnym liet. Energija/zaś w żm. Energėjė

Epidemia - we współczesnym liet. Epidemija

Epoka - we współczesnym liet. Epocha

Etyka - we współczesnym liet. Etika

Ewangelia - we współczesnym liet. Ewangelija

F

Fa

Fairka/piecyk ruchomy żelazny - Ugniawiete prakielama/piećielus giełaźinis (przejście "g" w "ż")

Fałduię - Paraukau/raukszłes darau

Fałszerz testamentow - Atmaynitoias testamento

Fałszerz monety - Manietos gadintoias

Fantami płacić - Ażumokieimas dayktays ne pinigays

Fantastyk - Nieku (pra-bł-sł. *neikas/pra-sł. *nikъto/*ničьto/pol. nikt/nic) musitoias

Fantastykuię - Niekus mustau/żiedźiu/waydinu waydus darau

Fantazya - Zinkładare/waydadare/galibe

Obraz na fantazyey - Waydas/zinkłas

Fara/Kościół farski - Baźnićia kuriosp priguli giwentoiey (przejście "g" w "ż") (Giwenimas - żyćie/żywot) kurios wietos (miejsce)

Farba - Krośiłas (?) (lit./ros. Краска?/ros. Краса?)/we współczesnym dzuk. Kwarba (lit. Хварба)

Farbuię - Nudażau/dażau/krosiju (?)

Fazyan/bażant - Teterwinas didisis

Fe

Ferezja (strój) - Iupa wirszutine/ale w współczesnym liet. Feriazė

Fi

Figa drzewo - Figa medźias

Figa owoc - Figa wayśius

Figa nie doyrzała - Figa ne iznokusi

Figa sucha - Figa sausa (pra-bł-sł. *saušas/pra-sł. *suxъ)

Figluie - Iuokiuosi/czmutawoiu (?) (brzmi słowiańsko ale skąd to?)

Figlarz - Szutas (ros. Шут)

Figowy - Figos

Filar - Stułpas (lit. Слуп/ros. Столб/ukr. Стовп)

Filary w koło maiący - Stułpus aplinkuy turinćios wiszkos (lit. Вышкі)

Fijołek - Fijołka

Fijołkowy - Fijołkinis

Fiuta (?) (daremny?) - Niekus (pra-bł-sł. *neikas/pra-sł. *nikъto/*ničьto/pol. nikt/nic)/niekadaris

Fl

Flak/flaki - Blekay (?)

Flaki kśiążki (?) - Kartaklis (?)

Flasza - Pleszka

Flaszka - Pleszkiełe

Flegma - Dregnumas kuno wunduoto

Fleytuch (tkanina lniana) - Suskutos iż drobes

Fo

Folwarczyk - Dwarćielus

Folwark - Dwarćius

Folwarkowy włodarz - Priweyzdetoias dwarćiaus

Fontana - Skirinia wundenine - dosłowne tłumaczenie: Wodna skrzynia [28]

Foremny - Indiewas (w Bogu?)/piłnas dayłes/su menu padaritas

Foremnie - Indieway/dayley

Forma na dzwon/działo - Forma

Forma do wybijania pieniędzy etc. - Zime iżspaudżiama unt pinigu rc.

Formaty (?) - Łaksztay (?)/kurie kunigamus (?) duostis

Formierstwo - Moksłas iźspaudimo źimiu/ir pawayzdu (?) unt tauriu/unt szauksztu

Formierz co obrazy na wosku/gipsie/etc. wybija - Izspaudeias/żiedźius/pawayzdu (?) unt waszko/mieło rc.

Formuła w prawie/w kontraktach - Suraszas zodźiu/kurieys kas sieka/azuraszo kam ku/testamentu daro (pol. darzyć) rc.

Fr

Frambuga (łuk) - Łankas (pol. łuk) iż muro/iż akmeniu (pol. kamienny) dungtis pusiałunkiey padaritas (pol. darzyć?)

