Wykaz slawizmów i bałtoslawizmów w j. starobałtolitewskim
Wstęp
Poniższy wykaz ma na celu zgromadzenie jak największej ilości slawizmów jak i bałtoslawizmów, które to były obecne w j. bałtolitewskim, w zasadzie do XIX czy może nawet i XX wieku, a które to zostały w większości z niego usunięte w tychże wiekach z powodów nacjonalistycznych, antypolskich jak i antysłowiańskich ogólnie. Wiążę się to oczywiście z powstaniem nowej Litwy, zwanej przeze mnie w celu odróżnienia od dawnej Litwy "Lietuwą" przez Litwinów bałtyckich z byłego WKL, którzy to uznali iż Litwinem jest tylko ten kto mówi po bałtycku co stało w opozycji do dawnej Litwy - tolerancyjnej i wieloetnicznej, w ogromnej większości słowiańskiej i odbierało litewskość Litwinom polskim (kresowym Polakom) jak i Litwinom ruskim (Białorusinom). Z uwagi nowego wymogu co do "litewskości" stary język bałtolitewski przestał pasować Nowolitwinom, czy też jak można ich nazywać wskazując na etniczność - Bałtolitwinom. W wyniku tego masa slawizmów została z niego usunięta, zaś wiele nowych słów to tak naprawdę neologizmy, które zostały sztucznie stworzone w zasadzie tylko z pobudek politycznych. Dochodzimy więc do sedna, a więc faktu iż dzisiejszy język bałtolitewski jest w dużej części sztuczny. Uważam, że XIX wiek to okropny czas dla wielu języków i ogromna strata dla językoznawców, dlatego też tworzę poniższy spis, w którym to postaram się wypisać wszystkie slawizmy i bałtoslawizmy mając cichą nadzieję iż może kiedyś języki przestanie się wykorzystywać do celów politycznych, a język bałtolitewski powróci do dawnych, niesłusznie odrzuconych słów. Moim głównym źródłem jest słownik Konstantego Szyrwida. Pozostałe źródła znajdują się w bibliografii. Uwaga, z góry zaznaczam iż lista może zawierać błędy z racji mojej niedostatecznej wiedzy odnośnie języków bałtyckich. Jeśli znajdziesz jakiś błąd, proszę napisz mi o tym.
Legenda
Pogrubienie - Slawizm/słowo rdzennie bałtosłowiańskie/Słowo niesłowiańskiego pochodzenia ale zapożyczone z j. słowiańskich
Pochylenie - słowo bałtyjskie lub słowo innego, niesłowiańskiego pochodzenia
Pochylone pogrubienie - Slawizm/słowo rdzennie bałtosłowiańskie o innym znaczeniu niż w językach słowiańskich.
(?) - Brak pewności skąd to lub czy to na pewno slawizm. Jeśli ktoś się orientuje, proszę pisać. Także gdy słowo jest nieczytelne.
lit. - Litewski (Białoruski), ros. - Rosyjski, ukr. - Ukraiński, żm. - Żmudzki, pol. - Polski, pra-sł. - Prasłowiański, liet. - Bałtolitewski, łot. - Łotewski, pra-bł-sł. - Prabałtosłowiański, łuż. - Łużycki, mor. - Morawski, pr-bł. - Prabałtycki, cz. - Czeski, pr-wsch-sł. - Prawschodniosłowiański, błg. - Bułgarski, st-lit. - Starolitewski (Starobiałoruski[1]), sta-pol. - Staropolski, dzuk. - Dzukijski, scs. - Starocerkiewnosłowiański, sło. - Słoweński, srb-chr. Serbskochorwacki.
y - długie i lub j, reszta raczej tak samo jak w polskim.
A
Aby - Arba (?)
Aby raz - Ben wienu (pra-bł-sł. *eynos) (aby raz) kartu (lit./ros./ukr. карта?)
Ach - Ay (?)
Adamaszek - Adamoszka
Adamaszkowy - Adamoszkos rubas
Adźiamski (perski) kobierzec - Kauras (ros. Ковёр/коврик/ukr. коверець[2]) iż Persios/Persiioy daromas (pol. darzyć/darować)/kauras Persiszkas
Adwent - Adwentas
Affekt - Sirdies (pol. serce/ros. сердце) pakrutinimas/noras/gieydulis/pagieydimas
Agrest - Uoga (pra-bł-sł. *óʔgaʔ/ros. Ягода) karti (?) (cierpki)/uoga zesirpus/uoga zala (ziele?)/we współczesnym liet. Agrastas
Akademia - Akademija (U Szyrwida z jakiegoś powodu tłumaczenie tylko na łacinę ale z racji, że tak też zowię się ta placówka we współczesnym liet. można przyjąć, że żadnych zmian co do tego słowa nie było)
Aksamit - Audakłas iż siłku (ros. шёлк)
Akt - Aktas (szukaj pod "Aktas ir poterej..." [3])
Akt w komedyey (komedii) - Weykałas (dzieło) komedioy
Aktor komedyiny (komediowy) - Weykieias komedioy/weykius ku komedioy/aktoras
Aktykuie (Aktykuje) - Iraszaw (?) knigosna (lit. Кніга,ros./ukr. Книга) tiesos (prawda) - dosłowne tłumaczenie: Głoszę (?) książkową prawdę
Akwawita (Wódka/Gorzałka/Okowita) - Ariełka (lit. Гарэлка/ukr. Горілка/pol. Gorzałka)/dektine (liet. degti - palić od pra-bł-sł. *degtei/pra-sł. *žegti/sta-pol. żec/przejście "d" w "ż"/porównaj pol. woda ognista)
Alabastr - akmo (Akmuo - kamień) (pr-sł. *kamy, pr-bł-sł. *ak-mō, u Słowian nastąpiła przestawka) alabastros
Alambik - Katiłas (pol. kocieł [4]) kuriami degina żołes (pol. ziele) ir żiedus
Alba kapłańska - Apwałkałas (we współczesnym liet. powłoka, zaś u Szyrwida powłoka to Pawałkałas, czyżby przypadkowo zamienił tutaj miejscami "a" i "p"?) Kunigu iłgas (pol. długi) drobinis (płócienny) (tożsame z drobny/drób, Drobe - płótno, porównaj z łuż. draby - o ubiorze i z mor. zdraby - łachy)
Alchimia - Auxadarine źinia/moksła/ale we współczesnym żm. alkemėjė
Alchimista - Auxadaris/Sidabradaris (pol. srebro)
Ale iednak (jednak) - wienok (pra-bł-sł. *eynos) (Nie mylić z ros./lit./ukr. венок/вянок/вінок)
Alakant (Wino z Krety) - Winas iż Krietos/Krietinis
Alkierz - Kaładnikielis/pawietis (lit. Павець)
Aloe (aloes) - Suika (wedle http://www.thesaurus.flf.vu.lt Sunka, a więc sok) żołes (ziele) aloes
Altana - Pawietis unt namu (pra-bł-sł. *domos/pra-sł. *dȏmъ/przejście "d" w "n") essus
Ampułka - Sudelis iż kurio winu/ir wundeni kielikan pila prieg miśiey
Ananas - we współczesnym liet. Ananasas/zaś w żm. Ananasos
Anatomia - Zinia paraykimo sunariu/ale we współczesnym żm. anatuomėjė/we współczesnym liet. anatomija
Ani - Ney
Ani tak ani owak - Ney teyp (?), ney sieyp (siak?)
Ani tam ani sam - Ney tin, ney śin
Ani tu ani tam - Ney tia, ney ti
Anioł - Anyełaś
Anioł stróż - Anieła sargas (pra-sł. stȏržь?)/priweyzdetoias (pol. wejzrzę?) (doglądacz?)/apgineias żmogaus
Ankra - Sukaba/suwara muro
Ankrowanie/klamrowanie - Sułeydimas/suleyda akmeniu/arba sukabinimas namu státimy
Ano/a ono - Ountay
Apostoł - Apaształas/nusiuntinis
Apteka - Aptieka
Aptekarska nauka - Moksłas (nauka) aplink (dookoła?) aptiekos dayktu (dayktas - rzecz)/aptiekos zinia (biegłość/świadomość, tutaj jako biegłość)
Aptekarz - Aptiekorius/kulis menasi aplink aptiekos darbus
Arbuz - we współczesnym liet. Arbūzas
Arcybiskup - Wirausias terp Wiskupu (u Mażwidasa Biskupu)
Arenda - Ażupirkimas/pasumdimas turto kieno/namu/dirwos/piewos rc.
Arest (Areszt) - Ażusakimas/ażudraudimas kieno dayktu/arba paties żmogaus/kuris kałtas ira kam/idant ne butu iżduoti iż namu rc.
Arestuie - Ażusakau idant iż namu kas ne iśieytu/arba prekiu/ir dayktu kitu neiżgabentu
Arkusz papieru - Arkuszas popieriaus
Artykuł - Sunarius/dala (bałtyjska Bogini Dala, także słowiańskie Dole, a więc Boginie/duchy opiekuńcze od losu. Artykuł (prawnie) = "los" zapisany na karcie i od tej chwili wchodzący w życie.)/artikułas
Astrych (podłoga) - Pliteles/łyntełes iż mármuro asłoy pagulditos/pakłotos (być może podłoga z pewnymi zmianami w literach?)
Atłas - Audakłas iż śiłku tunkus ir ligus
Audytor Biskupi - Kłausitoias/Atsakitoias/atraśitoias/nuog Wiskupio (u Mażwidasa Biskupio) kitiemus
Autentyk - Gromatos (lit. Грамата)/łaksztay (?) twirti arba druti
Autor - Daritoias (pol. darzyć?) daykto kokio/rasitoias knigu (lit. Кніга) rc.
Aż (względem miejsca) - Aż do szyie (?)/iki kaklu
B
Ba
Baba - Żmona sena (stara żona/kobieta)/wetusza boba (ros. ветош - wszystko stare, od ros. ветхий - stary, od pra-sł. ветъхъ)/ we współczesnym żm. Baba
Babka - Bobute
Babka źiele - Gisłoćia (Gisła - żyła) (pra-bł-sł. *giʔ(s)laʔ/przejście "g" w "ż") - dosłowne tłumaczenie - żyłówka?
Bąbel/bąbol/bańka na wodzie - Kunkałas unt wundenio/burbołe
Bąbele się czynią na wodzie - Kunkułuoia wundo/burbołuoia wundo/kunkałay darosz(i) wundeniy
Babiniec/kruchta - przesenis (?) pas bażnićiu/wieta pas bażnićiu/kur pawargieley sedi ełgdamieśi
Baby gwiazdy (Plejady) - Sietinas (pol. Stożary? ewentualnie od siódemki?)
Bacze (widzę?) - Regiu/weyzdźiu (pol. wejzrzę?)/numanau/supruntu
Baczenie - Iszmonia/naumanimas/nuowoka (przytomność) (?) (lit. вока?) (pol. nauka?)
Badacz - Wartitoias (?)/iżkratitoias/iżkłausinetoias/dasiżinotoias
Bądź to, bądź owo - Buk tay, buk sztay (?)
Bagnisko/bagno - Raystas/bała (lit. балота?)
Bagnisty - Raystingas/balinis (lit. балотны/балоцісты?)
