Język ludżorycki
| język ludżorycki λυγιορικες τωλα | |
|---|---|
| Typologia: | fleksyjny, mianownikowo-biernikowy |
| Utworzenie: | Emil (w 2024) |
| Cel utworzenia: | język Hadżalu |
| Liczba użytkowników (faktyczna) | 1 |
| Sposoby zapisu: | byrnaweldo, greka |
| Klasyfikacja: | w Hadżalu:
|
| Kody | |
| Conlanger–1 | ludż. |
| Conlanger–3 | had.ludż.em |
| Lista conlangów | |
|
Zobacz też słownik tego języka. |
Język ludżorycki (ludż. λυγιορικες τωλα /lid͡ʒɔˈrit͡ʃɛs ˈtula/), czasem też język sadaryński (ludż. σαδαρινες τωλα /sadaˈriɲɛs ˈtula/) – jeden z języków Hadżalu, używany w Sadarynie jako jeden z dwóch języków urzędowych, rodzimy język regionu Ludżorycji. Ponoć Netflix jest w tym języku.
Język ten jest pisany pismem zwanym byrnaweldo, na komputerze zaś wykorzystuje się alfabet grecki.
Historia
Ludżorycki należy do języków sujlkiewskich, a dalej do karmoleckich. Jego historie wygodnie dzieli się na trzy lub cztery okresy:
- Protoludżorycki – pojawiają się pierwsze, pojedyncze zapisy (głównie inskrypcje wejściowe i nagrobki), według których można odnieść wrażenie, że zaszła już zmiana *Cw, *Cj → *Cl i zmiękczenie spółgłosek, niemniej nadal był to język zbliżony do swojego przodka;
- Staroludżorycki – zaczyna się rozwijać byrnaweldo (βυρναυελδού) – pismo ludżoryckie. To w tym okresie spisano zasady kolosyzmu oraz najstarsze prawa zwyczajowe. W tym czasie zaczyna się monoftongizacja wszystkich dyftongów prócz *au oraz redukcja po akcencie, natomiast gramatycznie zanika celownik i przedrostek aspektu dokonanego zmienia się w augment. Później byrnaweldo ulega stabilizacji, zaś *h zanika, powodując powstanie nowych zbitek spółgłoskowych, dyftongów i długich samogłosek;
- Współczesny ludżorycki – rozpoczęty wraz z wydaniem epopei Księga Dobra (Σενιας Ἡμδα). Ruchomy akcent zostaje zastąpiony paroksytonicznym i zanika miękkie ļ. Później zanika też całkowicie iloczas oraz dźwięk y, uproszczeniu ulega też deklinacja, z drugiej strony zaś utrwala się dwuosobowość czasownika, co umożliwia też powstanie antypasywu.
Niektórzy wyróżniają też okres średnioludżorycki.
Ponieważ pismo jest dość archaiczne i wiele zmian nie zostało nań przedstawionych, dużą rolę w odkrywaniu fonetyki odbywają badania gwar, rymów w poezji (np. w ten sposób można odkryć, kiedy mniej więcej ai przeszło w ē), zapożyczenia do innych języków z różnych okresów oraz rekonstrukcja wewnętrzna. Dużo łatwiej wygląda przy tym badanie gramatyki, gdyż wraz z rozwojem języka deklinacja uległa uproszczeniu, za to bardziej rozbudowana stawała się koniugacja, nie mniej i w niej zaobserwowano pewną utratę elementów archaicznych. Do badania staroludżoryckiego najczęściej wykorzystuje się teksty związane z kolosyzmem, gdyż są one wyjątkowo konsekwentne, dokładne i prawdopodobnie na nich oparto język Księgi Dobra, która ostatecznie zadecydowała o literackiej formie ludżoryckiego.
Do momentu wydania epopei ludżorycki cechował się pewną niekonsekwencją literacką – pisarze lubili wplatywać do tekstów formy gwarowe (czy to fonetyczne, czy gramatyczne). Po jej wydaniu skrybowie zaczęli naśladować język tego dzieła, co spowodowało de facto standaryzacje ludżoryckiego. Jednak mimo to jeszcze wtedy doszło do tzw. wojny o palatalizację.
Najbliższym krewnym jest język hodaszympski (hodašěmps tola, ludż. ὁδαχημπες τωλα), zagrożony wyginięciem. Podobieństwa widać chociażby na słowach ϊσνες i liznes "stać", τιρσιεκ i crsijěk "zapach" czy γαίκη oraz gači "ojciec".
