Tekst źródłowy strony Językotwórstwo

{{sp}}'''Językotwórstwo''' (powszechnie stosowany anglicyzm: '''conlanging''', od ''constructed language'' + ''ing''), '''tworzenie języków''', także '''glossopoeia'''<ref>Termin "glossopoeia" jest głównie używany w społeczności anglojęzycznej, w polskiej raczej rzadko.</ref> - zjawisko polegające na świadomym konstruowaniu nowych języków przez osobę lub grupę ludzi. 

W czasach współczesnych języki tworzy się przede wszystkim jako hobby, rodzaj pasji, która osobom zajmującym się tym daje <del>dziką</del> satysfakcję. Często tworzy się systemy mowy na potrzeby fantazji (w sztuce: nowe światy, ludy); tworzy się czasem języki podobne do naturalnych, ale które ewoluowały pod wpływem innych czynników niż to było ze znanej nam historii ich rozwoju; a największy w świecie rozgłos zjawisku przyniosły języki tworzone w celu usprawnienia komunikacji międzyludzkiej, na przykład ''esperanto'' czy ''interlingua''<ref>Chociaż idea tworzenia auxlangów jest raczej kontrowersyjna.</ref>. Można również tworzyć języki sztuczne bez wyraźnego powodu, z pasji.

Są języki sztuczne, które "zdziczały" (nabrały cech języka naturalnego). Znany jest przykład języka sztucznego, demin, który powstał u jednego z pierwotnych ludów Australii w zamierzchłej przeszłości do celów rytualnych i prawdopodobnie przetrwał wiele pokoleń, stając się półnaturalnym, znane są też osoby, których pierwszym językiem jest esperanto.

=Nazewnictwo i podział conlangów=
Nazewnictwo językotwórstwa od dawna nastręcza polskiej społeczności pewien problem. Sam rzeczownik, "językotwórstwo", istnieje, ale jest długi i niewygodny, przez co zamiast niego często używa się anglicyzmu "conlanging". Czasownika zaś i rzeczownika-tworu ''de facto'' nie ma: mówi się "tworzenie języków" lub "conlanging" oraz "język sztuczny" lub "conlang". Inne opcje na razie się nie przyjęły, choć propozycje nadal są mile widziane.

==Podział conlangów==
Języki sztuczne można dzielić przeróżnie, jednak w można podzielić je w następujący sposób, ze względu na cel stworzenia:
* ''brak nazwy''
** '''artlangi''' - języki artystyczne, stworzone na potrzeby fikcji (aby posługiwał się nim dany lud); duży rozgłos zyskały języki z twórczości Johna R. R. Tolkiena takie jak sindarin czy quenya, a także ostatnio z filmu Avatar język [[na'vi]]; z polskiej społeczności przykładem jest [[ahtialański]]
** '''języki logiczne''' - sztuczne języki charakteryzujące się przesadną logiką konstrukcji<ref>Języki naturalne, co imituje też większość sztucznych, wykazują odstępstwa od matematycznej logiki w ich konstrukcji, na przykład niepotrzebne wyjątki czy, jak w języku polskim, wielokrotne przeczenia ("Nie, on '''wcale''' '''nigdy''' '''nie''' miał '''niczego'''" VS angielskie "No, he did '''not''' have anything at all). Co ciekawe, języki przesadnie logiczne przestają przypominać ludzki język, a zaczynają przypominać język maszyn, więc dobrze skonstruowany conlang powinien wykazywać dobrze umotywowane niedoskonałości w swojej konstrukcji.</ref>, na przykład język lojban; tworzy je się niekiedy celem sprawdzenia pewnych teorii naukowych
** '''naturalistyczne''' - języki pochodzące od języków naturalnych
*** '''alternatywne natlangi''' - języki, które tworzy się jako przykład czym stałby się język, gdyby działał pod innymi warunkami, znany jest [[wenedyk]] (język polski należący do grupy języków romańskich) Jana van Steenbergena<ref>Zdecydowanie rzadsze są conlangi oparte na innych conlangach; [http://www.conlanger.fora.pl/conlangi,2/gdyby-zamenhof-byl-etem,3504.html przykład]</ref>
* '''auxlangi''' - międzynarodowe języki pomocnicze, takie jak esperanto czy interlingua. Należy je traktować inaczej, gdyż są tworzone nie "do szuflady", ale w zamyśle prędzej czy później mają być nauczane.

Występuje też podział ze względu na budowę:
* '''naturalistyczne''' lub '''aposterioryczne''' - oparty na języku naturalnym
* '''aprioryczne''' - tworzone we wszystkich aspektach języka od nowa, od zera, niepodobny do innego
* '''mery''' - słowo spotykane wyłącznie w polskiej społeczności i niezbyt często używane; oznacza język jednej kategorii, na który wpłynął język drugiej kategorii, na przykład gdyby język a priori znalazł się pod wpływem języka naturalnego, co tworzy mieszankę<ref>Termin głównie używany przez [[Użytkownik:Canis|Canisa]] i Dynozaura, czasami przez innych.</ref>

Niekiedy conlangi należą do wielu gatunków, na przykład język naturalistyczny może być jednocześnie i artlangiem, i auxlangiem.

=Ocena=
W teorii, w zasadzie, języków nie ocenia się pod względami moralnymi. Nie można o conlangu powiedzieć, że "jest dobry, nauczajcie go w szkołach" czy "jest do bani, wymażcie go z historii i wywalcie autora". Każdy ma prawo do tworzenia ich. Z drugiej zaś strony, każdy człowiek ma prawo do tego, by cudzy twór mu się podobał lub nie podobał, ma też prawo do wyrażania takiej opinii. Z tego względu ocenianie conlangów jest możliwe, ale sposób oceny nigdy nie jest uniwersalny - zależy wyłącznie od danej społeczności<ref>Po prostu jak się pokaże język na forum to trzeba liczyć się z tym, że komuś może się on nie spodobać i że nam to powie ;p</ref>.

Na polskim forum językotwórców języki niskiej jakości określane są jako [[nooblang]]i, a twórcę, który nie umie stworzyć niczego lepszego, [[nooblanger]]em. Dobre opinie o conlangach zależą od wielu czynników, w tym od suchego widzimisię, ale najczęściej od
* jak wykonano postawiony cel? (jeśli język miał być aprioryczny, to co robią w nim ewidentne zapożyczenia z naturalnych języków?)
* czy widać wiedzę językoznawczą, tzn. czy język jest prawdopodobny? (na przykład: język, który miałby tylko samogłoski [a] i [e] jest nieprawdopodobny - [e] jest samogłoską przednią, więc błyskawicznie pojawiłaby się w nim samogłoska po drugiej stronie, czyli [o])
* czy jest dobrze opisany i czy jest kontynuowany?
* zależy też od osoby twórcy - jeśli twórca języka powie, że się dopiero uczy, to jest normalne, że pierwsze conlangi są słabe. Wtedy nie można nazwać kogoś nooblangerem i zazwyczaj się mu pomaga.
I tak dalej, przy czym jeden mankament nie wystarczy do określenia conlangu jako "nooblang". Czasami zdarza się, że osoba, którą stać na wiele, tworzy celowo nooblang (bo lubi) - wtedy nie jest nooblangerem: kiedy indziej pokazał, że potrafi tworzyć zaawansowane projekty.

Słaba jakość conlangu sama w sobie nie stanowi pretekstu do obrażania jego twórcy.

=Sposób tworzenia=

=Przypisy=
<references/>
[[Kategoria:Strony projektu]]