Baia - Nieka kałbis ([5])/sekminikas/sekmius
Baianie - Niekukałba/sekmiu/sekimas
Baie/bayki powiadam - Sekmi seku/sekmi sakau/niekus (pra-bł-sł. *neikas/pra-sł. *nikъto/*ničьto/pol. nikt/nic) kałbu
Bakałarz - Bakałorius
Bakłażan - we współczesnym liet. Baklażanas
Bałamucę - Niekauju/kliemi (pol. kłamię?)
Baleczka (Belka?) - kartis (?) (lit./ros./ukr. карта?) ties
Balsam drzewko abo krzewinka - Medelis (drzewko) balsamo
Balsam oleiek/sok balsamowy - Balsamas/sunka (pol. sok) tokunti iż medelo balsamo
Bałwan/obraz rzezany pogański - Weydas (twarz)/żinklas (pol. znak, lit./ros./ukr. знак) pagonu Diewo (w słowiańskich Dziw ale w bałtyjskich jako Bóg, więc odwrotnie)/stułas (?) (pol. stuła?) pagoniszko Diewo
Bałwochwalca - Garbintoias (Czciciel) (przestawka literowa) (pra-sł. *bergti/ros. беречь/береги)/pogoniszku Diewu
Bałwochwalnica - Bażnićia (lit. бажніца) pagoniszka
Bania gliniana/szklana - Zbonas (pol. dzban/lit. збан) didis iż stikło (ros. стекло/pra-sł. *stьklo)/arba iż molo/unkszto kakło
Banieczka/baniuszka/bańka - Zbonielis unkszto kakło
Baniecznik - Kuris daro (?) zbonelus
Bank/kupczenie piniędzmi - Prekawimas (kupczenie) pinigays (pol. pieniądze)
Bankierski kram/stół - Skomia (Stół, we współczesnym liet. mamy Stalas, zaś w żm. Stals, a więc już slawizmy) prekijo (kupcy) pinigays prekawiuncio
Bankierz co pieniędzmi zysku szuka - Priekijas, kuris (?) (pol. który) pinigays kayp (ros. как? analogicznie jak w teyp końcówka na -p zamiast -k) prekiemis prekauia (Prekauiu - kupcze/handluie), ir nauduos (z korzyści?) iż to ieszko (pra-bł-sł. *(o)iˀskaˀtei;/pra-sł. *jьskati/st-lit. Искати) (szukać)
Baran nie czyszczony (Baran) - Awinas (lit. Авен, ros./ukr. Овен)
Baranek/Baraneczek - Awinelis
Barani - Awino/Awininis
Baranina - Awiniena
Barbarzyniec/ różnego y grubego ięzyka (cudzoziemiec) - Swetimszalis/Swetimos (obcy) zemes (pol. ziemia) żmogus (człowiek)
Barchan (tkanina) - Audakłas (płótno) iż wiłnos (pol. wełna) unt miadźio auguncios
Bardysz - Dalgiakirwis (?) (lit. Крывічы?)/we współczesnym liet. Bardiszius
Barszcz (ziele) - Barsztis
Barszcz (potrawa) - Barśćiey
Barszczowy - Toligus barśćiu zalas
Bartnicze rzemiosło - Bićiu (Pszczoła od pra-sł. *bьčela?) priewayzda (doglądanie?)
Bartnik - Bićiu pryweyzdetoias/Bićius
Barwa - Wienoweyde (pra-bł-sł. *eynos?)/rubay iż giełumbos wienokios (?)
Barwiczka/rumienidło - Prausiłas/tepałus raudonas (pol. rudy) del weydo
Barwierska szkatuła do brzytew - skrinełe balbieriaus skutikline
Barwierski - Balbieriaus
Barwierstwo - Balbieriste
Barwierz - Balbierius
Baszta woienna ruchoma - Weiża kareywiu (pol. krzywa?) (we współczesnym łot. Kareivis to żołnierz, nawiązanie do Krywiczy lub Krywe Krywejte?)/darine nuog wietos ing wietu pastumiama (?) (pol. przesunięta?) (wedle translatora liet. pastumiama - przesunięty) murop/pilesp pristatoma (?) (pol. przestawiona?) (wedle translatora liet. Pristatoma - dostawa)
Bawełna - Wiłna unt medźio (drewno) augunti/medźiawiłne/Bawilne[6]
Bawełniany - Medźialininis (pol. lnisty?)/medźiawilninis/iż medźie wiłnos
Bawełniany chrost/krzak - Krumas (?) wilninis/kiełmas wiłna zielus/unt kurio wiłna żela/krumas unt kurio wiłna auga
Bawełnica/bawełnianka - Panametis (pol. Panamski?) medźiawilninis
Bawię się tym - Tay weykiu/tay darau/tay apsieymi/aplink to esmi/waykścioiu/to pratinuosi/tay weykałaiu/darbałuoiu/tuo nerćiosi/unt to izsirundu/izsiduomi (?)/tami trunku
Bawie się długo - Trunku iłgay (pra-bł-sł. *dilˀgas)/gaysztu
Bawie kogo długo - Trukinu/trukdźiu kitu/patrukinimu kam darau/gayśinu/gayśćiu kam ażuduomi (?)/ażuturiu iłgay/karśinu
Bawół - Stumbras (pol. żubr, wedle Brücknera przejście "ż" w "s" i dorobienie do niego "t" co powtarza się w liet.)[7]/medinis iaućias
Bawolica - Stumbre/medine karwe (krowa drzewna)
Bawoli/bawołowy - Stumbrinis/Stumbrio
Bayka - Sekme/pasaka/nieku kałba
Bażant - Teterwinas (pol. Cietrzew, ros. Те́терев) didisis (duży)
Bazyliszek - Zaltis (nazwa od ziela) (wąż trawiasty) bazyliszkas wadinamas/paćiu pawizdeymu (pol. widzieć/zobaczyć?) akiu (pol. oko/lit. вока itp.) żmogu ażumusza
Be
Bean (człowiek niewykształcony) - niemokitos żmogus (wspomnę już teraz, że szkoła to Szkała ale jak tutaj widać współczesna liet. Mokykla nie jest wcale bezsensownym neologizmem z racji, że nauka u Szyrwida to Moksłas, a nauczyciel to Makitoias. Innymi słowy nawet jeśli zastąpiono pierwotne słowo będące slawizmem, nie była to zmiana wyssana z palca jak w większości przypadków.)
Bęben - Bubnas
Bębenista - Bubeinikas
Bębenniczka - Bubeinikio
Bęble w wodzie - Burbinu wundeni/burbuo łesdarau (pol. darzyć?)
Bębnie - Bubniju
Bębnienie - Bubnijmas
Beczę/bekam - Blauju (lit. Бляяць)/maumiu/baubiu (być może to samo pochodzenie co Blauju ale lekko zmienione litery?)
Beczenie/bek - Laućio bluwis/mauminas/baubimas (?) (jak wyżej)
Beczka - Baczka
Beczułka - Baczkiełe
Bękart/baster - Betewis (Tewas - ojciec/porównaj pol. tata) (bez ojca)/bostras
Beknąć - Baubteret (?)
Bełkoce/głukam - Bubsiu (?)
Bełkotanie - Bubseimas (?)
Berło - Łazda (?) (pol. Laska?/st-lit. Леска?) karaliszkie
Bespieczeństwo/Bespieczność - Nebaysumas (pol. nie bać się)/druſibe/pawoius
Bespiecznie - Drusiey/Nebaysiey
Biespieczny/wolny od niebespieczeństwa/bez pieczny - Nebaysus/Berupesties/beśieławarto
Bestya - Zweris
Bestyalski - Zweru/bestyju
Bestyalstwo - Zweru inirtimas
Bez (drzewko) - Bezdas
Bezbożność - Bediewiste/Bezbażniste (brak pewności co do odmiany/szukaj pod Bezbażnuju[8])
Bezbożnie - be baymes (pol. bać się) Diewo - dosłowne tłumaczenie: Bez strachu przed Bogiem/Bezbażnuju (brak pewności co do odmiany/szukaj jak wyżej [9])
Bezbożny - Bediewis/Bezbażnius (brak pewności co do odmiany/Szukaj j.w [10])
Bez duszy - Beduszis/bedwaszis (jakaś aluzja do dwoistości dusz?)/bekwapis
Bez głowy - Begalwis
Bez karania co czynić - Bekunines/bekunkinimo/ku darit (pol. darzyć?)/ko dasiłeyst
Bez kości - Bekaulis (Kaułas - Kość od pra-bł-sł. *Káuˀlas)
Bez księżyczny - Naktis (pra-bł-sł. *Naktis, co znaczy Noc) nemenesiena ( Menuo/Menesis - księżyc, kognat z lit. Месяц)
Bez obiadu - Nepietawis (Pietus - obiad) (pra-sł. *pìtja/sta-pol. pica/ros. пища)/pietu ne walgis
Bez porady - Be nuomonios/ne suprastinay/ne mustitinay/nesugoditinay ku darit
Bezprawie - Abida (lit. Абіда? Związek z mitologią słowiańskolitewską?[11][12]/ros. Обида[13])
Bez przyśięgi - Be prisegos/besekimo
Bez roskazania - Nelepiames/ne isakomas ku daro
Bezrozumnie - Benuowokos (?) (pol. bez nauki?)/be iszmonios/be proto/be supratimo
Bezrozumny - Paduris/Paswaygis/nenumanus/nenuwoki(u/s?) (plama zasłania) (?)/nenuowoka (?)
Bez testamentu - Be testamento
Bezżeneniec - Newedzia/bemoteris (matka -> żona?)/newedeklis
Bezżeński - Bemoteris
Bezżeństwo - Newediste/Bemoteriste
Bi
Biada (Bieda) - Aymanas/Dewe (Czyżby kolejna opozycja? Bo skoro u Słowian Bóg to także bogactwo to może bałtycki Bóg - Dziw (Diewas) przekornie oznacza także biedę?)/w ks. 3 maja już jako Bieda (Daświedczytas biedas - Doznane klęski/wnioskuję, że -s świadczy o odmianie z racji iż we współczesnym liet. wciąż istnieje wyraz bėda)
Biadam - Aymanoiu/Deioiu/w ks. 3 maja Biedaoiu (brak pewności co do odmiany)
Białogłowa uczciwa - Żmona wiezliwa (ros. вежливый - uczciwy)/żmona nawinikie/żmona niekami niepryzadeta (?) (brzmi słowiańsko ale od czego to?)/nuog wisu giriu (?) (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa?)/ turinti/nuog wisu łaupsinama
Białą suknię noszący/w bieli - Bałtaiupis/bałtarubis/bałtays rubays wilkis (imperatyw w 2 os. l. poj. od Wiliuosi - Nadzieję mam)/wilkiet bałtas iupas
Białawy - Bałtokas
Białek w iaiu (jaju) - Bełumas pauta (pra-bł-sł. *put-/*pout-/pra-sł. *pъtákъ)
Białek w oku - Baltumas unt akiu
Biało - Bałtay (pra-sł. *bělъ)
Białopstry/białem nakrapiany - Bałtamargis/bałtay margas
Białogłowski - Materiszkas/moteru
Białonogi koń - Bałtakois arklis
Białość - Baltibe
Białoskórnik - Bałtaodis/sirmetnikas
Biały - Bałtas
Biały iasno - Bałtay swidus (Swiesibe - światło)/bałtaswidis/bałtaskaystis
Biblia - Rasztas (pismo) szwintas/Knigos szwintas
Biblioteka - we współczesnym żm. Kningīnė/we współczesnym liet. Biblioteka (ale z racji, że u Szyrwida pol. Biblioteka = Książnica możemy mieć pewność, że liet. Biblioteka to XIX/XX w. słowo.)