Fonologia
Samogłoski
Ludżorycki posiada prosty system pięciu samogłosek /a/ /ɛ/ /i/ /ɔ/ oraz /u/. Współcześnie nie występuje zjawisko iloczasu, aczkolwiek akcentowane samogłoski są wymawiane lekko dłużej.
| Przednie | Tylne | |
|---|---|---|
| Wysokie | i <ι, η, υ, υί> | u <ω> |
| Średnie | ɛ <ε, εί, αί> | ɔ <ο, ού> |
| Niskie | a <α> | |
Dyftongi
W ludżoryckim istnieją też dyftongi. Wszystkie są zakończone na [ɪ̯] lub [ʊ̯], a najpopularniejszym dyftongiem jest /aʊ̯/.
| Zakończone na /ɪ̯/ | Zakończone na /ʊ̯/ |
|---|---|
| uɪ̯ <ωι> | iʊ̯ <ηυ> |
| ɛɪ̯ <έι> | ɛʊ̯ <έυ> |
| ɔɪ̯ <όι> | ɔʊ̯ <όυ> |
| aɪ̯ <άι> | aʊ̯ <αυ> |
Spółgłoski
System spółgłosek też nie jest zbytnio rozbudowany. Istnieją jednak spółgłoski palatalizowane oraz kontrast /n/ z /ŋ/.
| Wargowe | Przedniojęzykowe | Podniebienne | Welarne | Gardłowe | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | m <μ> | n <ν> | ɲ <νι> | ŋ <γ> | ||
| Zwarte | bezdźwięczne | p <π> | t <τ> | t͡ʃ <κι> | k <κ> | ʔ <psili> |
| dźwięczne | b <β> | d <δ> | d͡ʒ <γι> | g <γ> | ||
| Szczelinowe | f <φ> | s <σ ς> | ʃ <χι> | x <χ> | h <dasja> | |
| Drżące, półsamogłoski | w~ʋ <υ> | r <ρ> | j <ι> | |||
| Boczne | l <λ> | |||||
Spółgłoska /h/, która występuje tylko przed samogłoską, jest zapisywana za pomocą dasji nad samogłoską (ἁ). Jeżeli w nagłosie absolutnym występuje zaś zwarcie krtaniowe (które zanika w innych sytuacjach), zapisane jest za pomocą psili (ἀ).
Spółgłoska /w/ posiada allofon [ʋ] na początku słowa, nie występuje jednak u wszystkich mówców.
Spółgłoski /ɲ t͡ʃ d͡ʒ ʃ/ nigdy nie występują na końcu wyrazu - ulegają wtedy depalatalizacji. Przed samogłoskami ε ει ευ η ι jota służąca do miękczenia jest pomijana, co czasem może prowadzić do niejasności (/kɛ/ czy /t͡ʃɛ/?).
Dźwięk /ŋ/ występuje tylko przed /k/, /g/ oraz /x/ oraz w końcówce aorystu –ούγγ, wymawianej /ɔŋ/ . Nie ma rozróżnienia między /n/ oraz /ŋ/ wzdłuż pasa Ἁλμαφωπς – Κυρσο – Γαμμιγα (Halmafōps – Kyrso – Gammiga), gdzie występuje asymilacja [n] przed welarnymi, a aoryst ma formę /ɔn/.
W dialektach istnieje dużo więcej dźwięków. W zasadzie wszystkie mają dodatkowe spółgłoski /t͡ɕ/ /d͡ʑ/ /ɕ/ powstałe w wyniku drugiej palatalizacji, częste jest także /ð/ powstałe z /d/ przed historycznymi ι υ (ale nie η).
Akcent
Akcent pada na przedostatnią sylabę.
Gramatyka
Rzeczownik
Rzeczownik jest odmienny i odmienia się przez rodzaje: męski, żeński i nijaki, trzy przypadki: mianownik, dopełniacz(-celownik) i biernik oraz liczby: pojedynczą i mnogą. Wyróżnia się pięć deklinacji, powiązanych z rodzajem: I i II są męskie, IV i V żeńskie, a III nijaki (jest jednak kilka wyjątków od tej zasady).
| I (m) | II (m) | V (ż) | IV (ż) | III (n) | |
|---|---|---|---|---|---|
| NOM. SG. | -α /a/ | -Ø | -α /a/ | -η /i/ | -Ø |
| GEN. SG. | -άις /aɪ̯s/ | -ας /as/ | -αίς /ɛs/ | -ης /is/ | -ις /is/ |
| ACC. SG. | -αδ /ad/ | -αί /ɛ/ | -ακ /ak/ | -ηκ /ik/ | -ι /i/ |
| NOM. PL. | -αδαυ /adaʊ̯/ | -αυ /aʊ̯/ | -(ι)ού /ɔ/ | ||
| GEN. PL. | -αδαυς /adaʊ̯s/ | -αυς /aʊ̯s/ | -(ι)ούς /os/ | ||
| ACC. PL. | -αδαί /adɛ/ | -άι /aɪ̯/ | -(ι)ούκ /ɔk/ | ||
Przymiotniki
Do budowy przymiotników wykorzystuje się różne morfemy, najczęstsze to: -εσ-, -αυν-, -ε(γ)-, -οκ-, -ωισ-. Przymiotnik, tak jak rzeczownik, odmienia się.
