Na'vi

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Język Na'vi (nazwa własna: [ˈnaʔvi]) – sztuczny język a priori stworzony przez profesora Szkoły Biznesu im. Marshalla (USA), lingwistę Paula Frommera na potrzeby filmu Jamesa Camerona "Avatar" (2009), którym posługują się rdzenni mieszkańcy świata Pandora.

Wymowa i pisownia

Na'vi charakteryzuje się dość nieskomplikowaną fonetyką, z cechami typowymi dla języków wielu kultur słabo rozwiniętych (tj. języki Indian, afrykańskie, niektóre azjatyckie), zapisywane zmodyfikowanym pismem łacińskim. Użytkownicy języka nie rozwinęli własnego pisma, toteż wzorem są litery używane do zapisu języka angielskiego, z którego też wprowadzono niektóre zapożyczenia (np. kunsìp, z ang. "gunship").

Język posiada pary głosek zwartych bezdźwięczna - ejektywna w miejsce dźwięcznej - bezdźwięcznej, tj. [pʼ], [tʼ] i [kʼ], zapisywane <px>, <tx>, <kx>, a także sonanty, tj. <ll> dla [l̩] i <rr> dla [r̩]. Zwarcie krtaniowe ma status fonemu.

Samogłoski

przednie tylne
przymknięte
i [i]
u
[u] [ʊ]
ì [ɪ]
średnie
e [ɛ]
o [o]
otwarte
ä [æ]
a [a]

W Na'vi jest siedem podstawowych samogłosek: a ä e i ì o u oraz cztery dyftongi: <aw> dla zapisu [aw], <ew> dla [εw], <ay> dla [aj] i <ey> dla [εj].

Oboczności samogłosek

Końcowa samogłoska krótkich słówek funkcyjnych zanika przed wyrazem rozpoczynającym się inną samogłoską, np. lu (być) w l-ayngakip (który jest wśród was).

Spółgłoski

W nawiasach - zapis wg Paula Frommera.

Wargowe Dziąsłowe Podniebienne Miękkopodniebienne Krtaniowe
Ejektywne px [pʼ] tx [tʼ]   kx [kʼ]  
Wybuchowe p [p] t [t]   k [k] ’ [ʔ]
Afrykaty   ts (c) [ts]      
Szczelinowe f [f]
v [v] 		s [s]
z [z] 		    h [h]
Nosowe m [m] n [n]   ng (g) [ŋ]  
Półsamogłoski w [w] r [ɾ]
l [l] 		y [j]  

Oboczności spółgłosek

Głoska ng upodabnia się do następujących po niej m i n, więc tìng mikyun (słuchać) i tìng nari (patrzeć) są wymawiane zazwyczaj jako tìm mikyun i tìn nari.

Przed pewnymi przedrostkami i przedimkami występuje lenicja spółgłosek zwartych, ejektywów i afrykaty:

Podstawowa px p tx t ts kx k '
Osłabiona p f t s s k h –

Np. liczba mnoga od po (on/ona) to ayfo (oni/one) lub po prostu fo.

Gramatyka

Spotyka się wiele nieczęsto spotykanych elementów, jak np. odmiana czasownika przez wrostki, topikalizacja, ergatywność. Wszystkie elementy języka Na'vi można spotkać w językach naturalnych, ale kombinacja jest unikatowa.

Zaimki

Istnieje rozróżnienie na „my” inkluzywne (my z tobą) i ekskluzywne (my bez ciebie).

  Liczba
Pojedyncza Podwójna Potrójna Mnoga
1. os. ekskl. oe moe pxoe ayoe
inkl. oeng pxoeng ayoeng
2. os. nga menga pxenga aynga
3. os. po mefo pxefo ayfo
fo

Opcjonalne formy honoryfikatywne pierwszej i drugiej osoby to odpowiednio ohe i ngenga. Do zaimków dzierżawczych zalicza się ngeyä (twój) i peyä (jego/jej). Płeć trzeciej osoby l. poj. można odróżnić zaimkami poan (on) i poé (ona). Zaimki odmieniają się jak rzeczowniki.

Czasowniki

Czasowniki odmieniają się przez czas i aspekt, ale nie przez osobę. Przy odmianie dodaje się infiksy - wrostki, które dodaje się przed przedostatnią sylabą słowa. Nie są one oznaczane, jeśli można domyślić się okoliczności z kontekstu.

Drugi wrostek może dotyczyć ewidencjalności lub nacechowania emocjonalnego

Słownictwo

Słowotwórstwo

Do tworzenia rzeczowników abstrakcyjnych służy przedrostek tì-, np.:

  • tìngay (prawda) od ngay (prawdziwy);

Nazwę wykonawcy czynności tworzy się przyrostkiem -yu, np.:

  • táronyu (łowca) od táron (polować);

Przymiotniki powstają od rzeczowników za pomocą prefiksu le-, np.:

  • lehrrap (niebezpieczny) od hrrap (niebezpieczeństwo);

Przysłówki można utworzyć przedrostkiem nì-, np.:

  • nìftúe (łatwo) od ftúe (łatwy).

Część wyrazów została stworzona przez zestawianie ze sobą innych słów, np. yomtìng (karmić) to dosłownie dawać jedzenie. Inne czasowniki - np. si irayo (dziękować) - zostały utworzone słówkiem si (robić)

Zwroty grzecznościowe

  • Kaltxì. - Witaj!
  • Ngaru lu fpom srak? - Jak się masz?
  • Mipa zìsìt lefpom ngaru! - Szczęśliwego nowego roku!
  • Rutxé. - Proszę.
  • Iráyo. - Dziękuję.
  • Óe ngáru seiyí iráyo. - Dziękuję ci.
  • Kìyeváme. - Do zobaczenia.
  • Óe ómum. - Wiem.
  • Tslolám. - Zrozumiałem.
  • Tsún tivám. - Nieźle.

Przykładowe zdania

Kaltxì. Nga-ru lu fpom srak?
Powitanie. Ty-CEL być dobre-samopoczucie pytanie?
  • Witaj, jak się masz?
Tsun oe nga-hu nì-Na’vi p‹iv›ängkxo a fì-’u oe-ru prrte’ lu.
mieć możliwość ja z tobą w Na'vi rozmawiać <TR.ŁĄCZ> że to ja-CEL przyjemność być
  • To przyjemność móc rozmawiać z tobą w Na'vi.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Na%27vi&oldid=2315”