Tekst źródłowy strony Język surandralski

{{Surandral Intro}}
{{Język
|kolor=#33CC33
|nazwa=język surandralski
|nazwa własna=hean wecóšooñ <br>हेरन् वेटौषोहोङ्
|klasyfikacja= 
języki Gór Żelaznych
* [[Języki jalniockie I|języki jalniockie I]]
** [[język starosurandralski]]
*** '''język surandralski'''
|alfabet=Pismo surandralskie, dewanagari, łacińskie
| twórca = [[User:Emil|Emil]] (w 2024)
 |mówiący2 =
 |mówiący = 
|cel = [[Kyon]]
| typologia u = aktywny<br>izolujący/aglutynacyjny
| conlanger1 = ''sur.''
| conlanger3 =
| wersja=
|tekst jaki=
|tekst=
}}{{sp}}
{{słownik}}
[[Plik:zasiegsurandralski.png|mały|prawo|Zasięg używania języka surandralskiego w 8973 EK jako pierwszy język.]]
'''Język surandalski''' lub '''wecoszoński''' (sur. '''हेरन् वेटौषोहोङ्''' ''hean wecóšooñ'' [ˈhɛan ˈvɛt͡soʃɔːn]), także '''język tomkodzki''' (sur. '''हेरन् थोम्खौद्''' ''hean thomkhód'' [ˈhɛan ˈtʰɔmkʰoʔ]) — język urzędowy [[Surandral|Surandralu]], pełniący też rolę krajowej lingua franca wraz z językiem kejreńskim. Wywodzi się z [[Język starosurandralski|starosurandralskiego]], który nadal jest językiem [[Ngelizm|ngelizmu]] (porównaj np. łacinę i włoski). Należy do rodziny [[Języki jalniockie I|języków jalniockich I]].

Język ten wykazuje się takimi cechami jak system aktywny ''fluid-S'', bycie w trakcie przechodzenia z typu izolującego na aglutynacyjny, brak rozróżnienia rzeczownik-przymiotnik. Inspirowany głównie językiem tybetańskim oraz newarskim.

==Etymologia nazwy==
Najczęściej stosowaną obecnie nazwą jest '''język surandralski''' ('''हेरन् वेटौषोहोङ्''' ''hean wecóšooñ''), jednak to pojęcie w pewnym stopniu wadliwe. Sugeruje ono dominacje jego w Surandralu, mimo że w tym kraju istnieje wiele innych języków, które są w stanie z nim konkurować (kejreński, lecajski, ołłuch, tāin kam). Wynika to z przekalkowania w surandralskim kejreńskiego ''Surandral'' na dotychczas węższe pojęcie ''Wecoszon''. W ramach odróżnienia ''surandralski—wecoszoński'', język może być także w polskim nazywany '''wecoszońskim''' (tego rozróżnienia nie ma w samym języku).

Alternatywna, uważana za bardziej poprawną, jest nazwa '''język tomkodzki''' ('''हेरन् थोम्खौद्''' ''hean thomkhód''), która wzięła się od rejonu geograficznego, gdzie pierwotnie był używany. Ta nazwa towarzyszy wymiennie od pradawnych czasów nazwie ''wecoszoński (surandralski)'', ale ponieważ Wecoszon (Surandral) poszerzył swe granice znaczenia, a Tomkod nie, to ta wydaje się być bardziej adekwatną do języka.

==Fonologia==
===Samogłoski===
{| class="wikitable"
!
! Przednie
! Centralne
!Tylne
|-
! Przymknięte
| {{IPA|i}} <''i''>
| 
| {{IPA|u}} <''u''>
|-
! Półprzymknięte
| {{IPA|e}} <''é''>
| {{IPA|ə}} <''ë''>
| {{IPA|o}} <''ó''>
|-
! Półotwarte
| {{IPA|ɛ}} <''e''>
| {{IPA|ɐ}} <''á''>
| {{IPA|ɔ}} <''o''>
|-
! Otwarte
| colspan=3| {{IPA|a}} <''a''>
|}

===Samogłoski nosowe===
{| class="wikitable"
! Przednia
! Centralna
!Tylna
|-
| {{IPA|ɛ̃}} <''ẽ''>
| {{IPA|ɐ̃}} <''ã''>
| {{IPA|ɔ̃}} <''õ''>
|}

