Język proto-miteńsko-kadońsko-zireski
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Język proto-miteńsko-kadońsko-zireski (w skrócie PMKZ) - język, używany przez praprzodków Mitengów, Kadończyków i Ziregów. Z języka PMKZ powstały dwa następujące prajęzyki:
Dźwięki
Samogłoski
- i u
- e ē o ō
- a
Spółgłoski
- m (m̌?) n ň
- p b t d k g ʔ
- s š ś h
- c č ć
- w r l j
Akcent
Akcent na pierwszej sylabie.
Struktura sylaby
Ogólna struktura sylaby to V, VS, CV, CVS, przy czym S to /s š ś h/.
Gramatyka
Zaimek
Forma | Sg. | PL | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
I | II | III | I | II | III | |||
m | f | n | ||||||
Nom. | m̌i | ši | ōs | ohi | oti | moda | hē | oša |
Gen. | m̌ihi | šihi | oši | ohiši | oči | mema | hima | oma |
Dat. | miśa | šiśa | omi | ohimi | otimi | mebu | hibu | obu |
Acc. | mini | šini | oci | ohiti | otiiti | moti | huti | ohiti |
Abl. | miňi | šiňi | oňu | ohiňu | otiňu | mori | huri | ori |
Zaimki pytające
Forma | Deklinacja | |
---|---|---|
Kto | Co? | |
Nom. | m̌a | kos |
Gen. | m̌aši | koši |
Dat. | mami | komi |
Acc. | mati | koti |
Abl. | maňu | koňu |
Rzeczownik
Rzeczowniki były rozdzielone na pięć klas deklinacyjnych. Większość z nich kończyła się samogłoską. Większość deklinacji nie miało przypisanego do siebie rodzaju, wyjątkiem była deklinacja IV, do której należały tylko rzeczowniki rodzaju żeńskiego, często utworzone od rzeczowników rodzaju męskiego.
Forma | Deklinacja | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
I | II | III | IV | V | ||
Sg. | Nom. | -i | -u | -a | -hi | -s |
Gen. | -iši | -uši | -aši | -ši | -ši | |
Dat. | -imi | -umi | -ami | -mi | -mi | |
Acc. | -iti | -uti | -ati | -ti | -ci | |
Abl. | -iňu | -uňu | -aňu | -ňu | -ňu | |
Pl. | Nom. | -ija | -uja | -aja | -ja | -ša |
Gen. | -ima | -uma | -ama | -ma | -ma | |
Dat. | -ibu | -ubu | -abu | -bu | -bu | |
Acc. | -ihi | -ihi | -ahi | -hiti | -hiti | |
Abl. | -iri | -uri | -ari | -ri | -ri |
Czasownik
Forma | Samogłoskowa | Spółgłoskowa | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
-i- | -u- | -a- | -e- | -o- | -C- | -S- | ||
Czas teraźniejszy | ||||||||
Sg. | I | -im̌i | -um̌i | -am̌i | -em̌i | -om̌i | -Cem̌i | -Sm̌i |
II | -iʔa | -uʔa | -aʔa | -eʔa | -oʔa | -Ceʔa | -Sʔa | |
III | -i | -u | -a | -e | -o | -Ce | -S | |
Pl. | I | -iši | -uši | -aši | -eši | -oši | -Coši | -Sši |
II | -iha | -uha | -aha | -eha | -oha | -Cha | -Sha | |
III | -iša | -uša | -aša | -eša | -oša | -Coša | -Sša | |
Czas przeszły | ||||||||
Sg. | I | -ida | -uda | -ada | -eda | -oda | -Coda | -Sda |
II | -idaha | -udaha | -adaha | -edaha | -odaha | -Codaha | -Sdaha | |
III | -idi | -udi | -adi | -edi | -odi | -Codi | -Sdi | |
Pl. | I | -iči | -uči | -ači | -eči | -oči | -Coči | -Sči |
II | -iša | -uša | -aša | -eša | -oša | -Coša | -Sša | |
III | -iča | -uča | -ača | -eča | -oča | -Coča | -Sča | |
Tryb rozkazujący | ||||||||
Sg. | II | -idi | -udi | -adi | -edi | -odi | -Codi | -Sdi |
Pl. | II | -idiši | -udiši | -adiši | -ediši | -odiši | -Codiši | -Sdiši |
Formy nieosobowe | ||||||||
Bezokolicznik | -iʔahi | -uʔahi | -aʔahi | -eʔahi | -oʔahi | -Ceʔahi | -Sʔahi | |
Im. czynny | -ili | -uli | -ali | -eli | -oli | -Coli | -Sli | |
Im. bierny | -idi | -udi | -adi | -edi | -odi | -Codi | -Codi | |
Im. zwrotny | -ići | -ući | -aći | -eći | -oći | -Ceći | -Ceći |
Aspekt
Aspekty zaznaczane są za pomocą prefiksów dołączanych do czasownika:
- Ø - imperfekt;
- sa- - perfekt;
- ha- - aoryst.
