Tekst źródłowy strony Talonbat

{{Talonbat Intro}}
{{Region
|Nazwa regionu = Ḍas 'Ađezȝa<br/>''<big>ܛܣ ܫܜܨ</big>''
|Grafika = [[Plik:MapaTal.png|330px]]<br/><small>''Mapa Talonbatu wraz z jego głównymi miastami-państwami w [[Wielbłąd i Rekin/Wprowadzenie|Czasie Wielbłąda]]''</small><br><br/>[[Plik:Talonbat.png|300px]]<br/><small>''Talonbat zaznaczony na mapie [[Kyon|Kyonu]]''</small>
|Język = [[Język adezaski|adezaski]], [[Język czaaż|czaaż]]
|Lokalizacja = [[Wielka Pustynia Południowa Kyonu]]
|Krainy = Se'iđun, C̣xâzib
|Państwa = [[Miasta-państwa Talonbatu]]
|Miasta = [[Adera]]<br>Hhi'sam, Tȝinar, Nijhhun, C̣xâz
|Narody = [[Adezowie]]
}}
'''Talonbat''' ([[Język ajdyniriański|ajd.]] ''Ťaloannambhat'' [{{IPA|t'alɔan:am'bʰat}}]), znany także jako '''Adeza''' ([[Język adezaski|adz.]] ܛܣ ܫܜܨ ''Ḍas 'Ađezȝa'' [{{IPA|'ɖæs ʔæɗe'z:ˤæ}}], [[Język czaaż|cza.]] 	ܛܐܫܜܨ ''Ḍaaɛađizȝ'' [{{IPA|ɖɒː'ʕæɗi:zˤ}}]) — kraina historyczno-geograficzna, a także jeden z regionów [[Wielka Pustynia Południowa Kyonu|Wielkiej Pustyni Południowej]], położony na zachód od [[Zagórze Harruńskie|Zagórza Harruńskiego]]. Jest to niewielki obszar, obejmujący 44 335 km²<ref>Największe odległości to 332 km na linii wschód-zachód oraz 176 km na linii północ-południe.</ref>, będący swego rodzaju niecką o elewacji wyraźnie niższej od wszystkich otaczających go terenów. Położony jest w dodatku pomiędzy dwoma niewielkimi pasmami górskimi na północy i południu. Z tego powodu Talonbat zbiera i przechowuję wodę oraz wilgoć z okolicy, zwłaszcza podczas pory deszczowej Czasu Rekina. 

Talonbat jest także jedynym miejscem na całej Wielkiej Pustyni w którym występują naturalne całoroczne jeziora słodkiej wody. Głównym powodem ich istnienia nie jest jednak specyficzne ukształtowanie terenu, lecz obecność tak zwanego [[Wielki Talonbacki Basen Artezyjski|Wielkiego Talonbackiego Basenu Artezyjskiego]]. Zapewnia on wodę ogromnej sieci jaskiń oraz podziemnych jezior i rzek, zwanych [[Serce Demiurga|Sercem Demiurga]], których przedłużeniem są zaś jeziora na powierzchni· 

Stała obecność wody sprawia, że obszar Talonbatu jest niemalże ogromną oazą, ogrodem pośród nieprzyjaznej pustyni, zapewniającym dogodne warunki bogatej faunie i florze, sprzyjającym także ludzkiej habitacji. Dzięki temu rozwinęła się tutaj mozaika [[Miasta-państwa Talonbatu|miast-państw]] oraz unikalna [[Adezowie|kultura adezaska]]. Z uwagi na swoje dogodne warunki, a przede wszystkim strategiczne położenie w połowie drogi między [[Secht|Sechtem]]<ref>W szczególności zaś obszarem Tarfiy.</ref> na zachodzie i [[Rykadan|Rykadanem]] na wschodzie, historycznie Talonbat zawsze pełnił kluczową rolę w handlu [[Szlak Ognia|Szlakiem Ognia]].    

==Nazwa==
Nazwa krainy w jednym z dwóch rdzennych dla niej języków, a więc [[Język adezaski|języku adezaskim]], to ܛܣ ܫܜܨ ''Ḍas 'Ađezȝa'' [{{IPA|'ɖæs ʔæɗe'z:ˤæ}}]. Chociaż jej dokładne znaczenie nie jest pewne, bez wątpienia jest ona pokrewna adezaskim terminom określającym boga i boginię (kolejno ܛܣ ܫܜ ''ḍas 'ađe'' oraz ܛܣ ܫܜܨ ''ḍas 'ađezi''). W nazwie tej szczególnie rzuca się w oczy konsekwentne użycie kwalifikatora pierwszej kategorii (''ḍas''), wskazującego na ludzi, bogów oraz ludzkie części ciała. Ma to najprawdopodobniej związek z adezaskim wierzeniem, jakoby Talonbat stanowił serce i centralny punkt świata, klatkę piersiową martwego boga, z ciała którego składa się cały świat. Znajduje to oddźwięk w [[Język adezaski#Ideogramy talonbackie|ideogramach talonbackich]], w których region Talonbatu zapisuje się jako ⵙ, co wskazuje najprawdopodobniej na centralny punkt istnienia. Nazwa krainy w jej drugim rdzennym języku, [[Język czaaż|czaaż]], jest podobna, przybiera ona bowiem formę ܛܐܫܜܨ ''Ḍaaɛađizȝ'' [{{IPA|ɖɒː'ʕæɗi:zˤ}}]. Pochodzi też zapewne z tego samego źródła. 

Adeza znana jest jednak szerzej na [[Kyon|Kyonie]] pod mianem Talonbatu. Jest to nazwa pochodzenia [[Język ajdyniriański|ajdyniriańskiego]], biorąca się ze sformułowania ''Ťaloannambhat'' [{{IPA|t'alɔan:am'bʰat}}], oznaczającego "Zachodnia Pustynia". Co ciekawe, jest to bardzo specyficzna nazwa, będąca złożeniem utworzonym w sposób odwrotny do zwykle stosowanego - bardziej poprawnym gramatycznie byłoby złożenie ''Nambhaťaloan''. Nie ma pewności czemu złożenie te rozpowszechniło się w takiej akurat formie. Popularna na obszarze [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]] opowieść twierdzi, że nazwę tą ukuli rykadańscy kupcy, posługujący się językiem ajdyniriańskim w ograniczonym stopniu, opowiadający ludom wschodu (dla których ajdyniriański również jest ''lingua francą'', nie zaś językiem ojczystym) o tajemniczych przybyszach z zachodu.
 