Bićia godny - Płaktinas/kłestinas
Bićie - Muszymas/muszys/płakimas (pol. płakać/scs. płakati sę - bić się)[14]/płakte/izbaudimas/izdwaylimas/isztikimas
Bićie żył - Płasteymas gisłu (Gisła - żyła) (pra-bł-sł. *giʔ(s)laʔ/przejście "g" w "ż")/kruteimas gisłu/Twikseimas
Bićie bydła - Muszimas iaućiu/karwiu
Bicz - Botagas (pol. Batog/ukr. Батіг)
Biczowanie - Płakimas/płakte
Bicza trzaskanie - Plaukszieimas botagu
Biczownik/co biczuie - Płakieias/kuris płaka
Biczuie - Płaku/kłeściu/baudziu/gieneiu
Biczysko - Botagotis
Biedny - Wargulis/rudis (pol. rudy?)/rudulis/be łaymis (Łayma - bałtycka Bogini szczęścia i losu ludzkiego)/nedienis (pol. niedzienny)
Bieg/bieżenie - Tekine/tekieymas/ale we współczesnym liet. Bėgimas
Biegam - Tekineiu/ale we współczesnym liet. Bėgiu
Biegun/błąkacz - Draykćius/padauża (?) (pol. podążać?)/kłaydunas
Biegunka - Ziwatawimas (zwymiotować?)/tunkus oran begineimas
Biele - Baltinu
Biele co na Słońcu - Baltinu unt Saułes (pr-bł. *saul-, *saulē-/pr-sł. *sъlnь, *sъlnьce/ros. Солнце )
Bieleie - Bałkstu
Biele twarz - Baltinu weydu/skalbiju (pol. chełbać[15]) weydu
Bielidło - Baltis/balties/skarubas
Bielmo w oku - Baltis/balćio/akies baltimas
Bielone nici - Iżbaltinti siułay
Bielony wosk/płotno - Iżbaltintas waszkas/drobe
Bieluczki - Bałtulis/bałtinelis
Bierka - Liszka (?)
Bierki/gra - Zaysłas liszkomas (?)
Bierzmowanie - Sakramentas padrutinimo/Patepimas (pol. potępienie?) (we współczesnym liet. namaszczenie) szwintas sweykuiu nuog/W skupo
Bierzmuie - Padrutinu/patepu (pol. potępiam?)
Biją mię - Musza/płaka mani
Biję ćiemię - Twinksi momuo/smagienos (pol. smagać?)
Bije/kuie pienądze - Kału pinigus
Bije puls - 'Płasta' gisłos
Bije we drzwi - Kłombenu ing duris (drzwi)
Bije zegar - Musza adinikas (lit. Гадзіньнік)
Bije z dział do miasta - Szaudou puczkomis ing mieſtu/daużau murus (mur?)/Grauiu
Binda do zawiązania głowy/rany - Gałwaraysis/raystis zieyzdos
Binda/opuszczona kitayka/płótno ćienkie u wieńca/u obićia/u Ołtarza - Nometelis (pra-bł-sł. *domos/pra-sł. *dȏmъ/przejście "d" w "n") szilkinis (ros. шёлк)/drobinis (płócienny)/płonas iztiestas unt ałtoriaus (ołtarz) unt wayniko (wieniec) Biskup - Wiskupas (u Mażwidasa Biskupas)
Biśior - Drobe łabey płona
Biskupi - Wiskupiszkis/Wiskupo (u Mażwidasa Biskupiszkis/Biskupo)
Biskupstwo/biskupia władza/urząd/godność - Wiskupiste/waldźia (władza) Wiskupo (u Mażwidasa Biskupiste/Biskupo)
Biskupstwo/powiat duchowny/diecezya - Diecezya/ſalis nuog Wiskupo (u Mażwidasa Biskupo) waldźiama/priwezdźiama (?) (przywództwo/przewodnictwo?)
Bl
Blacha - Płostakie/ale we współczesnym żm. Blieka
Błąd - Kliedeimas/palikidamas/u Mażwidasa bludas? (występuje tylko w odmianie bludu)
Bladość - Iżbliszkimas
Blady - Iżbliszkis/iżbałys
Błagacz - Malditoias (lit. Малітва)
Błagam - Małdau (lit. Маліцца)
Blask - Swiesibe
Błazen - Szutas (ros. Шут)/iuokadaris
Błazeński - Szutingas/iuekingas
Blech (miejsce bielenia płótna) - Drobiabaltine/wieta (miejsce) kar drobi baltine
Blecharz - Drobiabaltis/drobi baltinus
Blednieie - Bałkstu/iżbliksztu
Blekoce - Burbu (?)/burbukłuoiu(?)/stenekliju/Zwegoiu/zwelgsiu
Bleywas (Biel ołowiana) - Krosiłas (?) (lit./ros. Краска?/ros. Краса?) łabay bałtas izsałos/melus wadinamas
Bliźniacy trzey - Triday
Bliźniak - Pusiadwinis/dwinapusis
Bliźnięta - Dwinay
Błogo - Szławu
Błogosławie komu - Szławu kam/szłowinu kam
Błogosławieństwo - Paszłowinimas/pałayma
Błogosławiony - Paszłowintas/pagirtas/szławus/u Kościuszki pablagasławija (może pablagasławijas? nie jestem pewien co do odmiany)
Błona w ciele zwierząt - Płene
Błona w oknie - Bałunka
Błoto - Purwas/ale w żm. także bliora (?)
Bluszcz - Ionośiaus żołe
Bluy (Ten kto wymiotuje) - Wemeias (pol. wymioty?)
Bluźnie - Piktay pries Diewu kałbu ([16])
Bluźnierca - Piktazodzius pries Diewu/piktazodźia/Nezodźia
Bluźnierstwo - Piktźodźiawimas pries Diewu
Błyska się - Zeybuoia (?) (pra-sł. *žegti/жегѫ/ros. жечь?)
Błyskawica - Zaybas (?) (jak wyżej)
Błyszczący się - Zibus (j.w.) skaystas
Błyszczy się - Bliżgu (?)/źibu (j.w.)/twasku
Bo
Bobek drzewo (Wawrzyn/Laur) - Lauras
Bobkowy wieniec - Waynikas iż łapu (kognat z pra-sł. *lopъ) (liść) medźio Lauro - dosłowne tłumaczenie: Wieniec z liści drzewa laurowego.
Bóbr - Bebrus
Boćian - Starkus/ale we współczesnym żm. Busils (lit. Бусел)[17]
Bochen chleba - Kliepas (przejście "ch" w "k")[18] Duona
Bochenek chleba - Kliepejis
Boday - Dieduok/Diewe duok
Bodę - Badau
Bóg - Diewas (Bałtycki Bóg stwórca)
Bogarodzica - Diewogimditoia
Bogini - Deywe
Bogoboynie - Su Diewo baymi/Diewabaymingay
Bogoboyność - Diewo bayme
Bogoboyny - Diewabijus/Diewabajmis
Bogomedlca - Diewomeldis
Bogomyślność - Diewamustibe (pol. myśleć?)/mustimas ape Diewu
Bogomyślny - Mustitoias szwintu daiktu
Boiarzyn (Bojar) - Baioras
Boiaźliwie - Su baymi/bayley/baykszciey/drebulingai
Boiaźliwy - Bayłus/krupus/bijusis
Boiaźń - Baynie/iżgustis/krupawimas/baylibe
Boie się - Bijausi/krupauiu/drebu/iżsigustu
Boiowy - Kareywingas (?) (lit. Крывічы?)
Borak (Ogórecznik?) - Boraka
Borg (Kredyt w sklepie) - Patikis/patikieimas pinigu aźu pirktus dayktus
Borguie - Patikiu pinigu pirkieiuy/aźu prekies pałaukiu
Boski - Diewiszkas/Diewingas
Bóstwo - Diewiste
Bót/bóty/trzewiki - Czebatay/we współczesnym liet. Batas/we współczesnym dzuk. Czewerykas (lit. Чаравік/pol. trzewik)
Boże uchoway - Diebiesaugay/Diebieganay
Boże drzewko - Diewemedis
Br
Braciszek - Brołelis
Bracki - Broliszkas
Bractwo - Broliste/draugie (pol. druh?)/sueyga
Brama - Miesto wartay/Broma (szukaj pod "Broma atwerta ing wiecznasti..." [19])
Brant srebra - Sidabras tikras/nemayszitas
Brat - Brolis
Bratanek/bratanka - Brołenas/Brołećia
Braterski - Broliszkas/broluy priderus
Bratersko/po bratersku - Broliszkay/brolingay
Braterstwo - Broliste
Bratoboyca - Brolaźudis/brolo użumuszeias
Brew - Bruwis
Brne/Brodze - Bredu
Bród - Brasta (?)
Broda - Barzda/Smakras
Broda koźia - Oszkas/oźio (dojście "k" w słowiańskich) [20] barzda
Brodaty/brodacz - Barzdotas/barzdzius
Brodze po wodźie - Brindu/bredźioiu/bradau
Brodzisty/bród maiący - Brostingas (?)
Bróg - Stirta (pol. sterta?)/kugis
Broie - Piktay darau (pol. darzę)/piktauiu - dosłowne tłumaczenie: źle czynię.
Broszka - we współczesnym dzuk. Broszkė
Browar - Braworas
Brukowany - Akmienimis (pol. kamienny)
Brukuie - Grindźiu kielu akmenimis
Brukselka (kapusta warzywna brukselska) - we współczesnym liet. Briuselio kopūstas
Brunatnieie - Burnatinuosi
Brunatno czynie - Burnotinu/darau burnotinu
Brunatny - Burnotinas
Bryka (powóz konny) - Wiłena (?)/riekże (pol. riksza odpada z racji, że słownik Szyrwida jest starszy niż ów pojazd) źiemes/aumo (?) (całość mało czytelna)
Brząkam na stronach - Skumbinu unt strunu
Brzeg morski - Krasztas mariu
Brzezina - Berźinas
Brzoza - Berżas
Brzozowy - Berzinis
Brzydki - Biaurus (pra-sł. *bridъkъ)/dargus
Brzydko - Biauriey/dargiey
Brzydzę się - Biaurinosi/ne kinćiu/piktinu sau
Brzydzenie - Biaurinimasis
Bu
Buda - Kletka (?) prekies
Budowanie - Padarine (?) (pol. darzyć?)/padaras namu (pol. dom/przejście "d" w "n")/namay pastatiti (pol. postawić?)/padariti iżkielimas namu
Budowniczy - Ażuweyzdetoias namudaristes pielies/seniu/miesto/Bażnićios
Budowniczego urząd - Prywayzda namudaristes/wałdźia unt daylidźiu/namu dayłe
Budownik - Daylide/namudaris/namudaritoias
Budowny dom - Iżdabinti namay
Buduię - Darau (pol. darzę)/statau/iżkielu/iżwedu namus
Budzę - Prikielu/pabudinu
Buk - Eskulas/ ale we współczesnym liet. Bukas
Bukłak - Pleszka (pol. flaszka) iż medźio
Buława - Buoźie (?)