Frant - Szutas/gierdinikas/bruzas

Frasunek - Sieławartas apmauda/nerimastis/tużba (srb-chr. tužba)/rupestis śirdes (pol. serce)

Fraucmer mieysce (pokoje dla dam dworskich) - Moteru giwenimas (pol. życie)/butas/mergu bukłas/mergawiete

Fraucmer/persony - Pasekieiu pułkas

Fręzla (Muchra, Frędzel?) - Makray/rubu ir kitu redikłu/kutay/maknos

Frezja - we współczesnym liet. Frezija

Fryszt/wytchnienie zmowne w potyczce - Atilsis nuog kurawimo iż sukakio abieiu szalu/palauba ne iłga nuog kariones

Fu

Fuguię - Poźiju/iżpoźiju/pozius darau

Fundator - Azugulditoias/padaritoias pilies/miesto rc.

Funt - Waszkas/funtas

Funtowy - Waszko metu turis/funtu swerius

Furman - Weżtoias/wezeias (pol. wozić?)

Futro - Odos źweru/pamuszałas

Futrowanie ścian drzewiane - Apmusimas/padingimas/aprindimas łyntomis śienu (pol. ściana)/indarimas sienosna łyntu

Futruię (wylepiam gliną, gipsem etc.) - Apkału/apimuszu/padingiu sienas łyntełemis/marmuru/akmenimis rc.

G

Ga

Gać - Pagrindimas (ros. Гряда) kiela raysty

Gacę - Grindźiu kielu raysty

Gachowanie (Prowadzenie rozpustnego życia, uczestniczenie w nocnych hulankach) - Naktinis siautimas

Gachuię/po nocy chodzę szaleiąc - Nakti siaućiu/daużausi

Gadam - Kałbu (pol. chełbać/przejście "k" w "ch")[29]

Gadacz - Kałbetoias

Gadźina - Iduyźiemasłunka

Gagatek - Akmuo iuodas - dosłowne tłumaczenie: Czarny kamień

Galas - Żuolinas (pol. zielny?) gumbas (pol. gęba)/we współczesnym liet. galas

Gaię sąd - Azusakau/tiekau tiesos darimu

Gałąź - Szaka (pol. sęk/lit./ros./ukr. Сук/pr-wsch-sł. сѫкъ/pra-sł. *sǫkъ)

Gałązka - Szakiałe (ros. Сучок)

Galban drzewko - Medelis Syrios - dosłowne tłumaczenie - Syryjskie drzewko.

Galbanowy sok - Sunka medelo syrios

Galę piłę (rzucam piłkę?) - Paduomi (pol. podaję) piliny

Galę (podsuwam) co komu - Pademi kam

Galera - Eldija (pra-sł. *oldьjā/błg. ладия) su irkłays

Gałęźisty - Szakotas

Ganek - Wiszkos (lit. Вышкі)

Gardło - Gierkłe/gurklis

Garb - Kupra (?) (przejście "k" w "g"/przejście "p" w "b"/przestawka literowa?)

Garbaty - Kuprotas/kupris

Garbarz - Odinikas/kaźiemekas

Garbię się - Susiłynkiu/kuprinuosi

Garbuię - Nuszutinu płaukus odu

Garniec/miara - Puodas/miera

Gąśię - Zusitis (przejście "z" w "g")

Gąsienica - Kirmełe (pra-sł. črŭvĭ)/pukine/zoline

Gasnę - Gistu

Gąsior - Zusinas (przejście "z" w "g")

Gaszę - Giesu

Gay (lasek) - Goius

Gayda/duda - Didinikas/dudelnikas

Gd

Gdaczę - Kudokiu (przejście "k" w "g"?)

Gdakańie - Kudokimas

Gdy - Kad/kadu

Ge

Gęba - Burna (błg. бърна)

Gęga gęś - Kagiana/Kagaguoia zusis

Gęś - Zusis (przejście "z" w "g")

Gęśi - Zusinis

Gęśćieie - Sutirsztu/tirsztu tumpu/sukietu

Gęstość - Tirsztibe (?) (lit. Таўшчыня?)