===Etymologia===
===Nazwy w językach obcych===
{|class="wikitable" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Język
!Nazwa regionu
!Nazwa mieszkańca
|-
!colspan=3|Języki ziemskie
|-
|Polski
|Talonbat, Adeza
|Talonbat, Talonbatczyk, Adez 
|-
|Angielski
|Talonbat, Adeza
|Talonbati, Adezi
|-
!colspan=3|Języki kyońskie
|-
|[[Język adezaski|adezaski]]
|ܛܣ ܫܜܨ<br/><big>ⵙ</big><br/>''Ḍas 'Ađezȝa''<br/>/{{IPA|'ɖæs ʔæɗe'z:ˤæ}}/
|ݍܠܝܢ ܫܜܨܝܢ<br/><big>ⵙⵣ</big><br/>''Jxiṛên-u-'Ađezȝayin''<ref>Dosłownie: "Dziecko Adezy"</ref><br/>/{{IPA|ʄ'ɪ'ɽe:nʊ ʔæɗe'z:ˤæjɪn}}/
|-
|[[Język ajdyniriański|ajdyniriański]]
|''Ťaloannambhat''<ref>Dość nietypowa i nieregularna zbitka, oznaczająca dosłownie "Zachodnią Pustynię".</ref><br/>/{{IPA|t'alɔan:am'bʰat}}/ 
|''Ťaloannambhatir''<br/>/{{IPA|t'alɔan:ambʰa'tir}}/ 
|-
|[[język ayu|ayu]]
|Αταχα<br/>''Ataha''<br/>/'ʔataha/ 
|Αταχαραι<br/>''Ataharai''<br/>/'ʔataharai/
|-
|[[Język czaaż|czaaż]]
|ܛܐܫܜܨ<br/><big>ⵙ</big><br/>''Ḍaaɛađizȝ''<br/>/{{IPA|ɖɒː'ʕæɗi:zˤ}}/ 
|ܛܠܢ ܫܜܨܢ<br/><big>ⵙⵣ</big><br/>''Ḍalnu Ɛađizȝin''<br/>/{{IPA|ɖæl'nu: 'ʕæɗi:zˤi:n}}/
|-
|[[język hetyński|hetyński]]
|<big>אזזה</big><br/>''Azzah''<br/>/'ʔazzah/ 
|<big>אזזהו</big><br/>''Azzahav''<br/>/ʔazza'hav/
|-
|[[Krb|kropski]]
|<big>ཅལམྦཏུ</big><br>''Ṭalambatu''<br>{{IPA|[ʈɑlɑmbɑtɯ]}}
|<big>ཅལམྦཏུ</big><br>''Ṭalambadbu''<br>{{IPA|[ʈɑlɑmbɑdbu]}}
|-
|[[Język nowosechtoński|nowosechtoński]]
|<big>{{Unicode|ܐܵܕܙܵܗ|Serto}}</big><br/>''Adzah''<br/>/{{IPA|ʔa'd͡zah}}/
|<big>{{Unicode|ܐܵܕܙܵܗܝ݂ܪ|Serto}}</big><br/>''Adzahir''<br/>/{{IPA|ʔad͡za'hir}}/
|-
|[[język urański|urański]]
|<big>{{Unicode|𐤀𐤃𐤆𐤄‎|Damase}}</big><br/>''Adzah''<br/>/ʔa'd͡zah/ 
|<big>{{Unicode|𐤁‎𐤀𐤃𐤆𐤄‎|Damase}}</big><br/>''Adzahab''<br/>/ʔad͡za'hab/ 
|-
|[[język yuke|yuketon]]
|''Tatsantontora Muajuut''<ref>Dosł. "Palisada świata totsan [=przewiewne buty nuaryjskie]".</ref><br/>/'tat͡sandɔ͡ɰ̃tora 'mʷaʒuːt/
|''Tatsantontora Muajuutekan''<br/>/'tat͡sandɔ͡ɰ̃tora 'mʷaʒuːtegan/
|-
|}

Większość nazw w językach obcych łączy się z działalnością handlową, odbywającą się poprzez [[Szlak Ognia]]. Z zasady języki używane na zachodzie Kyonu wywodzą swoją nazwę dla tego regionu od z nazw miejscowych, przede wszystkim nazwy adezaskiej, lub też z języków Sechtu, są więc pochodną "Adezy". Języki używane na wschodzie Kyonu wywodzą je natomiast w przeważającej większości z nazwy ajdyniriańskiej, są więc pochodną "Talonbatu". Wstępują od tego oczywiście nieliczne wyjątki.

==Kynografia i dane przyrodnicze==
<br>
{{Kyon Dynamic Flora}}
<br><br/>
<br><br/>
===Położenie regionu===

Talonbat znajduje się w północno-środkowej części [[Wielka Pustynia Południowa Kyonu|Wielkiej Pustyni Południowej]], w obrębie tak zwanego [[Pas Życia|Pasa Życia]]. Jest to relatywnie niewielki obszar nizinny, o niższej elewacji od otaczających go obszarów, co tworzy swoistą nieckę. Położony jest ponadto pomiędzy dwoma niskimi pasmami gór oraz wzgórz - '''Górami Keṇḍêp''' ([[Język adezaski|adz.]] ܫܡܝ ܟܐܢܩ ܟܢܛܝܦ '' 'Umê Kâṇig Keṇḍêp'' [{{IPA|ʔʊ'me: 'kæ:ɳɪg keɳ'ɖe:p}}]) na południu oraz '''Górami Ṇêpu''' ([[Język adezaski|adz.]] ܫܡܝ ܟܐܢܩ ܢܝܦ '' 'Umê Kâṇig Ṇêpu'' [{{IPA|ʔʊ'me: 'kæ:ɳɪg 'ɳe:pʊ}}]) na północy. Na zachodzie Talonbat oddzielony jest od [[Kanisja|Kanisji]] obszarem bezludnych pustkowi, na wschodzie zaś graniczy on z [[Zagórze Harruńskie|Zagórzem Harruńskim]]. Koryto Wyschniętej Rzeki (napełniające się okresowo i bardzo rzadko, jedynie podczas najbardziej obfitych lat Czasu Rekina) stanowi niemalże drogę, prowadzącą z Talonbatu na wschód, w kierunku [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]].  

Obszar Talonbatu nie jest aktywny wulkanicznie. Z rzadka trafiają się jednak niewielkie trzęsienia ziemi, szczególnie na wschodzie. Występuje także aktywność geotermalna - gejzery, pochodzące z uwalniającej się pod dużym ciśnieniem wody z podziemnego basenu artezyjskiego. Najwyższym szczytem górskim, znajdującym się w pobliżu Talonbatu, jest położona w Górach Keṇḍêp góra '''Zâmza''' ([[Język adezaski|adz.]] ܫܡܝ ܟܐܢ ܣܐܡܣ '' 'Umê Kâṇ Zâmza'' [{{IPA|ʔʊ'me: 'kæ:ɳ 'zæ:mzæ}}]). Mierzy ona 1515 metrów wysokości.  

===Klimat===
[[Plik:Photo-1526662756420-76da8f67f7aa.jpg|thumb|right|390px|Początek burzy piaskowej, widoczny w południowo-wschodnim Talonbacie. Zima Czasu Wielbłąda.]]
{{zobacz też|Wielbłąd i Rekin/Secht i Wielka Pustynia}}
{{zobacz też|Wielbłąd i Rekin/Ajdynir}}

Jedyny model klimatyczny Talonbatu istnieje w oparciu o model klimatyczny zwany "Wielbłąd i Rekin". Tytułowe oscylacje oceaniczne (tzw. faza wielbłąda - kontynentalne sucha i faza rekina - kontynentalne mokra) mają ogromny, praktycznie kluczowy wpływ na Talonbat, a także cały obszar Wielkiej Pustyni. Decydują one o życiu i śmierci, odpowiadają także za wytworzenie się tak zwanego [[Pas Życia|Pasu Życia]] oraz okresowego, krótkiego, zielenienia się nieprzyjaznych pustyń. Oscylacje oceaniczne wywarły także ogromny wpływ na kształtowanie się lokalnej cywilizacji oraz kultury i wierzeń [[Adezowie|Adezów]].