| męski | nijaki | żeński | |
|---|---|---|---|
| NOM. SG. | -Ø | -α /a/ | |
| GEN. SG. | -ας /as/ | -ις /is/ | -ας /as/ |
| ACC. SG. | -αί /ɛ/ | -ι /i/ | -ακ /ak/ |
| NOM. PL. | -αυ /aʊ̯/ | -(ι)ού /ɔ/ | |
| GEN. PL. | -αυς /aʊ̯s/ | -(ι)ούς /ɔs/ | |
| ACC. PL. | -άι /aɪ̯/ | -ιυ /ji/ | |
Czasowniki
W ludżoryckim czasownik jest bardzo rozwiniętą kategorią mowy i odmienia się przez:
- 3 osoby – pierwsza, druga oraz trzecia. Bardzo grzecznościowe zaimki drugiej osoby typu βανσαυπα przyjmują czasowniki formy trzeciej osoby. W odmianie odróżnia się my inkluzywne od my ekskluzywnego;
- 2 liczby – pojedyncza i mnoga;
- czasownik ludżorycki jest dwuosobowy – odmienia się nie tylko przez podmiot, ale i dopełnienie bliższe. Z tego drugiego zwolnionych jest kilka czasowników oraz czasowniki nieprzechodnie;
- w większości końcówki dopełnienia bliższego są aglutynacyjne i doklejają się na koniec czasownika, są wspólne dla wszystkich koniugacyj. Ewentualnie rozbieżności są podane przy konkretnych odmianach;
- 5 czasów – teraźniejszy, przeszły niedokonany (imperfekt), przeszły dokonany (perfekt), aoryst, przyszły;
- 5 trybów – oznajmujący, rozkazujący, łączący, przypuszczający i nieświadka;
- stronę czynną, bierną i antybierną.
Aby móc w pełni odmienić czasownik, potrzebne są formy: bezokolicznika, II osoby l. pojedynczej czasu teraźniejszego oraz III osoby l. pojedynczej czasu przeszłego niedokonanego. Wynika to z tego, że forma czasu teraźniejszego, a także aorystu, na ogół jest zredukowana.
Omówienie kategorii gramatycznych
Czasy
Jak już było wspomniane, ludżorycki posiada pięć czasów gramatycznych. Używa się ich następująco:
- czas teraźniejszy – używa się go do czynności regularnie powtarzających się lub trwających tu i teraz. Użycie go w kontekście przyszłym jest bardzo archaiczne;
- czas imperfekt – zwany też czasem przeszłym niedokonanym, jednak prócz czynności z przeszłości, które nie wiadomo czy się ukończyły, może też wyrażać bardzo odległe, obecnie nierealne plany na przyszłość (np. φωποιαιορχτούκ ἱγανιούκ "będę produkował pługi" – na razie nie zapowiada się nic a nic, żebym to robił). W podstawowej funkcji przyjmuje augment, ale nie robi tego w znaczeniu przyszłym (jak w podanym przykładzie);
- czas perfekt – czas przeszły dokonany, wyraża czynności dokonane, których efekt jest odczuwany w obecnej sytuacji. Zawsze przyjmuje augment;
- czas aoryst – wyraża czynności historyczne. Wbrew pozorom, nie zawsze musi oznaczać czynności dokonane, lepszą nazwą dlań byłby więc czas historyczny. Bardzo powszechny w narracji, nie posiada augmentu;
- czas przyszły – wyraża czynności przyszłe, o ile są realne lub prawdziwe.
Augment (Νέιδαρόις)
W czasie perfekt oraz imperfekt czasownik wydłuża się o dodatkową samogłoskę w nagłosie, zwaną augmentem (ludż. νέιδαρόις). Forma tego morfemu to ἐ–. Pochodzi on od dawnego morfemu aspektu dokonanego, który z czasem wyewoluował w znacznik czasu przeszłego. Augment nie pojawia się w aoryście, a także w imperfekcie w znaczeniu przyszłym.