Gęsty - Tirsztas (?)

Gi

Giermak (ubiór męski kroju węgierskiego) - Iermekas (?)

Gies/gżenie (?) - Giloimas (?) pekaus

Gl

Gładki - Iżtrintas/głuodas

Gładzę - Iżtrinu/głodinu/szweyćiu (kolejna sakralność?)

Gładzenie - Iżtrinimas/głuodinimas

Glanc - Swideimas (pol. światło)

Głancowny - Swidus

Glancuie - Swidunti darau/swidinu

Głaskanie - Głostimas

Głaszcze - Głostau

Głębokość - Gilibe/giłuma (?)

Głęboki - Giłus

Głęboko - Giliey

Gleyt (list żelazny) - Łaksztas (?) (pol. liść?) nuog wiresniu duotas/del apginimo nuog prieśiniko (pol. przeciwnik?)

Glista - Kirmełes (pra-sł. črŭvĭ)

Głodny iestem bardzo - Baduoiu łabay/badu mirsztu (pol. umierać)

Głóg - Erszkietis/we współczesnym żm. Goduobė (?)

Głoszę/rozgłaszam - Gierdenu/naśinu

Głowa - Gałwa

Głowacz/wielkogłowy - Didźiagalwis/galwius

Głowiasty - Galwingas

Główka/główeczka - Gałwełe

Główka czosnku/cebule - Gałwełe/skiltis

Głownia gaszona - Nuodeklis azugiesis

Głownia żarzysta - Nuodeklis degus (pra-bł-sł. *degtei/pra-sł. *žegti/sta-pol. żec/przejście "d" w "ż")

Głównie - Galwingay

Główny - Galwingas

Głowy bolenie - Gałwos sopulis

Głupi - Durnas (pol. durny/lit. дурны)/padukis/paswaygis

Głupiec - Durnius/padukielis/paswaygielis

Głupie - Durnay/padukusiey/paswaygusiey

Głupiomowność - Durna kałba ([30])

Głupiomowny - Durna kalbis

Głupstwo - Durnibe/padukimas/paswaygimas

Głuszec - Tetirwinas kurtinis

Gm

Gmach - Senis/pałoćius

Gn

Gniazdo - Lizdas (pra-bł-sł. *nisdá, przejście "n" w "l")

Gnida (?) - Glinda

Gniew - Rustibe/ale we współczesnym żm. zlastis (pol. złość)

Gnieżdze się - Lizdu darau/kłoiu

Go

Godło - Zinkłas/łemimas/nuołayma

Godnie - Wertay (lit. Варты/pol. wartość?)

Godność - Wertibe

Godny - Wertas

Gody - Swodba (pol. Swadźba/lit. Свадзьба/st-lit./ros. Свадьба)

Godowy - Swodbinis

Goduię/na weselu iestem - Swodboy esmi/swodbauiu

Goduię/gody sprawuię - Swodbu redau

Godzę się na co - Paderu (?) (pol. podaruję?) unt to/susisymi/inderu/indarus/patogus esmi

Godzina - Wałunda (Ale)/we współczesnym żm. i późniejszych tekstach i słownikach już jako Adīna/Adina/Adyna (lit. Гадзіна)

Godzinny - Wałundinis/per wałandu essus/Adininis

Gołąb - Karwelis - dosłowne tłumaczenie: Krówka/mała krowa (Gołąb karmi młode mlekiem jak krowa - stąd nazwa[31])

Gołąbiątko - Karwełaytis

Gołębi - Karwelinis

Gołębica - Karwelićia/patełe karwela

Golębieniec - Karwelinićia

Goleń - Błauzda (?) (cz. Bérec?)

Gołocę - Apdraszka/apipłeszau

Gołota/nie ośiadły - Neturelis/nuogius (pra-bł-sł. *nōˀgas/pol. nagi)/grinius

Gołowąs/młodzik - Iaunikaytis/bebarzdis (pol. bez brody)

Goły - Plinas/grinas/nuogas

Gomółka (ser?) - Surelis apwałus - dosłowne tłumaczenie: Serowa powłoka (?)

