Tekst źródłowy strony Język staroatrypijski

{{ język
| kolor = #EAB435
| nazwa = Język staroatrypijski
| nazwa własna = կյւբւ ըդիբը (kyùpù átìpà)
| twórca = [[Użytkownik:CivilixXXX|Cywil (CivilixXXX)]] w 2021 roku  
| nazwa conworldu = [[Kyon]]
| regiony = Atrypia (historycznie)
| mówiący = brak
| alfabet = pismo kejreńskie (ormiańskie), ragul, łacińskie (transkrypcja)
| typologia = analityczno-fleksyjny, mianownikowo-biernikowy, SOV
| klasyfikacja = 
'''[[Języki atrypijskie]]'''
*Języki centralnoatrypijskie
**[[Język staroatrypijski]] (†)
***[[Język atrypijski]]
}}
{{słownik}}

'''Język staroatrypijski''' (satp. ''կյւբւ ըդիբը'' ''kyùpù átìpà'' [{{IPA|cùpù átìpà}}]), także '''język (staro)centralnoatrypijski''' był językiem używanym przez przodków [[Atrypijczyków]], żyjących na Granitowych Wzgórzach. Jako dobę staroatrypijską przyjmuje się okres od pierwszych zapisów w piśmie kejreńskim i [[Język_ajdyniriański#R.CC.84agul|ragulu]] (ok. 4000 EK) do [[Inwazja tahareńska|inwazji tahareńskiej]], ok. 5200 EK, kiedy to przeszedł on spore zmiany, stając się [[Język atrypijskim|językiem  (średnio)atrypijskim]]. Cechowała go charakterystyczna fonologia, z prostym systemem tonów, głoskami retrofleksyjnymi, nietypowym kontrastem ejektywy-bezprzydechowe-przydechowe-prenasalizowane-geminiaty w fonologii i obecnością głosek szczelinowych bocznych.

'''ARTYKUŁ NIEAKTUALNY, ZOSTANIE W PRZYSZŁOŚCI GRUNTOWNIE PRZEBUDOWANY - STAN OBECNY POZOSTAWIONY W CELACH ARCHIWALNYCH I JAKO PUNKT ODNIESIENIA DLA AUTORA'''

== Fonologia ==
=== Spółgłoski ===
{| class="wikitable" style="text-align:center; vertical-align:middle;"
|- style="font-weight:bold; text-align:left; vertical-align:bottom; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F;"
! colspan="2" style="text-align:center; vertical-align:middle;" | 
! wargowe
! zębowe
! retrofleksyjne
! twardopodniebienne
! miękkopodniebienne
|-
| rowspan="5" style="font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F;" | zwarte
| style="vertical-align:bottom; font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F; text-align:left;" | bezprzydechowe
| p
| t
| ʈ
| c
| k
|-
| style="vertical-align:bottom; font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F; text-align:left;" | przydechowe
| pʰ
| tʰ
| ʈʰ
| cʰ
| kʰ
|-
| style="vertical-align:bottom; font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F; text-align:left;" | ejektywne
| p'
| t'
| ʈ'
| c'
| k'
|-
| style="vertical-align:bottom; font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F; text-align:left;" | prenasalizowane
| ᵐb
| ⁿd
| ⁿɖ
| ⁿc
| ᵑɡ
|-
| style="vertical-align:bottom; font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F; text-align:left;" | geminiaty
| pː
| tː
| ʈː
| cː
| kː
|-
| colspan="2" style="font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F;" | nosowe
| m
| n
| ɳ
| ɲ
| ŋ
|-
| rowspan="4" style="font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F;" | szczelinowe
| style="vertical-align:bottom; font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F; text-align:left;" | dźwięczne
| 
| s
| ʂ
| ɕ
| x
|-
| style="vertical-align:bottom; font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F; text-align:left;" | bezdźwięczne
| f
| z
| ʐ
| ʑ
| ɣ
|-
| style="vertical-align:bottom; font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F; text-align:left;" | dźwięczne boczne
| 
| ɮ
| 
| 
| 
|-
| style="vertical-align:bottom; font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F; text-align:left;" | bezdźwięczne boczne
| 
| ɬ
| 
| 
| 
|-
| rowspan="2" style="font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F;" | aftrykaty
| style="vertical-align:bottom; font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F; text-align:left;" | dźwięczne
| 
| dɮ
| 
| 
| 
|-
| style="vertical-align:bottom; font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F; text-align:left;" | bezdźwięczne
| 
| tɬ
| 
| 
| 
|-
| colspan="2" style="font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F;" | półotwarte
| (w)
| l
| 
| j
| (w)
|-
| colspan="2" style="font-weight:bold; background-color:#F2F2F2; color:#3F3F3F;" | rotyczne
| 
| colspan="2" | r ~ ɻ
| 
| 
|}