Bulion - we współczesnym dzuk. Biliuonas
Burak (to samo co staropolski Borak ale w nowszej polszczyźnie?) - we współczesnym żm. Batwėnis (pol. boćwina/lit. Бацьвіньне)/barksztis/boruoks/baruoks/we współczesnym liet. paprastasis (pol. prosty, lit. па просту?) runkelis/burokas/we współczesnym dzuk. Bacwinis (pol. boćwina/lit. Бацьвіньне)
Burmistrz - Miestawaldis/miesto waldźiatoias
Burmistrzów namiestnik - Wietinikas miestawaldźio/unt bukłes miestawaldźio pastatitas
Burmistrzostwo - Miesto waldźia/miestawaldiste
Bursa - Wienowite (pol. jeden/pra-bł-sł. *eynos) giwenimo (pol. żywot/przejście "g" w "ż")/Bindras giwenimas
Bursztyn - Gintaras (Jantar - bałtyzm zapożyczony do słowiańskich)
Bursztynowy - Gintaro/gintarinis
Burza - Suiudinimas/susiutimas/oro/szturmas (germanizm ale czy na pewno zapożyczony z niemieckiego?) [21][22]/we współczesnym liet. są takie słowa z pra-bł-sł. jak Wetra/Perkunija (identyczna desakralizacja jak w pol. Piorun)
Burzę miasto - Suardau/sugurinu/pagrauiu miestu
Burzenie miasta - Suarazmas/pagrawimas miesto
Burzenie morza/nawalność - Suiudimas/siautimas mariu
Burzliwy - Wetringas/lutingas
Burzy się morze - Siaućia marios/werda/kunkałoiu
Burzy się piwo - Drumsćiasi ałus (pra-bł-sł. *alu/pra-sł. olъ/scs. olъ/ros. ол/sło. ol)
Burzyciel/zburzyciel - Suarditoias/pagrautoias miesto
Buyno - Augałotay/żełmeningay
By
Bytność rzeczy - Buytis/butibe/essibe/suncius/ćiaus/Bukłe
C
Ca
Całość - Cielibe
Cały - Ciełas
Car - Didis kunigaysztis
Carogród - Kanstantinamieste
Ce
Cebula - Suogunas (wedle http://www.thesaurus.flf.vu.lt Swogunas)/ale we współczesnym żm. Cėbolė/cėbolis/cėbūlis/we współczesnym dzuk. cibulis
Cech - Sueyga/draugie (pol. druh?)
Cedr - Cedras
Cedrowy - Cedrinis
Cegielnia - Plitnićia
Cegielnik - Plitinikas
Cegła - Plita (pol. płyta/w gwarze białostockiej - plita/sta-pol. plita[23])
Ceglany - Plitinis
Ceglasty - Rudas (od pol. rudy?)
Ceglarstwo - Draugie (?) rayśijtoju/suiemeiu
Celnicze mieysce - Wieta/namay muytiniko
Cenię (w znaczeniu handlowym) - Turgu (pol. targ/ros. торговля) darau
Censor ksiąg - Perzwalgitoias knigu
Cerkiew - Gudu (Gudas - Rusin, od Gotów?) bażnicia/we współczesnym liet. i żm. Cerkwė
Cesarski - Ciesoriszkas/Ciesoraus
Cesarstwo - Ciesoriste
Cesarz - Ciesorius
Cesarzowa - Ciesorienie
Cętka - Ceta
Cetnar - Szimtapundis/szimtas (pra-bł-sł. *śimta-) pundu
Cetnarowy - Sźimtupundinis
Cetno licho/gra - Ceta/lika
Cewka nići - szeiwa (?) (pol. szew?)
Ch
Chałupa - Kiźie (pol. chyża, rоs. хыжа, przejście "ch" w "k")
Chart - Kurtas (przejście "ch" w "k")
Chędożę (czyszczę?) - Apkuopiu/szweyćiu (możliwa sakralność w bałtyckiej rodzimej wierze?/święcić - czyścić?)/szłuoiu
Chędożenie - szweyteias
Chędożyciel - szweyteias
Chełpię się - Giriuosi (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa) (przejście "g" w "ż")
Chełpienie się - Girius
Chełpliwie - Girtimay
Chełpliwy - Girunas
Chętnie - Su nuoru/nuośirdźiey (pol. serce) - dosłowne tłumaczenie: z sercem (?)
Chętny - Gieranoris
Chleb pszenny - Duona kwietiene (lit. кветка?)
Chlebodawca - Gieradeia
Chłód - Wesa (pol. wiatr, lit. вецер)
Chłodnik (wtedy jako altana) - Pawietis (lit. Павець)
Chłodnikarz (rzemieślnik zajmujący się ozdabianiem, upiększaniem ogrodów poprzez urządzanie w nich chłodników, wirydarzy) - Pawietinikas
Chłodno - Wesu
Chłodny - Wesus/atauśis
Chłodzący - Wesinus
Chłodzę - Wesinu
Chłop - Mużykas (lit. мужык)
Chłopowicz - Mużykaytis
Chłopski - Mużikiszkas/mużiku
Chłopstwo - Mużiku sueyga/mużikiste
Chłosta - Płakte
Chlustam - Płaku
Choć/choćia - Acz
Chorągiew kościelna - Karuna (ukr. корогва?)
Chorągiew woienna - Kariozine (ukr. корогва?, pol. znak?)
Chorąży - Zinkłaniaszis kareywiu
Choroba - Liga/negałe/ale we współczesnym dzuk. kwaraba (lit. Хвароба)
Chowam - Laykau/pakopiu (pol. pokopię?)/izdemi/peniu/mitinu
Chropoce - Skrebiu (pol. skrobać)
Chrobor - Skrebeimas
Chronie sie - Łynkiuosi/saugasi/serguosi (pol. strzec)
Chropawo - Skraiudu/rupu/kraupu
Chropawy - Skriaudus/rupus/kraupus
Chropowaćieie - Skraudu/rupu tumpu
Chrost - Krumay (?)/kruminas (?) (przejście "ch" w "k"?)
Chrzan - Krienas (przejście "ch" w "k")
Chrzszcze - Kriksztiju
Chrzćićiel - Kriksztitojas
Chrzćilnica - Kriksztinićia
Chrzćiny - Kriksztinos
Chrześćianin - Krikśćionis
Chrześćiaństwo - Krikśćioniste
Chrzęstka - Krimzłe (przejście "ch" w "k"?)
Chrzęstkowaty - Krimzłetas
Chrzest - Kriksztas
Chustka - we współczesnym liet. nosinė (pol. nos)/serwetėlė
Chustka do nosa - Skarełe nosiesp
Chwała - Garbe (przestawka literowa) (pra-sł. *bergti/ros. беречь/береги)/giriu
Chwalca - Gireias/kuris giria - (ten) który chwali
Chwale co - Giriu (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa) (przejście "g" w "ż")/szłowinu
Chwalebny - Garbingas (przestawka literowa) (pra-sł. *bergti/ros. беречь/береги)
Chwaścieie - Ażużelu (pol. zioło)/stimbiuosi/ingstiebu/iszaugu
Chwaśćisty - Żolingas
Chwast - Żolininas/ we współczesnym żm. i liet. Piktżuolė/Piktżolė (lit. пустазельле) (Piktas - zły)
Chwieie się - Swerdu (?) (przejście "s" w "ch"?)/siurwoiu (?)
Chwiewanie - Swerdeimas (?)
Chytrość - Kitribe (przejście "ch" w "k")
Chytry - Wiłtawilis/kitrus
Ci
Ciąg w chodzeniu - Ilgibe (pol. długość)
Ciasto - Taszła (przejście "c/ć" w "t")
Cieciorka ptak - Tetirwa
Cieciorka iarzyna - Zirniay (pol. ziarno) wałakiszki
Cięciwa - Tetiwa
Cieczenie - Tekieimas
Ciekący - Tekus/kiauras
Cieke - Teku
Ciele - Telas
Cielećina - Teletina
Cielęcy - Teletinis
Cielna krowa - Telinga karwe
Ciemierzyca - Ciemerey/kilcibaras
Ciemność - Tumsibe/tumsa/patumses (ros. темнота)
Ciemny - Tumsus
Cienistość - Neszwaysibe (pol. nieświetlność)/newayskibe
Cienisty - Newayskus/Neszwaysus
Cienkusz piwny - Ałus (pra-bł-sł. *alu/pra-sł. olъ/scs. olъ/ros. ол/sło. ol) łetesnis
Ciennik - Ażudynkte nuog świesos/świesadynkte
Cierpkość - Kartibe (?)/aytribe
Cietrzew - Teterwinas
Ciosany kamień - Izkałtas (pol. kuty?) akmuo
Ciotczany - Tetułena/tetułenas
Ciotka po matce/po oycu - Tetułe/Cetułe
Cisawa farba - Rudas krosiłas (?) (lit./ros. Краска?/ros. Краса?)
Ciskacz - Metitoias (pol. miotacz?)
Cisnę - Metau (pol. miotam?)
Ciśnienie/rzucanie - Metimas (pol. miotanie?)
Cisza iest/ćiszeie wiatr - Lowes weias/metes oras/tiłus (?) oras
Ck
Ckliwo mi/cknimi się - Piksta mi sirdis (pol. serce/ros. сердце)
Cm
Ćmi się - Timsta
Cmyntarz - Szwintorius
Cn
Cnota - Gieribe (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa?)
Cnotliwie - Gieray (j.w.)
Cnotliwy - Gieras/suwisu żmogus
Co
Codźień - Kas diena
Codźienny - Kasdienis
Córka - Dukte (lit. дачка)
Cu
Cuchnę - Kwepiu piktay/smirdu
Cud - Zinkłas/praiowas/stebukłas
Cudotwórca boski - Zinkładeia/zinkładaris
Cudtworność - Zinkładariste prigimta
Cudowny - Praiowingas/żinkłingas/stebukłingas
Cudzoźiemieć - Swetimaźiemis
Cudzoźiemski - Swetimaszalis/iż swetur
Cudzy - Swetimas
Cug koni podwoyny - Dwayli
Cug wody - Wundenio wedimas
Cukier - Nindriu medus (pol. miód)
Cukruie - Ażudarau niudrios medum
Cw
Cwelich (prosta tkanina lniana) - Drobe (łuż. draby, mor. zdraby) rinktine
Ćwierć - Kietwierta dala
Ćwierćiowy - Kietwirtinis
Ćwierka świerszcz - Ziogas/cirszkia (?)/ćierśi (?) swirplis (?) (pol. świerszcz?/lit. свыркун?)
Ćwikła - Swikłas
Cy
Cyc u niewiast - Krutis (?) (lit. грудзі?)