Tradycyjnie cykl faz wielbłąda i rekina na obszarze Talonbatu dzielą Adezowie na cztery części:
*'''Czas Wiatru''' ([[Język adezaski|adz.]] ܪܝܫܢܠܝܠܣܝܢ ''Rhê'an-ur-Êṛisyin'' [{{IPA|ʁe:ʔænʊ're:ɽɪsjɪn}}]), obejmujący całość Czasu Wielbłąda. Okres suchy, pełen wiatrów znad Pustyni, częstych burz piaskowych.
*'''Czas Długiej Ciszy''' ([[Język adezaski|adz.]] ܪܝܫܢܗܜܫܝܢ ܩܢܬܐܥ ''Rhê'an-u-Hađa'iyin Gaṇḍȝâ'hi'' [{{IPA|'ʁe:ʔænʊ.hæɗæʔɪjɪn gæɳ'ɖˤæ:ʔ͡hɪ}}]), obejmujący lato Czasu Wielbłąda. Wiatry z południa są wtedy całkowicie zatrzymywane i blokowane przez Góry Keṇḍêp i Ṇêpu oraz przez słaby niż zlokalizowany centralnie nad Talonbatem. Powoduje to powstanie w regionie ciszy wiatrowej.   
*'''Czas Krótkiej Ciszy''' ([[Język adezaski|adz.]] ܪܝܫܢܗܜܫܝܢ ܠܥ ''Rhê'an-u-Hađa'iyin Ṛi'hi'' [{{IPA|'ʁe:ʔænʊ.hæɗæʔɪjɪn 'ɽɪʔ͡hɪ}}]), obejmujący zimę Czasu Rekina. Silne wiatry z południa rozbijają się wtedy o Góry Keṇḍêp, docierając do Talonbatu w bardzo osłabionej formie. Nie występują wtedy żadne burze, co w porównaniu z Czasem Deszczu sprawia, że okres ten zdaje się bardzo cichy i spokojny. 
*'''Czas Deszczu''' ([[Język adezaski|adz.]] ܪܝܫܢܘܐܨܫܛܝܢ ''Rhê'an-u-Wâsȝu'atyin'' [{{IPA|ʁe:ʔænʊ'wæ:s:ˤʊʔætjɪn}}]), obejmujący równonoc i lato Czasu Rekina. Ulewne deszcze i burze doprowadzają wtedy do zazielenienia się Pasu Życia. 

# '''Faza wielbłąda:'''
## '''Równonoc'''. Silne i suche, chociaż umiarkowane pod względem temperatury wiatry wieją znad Wielkiej Pustyni, z południowego-wschodu. Ogromny wyż znajduje się na południe od [[Morze Płomieni|Morza Płomieni]], a słaby wyż na wschód od Talonbatu. Burze piaskowe zdarzają się rzadko. Na południe od Gór Keṇḍêp mogą występować skrajnie wysokie temperatury. 
## '''Zima''' (lato wg terminologii globalnej, gdzie punktem odniesienia jest półkula północna). Bardzo silne, suche wiatry wieją ze wschodu i południowego wschodu. Z uwagi na specyficzne ukształtowanie terenu i położenie między dwoma pasmami górskimi, wiatr ten może w Talonbacie osiągać bardzo wysokie prędkości<ref>Zwykle jest to około 30-40 km/h, chociaż miejscami wiatr może osiągać nawet 100-110 km/h.</ref>. W okresie tym burze piaskowe są bardzo częste, przez większą część tego okresu całe niebo nad Talonbatem może być wręcz czerwone od wywiewanego z pustyni piasku. Słaby wyż znajduje się na północnym-zachodzie. Na północ od Gór Ṇêpu (na granicy [[Todsmerszczyzna|Todsmerszczyzny]]) mogą występować skrajnie wysokie temperatury. 
## '''Lato''' (zima wg terminologii globalnej, gdzie punktem odniesienia jest półkula północna). Centralnie nad obszarem Talonbatu znajduje się słaby niż. Niezwykle gorące wiatry wieją zarówno z północy jak i południa, może tam także występować ekstremalnie wysoka temperatura. Wiatry te nie docierają jednak do Talonbatu. Obecność Gór Keṇḍêp oraz Ṇêpu osłania krainę, a obecność niżu powoduje w samym Talonbacie niemal całkowitą ciszę wiatrową. Mimo to, jest to najgorętsza część roku. Na szczęście obecność obfitych źródeł wody, w postaci talonbackich jezior, łagodzi okoliczny klimat. Z uwagi na ciszę wiatrową miejscowi nazywają ten okres Czasem Długiej Ciszy.
# '''Faza rekina:'''
## '''Równonoc.''' W skutek oscylacji oceanicznej, na północ od Talonbatu silne wiatry, umiarkowane lub ciepłe pod względem temperatury, zaczynają wiać z zachodu, niosąc ze sobą gigantyczne ilości wilgoci. Na północ od Talonbatu zakwita Pas Życia, częściowo zahaczając także o Talonbat. Nad Talonbat również dociera trochę wilgoci, co powoduje sporadyczne deszcze oraz mgłę. Odżywa przyroda, a deszcz uzupełnia talonbackie jeziora. Czas Deszczu jest najbardziej sprzyjającym okresem dla kontaktów handlowych na [[Szlak Ognia|Szlaku Ognia]].
## '''Zima''' (lato wg terminologii globalnej, gdzie punktem odniesienia jest półkula północna). Oscylacja oceaniczna znajduje się daleko na północy, nad [[Państwo Neszów|Neszią]], a obfite opady pojawiają się nad [[Todsmerszczyzna|Todsmerszczyzną]]. Na południe od Talonbatu pojawia się wyż. Silne oraz suche wiatry, pod względem temperatury umiarkowane lub wręcz zimne, wieją z pustyni na północ. Rozbijają się one częściowo o Góry Keṇḍêp, które w dużej mierze osłaniają przed nimi Talonbat. Ukształtowanie lokalnego terenu jako swoistej niecki zachowuje wilgoć w środku, skutecznie uniemożliwiając wiatrom wywianie tej wilgoci. Mogą pojawić się mżawki lub drobne monotonne deszcze. Znaczne osłonięcie przed wiatrem oraz brak jakichkolwiek burz lub burz piaskowych jest powodem, dla którego miejscowi nazywają ten okres Czasem Krótkiej Ciszy.          
## '''Lato''' (zima wg terminologii globalnej, gdzie punktem odniesienia jest półkula północna). W porównaniu z równonocą, oscylacja oceaniczna przenosi się bardziej na południe, a niże, zachodnie wiatry i ogrom wilgoci docierają centralnie nad Talonbat. Wilgoć ta, zwykle w postaci ulewnych deszczy, wdziera się daleko w pustynię, działając na znajdujące się tam wysuszone rośliny w formie przetrwalnikowej, których bardzo gwałtowny zakwit i intensywna fotosynteza przekształcają teren w nie tylko tętniący wilgocią, ale także utrzymujący jej obieg, tworząc jeziora i rzeki. Obfitość wody i wilgoci sprzyja rozwojowi fauny, flory i ludzi. Żywności jest pod dostatkiem. Deszcze nie tylko uzupełniają talonbackie jeziora, lecz wręcz je przepełniają. Łączą się one ze sobą, tworząc trzy wielkie jeziora. Talonbat cieszy się okresem relatywnie krótkim, lecz niezwykle urodzajnym. Na południe od pokrytych bujną roślinnością Gór Keṇḍêp zaczyna kończyć się Pas Życia, dalej na południe mogą wystąpić skrajnie wysokie temperatury.

===Wody===
[[Plik:Meric-dagli-MISNBKpufV4-unsplash.jpg|thumb|right|300px|Wraz z nadejściem mas wilgoci oraz opadów deszczu, brzegi talonbackich jezior zaczynają się pokrywać kobiercem bujnej roślinności.]]
[[Plik:MapaTal.png|thumb|left|330px|W Czasie Wiatru (Czas Wielbłąda) na terenie Talonbatu znajduje się 15 oddzielnych jezior.]]
[[Plik:MapaTalRek.png|thumb|left|330px|Dzięki opadom Czasu Deszczu (Czas Rekina) 15 mniejszych talonbackich jezior łączy się w 3 wielkie jeziora.]]