Gonię - Weiu (od liet. Weias - wiatr?)

Gonitwa - Waione/waioiamasis zaysłas

Gonta - Skindelus/we współczesnym liet. gontas/we współczesnym żm. guonts/guonta

Gontowy - Skindelinis/we współczesnym liet. gontinis

Góra - Kałnas (pra-bł-sł. *kalˀnas/możliwy kognat z pol. czółno)

Gorączke mam - Karsćioiu/turiu karſztiny/degu (liet. degti - palić od pra-bł-sł. *degtei/pra-sł. *žegti/sta-pol. żec/przejście "d" w "ż") karścieys

Gorczyca - Garswicia

Gorę (płonę) - Degu/liepsnuoiu

Gorliwość - Degimas

Górny - Kalningas/auksztay essus

Gorzałka - Ariełka (lit. Гарэлка)

Górzyste mieysce - Kałnotas

Gorzki - Kartus (?) (przejście "g" w "k"?)

Gorzkne - Karstu (?)

Gorzkość - Kartibe (?)

Gość - Swecias (pol. święty?)/żeńsko - Wieśnia

Gościnne - Mokiestis nuog stoweimo padwarioy (pol. dwór?)

Gościnny człowiek - Swiećius milis (pol. miły?)/prijmus (pol. przyjemny?)

Gospoda - Padwaria (pol. pod dworem)

Gospodarz co goście przyimuie - Padwarnikas

Gospodarz w swym domu - Menusis (pol. miesiąc?) ape namu (pol. dom) priwayzdu/naminikas

Gospodarski - Naminikinis/naminiko sunus/dukte rc.

Gospodarski/do gospodarstwa należący - Priwaydosp namu prigulis/nami kszistep priderus

Gospodarstwo - Naministe/nuomonia/protas aplink namu

Gospodyni w swym domu - Naminikie

Gospodyni/co goście przyimuie - Padwarnikie

Gotowanie - Gaminimas/pririnkimas/priredimas (pol. przyrządzać?)/dabinimas

Gotowo - Sugaminta/pririnkta/priredita

Gotowy - Pririnktas/prireditas iżreditas

Gotuię - Dabinu/priredau/surinku

Goźdź (Gwóźdź) - Winis/we współczesnym żm. Cweks (lit. Цьвік)/we współczesnym dzuk. Cwekas

Goździec - Susiwelimas płauku

Goździk - Ziedas karuninis (pol. koronny?)/we współczesnym liet. Gwazdikas (lit. Гвазьдзік)

Gr

Grab (Nie mam pojęcia co to znaczy, w łacinie "Acer album".) - Skrobłas (pol. skrobać?)

Grabie - Greblis

Grabię śiano/słomę/etc. - Grebiu

Graca ogrodnicza - Grebłelis giełaźinis (przejście "g" w "ż") darźiniku

Grad - Łeday (pol. lód)

Gradowy - Łedinis

Gramatyk - Gramatikas

Granat - Giełumbe burnatina (pol. brunatny?) arba melina (kognat z pol. malina) (niebieski)

Granica - Siena (aluzja do ściany jako granicy?)/rubozius (lit. Рубеж)/gałas (śmierć/koniec/strona) (pol. żal/przejście "g" w "ż")/krasztas

Graniczę - Sienu darau/rubeźioiu

Granicznik - Rubeżitoias

Graniczny - Rubeżinis/sieninis

Grążę się - Grimstu (?)/skistu

Grecki - Grakiszkas

Greczyn - Grakas

Gręda (trucht koński) - Riśćia (lit. Рысь/ros. рысь/ристать/scs. ристати)

Grele (kręgle) - Kołay kriegliey

Grób - Raksztis/grabas

Grobowy - Raksztinis/grabinis

Groch - Zirniey (pol. ziarno?)