Cyfra - Zime/O litera
Cygan - Cygonas
Cymbał - Sunkley/Cymbałas
Cyna - Cina
Cynamon - Ziewie medelo cynnamomo
Cyndał (sandał) - Medźias raudonas/bałtas Iz(?)dios
Cynek na kostce - Pinkiapunktis kaułelis
Cynobr - Cynabras
Cynobrowaty - Cynabro krośiłas (?) (lit./ros. Краска?/ros. Краса?) (farba)
Cynowy - Iż cinos/cininis
Cyprys - Cyprysas
Cyprysowy - Cyprysinis
Cyranka - Krikłe (pol. Krzyżówka?)
Cyrkiel - Apresztuwas (?) (pol. przestawiacz?)
Cyrkluie - Apskritinu/apskritu darau
Cytra - Instrumentas giesminiku (pra-bł. *geyd-/pra-sł. *gayati/ros. гаять)
Cytrysta - Citrazaydis/unt citros zaydźius
Cytr drzewo - Cytras
Cytrynowy - Cytrinis
Cytryn owoc (cytryna) - Abuolis (pra-bł-sł. *āˀbōl/pra-sł. *ablъko/lit. Яблык) (obelis - jabłoń)/wayſius cytrinis/we współczesnym żm. Cėtrėna
Cz
Cząbr ziele - Ciobray
Czaczko - Cecełes wayku
Czamlet (tkanina) - Rubas iż płauku (?) oszko (pol. kozi) Aśios
Czapka - Kiapure (ros. кепка)
Czapnik - Kiapurnikas
Czara - Cierka
Czarnoksięska nauka - Zinia iuodakniginiku
Czarnoksięski - Iuodakniginiku
Czarnoksiężnik - Iuodakniginikas
Czarowanie - Ciustay (pol. ciota?)/nuoday
Czarownica - Ciustinikie/nuodinikie
Czarowniczy - Ciustiniku
Czarownik - Ciustinikas/nuodinikas
Czart - Welinas (Weles - Słowiański Bóg zaświatów, magii, handlu, władca Nawi, Welinas - Bałtycki odpowiednik, zobacz cz. idi k velesu za moře - idź do diabła)/Piktas/u Mażwidasa Cziartas
Czartowski - Weliniszkas
Czaruie - Ciustiju
Czary - Ciustay/nuoday
Czas - Metas/we współczesnym żm. Cziesos/we współczesnym dzuk. Czėsas
Czasem - Kartays/nekadu (pol. niekiedy?)
Czaszka głowy - Kiauszas gałwos
Czći godny - Garbus (przestawka literowa) (pra-sł. *bergti/ros. беречь/береги)/garbingas
Czczę - Garbinu
Czczenie - Garbinimas
Czech - Ciekas
Czechrze/czochrze wełne - Karszu wiłnas/kiedenu
Czeczotka - Semenełe paukszte (pra-bł-sł. *put-/*pout-/pra-sł. *pъtákъ)
Czeladnik - Darbinikas (pol. drabina) iż śieyminos/śieymininis
Czeluść u pieca - Kakta piećiaus
Czepek - Ciepćius
Czerstwieie - Drutinuosi/stropstu/stropineymiu/gaywinuosi (pol. żywieje/przejście "g" w "ż"/sta-pol. czerstwy - świeży)
Czerstwię - Gaywinu
Czerstwość - Giwumas/gaywiste
Czerstwy - Gaywus
Czerstwienie - Gaywinimas
Czerwcowy - Kirmelu (?) (przejście "cz" w "k"?) menesio
Czerwiec - Kirmelu (?) menuo
Czerwienie - Rauduoninu (pol. rudy)
Czerwienie się - Raudanuoiu
Czerwonawy - Raudonakas
Czerwoność - Raudonibe/rauduonumas
Czerwony - Raudonas
Cześć - Garba
Częstuię - Gieray arba piktay peniu/girdźiu/prijmu (?) ku
Czosnek - Ćiesnakas
Czterdzieśći - Kieturios desimtis
Czterdzieśći kroć - Kieturios desimtis kartu
Czternaście - Kieturolika
Cztery - Kieturi (lit. чатыры)
Czterydniowy - Kieturiadienis
Cztery kroć - Kieturis kartus
Czwartek - Cietwiergas (lit. чацьвер)
Czwarty - Kietwiertas
Czworaki - Kietweriopas
Czworako - Kietwieriopay
Czwornasob - Kietwieriopay daugiesu
Czworogranisto - Kietwirtuotay
Czworogranisty - Kietwirtuotas
Czworogłowy - Kieturiagalwis
Czworonogi - Kieturiakuois
Czwororęki - Kieturiarunkis
Czworoszczepny - Kietwierey skałus
Czyniam - Darineiu ku (pol. darzyć)
Czynię co - Darau/weykiu
Czynię dość komu - Gana darau/inteykiu/atpildźiu
Czynienie - Darimas/padarimas
Czynsz - Ciżie (?)/dokłe
Czynszownik - Ciźinikas (?)/doklinikas
Czynszowy - Ciźinis (?)/doklinis
Czyście - Cistay/graźiey
Czyściec - Szweyćiunciu ugnis (pol. święty ogień)/Nupertine dusiu
Czyscowy - Szweystinis
Czystość powszechnie - Apszwasta (?)/apkuopa
Czystość cnota - Neiżagas/nepatepte/szweystibe
Czysty - Neiżagtas/ćistas
Czytam - Skaytau (pra-bł-sł. *(s)keit-/*(s)koit-/przejście "s" w "cz"/kognat z pol. czytać)[24]
Czytanie - Skaytimas/skaytitine
Czytelnik - Skaytitoias
Czytelno - Skaytitinay
Czytelny - Skaytitinas
D
Da
Dąb - Ażuołas (pol. zioła)
Dach przykryćie - Dunktis (przejście "ch" w "k")/Stogas (pol. stóg/lit./ros. стог/pra-sł. *stogъ - to co przykrywa)
Dachówka - Plitele dunktine
Daie - Duomi (?)
Dar - Dowana (?) (pol. dawać?)
Darmo/daremnie/próżno - Dowanay/tuśćiey
Daremny - Dowanas/dawoningas
Darn - Wałena su weiu iżrauta
Darowanie - Dowanoimas
Darowizna - Dowana/dowanotas dayktas
Daruie - Dowanoiu
Data - Diena kurioy łaksztas (?) ira raśitaś Wilnuy (?)
Dawca - Daweias/dutoias
Dawny - Senas/wetuszas (ros. ветош - wszystko stare)
De
Dębina - Ażuolinas
Dębowy - Ażuolinis
Dech tchnienie/duch - Kwapas/dwasas
Dekret - Dekretas
Dęty - Duśnias
Deszcz pada - Lija (pol. leje)
Deszcz - Lietus (pol. leje się/lać)
Dl
Dla tego - Delto/drinto/to del/todrin
Dłoń - Płasztaka/we współczesnym liet. także ranka/delnas
Dłoń spodnia - Dełnas
Długi - Iłgas (pra-bł-sł. *dilˀgas/zanik "d")
Długo - Iłgay
Długość - Ilgibe
Długowieczny - Iłgaumzis
Długowieczność - Iłgaumziste
Do
Dobroć - Gieribe (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa?)
Dobroczynność - Gieradeiste
Dobrodźiey - Gieradeia
Dobrodźieystwo - Gieradariste/gieradarimas
Dobrotliwość - Gieras noras
Dobry - Gieras
Dobywam miasta - Imu/gaunu miesta
Dochodze - Daeydineiu/Iszkunku
Docisnąć się - Dasispaust
Dodaie - Daduomi (?)
Doglądam - Priweyźdźiu (pol. wejzrzę?)
Dogrzewa mi słońce - Kaytina mi saułe
Doie - Melźiu (pra-bł-sł. *melźtei/pra-sł. *melzti/pol. mleko?)/łaydau karwes
Dokazuie czego - Padarau (?) ku
Dokładam czego - Pridemi (?) (pol. przykładać się?)
Dokonywam czego - Pabaygiu/gału darau/dadirbu
Doł - Duobe (?)
Dołkowaty - Duobetas (?)/dubus/kraupus
Dom - Namay (pra-bł-sł. *domos/pra-sł. *dȏmъ/przejście "d" w "n")
Domak (domator) - Namu kas namie gulis
Domek - Nameley
Domieszczam kogo/czego - Iłeydźiu ku swetimu kur/intikinu
Domostwo - Naministe
Domownik - Naminikas
Domowy - Naminiksztis
Donosze co - Nuneszu (?)
Dopiero - Dabar (pol. doba)/dabartel
Dopijam ostatka - Iżgieru (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa?) (jakaś sakralność?)
Dorabiam czego - Dadirbu/baygiu darbu (?)
Dorastam - Daugu (?)/uzaugu
Dościgam/dobiegam - Paweiu (od liet. Weias - wiatr?) ku
Doskakuie - Daszoku
Dostaie się piwo - Nu sistowi ałus/nuguła wiełes ałaus
Dostoieństwo/dignitarstwo/godność - Wiresnibe/użkielimas unt waldźios kokios
Doświadczam kogo - Meginu/dasitiriu (?)
Dosypiam/doiadam/dopijam/etc. - Miegmi/wałgau/gieriu iki soti rc.
Dowarzam - Dawerdu
Doważam - Dasweriu (?)
Dowód - Priseka (?) (pol. przysięga?)/parodimas
Dowodny - Dawiadamas dayktas/prisekimas
Dowodzę - Prisektinay parodźiu/priseku ku kami
Doyny statek (?) (mleko w kubeczku?) - Miłsztuwe (pra-bł-sł. *melźtei/pra-sł. *melzti/pol. mleko?)
Doyna krowa - Melźiama (pra-bł-sł. *melźtei/pra-sł. *melzti/pol. mleko?) karwe
Doyrze/dobrze widzę - Nuregiu/regiu świeśiey (pol. świeciście?)
Dozor/doglądanie - Priwayzda
Dozorca/doglądacz - Priweyzdetoias
Dozorny - Priwayzdus/priweydźius
Dozwalam czego komu - Perłeydźiu kam ku/duomi unt noro kam
Dr
Dranica - Drekstine (?)/płesztine łynta
Drapanie - Draskimas (?)
Drapie co/dre - Draskau/płeszau
Drapiestwo/drapież - Draskimas/płeśimas/nuopłeśia
Drapieżca - Draskitoias/płesitoias/draſtus
Drapieżność - Nuodreskis
Drasnąć kogoś - Ażudrekst/numaukt truputi kuno
Drobiazg - Maylus (pol. mały?)
Drot złoty/żelazny - Siułas iż auxo/iż giełaźies (przejście "g" w "ż")
Drozd - Strazdas (pra-bł-sł. *trozdós/pra-sł. *drozdъ) (przejście "t" w "d"/dojście "s")
Drożdże - Miełes/ale u Brücknera dragēs [25]
Druk - Iżspaudimas literu
Drukarnia - Iżspaustuwe raszto (pismo)/literu
Drukarz - Iżspaudeias literu/raszto
Drukuie - Iżspaudziu rasztu/knigas
Dryiakiew/sok przyprawny - Sunka unt waysto
Drużba - Wienawardis (pol. warta?)/byn drawardis
Drżący - Drebus
Drżę - Drebu
Drzemanie - Snaudimas (pol. sen)/snaudulis
Drzemie/napadł mię sen - Snaudźiu
Drżenie - Drebulis (?)/drebeimas (?)