Woda jest na obszarze Talonbatu substancją kluczową, jak najprawdopodobniej nigdzie indziej na Kyonie. To właśnie stałemu źródłu wody cały Talonbat zawdzięcza swe istnienie, to dzięki tutejszym jeziorom oraz podziemnemu [[Wielki Talonbacki Basen Artezyjski|basenowi artezyjskiemu]] na tak niegościnnym obszarze mogła wytworzyć się i utrzymać cywilizacja. Prócz całorocznych jezior, na granicach regionu, oraz w jego pobliżu znajdują się także mniejsze oazy. Szczególnie istotne są oazy położone na osi wschód-zachód, znajdują się bowiem na trasie [[Szlak Ognia|Szlaku Ognia]], ułatwiając (czy wręcz umożliwiając) jakikolwiek handel między cywilizacjami [[Kanisja|Kanisji]] oraz [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]], za talonbackim pośrednictwem. Rzeki natomiast odgrywają w okolicy Talonbatu dość ograniczoną rolę.

====Oazy i jeziora====
Talonbat składa się z zespołu 15 jezior, wokół których skupia się fauna i flora, a także ludzka habitacja, rolnictwo i cywilizacja. Wraz z nadejściem burz oraz obfitych opadów jeziora te łączą się, tworząc następujące zbiorniki wodne:

{{Termin|ܝܐܜ ܛܘܢ Jâđe Tiwan|[[Język adezaski|adezaski]]|Jezioro Tiwan| ['ɟæ:ɗe 'tɪwæn]}}
Główny zbiornik regionu, nad jego brzegami znajdują się najgęściej zaludnione obszary Talonbatu. Składa się z większości talonbackich jezior, bo aż dziesięciu. W Czasie Deszczu centralna część Talonbatu, wraz z jego głównym i świętym miastem, [[Adera|Aderą]], staje się wyspą pośrodku Jeziora Tiwan, oddzieloną od reszty krainy ze wszystkich stron wodą. W bardziej suchych okresach poszczególne jeziora połączone są ze sobą kanałami.  

{{Termin|ܝܐܜ ܪܫܠܢ Jâđe Gha'arun|[[Język adezaski|adezaski]]|Jezioro Gha'arun| ['ɟæ:ɗe 'ʁæʔærʊn]}}
Drugi co do wielkości zbiornik wodny Talonbatu, znajdujący się na wschodzie regionu. W suchszych okresach składa się jedynie z dwóch jezior. Tereny nad nimi położone są jednak bardzo płaskie i nisko położone, co sprawia się duża ich część pokrywa się wodą wraz z przybyciem deszczy. Od Jeziora Tiwan oddziela Jezioro Gha'arun pas wzniesień, uniemożliwiający połączenie się obu zbiorników. Brzegi jezior Tiwan oraz Gha'arun oraz otaczającej ich niecki wyznaczają granice Se'iđun, jednej z dwóch części Talonbatu. 

{{Termin|ܝܐܜ ݏܐܨܢ Jâđe C̣xâzȝun|[[Język adezaski|adezaski]]|Jezioro C̣xâzȝun| ['ɟæ:ɗe 'ʈ͡ʂ'æ:z:ˤʊn]}}
Jezioro C̣xâzȝun to najmniejsze z trzech wielkich jezior Talonbatu. Składa się ono z trzech pomniejszych zbiorników wodnych, w suchszych okresach połączonych ze sobą siecią kanałów oraz rzeczek. C̣xâzib, druga część Talonbatu, znajduje się nad brzegami Jeziora C̣xâzȝun. 

====Rzeki====
Znaczna większość rzek w tej części [[Wielka Pustynia Południowa Kyonu|Wielkiej Pustyni]] nie jest stała, płynąca jasno określonym korytem. Zamiast tego, wraz z każdą Fazą Rekina sieć rzeczna zostaje rozrysowana na nowo, po to tylko by wkrótce potem wyschnąć i zostać przykryta piaskami podczas Fazy Wielbłąda. Wyjątkiem jest tutaj kilka pomniejszych rzek okresowych, płynących w kierunku Talonbatu konkretnym korytem z Gór Keṇḍêp i Ṇêpu. Przede wszystkim wyjątkiem takim jest jednak główna rzeka okolicy - '''Wyschnięta Rzeka''' ([[Język adezaski|adz.]] ܝܐܜ ܟܦܫ ܒܫܒܜܣ ''Jâđe Kpa'i Ba'ibđes'' [{{IPA|'ɟæ:ɗe 'k͡pæʔɪ 'bæʔɪbɗes}}]).

Wyschnięta Rzeka rozpoczyna się na wschód od Talonbatu, na obszarze [[Zagórze Harruńskie|Zagórza Harruńskiego]]. Jej koryto biegnie na zachód, wpadając ostatecznie do Jeziora Gha'arun, w okolicy miasta Ađeyin. Najprawdopodobniej w przeszłości, w czasach przed [[Katastrofa Farandyjska|Katastrofą Farandyjską]], była to rzeka stała lub przynajmniej częściowo stała, podobnie jak talonbackie jeziora czerpiąca wodę z tutejszego podziemnego [[Wielki Talonbacki Basen Artezyjski|basenu artezyjskiego]]. Dzięki temu, na obszarze Zagórza oraz nad brzegami tej rzeki rozwijała się [[Cywilizacja Harruńska]]. 

Jak sama nazwa wskazuje, współcześnie rzeka ta jest jednak całkowicie wyschnięta przez większą część cyklu oscylacji oceanicznych. Wypełnia się ona wodą jedynie podczas Czasu Deszczu (Czasu Rekina), dzięki obfitym deszczom spadającym latem na tym obszarze. Wyschnięta Rzeka stanowi naturalne połączenie między Talonbatem a położoną dalej na wschód [[Ajdyniriana|Ajdynirianą]], zarówno podczas Fazy Rekina, gdy wypełniona jest wodą, jak i podczas Fazy Wielbłąda, gdy jej wyschnięte koryto służyć może jako dogodna droga dla karawan.

===Ukształtowanie terenu===
[[Plik:2018078221710.jpg|thumb|right|360px|Widok z Gór Keṇḍêp na środkową część Jeziora Tiwan, w pobliżu miasta Hhisâm.]]

Talonbat położony jest w niecce, większość jego obszaru to równiny na wysokości około 800 metrów nad planetarnym poziomem morza. Kraina ta otoczona jest we wszystkich stron terenami o wyższej elewacji. Na wschodzie i zachodzie różnica ta sięga około 300 metrów, na północy i południu znajdują się jednak niskie pasma górskie, kolejno Góry Keṇḍêp oraz Góry Ṇêpu. Ich wysokość w najwyższych miejscach przekracza 1500 metrów nad planetarnym poziomem morza.