Koniugacja I
Czasowniki tej grupy charakteryzują się bezokolicznikiem –ις lub –ες. W formach II osoby na ogół zachodzi apofonia ε → ο, ι → υ oraz podobne.
| Osoba | ja | ty, Ty | on, ona, ono Pan, Pani |
my ex. | my in. | wy, Wy | oni, one Panowie, Państwo | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tryb oznajmujący | Teraźniejszy | –αί /ɛ/ | –υ(γ) /i/ | –Ø | –ιν /in/ | –ωλ /ul/ | –Ø (–ατ) | –είρ /ɛr/ |
| Imperfekt | –αιορ /ajɔr/ | –υγορ /igɔr/ | –ορ /ɔr/ | –ινορ /inɔr/ | –ωλορ /ulɔr/ | –ατορ /atɔr/ | –είρορ /ɛrɔr/ | |
| Perfekt | –αια /aja/ | –υγα /iga/ | –α /a/ | –ινα /ina/ | –ωλα /ula/ | –ατα /ata/ | –είρα /ɛra/ | |
| Aoryst | –είν /ɛn/ | –ούγγ /ɔŋ/ | –εν /ɛn/ | –ιυν /jin/ | –ιλν /iln/ | –υν /in/ | –ιρν /irn/ | |
| Przyszły | –αίμεί /ɛmɛ/ | –υμεί /imɛ/ | –μεί /mɛ/ | –ινμεί /inmɛ/ | –ωλμεί /ulmɛ/ | –αμεί /amɛ/ | –είρμεί /ɛrmɛ/ | |
| Łączący | Teraźniejszy | –αίτι /ɛti/ | –υτι /iti/ | –τι /ti/ | –ντι /nti/ | –ωλτι /ulti/ | –ατι /ati/ | –είρτι /ɛrti/ |
| Imperfekt | –αίτίορ /ɛtijɔr/ | –υτίορ /itijɔr/ | –τίορ /tijɔr/ | –ιντίορ /intijɔr/ | –ωλτίορ /ultijɔr/ | –ατίορ /atijɔr/ | –είρτίορ /ɛrtijɔr/ | |
| Perfekt | –αίτία /ɛtija/ | –υτία /itija/ | –τία /tija/ | –ιντία /intija/ | –ωλτία /ultija/ | –ατία /atija/ | –είρτία /ɛrtija/ | |
| Aoryst | –είνωρ /ɛnur/ | –ούγγωρ /ɔŋgur/ | –ενωρ /ɛnur/ | –ιυνωρ /jinur/ | –ιλνωρ /ilnur/ | –υνωρ /inur/ | –ιρνωρ /irnur/ | |
| Przyszły | –αίτιμεί /ɛtimɛ/ | –υτιμεί /itimɛ/ | –τιμεί /timɛ/ | –ντιμεί /ntimɛ/ | –ωλτιμεί /ultimɛ/ | –ατιμεί /atimɛ/ | –είρτιμεί /ɛrtimɛ/ | |
| Tryb rozkazujący | brak | –Ø | –ι /i/ | –ινι /ini/ | –ωϊ /uji/ | –Ø | –είρι /ɛri/ | |
| Formy nieosobowe | Bezokolicznik | Imiesłów czynny pozytywny | Imiesłów czynny negatywny | Imiesłów bierny teraźniejszy | Imiesłów bierny przeszły | Forma potencjalna | Gerundium | |
| –ις/–ες | –όυ | –α | –ην | –ορτ | –υ | –εν (III k.) | ||
Koniugacja II
Czasowniki tej grupy charakteryzują się bezokolicznikiem –υς lub rzadko –ος. Brak tu apofonii typowej dla I koniugacji.
" oznacza brak palatalizacji przed samogłoską przednią.