Groch prażony - Zirniey sproginti (przejście "g" w "ż")

Gród - Biławiete/tiesawiete baioru

Grodź/ogrodzenie - Twora (pra-bł-sł. *twōr(ʔ)-/kognat z pol. twarz)

Grodze - Tweriu

Grodzki - Baiorinis rasztinikas sudas

Grom - Grausmas/graudulis (?)

Gromada - Kruwa/minia/daugielis (pol. dużo/przejście "g" w "ż")

Gromie kogo - Graudenu ku/baru

Gromie nieprzyjaciela - Graudenu neprietelu

Gromnica - Zwakie (?) grauduline

Gromnica/święto - Szwinte grauduline

Gromowy - Graudulinis

Grosz - Graśin

Groźba - Grumzda (?)/grumzdimas

Grożę - Grumzdźiu

Groźno - Grumzdźiey/grumzstinay

Groźny - Grumzdus

• Grubo - Miąszo (pol. mięso?)/storay

Grubo (po prostu) - Mużikiszkay (lit. Мужык)/kiemiszkay

• Grubość - Miąszość/Drutis/g. drućio/storumas

Grubość (prostackość/grubiańskość) - Mużikiste/kiemiste

• Gruby - Miąszu/drutas

Gruby/Grubijan. (grubiański/prostacki) - Mużikiszkas/kiemiszkas/netikielis/nerugielis/pas kiełmu augis pełenius/nełymtas

Gruca (z niemieckiego kasza) - Gruce

Grucha gołąb - Brukuoia karwelis

Gruczoły - Gumbas/Norikaulis

Gruczołowaty - Gumbuotas/norikaułotas

Gruda - Gruodas

Grudniowy - Gruodinis

Grudzień - Gruodis

Gruntownie - Twirtay (pra-bł-sł. *twōr(ʔ)-/pol. twardy)/drutay

Gruntowność/stałość - Twirtibe

Gruntowny - Twirtas/stipras

Gruszka drzewo - Gruśia dula (pra-sł. *kъdulja)

Gruszka owoc - Dula

Gruzem nabijam - Gruntays (?) pamuszu asłu

Gruzowaty - piłnas gruntu/gruntuotas

Gruzowy/do gruzu należący - Gruntinis

Gruzłowaty - Gruntuotas

Gryczak/gryska - Duona kwietiene iż miłtu łetesniu

Gryf - Gryfas

Gryszpan - Krosiłas (?) (lit./ros. Краска?/ros. Краса?)/żalas warinis

Gryz - Miłtay (mąka) łeti kwieciu

Gryzę - Krimtu/grauźiu

Gryzę się sam w sobie - Krimtuosi pats sawimp/skrodżia śirdi (ros. сердце) man prieiauta/piktibe koki

Grządka w ogrodźie ziół - Eźia (pol. miedza/lit. мяжа/ros. межа) (też - miedza rozgraniczająca pola uprawne) darzo

Grzanka - Dźiowiene (?) (pra-bł-sł. *eynos?)/riekiełe (?) (pol. ręka?) duonos dźiowintos (pol. dziewięć?)

Grzbiećisty - Nugaruotas/płaćios (pol. płuca?) nugaros

Grzebię w piasku/gmerzę - Krapsztau żiemi/kasu/kasineiu nagays

Grzebielucha - Krekzde/urwine/urwosa giwenunti (pol. żyjący)

Grzebień - Szukos (pol. sęk/lit./ros./ukr. Сук/pr-wsch-sł. сѫкъ/pra-sł. *sǫkъ)

Grzebień u kura spodni/podgardłek - Pagurkłe

Grzech - Nuodeme/nusideimas/prastoimas/kaltibe/ale we współczesnym żm. Grieks/we współczesnym dzuk. Griekas

Grzech powszedni - Nusideimas kasdieninis/kaltibe atłeystina/prazunga maźiesne

Grzech śmiertelny - Nusideimas mirtinis

Grzmi - Graudźia

Grzyb - Gribas

Grzywna - Sidabro kiekas funtu

• Brak pewności czy to na pewno po bałtolitewsku z racji, że po łacinie było jedynie "Vide". [32] [33]