Drzewce/drzewo - Medźias/kartis (?) iłga su ietim karioney wartoiama
Drzwi/weśćie - Duris/unga
Du
Duch/rozumna bez ciała rzecz - Dwasas/dwasia
Duchna (nocna czapka podbita puchem) - Naktine iż płuksnu kiapure
Duchowieństwo/stanu duchownego ludzie - Kunigu stono żmones/dwasingo giwenimo draugie/dwasingiste
Duchowny - Dwasingas/dwasiszkas
Dudek - Kukutis/ale we współczesnym żm. także dodotis
Dukam/trąbie w róg - Ragu trubiju
Duma - Giesme (pra-bł. *geyd-/pra-sł. *gayati/ros. гаять) kareywiu (pol. krew?)
Durszlak - Kosztuwis warinis/giełażinis (pol. żelazny) (przejście "g" w "ż")
Dusza/duch - Duśia
Duszący/Duszny - Smaugius/Troszkinus/później także Dusznas[26]
Duszkiem wypić - Wienu małku iżgiert
Dusznie/z dusze - Nuośirdźiey (pol. serce) - dosłowne tłumaczenie: z sercem (?)
Duszyczka - Dusziełe
Dw
Dwa/para - Du (?)
Dwa dni - Dwi dieni
Dwadzieścia - Dwi deśimti
Dwadzieścia kroć - Dwi deśimti kartu
Dwa funty - Du (?) funtu
Dwa kroć - Du kartu
Dwanaście - Dwilikia
Dwanaście kroć - Dwilikia kartu
Dwieście - Du śimtu
Dwieście kroć - Du śimtu kartu
Dwoiaki/dwoisty - Dweiopas/dweiokas
Dwoiako - Dweiopey/dweiokay
Dwoie/dziele na dwie częśći - Ing dwi dali skiriu/dweinu
Dwoistość - Dweiste
Dwór - Didżianame/senis/giwenimas didżiuniu/u Kościuszki Dwaras (?) (występuje w formie Dwarosie)
Dwór we wśi - Dwarćius
Dwudźiesty - Dwidesimtas
Dwusetny - Duśimtinis
Dy
Dychawica - Dusulis (?)
Dychawiczny - Dusulingas
Dyl - Łynta iłga/zomatine
Dylowanie - Zomatis/twora (pra-bł-sł. *twōr(ʔ)-/kognat z pol. twarz) iż łyntu
Dym - Dumay
Dymny - Dumays kwiepius
Dyscyplina którą się biczuią - Dirzeley kureys płakasi/riksztes/szniureley
Dyscyplina/biczowanie - Płakimasis/sawis paties płakimas
Dyszący - Dwasuoias
Dysze/dycham - Dwasuoiu/kwepuoiu
Dz
Dzban - Puodas su usamis/Zbonas (lit. Збан/pol. Dzban)/we współczesnym żm. Ozbuons
Dżdżawy/dżdżysty - Lietingas
Dziad/oycow abo matczyn oyćiec/dźiadek - Diedas
Dziadowski - Diedinis
Dźiał/rozdzielenie/podźiał - Daliimas/perskirimas
Dziczeie - Iżdikstu
Dźieci innych zwierząt - Waykay zweru
Dźiedźic - Tewiksztaytis (Tewas - ojciec/tata)/tewaynis
Dźiedźictwo - Tewiksztiste/tewayniste
Dźiedźiczę - Tewaynisty apturiu/paweldźiu
Dziedziczny - Tewiksztinis
Dźiegieć - Degutas
Dźieiow księgi - Knigas weykału/historios
Dźięka/dźiękowanie/dźiękczynienie - Dekos/Dekawoimas
Dźiękować - Dėkawoti (lit. Дзякаваць)
Dźiekuię - Dekawoiu (lit. Дзякую)/dalej także Dėkui (lit. Дзякуй)/we współczesnym liet. Dėkoju/we współczesnym liet. Acziu (lit. Ацю)
Dźielca - Daliwa (?)/delćius
Dźień - Diena/we współczesnym dzuk. dziena
Dźienny - Dieninis
Dźiesiątek żołnierzów - Deśimtetas
Dźiesiątnik - Deśimtinkas
Dźiesięcina - Deśimtine
Dźiesięć kroć - Deśimti kartu
Dźiewka/Panna - Ponna
Dźiewictwo/panieństwo - Mergiste/ponniste
Dźiewięć/dźiewięcioro - Dewini
Dźiewiętnaście - Dewiniolika
Dźiewierz (brat męża) - Dieweris
Dźieża/koryto do ciasta - Łowis/dieszka (?)
Dźiki - Dikas
Dźikość - Dikibe
Dziś - Sindienu
Dźisieyszy - Sios dienos
Dzwon - Warpas/Zwanas (lit. Звон)[27]
Dzwonek - Warpelis/Zwanelis
Dzwonię - Warpinu/Zwaniju
Dzwonić - we współczesnym dzuk. Zwanyti
Dzwonnica - Warpinićia/Zwaninićia (brak pewności co do odmiany)/we współczesnym żm. dzwuonīczė
Dzwonnik - Zwanininkas
E
(U Szyrwida brak wyrazów na "E")
Efekt - we współczesnym liet. Efektas
Egoizm - we współczesnym liet. Egoizmas
Egzamin - we współczesnym liet. Egzaminas
Ekonom - u Kościuszki Ekonomas (?) (występuje tylko w formie Ekonomay)
Ekonomia - we współczesnym liet. Ekonomika (lit. Эканоміка)
Ekran - we współczesnym liet. Ekranas
Eksport - we współczesnym liet. Eksportas
Elastyczny - we współczesnym liet. Elastingas/elastinis
Elegancja - we współczesnym liet. Būdas/maniera
Elektryczność - we współczesnym liet. Elektra/zaś w żm. Alektra
Element - we współczesnym liet. Elementas
Emerytura - we współczesnym liet. Pensija (lit. Пэнсія)
Emigracja - we współczesnym liet. Emigracija
Encyklopedia - we współczesnym liet. Enciklopedija/zaś w żm. Encikluopedėjė
Energia - we współczesnym liet. Energija/zaś w żm. Energėjė
Epidemia - we współczesnym liet. Epidemija
Epoka - we współczesnym liet. Epocha
Etyka - we współczesnym liet. Etika
Ewangelia - we współczesnym liet. Ewangelija
F
Fa
Fairka/piecyk ruchomy żelazny - Ugniawiete prakielama/piećielus giełaźinis (przejście "g" w "ż")
Fałduię - Paraukau/raukszłes darau
Fałszerz testamentow - Atmaynitoias testamento
Fałszerz monety - Manietos gadintoias
Fantami płacić - Ażumokieimas dayktays ne pinigays
Fantastyk - Nieku (pra-bł-sł. *neikas/pra-sł. *nikъto/*ničьto/pol. nikt/nic) musitoias
Fantastykuię - Niekus mustau/żiedźiu/waydinu waydus darau
Fantazya - Zinkładare/waydadare/galibe
Obraz na fantazyey - Waydas/zinkłas
Fara/Kościół farski - Baźnićia kuriosp priguli giwentoiey (przejście "g" w "ż") (Giwenimas - żyćie/żywot) kurios wietos (miejsce)
Farba - Krośiłas (?) (lit./ros. Краска?/ros. Краса?)/we współczesnym dzuk. Kwarba (lit. Хварба)
Farbuię - Nudażau/dażau/krosiju (?)
Fazyan/bażant - Teterwinas didisis
Fe
Ferezja (strój) - Iupa wirszutine/ale w współczesnym liet. Feriazė
Fi
Figa drzewo - Figa medźias
Figa owoc - Figa wayśius
Figa nie doyrzała - Figa ne iznokusi
Figa sucha - Figa sausa (pra-bł-sł. *saušas/pra-sł. *suxъ)
Figluie - Iuokiuosi/czmutawoiu (?) (brzmi słowiańsko ale skąd to?)
Figlarz - Szutas (ros. Шут)
Figowy - Figos
Filar - Stułpas (lit. Слуп/ros. Столб/ukr. Стовп)
Filary w koło maiący - Stułpus aplinkuy turinćios wiszkos (lit. Вышкі)
Fijołek - Fijołka
Fijołkowy - Fijołkinis
Fiuta (?) (daremny?) - Niekus (pra-bł-sł. *neikas/pra-sł. *nikъto/*ničьto/pol. nikt/nic)/niekadaris
Fl
Flak/flaki - Blekay (?)
Flaki kśiążki (?) - Kartaklis (?)
Flasza - Pleszka
Flaszka - Pleszkiełe
Flegma - Dregnumas kuno wunduoto
Fleytuch (tkanina lniana) - Suskutos iż drobes
Fo
Folwarczyk - Dwarćielus
Folwark - Dwarćius
Folwarkowy włodarz - Priweyzdetoias dwarćiaus
Fontana - Skirinia wundenine - dosłowne tłumaczenie: Wodna skrzynia [28]
Foremny - Indiewas (w Bogu?)/piłnas dayłes/su menu padaritas
Foremnie - Indieway/dayley
Forma na dzwon/działo - Forma
Forma do wybijania pieniędzy etc. - Zime iżspaudżiama unt pinigu rc.
Formaty (?) - Łaksztay (?)/kurie kunigamus (?) duostis
Formierstwo - Moksłas iźspaudimo źimiu/ir pawayzdu (?) unt tauriu/unt szauksztu
Formierz co obrazy na wosku/gipsie/etc. wybija - Izspaudeias/żiedźius/pawayzdu (?) unt waszko/mieło rc.
Formuła w prawie/w kontraktach - Suraszas zodźiu/kurieys kas sieka/azuraszo kam ku/testamentu daro (pol. darzyć) rc.
Fr
Frambuga (łuk) - Łankas (pol. łuk) iż muro/iż akmeniu (pol. kamienny) dungtis pusiałunkiey padaritas (pol. darzyć?)
Frant - Szutas/gierdinikas/bruzas
Frasunek - Sieławartas apmauda/nerimastis/tużba (srb-chr. tužba)/rupestis śirdes (pol. serce)
Fraucmer mieysce (pokoje dla dam dworskich) - Moteru giwenimas (pol. życie)/butas/mergu bukłas/mergawiete
Fraucmer/persony - Pasekieiu pułkas
Fręzla (Muchra, Frędzel?) - Makray/rubu ir kitu redikłu/kutay/maknos
Frezja - we współczesnym liet. Frezija
Fryszt/wytchnienie zmowne w potyczce - Atilsis nuog kurawimo iż sukakio abieiu szalu/palauba ne iłga nuog kariones
Fu
Fuguię - Poźiju/iżpoźiju/pozius darau
Fundator - Azugulditoias/padaritoias pilies/miesto rc.
Funt - Waszkas/funtas
Funtowy - Waszko metu turis/funtu swerius
Furman - Weżtoias/wezeias (pol. wozić?)
Futro - Odos źweru/pamuszałas
Futrowanie ścian drzewiane - Apmusimas/padingimas/aprindimas łyntomis śienu (pol. ściana)/indarimas sienosna łyntu
Futruię (wylepiam gliną, gipsem etc.) - Apkału/apimuszu/padingiu sienas łyntełemis/marmuru/akmenimis rc.