| Osoba | ja | ty, Ty | on, ona, ono Pan, Pani |
my ex. | my in. | wy, Wy | oni, one Panowie, Państwo | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tryb oznajmujący | Teraźniejszy | –"εί /ɛ/ | –υ(γ) /i/ | –Ø | –υν /in/ | –ωλ /ul/ | –Ø (–οτ) | –"είρ /ɛr/ |
| Imperfekt | –οιορ /ɔjɔr/ | –υγορ /igɔr/ | –ορ /ɔr/ | –υνορ /inɔr/ | –ωλορ /ulɔr/ | –οτορ /ɔtɔr/ | –"είρορ /ɛrɔr/ | |
| Perfekt | –οια /ɔja/ | –υγα /iga/ | –α /a/ | –υνα /ina/ | –ωλα /ula/ | –οτα /ɔta/ | –"είρα /ɛra/ | |
| Aoryst | –ων /un/ | –ούγγ /ɔŋ/ | –εν /ɛn/ | –ιυν /jin/ | –υλν /iln/ | –υν /in/ | –υρν /irn/ | |
| Przyszły | –"είμεί /ɛmɛ/ | –υμεί /imɛ/ | –μεί /mɛ/ | –υνμεί /inmɛ/ | –ωλμεί /ulmɛ/ | –ομεί /ɔmɛ/ | –"είρμεί /ɛrmɛ/ | |
| Łączący | Teraźniejszy | –"είτι /ɛti/ | –υτι /iti/ | –τι /ti/ | –ντι /nti/ | –ωλτι /ulti/ | –οτι /ɔti/ | –"είρτι /ɛrti/ |
| Imperfekt | –"είτίορ /ɛtijɔr/ | –υτίορ /itijɔr/ | –τίορ /tijɔr/ | –ιντίορ /intijɔr/ | –ωλτίορ /ultijɔr/ | –οτίορ /ɔtijɔr/ | –"είρτίορ /ɛrtijɔr/ | |
| Perfekt | –"είτία /ɛtija/ | –υτία /itija/ | –τία /tija/ | –ιντία /intija/ | –ωλτία /ultija/ | –οτία /ɔtija/ | –"είρτία /ɛrtija/ | |
| Aoryst | –ωνωρ /unur/ | –ούγγωρ /ɔŋgur/ | –ενωρ /ɛnur/ | –ιυνωρ /jinur/ | –υλνωρ /ilnur/ | –υνωρ /inur/ | –υρνωρ /irnur/ | |
| Przyszły | –"είτιμεί /ɛtimɛ/ | –υτιμεί /itimɛ/ | –τιμεί /timɛ/ | –ντιμεί /ntimɛ/ | –ωλτιμεί /ultimɛ/ | –οτιμεί /ɔtimɛ/ | –"είρτιμεί /ɛrtimɛ/ | |
| Tryb rozkazujący | brak | –Ø | –ι /i/ | –υνι /ini/ | –ωϊ /uji/ | –Ø | –"είρι /ɛri/ | |
| Formy nieosobowe | Bezokolicznik | Imiesłów czynny pozytywny | Imiesłów czynny negatywny | Imiesłów bierny teraźniejszy | Imiesłów bierny przeszły | Forma potencjalna | Gerundium | |
| –υς/–ος | –όυ | –α | –ων | –ορτ | –υ | –ον (III k.) | ||
Koniugacja III
Koniugacja ta charakteryzuje się końcówkami -αίς, -είς, -ις, -υίς i odmiana jest dość nieregularna.
| Osoba | ja | ty, Ty | on, ona, ono Pan, Pani |
my ex. | my in. | wy, Wy | oni, one Panowie, Państwo | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tryb oznajmujący | Teraźniejszy | –Vιαί /jɛ/ | –Vιυ(γ) /ji/ | –V | –Vν /n/ | –Vιωλ /jul/ | –Vι /j/ (–Vιατ) | –Vιείρ /jɛr/ |
| Imperfekt | –Vιαιορ /jajɔr/ | –Vιυγορ /jigɔr/ | –Vιορ /jɔr/ | –Vνορ /nɔr/ | –Vιωλορ /julɔr/ | –Vιατορ /jatɔr/ | –Vιείρορ /jɛrɔr/ | |
| Perfekt | –Vιαια /jaja/ | –Vιυγα /jiga/ | –Vια /ja/ | –Vνα /na/ | –Vιωλα /jula/ | –Vιατα /jata/ | –Vιείρα /jɛra/ | |
| Aoryst | –Vιείν /jɛn/ | –Vιούγγ /jɔŋ/ | –Vιεν /jɛn/ | –Vιυν /jin/ | –Vλν /ln/ | –Vιυν /jin/ | –Vρν /rn/ | |
| Przyszły | –Vιαίμεί /jɛmɛ/ | –Vιυμεί /jimɛ/ | –Vμεί /mɛ/ | –Vνμεί /nmɛ/ | –Vιωλμεί /julmɛ/ | –Vιαμεί /jamɛ/ | –Vιείρμεί /jɛrmɛ/ | |
| Łączący | Teraźniejszy | –Vιαίτι /jɛti/ | –Vιυτι /jiti/ | –Vτι /ti/ | –Vντι /nti/ | –Vιωλτι /julti/ | –Vιατι /jati/ | –Vιείρτι /jɛrti/ |