Słownik
- Polski - Pra - X
- ja - ňi
- ty, pan/pani - šu
- on - ki
- my - vaji
- wy, państwo - šaji
- oni - kaji
- to - tiā
- tamto - tiā - tiā
- tu - šusi
- tam - šusi - šusi
- kto - vūši
- co - disi
- gdzie - musi
- kiedy - čājusi
- jak - kū
- nie - īva~īja~ti -
- wszystko - duri
- dużo, wiele - āviri
- kilka, trochę - ňiā
- mało - ubā
- inny - ini
- jeden - kuňā
- dwa - čujā
- trzy - kivā
- cztery - īci
- pięć - ūvi
- wielki - vabi
- długi - ilā'u
- szeroki - mara
- gęsty - cābu
- ciężki - vīcu
- mały - āru
- krótki - āčā
- wąski - āniru
- cienki - gisu
- kobieta - śīśā
- mężczyzna - tu
- człowiek - nuji
- dziecko - čiju
- żona - bīku
- mąż - uvuňu
- matka - bibi
- ojciec - ičā
- zwierzę - mīri
- ryba - ālā
- ptak - śīgi
- pies - imīmi
- wesz - čuku
- wąż - īki
- robak, czerw - ūbusi
- drzewo - gā
- las - riňābu
- kij - īmu
- owoc - rādu
- ziarno, nasiono, siemię - apā
- liść - lutici
- korzeń - pu'u
- kora - ňīcā
- kwiat - kiňāsu
- trawa - ānā
- sznur - gīvīdi
- skóra - dīgā
- mięso - kāru
- krew - sā'ūgā
- kość - tibipu
- tłuszcz - učā
- jajko, jajo - īňādi
- róg - ūtu
- ogon - sipi
- pióro - luňuśi
- włos - sīcu
- głowa - picā
- ucho - ča'ā
- oko - īňu
- nos - īgā
- usta (plural only) - kičākā
- ząb - vāšavā
- język - āpa
- paznokieć - ciśā
- stopa - gala
- noga - vagi
- kolano - nūrā
- ręka - nūlulā
- skrzydło - dāvamā
- brzuch - kūju
- wnętrzności (plural only) - abīdu
- szyja, kark - ūrūdi
- plecy (plural only) - lūcapi
- pierś - iňu
- serce - jīgu
- wątroba - ūšidu
- pić - šaśi
- jeść - sūgici
- gryźć, kąsać - kiji
- ssać - ūru
- pluć - ivā
- wymiotować - aňā
- dmuchać, dąć, wiać - pimū
- oddychać - ūpaňu
- śmiać się - sūbu
- widzieć - šu
- słyszeć - asī
- wiedzieć, znać - šušu
- myśleć - iňa
- czuć, wąchać - mulā
- bać się - ča
- spać - ī'u
- żyć - gūdā
- umierać, umrzeć - ibi
- zabijać, zabić - ūbī
- walczyć - pāvā
- polować - ňīčāpā
- uderzać - unāšā
- ciąć, kroić - bulīvā
- rąbać - duvūsu
- dźgać, kłuć, bóść - vāda
- drapać, skrobać - upiśā
- kopać, ryć - dīrā
- pływać - ňūňi
- latać, lecieć - pagūpu
- iść, chodzić - riri
- przychodzić, przyjść - śāmušā
- leżeć - ipā
- siedzieć - ūdi
- stać - īnīmā
- obracać się - āsā
- padać, paść - inā
- dawać, dać - cā
- trzymać, dzierżyć - dumūki
- ściskać - āsu
- trzeć - aja
- myć, prać (clothes) - śulu
- wycierać - ičari
- ciągnąć - suranā
- pchać - ākušā
- rzucać - ūdunu
- wiązać - gīšālā
- szyć - śātu
- liczyć - vu'ū
- mówić - sutigā
- śpiewać - tāgā
- grać - ibā
- pływać - ubudi
- płynąć, ciec - juňā
- marznąć - asū'ā
- pęcznieć, puchnąć - gaji
- słońce - āšā
- księżyc - nūgi
- gwiazda - adā
- woda - ītu
- deszcz - īmā'ā
- rzeka - rīsālu
- jezioro - vupu
- morze - usumi
- sól - ja'ālā
- kamień - ānatu
- piasek - rāgu
- kurz, pył - ībačā
- ziemia - čaku
- chmura, obłok - badubu
- mgła - rānīgi
- niebo - ňagimu
- wiatr - nāňaśu
- śnieg - jagamā
- lód - matū
- dym - lanagu
- ogień - dā
- popiół - śijā
- palić się - ňišā
- droga - śūci
- góra - viniňā
- czerwony - šami
- zielony - īpili
- żółty - ūcu
- biały - śūčāši
- czarny - ňāśā
- noc - ātūňā
- dzień - tiśatā
- rok - ašikā
- ciepły - sārā
- zimny, chłodny - jā
- pełny - śānā
- nowy - pūburā
- stary - nilapā
- dobry - cūśu
- zły - cuka
- zgniły - jāmu
- brudny - īšinā
- prosty - puśu
- okrągły - ňūnu
- ostry - lidī'ā
- tępy - ā'uvā
- gładki - aśi
- mokry - ňūpu
- suchy - dapī
- poprawny, prawidłowy - aśīdā
- bliski - vīlapā
- daleki - jaču
- prawy - sīśaňi
- lewy - ūvābā
- przy, u, na - kū
- w - īsu
- z - dū
- i - ā
- jeśli, jeżeli - bijūci
- bo, ponieważ - rūna
- imię - māśāsi