Znajdujące się na południu Góry Keṇḍêp są powierzchniowo mniejsze, od południa są także mocno zerodowane przez wiejące ciągle pustynne wiatry, o łagodnych zboczach, z wieloma interesującymi formacjami skalnymi. Ich północne stoki, wyznaczające granice niecki, są jednak znacznie bardziej strome, często wyznaczone urwiskami, niekiedy także głębokimi wąwozami wyżłobionymi przez spływającą w Fazie Rekina wodę. Znajdują się w nich trzy główne szczyty: mierząca 1399 metrów '''Góra Hazȝam''' ([[Język adezaski|adz.]] ܫܡܝ ܟܐܢ ܗܨܡ '' 'Umê Kâṇ Hazȝam'' [{{IPA|ʔʊ'me: 'kæ:ɳ hæ'z:ˤæm}}]), mierząca 1422 metry '''Góra Ghe'iṛu''' ([[Język adezaski|adz.]] ܫܡܝ ܟܐܢ ܪܫܠ '' 'Umê Kâṇ Ghe'iṛu'' [{{IPA|ʔʊ'me: 'kæ:ɳ 'ʁeʔɪɽʊ}}]), oraz najwyższa w tej części [[Wielka Pustynia Południowa Kyonu|Wielkiej Pustyni]], mierząca 1515 metrów, '''Góra Zâmza''' ([[Język adezaski|adz.]] ܫܡܝ ܟܐܢ ܣܐܡܣ '' 'Umê Kâṇ Zâmza'' [{{IPA|ʔʊ'me: 'kæ:ɳ 'zæ:mzæ}}]). W Górach Keṇḍêp znajdują się także pewne pokłady żelaza, a także złota (chociaż jego bogactwo zlokalizowane jest przede wszystkim w [[Serce Demiurga|Sercu Demiurga]]).  

Góry Ṇêpu, w ich najbardziej na zachód wysuniętej części, położonej najbliżej Talonbatu, są zdecydowanie bardziej rozległe, jednak o wiele bardziej łagodne. Pozbawione są wąwozów i urwisk tak stromych jak te w Górach Keṇḍêp, chociaż i tutaj trafić można na wiele ciekawych formacji skalnych, wytworzonych przez erozję pustynnego wiatru i deszczu. Najwyższym ich szczytem w tej okolicy jest '''Góra Kpar'ha''' ([[Język adezaski|adz.]] ܫܡܝ ܟܐܢ ܟܦܠܥ '' 'Umê Kâṇ Kpar'ha'' [{{IPA|ʔʊ'me: 'kæ:ɳ 'k͡pærʔ͡hæ}}]), mierząca 1481 metrów.

W obrębie samej talonbackiej niecki również mogą trafić się niewielkie wzniesienia, jak te odgradzające Jezioro Tiwan od Jeziora Gha'arun, lub te na północ od miasta [[Adera]]. Ich wysokość nie przekracza jednak 200 metrów ponad resztę równiny. Wyjątkiem są tutaj wzniesienia w zachodniej części Talonbatu, pomiędzy Jeziorem Tiwan a Jeziorem C̣xâzȝun. Stanowią one niejako przedłużenie Gór Keṇḍêp, dzieląc Talonbat na dwie części, zwane Se'iđun (część wschodnia) oraz (C̣xâzib) część zachodnia. Wznoszą się one na około 1300 metrów ponad planetarny poziom morza.

===Fauna i flora===

Region Talonbatu jest pod wieloma względami miejscem unikatowym na skalę całego [[Kyon|Kyonu]]. Spora izolacja Talonbatu od [[Kanisja|Kanisji]] oraz [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]], a także połączenie całorocznych bardzo wysokich temperatur, występowania stałych źródeł wody i znacznych różnic klimatycznych między porami roku i cyklu oscylacji, przyczyniły się do powstania niespotykanego nigdzie indziej zestawu fauny i flory. Region Talonbatu odznacza się bardzo wysoką bioróżnorodnością oraz setkami gatunków endemicznych, okresowo kolonizujących ewentualnie także okoliczne obszary podczas Fazy Rekina. Wyróżnić można 4 podstawowe ekosystemy: niziny i brzegi jezior, górskie zbocza, słodkie wody jezior naziemnych i podziemnych, a także głębiny największego na Kyonie kompleksu jaskiń, zwanego [[Serce Demiurga|Sercem Demiurga]].

Prawdopodobnie najbardziej charakterystycznym widokiem dla Talonbatu jest przypominające kształtem parasol '''drzewo sermat''' ([[Język adezaski|adz.]] ܣܒܛ ܨܠܡܛ ''zubdi sȝermat'' [{{IPA|'zʊbdɪ 's:ˤermæt}}]). Jest ono niezwykłe nie tylko z uwagi na swe walory estetyczne, lecz także na swoją krwistoczerwoną żywicę, która używana jest jako barwnik, farba oraz lakier. Niezwykle ważny jest także aloes talonbacki, w kilku różnych odmianach, pełniący kluczową rolę w lokalnej medycynie. Niektóre gatunki używane są także do produkcji kosmetyków. Kolejnym endemitem jest granat talonbacki. Mimo, że jest to roślina spokrewniona z granatami znanymi z innych części planety, owoce granatu talonbackiego (pomimo tego, że są jadalne) nie są zwykle używane jako jedzenie z uwagi na swoją gorzkość. Zamiast tego, stosuje się je szeroko w talonbackiej medycynie, niekiedy także jako przyprawę. Głównym zbożem regionu oraz podstawą tutejszej kuchni jest sorgo talonbackie. Sorgo przywiezione zostało do Talonbatu z terenów Ajdyniriany najprawdopodobniej jeszcze w czasach starożytnych, co doprowadziło w kolejnych stuleciach do wytworzenia się lokalnej odmiany tej rośliny.    

Jeśli chodzi o faunę, podobnie jak na obszarze Ajdyniriany dominują ptaki oraz gady, chociaż obecność płazów oraz ssaków również jest znaczna. Talonbat zamieszkuje kilkanaście endemicznych gatunków ptaków, z których najbardziej rozpowszechnionym jest wróbel talonbacki, a także ponad 30 endemicznych gadów. Są to w większość różnorakie jaszczurki, a także kameleony (potrafiące zmieniać kolor, o długości ciała dochodzącej nawet do 65 cm) oraz kilka rodzajów sporych rozmiarów węży. Wszechobecne na obszarze Talonbatu są także endemiczne gatunki motyli, z których większość odznacza się błękitnymi skrzydłami. Można natrafić także na kilka gatunków pająków, przy czym endemity zamieszkują raczej głębiny jaskiń. Słodkie wody jezior, zarówno naziemnych jak i podziemnych, tętnią życiem, pełne są bowiem ryb oraz słodkowodnych krabów. Najbardziej charakterystycznym mieszkańcem jezior są jednak aksolotle, grupa kilku blisko spokrewnionych gatunków endemicznych drapieżnych płazów. Podzielić je można na '''aksolotle małe''' ([[Język adezaski|adz.]] ܫܪܠ ܬܪܠ '' 'aghir ḍȝaghaṛ'' [{{IPA|'ʔæʁɪr 'ɖˤæʁæɽ}}]), oraz '''aksolotle wielkie''' ([[Język adezaski|adz.]] ܫܪܠ ܬܪܠ ݏܝܩܐܪܠ '' 'aghir ḍȝaghaṛ c̣xaygâghir'' [{{IPA|'ʔæʁɪr 'ɖˤæʁæɽ ʈ͡ʂ'æj'gæ:ʁɪr}}]). Aksolotle małe (podobnie jak kilka rodzajów salamander) można powszechnie spotkać zarówno w wodach jezior powierzchniowych (gdzie będą przybierały raczej barwy ciemne, brązowo-zielone) jak i w jaskiniach (gdzie będą przybierały barwy jasne, biel z zabarwieniami). Aksolotle wielkie na powierzchni spotyka się bardzo rzadko, ich bytowanie ogranicza się raczej do jaskiń. Potrafią mierzyć nawet do 1.8 metra długości. Endemitem [[Serce Demiurga|Serca Demiurga]] są także odmieńce jaskiniowe.    