G
Ga
Gać - Pagrindimas (ros. Гряда) kiela raysty
Gacę - Grindźiu kielu raysty
Gachowanie (Prowadzenie rozpustnego życia, uczestniczenie w nocnych hulankach) - Naktinis siautimas
Gachuię/po nocy chodzę szaleiąc - Nakti siaućiu/daużausi
Gadam - Kałbu (pol. chełbać/przejście "k" w "ch")[29]
Gadacz - Kałbetoias
Gadźina - Iduyźiemasłunka
Gagatek - Akmuo iuodas - dosłowne tłumaczenie: Czarny kamień
Galas - Żuolinas (pol. zielny?) gumbas (pol. gęba)/we współczesnym liet. galas
Gaię sąd - Azusakau/tiekau tiesos darimu
Gałąź - Szaka (pol. sęk/lit./ros./ukr. Сук/pr-wsch-sł. сѫкъ/pra-sł. *sǫkъ)
Gałązka - Szakiałe (ros. Сучок)
Galban drzewko - Medelis Syrios - dosłowne tłumaczenie - Syryjskie drzewko.
Galbanowy sok - Sunka medelo syrios
Galę piłę (rzucam piłkę?) - Paduomi (pol. podaję) piliny
Galę (podsuwam) co komu - Pademi kam
Gałęźisty - Szakotas
Ganek - Wiszkos (lit. Вышкі)
Gardło - Gierkłe/gurklis
Garb - Kupra (?) (przejście "k" w "g"/przejście "p" w "b"/przestawka literowa?)
Garbaty - Kuprotas/kupris
Garbarz - Odinikas/kaźiemekas
Garbię się - Susiłynkiu/kuprinuosi
Garbuię - Nuszutinu płaukus odu
Garniec/miara - Puodas/miera
Gąśię - Zusitis (przejście "z" w "g")
Gąsienica - Kirmełe/pukine/zoline
Gasnę - Gistu
Gąsior - Zusinas (przejście "z" w "g")
Gaszę - Giesu
Gay (lasek) - Goius
Gayda/duda - Didinikas/dudelnikas
Gd
Gdaczę - Kudokiu (przejście "k" w "g"?)
Gdakańie - Kudokimas
Gdy - Kad/kadu
Ge
Gęba - Burna (błg. бърна)
Gęga gęś - Kagiana/Kagaguoia zusis
Gęś - Zusis (przejście "z" w "g")
Gęśi - Zusinis
Gęśćieie - Sutirsztu/tirsztu tumpu/sukietu
Gęstość - Tirsztibe (?) (lit. Таўшчыня?)
Gęsty - Tirsztas (?)
Gi
Giermak (ubiór męski kroju węgierskiego) - Iermekas (?)
Gies/gżenie (?) - Giloimas (?) pekaus
Gl
Gładki - Iżtrintas/głuodas
Gładzę - Iżtrinu/głodinu/szweyćiu (kolejna sakralność?)
Gładzenie - Iżtrinimas/głuodinimas
Glanc - Swideimas (pol. światło)
Głancowny - Swidus
Glancuie - Swidunti darau/swidinu
Głaskanie - Głostimas
Głaszcze - Głostau
Głębokość - Gilibe/giłuma (?)
Głęboki - Giłus
Głęboko - Giliey
Gleyt (list żelazny) - Łaksztas (?) (pol. liść?) nuog wiresniu duotas/del apginimo nuog prieśiniko (pol. przeciwnik?)
Glista - Kirmełes (?)
Głodny iestem bardzo - Baduoiu łabay/badu mirsztu (pol. umierać)
Głóg - Erszkietis/we współczesnym żm. Goduobė (?)
Głoszę/rozgłaszam - Gierdenu/naśinu
Głowa - Gałwa
Głowacz/wielkogłowy - Didźiagalwis/galwius
Głowiasty - Galwingas
Główka/główeczka - Gałwełe
Główka czosnku/cebule - Gałwełe/skiltis
Głownia gaszona - Nuodeklis azugiesis
Głownia żarzysta - Nuodeklis degus (pra-bł-sł. *degtei/pra-sł. *žegti/sta-pol. żec/przejście "d" w "ż")
Głównie - Galwingay
Główny - Galwingas
Głowy bolenie - Gałwos sopulis
Głupi - Durnas (pol. durny/lit. дурны)/padukis/paswaygis
Głupiec - Durnius/padukielis/paswaygielis
Głupie - Durnay/padukusiey/paswaygusiey
Głupiomowność - Durna kałba ([30])
Głupiomowny - Durna kalbis
Głupstwo - Durnibe/padukimas/paswaygimas
Głuszec - Tetirwinas kurtinis
Gm
Gmach - Senis/pałoćius
Gn
Gniazdo - Lizdas (pra-bł-sł. *nisdá, przejście "n" w "l")
Gnida (?) - Glinda
Gniew - Rustibe/ale we współczesnym żm. zlastis (pol. złość)
Gnieżdze się - Lizdu darau/kłoiu
Go
Godło - Zinkłas/łemimas/nuołayma
Godnie - Wertay (lit. Варты/pol. wartość?)
Godność - Wertibe
Godny - Wertas
Gody - Swodba (pol. Swadźba/lit. Свадзьба/st-lit./ros. Свадьба)
Godowy - Swodbinis
Goduię/na weselu iestem - Swodboy esmi/swodbauiu
Goduię/gody sprawuię - Swodbu redau
Godzę się na co - Paderu (?) (pol. podaruję?) unt to/susisymi/inderu/indarus/patogus esmi
Godzina - Wałunda (Ale)/we współczesnym żm. i późniejszych tekstach i słownikach już jako Adīna/Adina/Adyna (lit. Гадзіна)
Godzinny - Wałundinis/per wałandu essus/Adininis
Gołąb - Karwelis - dosłowne tłumaczenie: Krówka/mała krowa (Gołąb karmi młode mlekiem jak krowa - stąd nazwa[31])
Gołąbiątko - Karwełaytis
Gołębi - Karwelinis
Gołębica - Karwelićia/patełe karwela
Golębieniec - Karwelinićia
Goleń - Błauzda (?) (cz. Bérec?)
Gołocę - Apdraszka/apipłeszau
Gołota/nie ośiadły - Neturelis/nuogius (pra-bł-sł. *nōˀgas/pol. nagi)/grinius
Gołowąs/młodzik - Iaunikaytis/bebarzdis (pol. bez brody)
Goły - Plinas/grinas/nuogas
Gomółka (ser?) - Surelis apwałus - dosłowne tłumaczenie: Serowa powłoka (?)
Gonię - Weiu (od liet. Weias - wiatr?)
Gonitwa - Waione/waioiamasis zaysłas
Gonta - Skindelus/we współczesnym liet. gontas/we współczesnym żm. guonts/guonta
Gontowy - Skindelinis/we współczesnym liet. gontinis
Góra - Kałnas (pra-bł-sł. *kalˀnas/możliwy kognat z pol. czółno)
Gorączke mam - Karsćioiu/turiu karſztiny/degu (liet. degti - palić od pra-bł-sł. *degtei/pra-sł. *žegti/sta-pol. żec/przejście "d" w "ż") karścieys
Gorczyca - Garswicia
Gorę (płonę) - Degu/liepsnuoiu
Gorliwość - Degimas
Górny - Kalningas/auksztay essus
Gorzałka - Ariełka (lit. Гарэлка)
Górzyste mieysce - Kałnotas
Gorzki - Kartus (?) (przejście "g" w "k"?)
Gorzkne - Karstu (?)
Gorzkość - Kartibe (?)
Gość - Swecias (pol. święty?)/żeńsko - Wieśnia
Gościnne - Mokiestis nuog stoweimo padwarioy (pol. dwór?)
Gościnny człowiek - Swiećius milis (pol. miły?)/prijmus (pol. przyjemny?)
Gospoda - Padwaria (pol. pod dworem)
Gospodarz co goście przyimuie - Padwarnikas
Gospodarz w swym domu - Menusis (pol. miesiąc?) ape namu (pol. dom) priwayzdu/naminikas
Gospodarski - Naminikinis/naminiko sunus/dukte rc.
Gospodarski/do gospodarstwa należący - Priwaydosp namu prigulis/nami kszistep priderus
Gospodarstwo - Naministe/nuomonia/protas aplink namu
Gospodyni w swym domu - Naminikie
Gospodyni/co goście przyimuie - Padwarnikie
Gotowanie - Gaminimas/pririnkimas/priredimas (pol. przyrządzać?)/dabinimas
Gotowo - Sugaminta/pririnkta/priredita
Gotowy - Pririnktas/prireditas iżreditas
Gotuię - Dabinu/priredau/surinku
Goźdź (Gwóźdź) - Winis/we współczesnym żm. Cweks (lit. Цьвік)/we współczesnym dzuk. Cwekas
Goździec - Susiwelimas płauku
Goździk - Ziedas karuninis (pol. koronny?)/we współczesnym liet. Gwazdikas (lit. Гвазьдзік)
Gr
Grab (Nie mam pojęcia co to znaczy, w łacinie "Acer album".) - Skrobłas (pol. skrobać?)
Grabie - Greblis
Grabię śiano/słomę/etc. - Grebiu
Graca ogrodnicza - Grebłelis giełaźinis (przejście "g" w "ż") darźiniku
Grad - Łeday (pol. lód)
Gradowy - Łedinis
Gramatyk - Gramatikas
Granat - Giełumbe burnatina (pol. brunatny?) arba melina (niebieski)
Granica - Siena (aluzja do ściany jako granicy?)/rubozius (lit. Рубеж)/gałas/krasztas
Graniczę - Sienu darau/rubeźioiu
Granicznik - Rubeżitoias
Graniczny - Rubeżinis/sieninis
Grążę się - Grimstu (?)/skistu
Grecki - Grakiszkas
Greczyn - Grakas
Gręda (trucht koński) - Riśćia (lit. Рысь/ros. рысь/ристать/scs. ристати)
Grele (kręgle) - Kołay kriegliey
Grób - Raksztis/grabas
Grobowy - Raksztinis/grabinis
Groch - Zirniey (pol. ziarno?)
Groch prażony - Zirniey sproginti (przejście "g" w "ż")
Gród - Biławiete/tiesawiete baioru
Grodź/ogrodzenie - Twora (pra-bł-sł. *twōr(ʔ)-/kognat z pol. twarz)
Grodze - Tweriu
Grodzki - Baiorinis rasztinikas sudas
Grom - Grausmas/graudulis (?)