| Imperfekt | –Vιαίτίορ /jɛtijɔr/ | –Vιυτίορ /jitijɔr/ | –Vτίορ /tijɔr/ | –Vντίορ /ntijɔr/ | –Vιωλτίορ /jultijɔr/ | –Vιατίορ /jatijɔr/ | –Vιείρτίορ /jɛrtijɔr/ | |
| Perfekt | –Vιαίτία /jɛtija/ | –Vιυτία /jitija/ | –Vτία /tija/ | –Vντία /ntija/ | –Vιωλτία /jultija/ | –Vιατία /jatija/ | –Vιείρτία /jɛrtija/ | |
| Aoryst | –Vιείνωρ /jɛnur/ | –Vιούγγωρ /jɔŋgur/ | –Vιενωρ /jɛnur/ | –Vιυνωρ /jinur/ | –Vλνωρ /lnur/ | –Vιυνωρ /jinur/ | –Vρνωρ /rnur/ | |
| Przyszły | –Vιαίτιμεί /jɛtimɛ/ | –Vιυτιμεί /jitimɛ/ | –Vτιμεί /timɛ/ | –Vντιμεί /ntimɛ/ | –Vιωλτιμεί /jultimɛ/ | –Vιατιμεί /jatimɛ/ | –Vιείρτιμεί /jɛrtimɛ/ | |
| Tryb rozkazujący | brak | –V | –Vϊ /ji/ | –Vϊνι /jini/ | –Vιωϊ /juji/ | –V | –Vιείρι /jɛri/ | |
| Formy nieosobowe | Bezokolicznik | Imiesłów czynny pozytywny | Imiesłów czynny negatywny | Imiesłów bierny teraźniejszy | Imiesłów bierny przeszły | Forma potencjalna | Gerundium | |
| –Vς | –Vιόυ | –Vια | –Vιην | –Vιορτ | –Vιυ | –Vιεν (III k.) | ||
Dopełnienie bliższe
W stronie czynnej, prawie wszystkie czasowniki przechodnie, prócz odmiany przez osobę podmiotu, mają także oznaczone dopełnienie bliższe. Dokonuje się tego za pomocą aglutynacji:
| Osoba | ja (περ) | ty (ὑπ) Ty (μαυπ) |
on (χετα) Pan (βανσαυπα) |
ona (χετη) Pani (βανολδη) |
ono (χετ) | my ex. (λας) | my in. (υολ) | wy (κιερ) Wy (μακιερ) |
oni (χεταδαυ) Panowie (βανσαυπαδαυ) |
one (χετού) Panie, Państwo (βανολδού) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Przyrostek | –δ /d/ | –ι /j/ | –χταδ /xtad/ –ιχταδ /ixtad/ |
–χτηκ /xtik/ –ιχτηκ /ixtik/ |
–χτι /xti/ –ιχτι /ixti/ |
–κ /k/ | –αμν /amn/ –μν /mn/ |
–γυς /gis/ | –χταδαυ /xtadaʊ̯/ –ιχταδαυ /ixtadaʊ̯/ |
–χτούκ /xtɔk/ –ιχτούκ /ixtɔk/ |
Końcówki trzeciej osoby rozszerzone o /i/ pojawiają się po zbitkach spółgłoskowych, mających co najmniej dwie spółgłoski.
Końcówka dopełnienia drugiej osoby –ι przybiera formy:
- –ι /j/ po samogłoskach. Dźwięk αί ulega transformacji do έι;
- –ι /j/ w miejsce końcowego –λ;
- nie pojawia się po spółgłoskach i dyftongach, ale wszystkie końcówki wtedy przybierają pełne formy, np. –υγ oraz –ατ.
Końcówka –αμν redukuje się do –μν po samogłoskach.
Z wyjątkiem końcówki –ι i –αμν, przed końcówkami dopełnienia końcówki podmiotu usuwają z siebie końcową zwartą, np. –ατ + –δ → –αδ.
Przykład użycia: ἐμεσλαιαχταδ "umyłem go".
Usunięcie tych końcówek z czasowników przechodnich tworzy stronę antybierną.
Negacja
Negacja jest tworzona za pomocą czasownika posiłkowego υολτ (bez formy bezokolicznika, odmiana według II koniugacji) oraz imiesłowu czynnego negatywnego. Przykłady:
- ταδλυ "jesz" → υολτυ ταδλα "nie jesz";
- ἐγιούκορ "mówił" → ἐυολτορ γιούκα "nie mówił".
Przysłówki
Przysłówki tworzy się od przymiotników i na ogół przybierają końcówkę –ι, –ε lub –οχ.