Przeważająca większość talonbackich ssaków nie jest endemitami, są nimi jedynie kilka gatunków nietoperzy, zamieszkujących talonbackie jaskinie. Ssaki stanowią raczej przedstawicieli szerszej fauny harruńskiej lub gatunki powszechnie występujące także w Kanisji i/lub w Ajdynirianie. Do tej pierwszej kategorii należą przede wszystkim trzy gatunki. Dzieśpar dwurogi to rodzaj pustynnego gryzonia o dość dużych rozmiarach. Kopie on wyrafinowane systemy nor i tuneli, nazwę zawdzięcza natomiast swoim dwóm masywnym rogom. Jest to zwierze wytrzymałe, żywiące się w większości suchymi bylinami. Jego głównym wrogiem są niektóre gatunki talonbackich węży, chociaż niekiedy bywa także celem talonbackich łowców. Jeleń harruński to gatunek rozpowszechnionego w tej części Kyonu kopytnego. Wbrew swojej nazwie nie jest spokrewniony z jeleniami, zamiast tego jego bliskim krewniakiem jest tak zwany jeleń buański. Żywi się trawami i bylinami. Cechą charakterystyczną samców są ich rogi oraz dziwny kształt czaszki. Jelenie harruńskie cenione są za swoje mięso, stanowią także dobre trofea łowieckie. Ich naturalnym wrogiem jest natomiast hiena harruńska, będąca głównym drapieżnikiem Talonbatu oraz [[Zagórze Harruńskie|Zagórza Harruńskiego]]. Do drugiej grupy należą przede wszystkim wielbłądy, a także zwierzęta hodowlane, takie jak kozy oraz owce. 

====Fauna====
<gallery mode="packed" heights=250px>
Plik:Dzięciołopar.jpg|'''Aghir Sâjxat '', dzieśpar dwurogi<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Horned_gopher Ceratogaulus], wymarły rodzaj gryzonia z rodziny Mylagaulidae.</ref>
Plik:Pokoń.jpg|'''Aghir Wêpaycx'', jeleń harruński<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Protoceras Protoceras], wymarły gatunek rdzenny dla Ameryki Północnej.</ref>
Plik:1280px-Dinocrocuta gigantea.jpg|'''Aghir Tȝijagh'', hiena harruńska<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Percrocutidae Percrocutidae], gatunek wymarłego hienopodobnego drapieżnika.</ref>
Plik:1280px-Axolotl ganz.jpg|'''Aghir Ḍȝaghaṛ'', gatunek słodkowodnego drapieżnego płaza, endemicznego dla jezior Talonbatu.<ref>Aksolotl meksykański (''Ambystoma mexicanum'').</ref>
Plik:Passer insularis Smit.jpg|'''Aghir Mi'en'', gatunek endemicznego dla Talonbatu wróbla.
Plik:ChamaeleonMonachusFord.jpg|'''Aghir Murƀâ'e'', kameleon talonbacki.
Plik:1024px-Morpho didius Male Dos MHNT.jpg|'''Aghir Đuwâc̣iṭȝ'', charakterystyczny i endemiczny dla Talonbatu błękitny motyl.
</gallery>

====Flora====
<gallery mode="packed" heights=250px>
Plik:Великі дерева з Африки.jpg|''Zubdi Sȝermat'', najbardziej charakterystyczne drzewo Talonbatu<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Dracaena_cinnabari Sokotryjskie smocze drzewo] (''Dracaena cinnabari'').</ref> 
Phoenix dactylifera2.jpg|''Zubdi Ṇa'a'', występująca w tej części Wielkiej Pustyni odmiana palmy
Plik:Aloe perryi in Auckland Botanic Gardens.jpg|''Zubdi C̣xekâṛa'', aloes talonbacki, kluczowy dla tutejszej medycyny
Plik:Punica protopunica Socotra.jpg|''Zubdi Bâbu'', granat talonbacki<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Punica_protopunica Granat sokotryjski] (''Punica protopunica'').</ref>
Plik:Cucumber tree (6407165121).jpg|''Zubdi Me'hmat'', gatunek endemicznego dla regionu drzewa<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Dendrosicyos Sokotryjskie drzewo ogórkowe] (''Dendrosicyos socotranus'').</ref>
Plik:Socotra-Boswellia socotrana.jpg|''Zubdi Yahicâ'', roślina porastająca zbocza Gór Keṇḍêp<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Boswellia_socotrana Boswellia socotrana.]</ref>
Plik:SorghumBicolor.jpg|''Zubdi Tehhi'', sorgo talonbackie
</gallery>

==Cywilizacja talonbacka==
{{zobacz też|Historia Talonbatu}}
{{zobacz też|Starożytna Ajdyniriana}}