Gromada - Kruwa/minia/daugielis (pol. dużo/przejście "g" w "ż")
Gromie kogo - Graudenu ku/baru
Gromie nieprzyjaciela - Graudenu neprietelu
Gromnica - Zwakie (?) grauduline
Gromnica/święto - Szwinte grauduline
Gromowy - Graudulinis
Grosz - Graśin
Groźba - Grumzda (?)/grumzdimas
Grożę - Grumzdźiu
Groźno - Grumzdźiey/grumzstinay
Groźny - Grumzdus
- Grubo - Miąszo (pol. mięso?)/storay
Grubo (po prostu) - Mużikiszkay (lit. Мужык)/kiemiszkay
- Grubość - Miąszość/Drutis/g. drućio/storumas
Grubość (prostackość/grubiańskość) - Mużikiste/kiemiste
- Gruby - Miąszu/drutas
Gruby/Grubijan. (grubiański/prostacki) - Mużikiszkas/kiemiszkas/netikielis/nerugielis/pas kiełmu augis pełenius/nełymtas
Gruca (z niemieckiego kasza) - Gruce
Grucha gołąb - Brukuoia karwelis
Gruczoły - Gumbas/Norikaulis
Gruczołowaty - Gumbuotas/norikaułotas
Gruda - Gruodas
Grudniowy - Gruodinis
Grudzień - Gruodis
Gruntownie - Twirtay (pra-bł-sł. *twōr(ʔ)-/pol. twardy)/drutay
Gruntowność/stałość - Twirtibe
Gruntowny - Twirtas/stipras
Gruszka drzewo - Gruśia dula (pra-sł. *kъdulja)
Gruszka owoc - Dula
Gruzem nabijam - Gruntays (?) pamuszu asłu
Gruzowaty - piłnas gruntu/gruntuotas
Gruzowy/do gruzu należący - Gruntinis
Gruzłowaty - Gruntuotas
Gryczak/gryska - Duona kwietiene iż miłtu łetesniu
Gryf - Gryfas
Gryszpan - Krosiłas (?) (lit./ros. Краска?/ros. Краса?)/żalas warinis
Gryz - Miłtay (mąka) łeti kwieciu
Gryzę - Krimtu/grauźiu
Gryzę się sam w sobie - Krimtuosi pats sawimp/skrodżia śirdi (ros. сердце) man prieiauta/piktibe koki
Grządka w ogrodźie ziół - Eźia (pol. miedza/lit. мяжа/ros. межа) (też - miedza rozgraniczająca pola uprawne) darzo
Grzanka - Dźiowiene (?) (pra-bł-sł. *eynos?)/riekiełe (?) (pol. ręka?) duonos dźiowintos (pol. dziewięć?)
Grzbiećisty - Nugaruotas/płaćios (pol. płuca?) nugaros
Grzebię w piasku/gmerzę - Krapsztau żiemi/kasu/kasineiu nagays
Grzebielucha - Krekzde/urwine/urwosa giwenunti (pol. żyjący)
Grzebień - Szukos (pol. sęk/lit./ros./ukr. Сук/pr-wsch-sł. сѫкъ/pra-sł. *sǫkъ)
Grzebień u kura spodni/podgardłek - Pagurkłe
Grzech - Nuodeme/nusideimas/prastoimas/kaltibe/ale we współczesnym żm. Grieks/we współczesnym dzuk. Griekas
Grzech powszedni - Nusideimas kasdieninis/kaltibe atłeystina/prazunga maźiesne
Grzech śmiertelny - Nusideimas mirtinis
Grzmi - Graudźia
Grzyb - Gribas
Grzywna - Sidabro kiekas funtu
- Brak pewności czy to na pewno po bałtolitewsku z racji, że po łacinie było jedynie "Vide". [32] [33]
Gu
Gumno - Kłuonas (lit. Клуня)
Gunia (strój górali karpackich) - Gunełe
Guz - Pukszłe/papauszkas/gumbas (pol. gęba)
Guźik - Pugwićia/mazgielis/apskritas/ale we współczesnym żm. Guziks/we współczesnym dzuk. Guzikas
Gw
Gwiazda - Zwayzde (lit. Звязда)
Gwiazda iutrzenka - Zwayzde Auszros (Auszra/Auszrine - Bałtycka Bogini Jutrzenki/Zorzy porannej, narzeczona Gwiazdy Porannej)
Gwiazda wieczorna - Zwayzde wakarine (Wakarine - Bałtycka Bogini gwiazdy wieczornej) (pra-bł-sł. *wekeras/pol. wieczór)/u Mażwidasa Zwayzde weczierine (nie jestem pewien co do odmiany/występuje tylko w formie Paweczieres - po wieczorze)
Gwiazdarz - Zwayżdinikas
Gwizdanie - Swiłpuoimas (?) (lit. Сьвістаць?/сіпець?)
Gwiżdzę - Swiłpuoiu (?)
Gz
Gżegżółka/kukułka - Gieguze/we współczesnym żm. kukūżė (ros. кукушка)
Gzemsy - Karunos (?) muro/periuostuwes/iuostos muro
H
Ha
Halabart - Kirwis (lit. Крывічы?) dalginis
Halabartnik - Kirwelnikas kieno pas is stowas
Hałun (Ałun) - Kwosas (pol. kwas)
Hałunisty - Kwosingas
Hałunowaty - Kwositas
Harfa - Arfa
Harfista - Zadeias unt Arfos
Hart - Ażugrudimas (pol. grudzień/gruda?/Bycie zahartowanym od zimnych mrozów tegoż miesiąca?)
Hartuię - Grudinu/grudziu
Hasło - Zinkłas karioney del paźintes sawu ir neprietelu
He
Herb - Zinkłas/źime karalistes/baioristes
Herbowy - Gieminines/wienoźimis
Herold - Pasiuntinis/ape sundaru kałbus
Heroldska laska - Łazda pasiuntinio
Herst - Pirmas (pol. pierwszy/ros. первый) piktadaris/kurstitoias/maysztinikas
Hetman polny - Kariawedis maźiesnes waldźios
Hetmanię - Kariu wedu/wałdau
Hetmanienie - Kariowedimas/waldźioimas
Hetmaństwo - Kario wediste/kario waldźia
Hi
Hidzę co komu (brzydzę?) - Pikdźiu kam ku/pikinu/darau supiktai/supiki pakrutinu
Hidzę kogo - Nopiktu kam darau/nopkiśdinu
Hijacynt kwiat y perła - Hiacintas źiedas ir źimciugas (lit. Жэмчуг)
Historyk - Historios raśitoias/Historiuraśis
Ho
Hołd - Dokłe (lit. Дзякла)[34]/donis (pol. danina)
Hołdownik - Dokinikas/doninikas
Hołdowny - Doninis/doklinis
Hołduię komu - Doni kam moku/dokły duomi
Horda Tatarska - Sueyga/wisotine Totoriu
Hoyne częstowanie - Skalsi/gausi/apstinga puota/girte (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa) (przejście "g" w "ż")
Hu
Huczy sowa - Aysuota pełeda/apuokas (pol. puchacz/przejście "ch" w "k")
Huk/hukanie - Sniekieimas/niukieimas/trunksmas/dundeimas (pol. dudnienie)
Hukam - Nukiu/dundu
Humerał - Dungałas unt pećiu wilkiamas terp rubu kunigu
Hurmem - Upu/kruwu/pułku (?)
Huta śklana - Stiklinićia (ros. стекло/pra-sł. *stьklo)
Hutnik - Stiklinikas
I
Ia
Ia - Asz (pra-sł. аzъ/błg. Аз/sło. jaz)/aśieyn
Iabłecznik - Kruśinis (pol. okruch/okruszek)
Iabłko - Abuolis (pra-bł-sł. *āˀbōl/pra-sł. *ablъko/ros. Яблоко/lit. Яблык/przestawka literowa)
Iabłoń - Obelis
Iachanie - Waźiawimas (pol. woźić)
Iadam - Dażnay (często) eimi (pol. jem)/walgineiu
Iadę - Waźiuoiu
Iadę na koniu - Ioiu (pol. iść?/jechać?)
Iadę na woźie - Waźiuoiu
Iadę w łodźi/etc. - Weżuosi ełdiju/iriuosi persikielu per wundeni
Iadę/ieżdżę na koniu - Iodau unt ko
Iagnię - Gieras (pra-bł-sł. *girˀtei/pra-sł. žьrti/pol. żerca/żertwa?)/gierelis
Iagoda - Uuoga (pra-bł-sł. *óʔgaʔ/ros. Ягода)
Iaię (Jajo) - Pautas (pra-bł-sł. *put-/*pout-/pra-sł. *pъtákъ)
Iaiecznica - Pautine
Iak/dziwuiąc się - Kaypo? (ros. Как)
Iak bardzo - Kayp abay
Iakoby - Kayp butu
Iaki - Koksay/kokias
Iako - Kaypo/kayp
Iakoby - Ne/ut: ne zerkołas (ros. Зеркало) źiba (?) (pra-sł. *žegti/жегѫ/ros. жечь?)
Iakokolwiek - Kaypgi/koktaygi/tiktay/koktay/norint
Iakoś - Kayp butu
Iakość - Kokibe/kayp ira but iuodu/bałtu rc.
Iałmużna - Elmużna
Iałowica (młoda krowa niemająca jeszcze potomstwa) - Berźdine/berzdźia/telićia
Iałowiec - Eglis (pra-bł-sł. *edli-?/pol. jodła?/pra-sł.jьgъla?/pol. jagła?)
Iałowcowy - Eglinis
Ianczarowie - Kariaunikay Turku
Ianowcowy - Nupinta wirwe/retis iż sparto żołes
Iarząbek - Ierube
Iarzębina - Siermukśnis (pra-bł-sł. *kermuṣ-/*śermuṣ-/srb-chr. srȉjemuša/sło. srę̑mša/crȉjemuša/čremsa/scs. чрѣмошь/ros. черёмуха/pol. czeremcha)
Iarzyna - Iaway warpu neturi/kayp zirney/pupos/łyśiey
Iarzyna ogrodna - Wirałas darzo zolu
Iaskinia - Oła/łindine/duobe (pol. dół?) gili
Iaskółcze ziele - Akiu (pol. oko/lit. вока itp.) zołe/krekzdine
Iasno - Swiesiey/atwiromis/rayszkiey/ayszkiey
Iaśnieie - Zibu (?) (pra-sł. *žegti/жегѫ/ros. жечь?)/świećiuosi/swidu/twasku
Iasność - Swiesibe/zibeimas/świesa
Iaspid (jaspis) kamień - we współczesnym liet. Jaspis (u Szyrwida brak tłumaczenia mimo występowania tego słowa)
Iata - Taworas (pol. tabor)
Iatki (miejsce, gdzie w średniowieczu sprzedawano mięso z uboju) - Mesinikas (pol. mięso)
Iawnie - Zinomis/regietinay/poakim/atwiray (pol. otwarty)
Iawny - Zinamas/ayszkus/regimas/atwiras
Iawor - Klawas (ros. Клён)/we współczesnym liet. jowaras/klewas
Iawor cudzoźiemski - Klawas swetimos szalies
Iaz (zapora/tama) - Twora upey (rzeka) del zuwu (ryba) gaudimo
Iazda - Raytininkay/raytis/joijmas (?)
Iaźwiec/borsuk - Eżis (pol. jeż) swetimos szalies
Id
Idę - Eymi (?)
Idę pieszo - Eymi pescias/pesciomis
Bibliografia
Słownik K. Szyrwida Katechizm M. Mażwidasa Konstytucja 3 maja Żmudzka wikipedia Bałtolitewska wikipedia Odezwa Tadeusza Kościuszki Thesaurus Słoŭnik Słownik Krystiana Gottlieba Mielcke Słowniczek dzukijsko-bałtolitewskiSłownik etymologiczny j. polskiego A. Brücknera