Gu

Gumno - Kłuonas (lit. Клуня)

Gunia (strój górali karpackich) - Gunełe

Guz - Pukszłe/papauszkas/gumbas (pol. gęba)

Guźik - Pugwićia/mazgielis/apskritas/ale we współczesnym żm. Guziks/we współczesnym dzuk. Guzikas

Gw

Gwiazda - Zwayzde (lit. Звязда)

Gwiazda iutrzenka - Zwayzde Auszros (Auszra/Auszrine - Bałtycka Bogini Jutrzenki/Zorzy porannej, narzeczona Gwiazdy Porannej)

Gwiazda wieczorna - Zwayzde wakarine (Wakarine - Bałtycka Bogini gwiazdy wieczornej) (pra-bł-sł. *wekeras/pol. wieczór)/u Mażwidasa Zwayzde weczierine (nie jestem pewien co do odmiany/występuje tylko w formie Paweczieres - po wieczorze)

Gwiazdarz - Zwayżdinikas

Gwizdanie - Swiłpuoimas (?) (lit. Сьвістаць?/сіпець?)

Gwiżdzę - Swiłpuoiu (?)

Gz

Gżegżółka/kukułka - Gieguze/we współczesnym żm. kukūżė (ros. кукушка)

Gzemsy - Karunos (?) muro/periuostuwes/iuostos muro

H

Ha

Halabart - Kirwis (lit. Крывічы?) dalginis

Halabartnik - Kirwelnikas kieno pas is stowas

Hałun (Ałun) - Kwosas (pol. kwas)

Hałunisty - Kwosingas

Hałunowaty - Kwositas

Harfa - Arfa

Harfista - Zadeias unt Arfos

Hart - Ażugrudimas (pol. grudzień/gruda?/Bycie zahartowanym od zimnych mrozów tegoż miesiąca?)

Hartuię - Grudinu/grudziu

Hasło - Zinkłas karioney del paźintes sawu ir neprietelu

He

Herb - Zinkłas/źime karalistes/baioristes

Herbowy - Gieminines/wienoźimis

Herold - Pasiuntinis/ape sundaru kałbus

Heroldska laska - Łazda pasiuntinio

Herst - Pirmas (pol. pierwszy/ros. первый) piktadaris/kurstitoias/maysztinikas

Hetman polny - Kariawedis maźiesnes waldźios

Hetmanię - Kariu wedu/wałdau

Hetmanienie - Kariowedimas/waldźioimas

Hetmaństwo - Kario wediste/kario waldźia

Hi

Hidzę co komu (brzydzę?) - Pikdźiu kam ku/pikinu/darau supiktai/supiki pakrutinu

Hidzę kogo - Nopiktu kam darau/nopkiśdinu

Hijacynt kwiat y perła - Hiacintas źiedas ir źimciugas (lit. Жэмчуг)

Historyk - Historios raśitoias/Historiuraśis

Ho

Hołd - Dokłe (lit. Дзякла)[34]/donis (pol. danina)

Hołdownik - Dokinikas/doninikas

Hołdowny - Doninis/doklinis

Hołduię komu - Doni kam moku/dokły duomi

Horda Tatarska - Sueyga/wisotine Totoriu

Hoyne częstowanie - Skalsi/gausi/apstinga puota/girte (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa) (przejście "g" w "ż")

Hu

Huczy sowa - Aysuota pełeda/apuokas (pol. puchacz/przejście "ch" w "k")

Huk/hukanie - Sniekieimas/niukieimas/trunksmas/dundeimas (pol. dudnienie)

Hukam - Nukiu/dundu

Humerał - Dungałas (pol. żal/przejście "g" w "ż") unt pećiu wilkiamas terp rubu kunigu

Hurmem - Upu/kruwu/pułku (?)