'''Cywilizacja talonbacka''', zwana także '''cywilizacją adezaską''' lub '''adeską''' ([[Język adezaski|adz.]] ܘܝܬܠݏܘܠܝܢ ''Wayṭȝu-ru-Cxawariyin''<ref>Dosłownie: "Pieśń Przeszłości".</ref> [{{IPA|'wæjʈˤʊrʊ.t͡s'æwærɪjɪn}}], [[Język czaaż|cza.]] ''Gbin Sȝaalɛin'' [{{IPA|'ɡ͡bi:n sˤɒːl'ʕi:n}}], [[Język ajdyniriański|ajd.]] ''Āshavan Ťaloannambhatani'' [{{IPA|a:ʂa'van t'alɔan:ambʰa'tani}}]), to jedna z najbardziej odizolowanych i najmniej zbadanych, lecz jednocześnie jedna z najdłużej istniejących cywilizacji [[Kyon|Kyonu]]. W [[Nazewnictwo chronologiczne Kyonu#Rok wspólny|kyońskim roku wspólnym]] jej udokumentowana historycznie lub archeologicznie historia liczy sobie około 9000 lat<ref>Około 3400 lat ziemskich.</ref>, co czyni ją porównywalną wiekiem do [[Qin|cywilizacji qińskiej]]. Cywilizacja talonbacka obejmując przede wszystkim obszar historyczno-geograficznej krainy Talonbatu, wykazuje także niezwykle długą ciągłość historyczną. Sięga swymi korzeniami czasów antycznych, okresu migracji [[Języki talonbacko-harruńskie|ludów talonbacko-harruńskich]]. Rozkwitała jednak po raz pierwszy w okresie poprzedzającym [[Katastrofa Farandyjska|Katastrofę Farandyjską]], a więc w szczytowego okresu epoki brązu. W przeciwieństwie do blisko spokrewnionej [[Cywilizacja harruńska|cywilizacji harruńskiej]], cywilizacja talonbacka nie upadła całkowicie w wyniku Katastrofy Farandyjskiej, zajmując ten sam obszar przez następne tysiąclecia. Rys historyczny i dzieje tej cywilizacji dzieli się przeważnie na następujące okresy:
<br><br/>
*'''Cywilizacja Starożytnego Talonbatu''' (3600 [[Vezdāŝaular#Mierzenie czasu dla Starożytnej Ajdyniriany|PZD]]<ref>Ok. 13 rok [[Nazewnictwo chronologiczne Kyonu#EK - Era Kyonu|kalendarza wspólnego]].</ref> - 800 [[Vezdāŝaular#Mierzenie czasu dla Starożytnej Ajdyniriany|PZD]]<ref>Rok 2813 [[Nazewnictwo chronologiczne Kyonu#EK - Era Kyonu|kalendarza wspólnego]].</ref>)
Najstarszy etap rozwoju cywilizacji talonbackiej, obejmujący okres około 2800 lat<ref>Około 1045 lat ziemskich.</ref>, znajdujących się w ramach epoki brązu.
::'''Okres archaiczny''', lub też '''okres przedadeski''' (3600 [[Vezdāŝaular#Mierzenie czasu dla Starożytnej Ajdyniriany|PZD]] - 1700 [[Vezdāŝaular#Mierzenie czasu dla Starożytnej Ajdyniriany|PZD]]<ref>Rok 1913 [[Nazewnictwo chronologiczne Kyonu#EK - Era Kyonu|kalendarza wspólnego]].</ref>) - okres formowania się na obszarze Talonbatu pierwszych znacznych ośrodków miejskich oraz miast-państw, które odgrywać będą w późniejszych okresach kluczową rolę.
::'''Okres adeski''' (1700 [[Vezdāŝaular#Mierzenie czasu dla Starożytnej Ajdyniriany|PZD]] - 800 [[Vezdāŝaular#Mierzenie czasu dla Starożytnej Ajdyniriany|PZD]]) - okres politycznej, militarnej, kulturowej oraz religijnej dominacji miasta [[Adera]] nad wszystkimi innymi miastami-państwami. Szczytowy etap rozwoju cywilizacji Starożytnego Talonbatu.
*'''Talonbackie Wieki Ciemne''' (800 [[Vezdāŝaular#Mierzenie czasu dla Starożytnej Ajdyniriany|PZD]] - 1500 [[Vezdāŝaular#Ery|CE]]<ref>Rok 5113 [[Nazewnictwo chronologiczne Kyonu#EK - Era Kyonu|kalendarza wspólnego]].</ref>)
Trwający 2300 lat<ref>Około 860 lat ziemskich.</ref> okres załamania się cywilizacji na obszarze Talonbatu, objawiającego się między innymi zerwaniem dawniej kluczowych kontaktów handlowych między Talonbatem a obszarami [[Kanisja|Kanisji]] oraz [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]], nagłym oraz znacznym spadkiem populacji regionu, niemal całkowitym zanikiem znajomości [[Język adezaski#Ideogramy talonbackie|ideogramów talonbackich]] oraz opuszczeniem większości ośrodków miejskich. Istnieje bardzo mało jakichkolwiek źródeł pochodzących z tego okresu.
*'''Cywilizacja talonbacka (postfarandyjska)''' (1500 [[Vezdāŝaular#Ery|CE]] - 5377 [[Vezdāŝaular#Ery|CE]]<ref>Rok 8990 [[Nazewnictwo chronologiczne Kyonu#EK - Era Kyonu|kalendarza wspólnego]].</ref>)
Etap rozwoju cywilizacji talonbackiej obejmujący okres 3877 lat<ref>Około 1500 lat ziemskich.</ref>, od wyjścia z Wieków Ciemnych aż do przybycia na ten obszar ze wschodu Wielkiej Wyprawy. Jest on, w ogromnym uproszczeniu, porównywalny do średniowiecza.
::'''Okres czażyjski''' (1500 [[Vezdāŝaular#Ery|CE]] - 2170 [[Vezdāŝaular#Ery|CE]]<ref>Rok 5783 [[Nazewnictwo chronologiczne Kyonu#EK - Era Kyonu|kalendarza wspólnego]].</ref>) - okres militarnej i politycznej dominacji miasta C̣xâz, oraz regionu C̣xâzib, nad całym Talonbatem. Nawiązanie kontaktów ze światem zewnętrznym poprzez [[Szlak Ognia]], przyjęcie sechtońskiego pisma.
::'''Okres rajcyjski''' (2170 [[Vezdāŝaular#Ery|CE]] - 3940 [[Vezdāŝaular#Ery|CE]]<ref>Rok 7553 [[Nazewnictwo chronologiczne Kyonu#EK - Era Kyonu|kalendarza wspólnego]].</ref>) - okres ponownego załamania się handlu Szlakiem Ognia oraz znacznej izolacji Talonbatu. Kulturowa oraz polityczna dominacja miasta Rayca', poparta religijnym autorytetem pobliskiej Adery.
::'''Okres tynurski''' (3940 [[Vezdāŝaular#Ery|CE]] - 5377 [[Vezdāŝaular#Ery|CE]]) - okres zwierzchnictwa miasta Tȝinur nad innymi talonbackimi miastami-państwami. Częściowe otwarcie się Szlaku Ognia, w postaci talonbackich kupców wyprawiających się do [[Rykadan|Rykadanu]] i okolic Tarfiy.
*'''Cywilizacja talonbacka (nowożytna)''' (od 5377 [[Vezdāŝaular#Ery|CE]])
Etap rozwoju cywilizacji talonbackiej po dotarciu do tego regionu [[Ajdynir|żysudryjskiej]] [[Wielka Wyprawa na Najdalszy Zachód|Wielkiej Wyprawy]] oraz zdobyciu miasta Tȝinur.
<br><br/>
[[Plik:Benin brass plaque 01.jpg|thumb|right|300px|Przykład wyśmienitego talonbackiego złotnictwa, przedstawienie grupy trzech wojowników.]]
Do najbardziej charakterystycznych cech dla cywilizacji talonbackiej należy organizacja polityczna oparta na miastach-państwach, zwanych po adezasku ܨܡܘܝ ܒܝܥܒ ''sȝumwê bê'heb''. Są one ze sobą w ciągłej rywalizacji, bywają jednak okresowo jednoczone pod hegemonią najsilniejszego z nich, nie tworząc jednak imperiów, znanych z innych części [[Kyon|Kyonu]], lecz raczej coś na kształt konfederacji, w której podległe miasta-państwa zmuszone są płacić trybut hegemonowi. Niezwykle ważne znaczenie posiada krew oraz ofiary ze zwierząt i ludzi. 

Charakterystyczny jest także bardzo rytualny sposób prowadzenia wojny pomiędzy poszczególnymi ''bê'heb''. Wojny odbywają się zwykle tuż przed nadejściem Czasu Deszczu. Ich głównym celem nie jest natomiast zabicie przeciwnika i rozgromienie wrogiej armii, lecz raczej pochwycenie jak największej ilości jeńców, przeznaczonych na masowe i uroczyste ofiary z ludzi, zbiegające się z nadejściem pierwszych deszczy. Cele polityczne czy ekonomiczne realizowane są niejako "przy okazji". Sama walka podlega ścisłemu kodeksowi honorowemu. Wojownicy walczą zwykle pojedynczo, niekiedy też w parach lub trzyosobowych grupach, ścierając się z takimi samymi grupami przeciwników. Również zdobywanie miast regulowane jest szeregiem honorowo-rytualnych zasad, według których miasto uznaje się za zdobyte po zajęciu głównego targowiska lub centralnej świątyni. Z tego powodu wojna w Talonbacie jest zjawiskiem częstym i regularnym, praktycznie corocznym, niesie jednak ze sobą znacznie mniejszą liczbę ofiar niż w innych regionach świata, przeważającą większość pośród nich stanowią natomiast wojownicy, nie ludność cywilna. 

Organizacja społeczna opiera się na systemie kastowym, w którym populacja dzieli się na: władców i wojowników, kapłanów, rolników, rzemieślników, kupców oraz wyrzutków (przestępców i wygnańców). Jedynie te dwie ostatnie kasty opuszczają granice krainy. Wyrzutkowie bardzo często tworzą ochronę talonbackich karawan kupieckich. Część z nich poprzez wierną służbę (poświadczoną następnie słowem szanowanego kupca) może odkupić swoje winy i powrócić do ojczyzny. 