Zaimki
| ja | ty | Ty | Pan | Pani | on | ona | ono | my ex. | my in. | wy | Wy | Panowie | Panie, Państwo | oni | one | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| NOM. | περ /ˈpɛr/ | ὑπ /ˈhyp/ | μαυπ /ˈmaʊ̯p/ | βανσαυπα /banˈsaʊ̯pa/ | βανολδη /baˈnɔldi/ | χετα /ˈʃɛta/ | χετη /ˈʃɛti/ | χετ /ˈʃɛt/ | λας /ˈlas/ | υολ /ˈwɔl/ | κιερ /ˈkjɛr/ | μακιερ /ˈmakjɛr/ | βανσαυπαδαυ /bansaʊ̯ˈpadaʊ̯/ | βανολδού /baˈnɔldɔ/ | χεταδαυ /ʃɛˈtadaʊ̯/ | χετού /ˈʃɛtɔ/ |
| GEN. | δως /ˈdus/ | ιες /ˈjɛs/ | μαιες /ˈmajɛs/ | βανσαυπάις /banˈsaʊ̯paɪ̯s/ | βανολδης /baˈnɔldis/ | χετάις /ˈʃɛtaɪ̯s/ | χετης /ˈʃɛtis/ | χετις /ˈʃɛtis/ | κοπις /ˈkɔpis/ | ἁμνις /ˈhamɲis/ | γυσες /ˈgisɛs/ | μαγυσες /maˈgisɛs/ | βανσαυπαδαυς /bansaʊ̯ˈpadaʊ̯s/ | βανολδούς /baˈnɔldɔs/ | χεταδαυς /ʃɛˈtadaʊ̯s/ | χετούς /ˈʃɛtɔs/ |
| ACC. | δυ /ˈdi/ | ϊ /ˈji/ | μαϊ /ˈmaji/ | βανσαυπαδ /banˈsaʊ̯pad/ | βανολδηκ /baˈnɔldik/ | χεταδ /ˈʃɛtad/ | χετηκ /ˈʃɛtik/ | χετι /ˈʃɛti/ | κοπ /ˈkɔp/ | ἁμν /ˈhamn/ | γυς /ˈgis/ | μαγυς /ˈmagis/ | βανσαυπαδαί /bansaʊ̯ˈpadɛ/ | βανολδούκ /baˈnɔldɔk/ | χεταδαί /ʃɛˈtadɛ/ | χετούκ /ˈʃɛtɔk/ |
Zaimki βανσαυπαδαυ, χεταδαυ są używane tylko do grup rodzaju męskiego, gdzie indziej używa się zaimków βανολδού oraz χετού.
Liczebniki
W ludżoryckim stosuje się system dwunastkowy oraz czasem dziesiętny.
| Główny | Porządkowy | |
|---|---|---|
| 1 | ὑλ /ˈhil/ | χηγγ /ˈʃiŋg/ |
| 2 | πως /ˈpus/ | πωσε(γ) /ˈpusɛ/ |
| 3 | κετ /ˈt͡ʃɛt/ | κετε(γ) /ˈt͡ʃɛtɛ/ |
| 4 | υας /ˈwas/ | υασε(γ) /ˈwasɛ/ |
| 5 | μοραυν /ˈmɔraʊ̯n/ | μοραυνε(γ) /mɔˈraʊ̯ɲɛ/ |
| 6 | τιεσαυν /ˈtjɛsaʊ̯n/ | τιεσαυνε(γ) /tjɛˈsaʊ̯ɲɛ/ |
| 7 | χαρκαυν /ˈxarkaʊ̯n/ | χαρκαυνε(γ) /xarˈkaʊ̯ɲɛ/ |
| 8 | ἀνταυν /ˈantaʊ̯n/ | ἀνταυνε(γ) /anˈtaʊ̯ɲɛ/ |
| 9 | γελβαυν /ˈd͡ʒɛlbaʊ̯n/ | γελβαυνε(γ) /d͡ʒɛlˈbaʊ̯ɲɛ/ |
| 10 | δοραυν /ˈdɔraʊ̯n/ | δοραυνε(γ) /dɔˈraʊ̯ɲɛ/ |
| 11 | ιοκαυν /ˈjɔkaʊ̯n/ | ιοκαυνε(γ) /jɔˈkaʊ̯ɲɛ/ |
| 12 | δλομαυν /ˈdlɔmaʊ̯n/ | δλομαυν(γ) /dlɔˈmaʊ̯ɲɛ/ |
Spółgłoska γ jest dodawana przy odmianie liczebników porządkowych.
Zapis
Byrnaweldo
Główny rodzaj pisma wykorzystywany do zapisu ludżoryckiego. Jest to alfabet posiadający współcześnie 25 znaków i trzy znaki diakrytyczne, które odpowiadają greckim psili, dasji oraz dierezie. Charakterystyczna jest dla niego pozioma kreska – dart (δαρτ) – występująca pod literami. Współcześnie zapisuje się go od lewej do prawej, chociaż historycznie dominował bustrofedon.