Huta śklana - Stiklinićia (ros. стекло/pra-sł. *stьklo)

Hutnik - Stiklinikas

I

Ia

Ia - Asz (pra-sł. аzъ/błg. Аз/sło. jaz)/aśieyn

Iabłecznik - Kruśinis (pol. okruch/okruszek)

Iabłko - Abuolis (pra-bł-sł. *āˀbōl/pra-sł. *ablъko/ros. Яблоко/lit. Яблык/przestawka literowa)

Iabłoń - Obelis

Iachanie - Waźiawimas (pol. woźić)

Iadam - Dażnay (często) eimi (pol. jem)/walgineiu

Iadę - Waźiuoiu

Iadę na koniu - Ioiu (pol. iść?/jechać?)

Iadę na woźie - Waźiuoiu

Iadę w łodźi/etc. - Weżuosi ełdiju (pra-sł. *oldьjā/błg. ладия)/iriuosi persikielu per wundeni

Iadę/ieżdżę na koniu - Iodau unt ko

Iagnię - Gieras (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa?)/gierelis

Iagoda - Uuoga (pra-bł-sł. *óʔgaʔ/ros. Ягода)

Iaię (Jajo) - Pautas (pra-bł-sł. *put-/*pout-/pra-sł. *pъtákъ)

Iaiecznica - Pautine

Iak/dziwuiąc się - Kaypo? (ros. Как)

Iak bardzo - Kayp abay

Iakoby - Kayp butu

Iaki - Koksay/kokias

Iako - Kaypo/kayp

Iakoby - Ne/ut: ne zerkołas (ros. Зеркало) źiba (?) (pra-sł. *žegti/жегѫ/ros. жечь?)

Iakokolwiek - Kaypgi/koktaygi/tiktay/koktay/norint

Iakoś - Kayp butu

Iakość - Kokibe/kayp ira but iuodu/bałtu rc.

Iałmużna - Elmużna/we współczesnym żm. Almużna

Iałowica (młoda krowa niemająca jeszcze potomstwa) - Berźdine/berzdźia/telićia

Iałowiec - Eglis (pra-bł-sł. *edli-?/pol. jodła?/pra-sł.jьgъla?/pol. jagła?)

Iałowcowy - Eglinis

Ianczarowie - Kariaunikay Turku

Ianowcowy - Nupinta wirwe/retis iż sparto żołes

Iarząbek - Ierube

Iarzębina - Siermukśnis (pra-bł-sł. *kermuṣ-/*śermuṣ-/srb-chr. srȉjemuša/sło. srę̑mša/crȉjemuša/čremsa/scs. чрѣмошь/ros. черёмуха/pol. czeremcha)

Iarzyna - Iaway warpu neturi/kayp zirney/pupos/łyśiey

Iarzyna ogrodna - Wirałas darzo zolu

Iaskinia - Oła/łindine/duobe (pol. dół?) gili

Iaskółcze ziele - Akiu (pol. oko/lit. вока itp.) zołe/krekzdine

Jaśminowiec - we współczesnym liet. Jazminas/we współczesnym żm. Jazmėns

Iasno - Swiesiey/atwiromis/rayszkiey/ayszkiey

Iaśnieie - Zibu (?) (pra-sł. *žegti/жегѫ/ros. жечь?)/świećiuosi/swidu/twasku

Iasność - Swiesibe/zibeimas/świesa

Iaspid (jaspis) kamień - we współczesnym liet. Jaspis (u Szyrwida brak tłumaczenia mimo występowania tego słowa)

Iata - Taworas (pol. tabor)

Iatki (miejsce, gdzie w średniowieczu sprzedawano mięso z uboju) - Mesinikas (pol. mięso)

Iawnie - Zinomis/regietinay/poakim/atwiray (pol. otwarty)

Iawny - Zinamas/ayszkus/regimas/atwiras

Iawor - Klawas (ros. Клён)/we współczesnym liet. jowaras/klewas

Iawor cudzoźiemski - Klawas swetimos szalies

Iaz (zapora/tama) - Twora upey (rzeka) del zuwu (ryba) gaudimo

Iazda - Raytininkay/raytis/joijmas (?)