Talonbat odznacza się także niezwykle długą i wyrafinowaną tradycją złotnictwa, sięgającą jeszcze czasów starożytnych. Ze złota wykonuje się wszelakie przedmioty - od ozdób i biżuterii, przez flety, na broni i pancerzu kończąc (zwykle jednak czysto rytualnych). Jednoczenie jednak, prócz złota Talonbat nie posiada niemal żadnych innych metali, z wyjątkiem niewielkich pokładów żelaza położonych w Górach Keṇḍêp. Z tego powodu przeważającą większość narzędzi wykonuje się z kamienia. Broń żelazna jest bardzo rzadka, większość narzędzi metalowych pochodzi z handlu zagranicznego. 

Z powodu stuleci izolacji oraz kontaktu ze światem zewnętrznym ograniczonego do [[Szlak Ognia|Szlaku Ognia]] oraz jedynie dwóch kast, cywilizacji talonbackiej udało się zachować wiele tradycji pochodzących jeszcze z epoki brązu, z czasów poprzedzających [[Katastrofa Farandyjska|Katastrofę Farandyjską]] oraz Talonbackie Wieki Ciemne. Większość z tych tradycji, pomimo zachowania swojej formy w stanie niemal nienaruszonym, zatraciło jednak swoje pierwotne znaczenie. Wiąże się na pewno z przerwaniem ciągłości piśmiennictwa i zanikiem znajomości talonbackich ideogramów podczas Wieków Ciemnych. Zachowanie formy przy utraceniu ich treści doprowadziło do znacznej rytualizacji niemal każdego aspektu życia codziennego. 

===Miasta-państwa Talonbatu===
{{Główny artykuł|Miasta-państwa Talonbatu}}

W [[Nazewnictwo chronologiczne Kyonu#Rok wspólny|kyońskim roku wspólnym]] terytorium Talonbatu podzielone jest pomiędzy trzynastoma rywalizującymi ze sobą państewkami, zwanymi w [[Język adezaski|języku adezaskim]] ܨܡܘܝ ܒܝܥܒܐݎ ''Sȝumwê Bê'hebâc'', lub rzadziej ܨܡܘܝ ܣܐܠܝܛܐݎ ''Sȝumwê Zâṛêtâc'', dosłownie "miasta-państwa". Każde z nich skupione jest wokół konkretnego ośrodka miejskiego, które kontroluje pomniejsze miasteczka i osady. Teoretycznie hegemonia nad talonbackimi miastami-państwami znajduje się w rękach duopolu [[Adera]]-Tȝinur. Adera, oraz rządzący nią kapłani, stanowi niemalże niekwestionowany autorytet religijny, miasto to jest bowiem jednym z najświętszych miejsc dla [[Adezowie|Talonbatczyków]], a na pewno najświętszym spośród wszystkich miast. Chociaż nie jest to być może dokładna analogia, jej status można porównać do tradycyjnej stolicy regionu. Tȝinur przez ostatnie kilka stuleci dzierżył prymat polityczny oraz militarny, po części także kulturowy, będąc ''de facto'' główną siłą regionu. Miasto to utrzymywało swoją pozycję tak długo po części dzięki własnej sile, po części dzięki współpracy z Aderą i opieraniu się na jej autorytecie. 

Pomimo tego, że Tȝinur ciągle cieszy się posłuszeństwem większość talonbackich miast-państw, jest to w istocie gasnąca potęga. Miasto pogrążone jest w kryzysie politycznym, nie stanowi już także od dawna największej potęgi wojskowej. Mimo to jego elity odznaczają się wielką dozą arogancji, przekonane o swojej nieomylności i niezaprzeczalnej dominacji. Na nową potęgę wojskową wyrosło położone na wschód od Tȝinur miasto Nijhhun. Przez ostatnie dwa pokolenia Nijhhun ustawicznie rosło w siłę, dokonując agresywnej ekspansji, coraz mocniej zaburzając polityczne ''status quo'' w regionie. Powoduje to rosnące obawy oraz frustracje innych miast wschodniego i północnego Talonbatu, zwłaszcza zaś tradycyjnego rywala Nijhhun, miasta Ađeyin, przy jednoczesnej bierności elit z Tȝinur.

===Populacja===
Populacja w [[Nazewnictwo chronologiczne Kyonu#Rok wspólny|kyońskim roku wspólnym]] wynosi około 450 000, co jest liczbą zaskakująco wysoką, biorąc pod uwagę położenie regionu w środku [[Wielka Pustynia Południowa Kyonu|Wielkiej Pustyni]]. Stały dostęp do wody oraz pożywienia, a także warunki umożliwiające rolnictwo na szeroką skalę, pozwalają jednak utrzymać populacje na wysokim poziomie. Pomaga w tym ograniczony swoją rytualnością sposób prowadzenia wojny, niewielka ilość zwierząt hodowlanych, a także spora izolacja regionu od wielu chorób zakaźnych, będących plagą innych części Kyonu. Liczba 450 000 jest jednak konsekwencją powiększającego się przeludnienia Talonbatu (którego nie powstrzymują nawet regularne i coraz częstsze ofiary z ludzi), co wraz z ograniczoną przestrzenią zdatną do zamieszkania, powoduje coraz większe napięcia społeczne, zwłaszcza te o charakterze między kastowym. 

Mieszkańcami Talonbatu są [[Adezowie]], zwani także Talonbatczykami. Stanowią oni praktycznie 100% populacji regionu, obcokrajowcy bowiem trafiają w te strony niezwykle rzadko. Najczęściej spotykanymi obcokrajowcami są mieszkańcy oaz położonych na zachód od Talonbatu, zwłaszcza największej z nich, [[Kpabare]], którzy okazyjnie przybywają do miast-państw w celach handlowych. Są oni jednak blisko spokrewnieni z tutejszymi mieszkańcami, przez wielu są nawet uznawani za odłam Adezów.

Dwoma najważniejszymi odłamami Adezów są mieszkańcy Se'iđun, wschodniej (a zarazem głównej) części Talonbatu, oraz mieszkańcy C̣xâzib, a więc części zachodniej, skupionej nad brzegami Jeziora C̣xâzȝun. Pomimo niezaprzeczalnego pokrewieństwa, wspólnego dziedzictwa, bardzo podobnych praktyk religijnych oraz poczucia przynależności do tego samego talonbackiego kręgu cywilizacyjnego, mieszkańcy Se'iđun oraz C̣xâzib różnią się od siebie kulturowo, mówią także dwoma odrębnymi (choć spokrewnionymi) językami. Głównym językiem Talonbatu jest wywodzący się z Se'iđun [[Język adezaski|język adezaski]], mieszkańcy C̣xâzib posługują się natomiast [[Język czaaż|językiem czaaż]].

===Relacje międzynarodowe===
Talonbackie miasta-państwa nie utrzymują żadnej jednolitej polityki zagranicznej, każde z 13 głównych miast prowadzi własną i niezależną politykę zagraniczną. Relacje nawiązywane są głównie pomiędzy innymi miastami-państwami, jednak niektóre z nich, zwłaszcza te położone na wschodnich lub zachodnich rubieżach Talonbatu, utrzymują w miarę regularne kontakty handlowe z innymi krainami, przede wszystkim z położonym na obszarze [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]] [[Rykadan|Patriarchat Rykadanu]] oraz z okolicami Jeziora Tarfiy we wschodniej [[Kanisja|Kanisji]]. Do owych miast handlowych należą zwłaszcza Ađeyin, Udȝa'an oraz C̣xâz.

==Ciekawostki==
*Talonbat znany jest na obszarze [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]] jako na wpół legendarna "Brama na [[Kanisja|Najdalszy Zachód]]".

==Przypisy==
<references/>
<br>
{{Regiony Kyonu intro}}
[[Kategoria:Regiony Kyonu]]
[[Kategoria:Adeza]]