| Wymowa | Byrnaweldo – znak | Nazwa litery | Greka | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| /b/ | 
|
βούς | β | Czasem pisana bez "haka" po prawej stronie. |
| /l/ | 
|
λειες | λ | — |
| /r/ | 
|
ἰροχ | ρ | — |
| /t/ | 
|
ταϊν | τ | — |
| /i/ | 
|
υαρκ | υ | — |
| /w/ | ||||
| /m/ | 
|
μαρ | μ | — |
| /g/ | 
|
γαίλδ | γ | — |
| /d͡ʒ/ | Przed literami ἰνγελ i na ogół ἐλσα oraz ἠμλα | |||
|
γείλδ | γι | — | |
| /s/ | 
|
σηρμ | σ | — |
| /i/ | 
|
ἰνγελ | ι | — |
| /j/ | ||||
| /n/ | 
|
ναλδη | ν | — |
| /ɲ/ | Przed literami ἰνγελ i na ogół ἐλσα oraz ἠμλα | |||
|
νιαλδη | νι | — | |
| /d/ | 
|
δωγγ | δ | — |
| /f/ | 
|
φωρη | φ | — |
| /x/ | 
|
χωμπα | χ | — |
| /ʃ/ | Przed literami ἰνγελ i na ogół ἐλσα oraz ἠμλα | |||
|
χημπα | χι | — | |
| /a/ | 
|
ἀίγορ | α | — |
| /u/ | 
|
ὠμσα | ω | — |
| /i/ | 
|
ἠμλα | η | — |
| /ɛ/ | 
|
ἐλσα | ε | — |
| /ɔ/ | 
|
ὀλδη | ο | — |
| /p/ | 
|
πιελ | π | — |
| /k/ | 
|
κολδια | κ | — |
| /t͡ʃ/ | Przed literami ἰνγελ i na ogół ἐλσα oraz ἠμλα | |||
|
κιολδια | κι | — | |
| /ŋ/ | 
|
καναγείλδ | γ | — |
Litera współcześnie nieużywana
Do okolic wydania Księgi Dobra istniała też dodatkowa litera ιειες znacząca fonem /ʎ/, który też był zaznaczony literą λειες przed samogłoskami historycznie przednimi (identycznie jak zaznacza się palatalizacje innych spółgłosek). Ponieważ do tego czasu fonem ten znikł w większości dialektów, w tym dialekcie autora epopei, wkrótce zastąpiono ją literą ἰνγελ oraz zmieniono zapis wszystkich liter λειες znaczących /ʎ/. Literę ιειες jednak nadal można spotkać w niektórych nazwiskach, głównie arystokratycznych, oraz w zapisie dialektów.
| Wymowa | Byrnaweldo – znak | Nazwa litery | Greka | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| /ʎ/ | 
|
ιειες, λιειες | ι, (λι) | Tylko w niektórych nazwiskach i zapisie dialektów. |
Alfabet grecki
Do zapisu ludżoryckiego na komputerze używa się alfabetu greckiego:
Α Β Γ Δ Ε Η Ι Κ Λ Μ Ν Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ω
Litery Ζ, Θ, Ξ, Ψ nie są używane w ludżoryckim.
Trzeba mieć na uwadze, że pismo to często nie jest fonetyczne – jeden dźwięk może być zapisany na kilka sposobów, a czasem określona litera lub zbitka może oznaczać różne dźwięki np. αι /aɪ̯/ oraz /ɛ/. Wynika to z chęci jak najdokładniejszego oddania byrnawelda. Do rozwiązania kilku takich problemów powstały znaki diakrytyczne:
- dasja (῾) – oznacza głoskę /h/ występującą przed samogłoską, np. ἱγαν. W rodzimych wyrazach występuje tylko na początku wyrazów, ale w zapożyczeniach pojawić może się także do oznaczania /h/ interwokalicznego;
- psili (᾿) – oznacza głoskę /ʔ/ występującą przed samogłoską, np. ἀτακη. Występuje tylko na początku wyrazu - można go traktować więc jako oznaczenie zerowego nagłosu (zwarcie krtaniowe nie pojawia się w innych pozycjach);
- diereza (¨) – występuje tylko nad ι υ i oznacza wtedy odpowiednio /ji/ oraz /wi/. Kontrastuje to z tymi znakami bez dierezy, które po samogłoskach są czytane jako /ɪ̯/ oraz /ʊ̯/ lub tworzą dwuznak. Litery ϊ ϋ występują też w nagłosie, by także zapisać /ji/ oraz /wi/;
- akut (´) – nie jest obowiązkowy i rzadko się go stawia. Umieszczany nad dyftongami w celu sprecyzowania czytania: na pierwszym elemencie oznacza prawdziwy dyftong (np. άι to /aɪ̯/), a na drugim elemencie oznacza dwuznak (np. αί to /ɛ/). Może się pojawić nad kombinacjami αι, ει, οι, υι, ευ, ου.