Iaźwiec/borsuk - Eżis (pol. jeż) swetimos szalies - dosłowne tłumaczenie: Jeż z obcego kraju/we współczesnym liet. Barsukas/Obszrus (kasz. Jôpsc)/we współczesnym żm. Barsoks/Barsioks/we współczesnym suw. Obszrus/Obszrys

Id

Idę - Eymi (?)

Idę pieszo - Eymi pescias/pesciomis

Ie

Ięczmyk na oku - Mieźis unt akies

Ieden - Wienas (pra-bł-sł. *eynos)

Iedennaśćie - Deśimtas liekas

Iedlina - Egłe (pra-bł-sł. *edli-?/pol. jodła?/pra-sł.jьgъla?/pol. jagła?)

Iedlinowy - Eglinis

Iedło (pokarm) - Edis/dopełniacz - edźio

Iednak - Wienok

Iednaki - Wienokias

Iednako - Wienokiey

Iednakość - Wienokibe/wienatis/wienuweyde

Iednochoda - Eydine

Iednochodnik - Eydinikas

Iednodźienny - Wienadienis

Iednoistny - Wienos esśibes/wieno sunćiaus

Iednomyślnie - Wienasirdźiey (serce jako umysł)/wienu śirdźiu

Iednomyślność - Sundara/wiena śirdis

Iednomyślny - Wienaśirdis/sundarus

Iednonogi - Wienakois

Iednooki - Wienakis

Iednoręki - Wienarunkis

Iednorodny - Wienagimis

Iednorogi - Wienaragis

Iednorożec - Wienaragis

Iedność - Wienatis/wieniste

Iednostaynie - Wienotinay/wieniokiey/ligiey

Iednostayność - Wienokibe/wienatis/wienotine

Iednostayny - Wienokias/ligus

Iednowładca - Wienawaldis

Iednowładctwo - Wienowaldźia/wienawaldiste

Iednożeniec - Wienamoteris

Iędrnieię - Drutinuosi/żaluoiu (aluzja do zdrowia ziół?)

Iędrny - Zaluoius

Iedurny (jedyny) - Wienintelis

Iedwab - Sziłkay (ros. шёлк)

Iedwabnica robaczek - Szilkine kirmełe (pra-sł. črŭvĭ) (przejście "cz" w "k")

Iedwabnik/co robi iedwab - Szilkinikas

Iedwabny - Silnikis/iż siłku

Iedyny - Wienatijs/wienintelis

Iedynie - Wieninteley

Iędza - Gayła (pol. żal/przejście "g" w "ż") żweris/gaylinikte

Iego mość - Iomilista (?)

Ieleń - Elnis/we współczesnym żm. także Alnis (lit. Алень)

Ielenie skóry - Elnio odos

Ielonek rogacz - Wabołas raguotas/we współczesnym liet. elniawabalis

Iemioła - Emałas

Iemiołucha ptak - Strazdas (pra-bł-sł. *trozdós/pra-sł. *drozdъ) (przejście "t" w "d"/dojście "s")

Ieśień - Ruduo (pol. rudy)

Ieśienny - Rudenoinis

Ieśion - Wuosis

Ieśionowy - Wosinis/iż wuosie

Ieśiotr - Aśietras

Ieśli - Iey

Ieśli gdzie - Iey kur

Iestem - Esmi

Iestestwo - Esśibe/buytis (lit. будзь)/sunćius dopełniacz - sunćiaus

Ieszcze - Dabar (pol. doba)

Ież - Eżis

Ieźioro - Eźiaras

Bibliografia

Słownik K. Szyrwida Katechizm M. Mażwidasa Konstytucja 3 maja Żmudzka wikipedia Bałtolitewska wikipedia Odezwa Tadeusza Kościuszki Thesaurus Słoŭnik Słownik Krystiana Gottlieba Mielcke Słowniczek dzukijsko-bałtolitewskiSłownik etymologiczny j. polskiego A. Brücknera

---

--マシオ (dyskusja) 23:54, 23 maj 2017 (CEST)