=== Samogłoski ===
{| class="wikitable" style="text-align:center; vertical-align:middle;"
|- style="text-align:left; vertical-align:bottom;"
! 
! przednie
! centralne
! tylne
|-
! style="vertical-align:bottom; text-align:left;" | wysokie
| i iː
| ʉ ʉː
| u uː
|-
! style="vertical-align:bottom; text-align:left;" | średnie
| e eː
| 
| o oː
|-
! style="vertical-align:bottom; text-align:left;" | tylne
| 
| a aː
| 
|}

Głoski /ʉ/ oraz /ʉː/ są rzadkie, ale ich fonemiczność nie jest przedmiotem sporów.

=== Dyftongi ===
{| class="wikitable" style="text-align:center; vertical-align:middle;"
|-
! przednie
! tylne
|-
| ai
| au
|}

=== Fonotaktyka ===
Struktura sylaby to (C1)(l)V(C2).<br>
C2 była kategorią węższą od C1. Obejmowała ona tylko bezdźwięczne szczelinowe, bezprzydechowe zwarte i sonoranty inne od /r/, /w/ i /j/. C1 zawierała w sobie zaś wszystkie spółgłoski języka staroatrypijskiego. Ponadto, geminianty mogły występować tylko w pozycji między dwoma samogłoskami.

=== Akcent ===
Akcent w języku staroatrypijskim najprawdopodobniej padał na ostatnią długą samogłoskę lub dyftong, a jeżeli takich elementów w słowie nie było, to na przedostatnią samogłoskę. Jednak możliwym jest, że w tej kwestii występowały spore wahania.

=== Tony ===
Staroatrypijski posiadał dwa tony - wysoki i niski. Ten pierwszy występował zwykle po głoskach przydechowych i bezdźwięcznych szczelinowych, a drugi po bezprzydechowych i dźwięcznych (w tym sonorantach). Od tych zasad istniały liczne wyjątki, przez co ton był fonemiczny. Ton występujący po ejektywie był trudny do przewidzenia.

== Systemy zapisu ==
Język staroatrypijski był zazwyczaj zapisywany pismem kejreńskim (ormiańskim), ale istnieje wiele poświadczonych zapisów pismem ajdyniriańskim - ragulem. Poniższa tabela ilustruje systemy zapisu języka staroatrypijskiego.

{| class="wikitable"
! Litera ormiańska !! Litera ragulu !! Transkrypcja !! Wartość fonetyczna
|-
| Ա ա ||  || ā || /aː/
|-
| Բ բ ||  || p || /p/
|-
| Գ գ ||  || k || /k/
|-
| Դ դ ||  || t || /t/
|-
| Ե ե ||  || e || /e/
|-
| Զ զ ||  || z || /z/
|-
| Է է ||  || ē || /eː/
|-
| Ը ը ||  || a || /a/
|-
| Թ թ ||  || t' || /tʼ/
|-
| Ժ ժ ||  || z̧ || /ʒ/
|-
| Ի ի ||  || i || /i/
|-
| Խ խ ||  || h || /h/
|-
| Ծ ծ ||  || ɬ || /ɬ/
|-
| Կ կ ||  || kh || /kʰ/
|-
| Ղ ղ ||  || ɮ || /ɮ/
|-
| Ճ ճ ||  || ṭh || /ʈʰ/
|-
| Մ մ ||  || m || /m/
|-
| Ն ն ||  || n || /n/
|-
| Շ շ ||  || ş || /ʃ/
|-
| Ո ո ||  || ō || /oː/
|-
| Չ չ ||  || ṭ' || /ʈʼ/
|-
| Պ պ ||  || ph || /pʰ/
|-
| Ջ ջ ||  || ṭ || /ʈ/
|-
| Ռ ռ ||  || ḷ || /ɭ/
|-
| Ս ս ||  || s || /s/
|-
| Տ տ ||  || th || /tʰ/
|-
| Ր ր ||  || r || /r/
|-
| Ւ ւ ||  || u || /u/
|-
| Փ փ ||  || p' || /pʼ/
|-
| Ք ք ||  || k' || /kʼ/
|-
| Օ օ ||  || o || /o/
|-
| Ֆ ֆ ||  || f || /f/
|}

[[Kategoria:Języki Kyonu]]