===Spółgłoski===
{| class="wikitable" style=text-align:center
! colspan="2" |
!Wargowe
!Przedniojęzykowe
!Podniebienne
!Welarne
!Gardłowe
|- align="center"
! colspan="2" | Nosowe
|{{IPA|m}} <''m''>
|{{IPA|n}} <''n''>
|{{IPA|ɲ}} <''ň''>
|{{IPA|ŋ}} <''ñ''>
|
|- align="center"
! rowspan="3" |Zwarte
!<small>przydechowe</small>
|{{IPA|pʰ}} <''ph''>
|{{IPA|tʰ}} <''th''>
|
|{{IPA|kʰ}} <''kh''>
|
|-
!<small>bezdźwięczne</small>
|{{IPA|p}} <''p''>
|{{IPA|t}} <''t''>
|
|{{IPA|k}} <''k''>
|({{IPA|ʔ}})
|-
!<small>dźwięczne</small>
|{{IPA|b}} <''b''>
|{{IPA|d}} <''d''>
|
|{{IPA|g}} <''g''>
|
|- align="center"
! rowspan="3" | Afrykaty
!<small>przydechowe</small>
|
|{{IPA|t͡sʰ}} <''ch''>
|{{IPA|t͡ʃʰ}} <''čh''>
|
|
|-
!<small>bezdźwięczne</small>
|
|{{IPA|t͡s}} <''c''>
|{{IPA|t͡ʃ}} <''č''>
|
|
|-
!<small>dźwięczne</small>
|
|
|{{IPA|d͡ʒ}} <''dž''>
|
|
|- align="center"
! rowspan="2" | Szczelinowe 
!<small>bezdźwięczne</small>
|
|{{IPA|s}} <''s''>
|{{IPA|ʃ}} <''š''>
|{{IPA|x}} <''x''>
|rowspan=2|{{IPA|ɦ}} <''h''>
|-
!<small>dźwięczne</small>
|{{IPA|v}} <''v, w''>
|{{IPA|z}} <''z''>
|{{IPA|ʒ}} <''ž''>
|
|- align="center"
! rowspan="2" | Sonanty
!<small>bezdźwięczne</small>
|
| {{IPA|l̥~ɬ}} <''lh''>
| {{IPA|ʎ̥~ʎ̝}} <''ľh''>
|
|
|-
!<small>dźwięczne</small>
|
| {{IPA|l}} <''l''>
|{{IPA|ʎ}} <''ľ''>, {{IPA|j}} <''j''>
|
|
|- align="center"
! colspan="2" | Drżące
|
| ({{IPA|r}} <''r''>)
|
|
|
|-
|}
Spółgłoski w wygłosie absolutnym były redukowane do kilku dźwięków:
* /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/ → [ʔ];
* /pʰ/, /tʰ/, /kʰ/, /t͡sʰ/, /t͡ʃʰ/, /ɦ/ → [ɦ];
* /ts/, /s/, /z/ → [s];
* /t͡ʃ/, /d͡ʒ/, /ʃ/, /ʒ/ → [ʃ];
* /v/ → [w].
Redukcje te nie występowały w dialektach południowych (doliny Ihy), z wyjątkiem /k/ → [ʔ] oraz /v/ → [w], niemniej w wygłosie ''b d dž g z ž'' traciły dźwięczność.

Spółgłoska /ɦ/ była w swobodnej odmianie z allofonem [h], niemniej [ɦ] było zdecydowanie częstsze i dominowało w wygłosie absolutnym i nagłosie.

Status /r/ jest kontrowersyjny, nie występuje w rodzimych słowach, także w zapożyczeniach często jest unikane. Z drugiej, istnieje wiele nie-do-końca zasymilowanych nazw własnych, zawierających tą głoskę w bardzo starannej wymowie (np. toponimy Bardó, Piñgardá, [[Gaurakah|Górabã]], imiona Karse, Lhérá), a szlachta, która jest głównie pochodzenia kejreńskiego, często lubi podkreślać swój status przez wymowę tej głoski w takich słowach jak ''gardá'' czy ''ľure''. Podobnie jest u ludzi, którzy wyuczyli się surandralskiego, a w rodzimej fonologii mają /r/. Inni ją najczęściej w tych słowach wymawiają jak /j/, /l/ lub /n/.

===Fonotaktyka===
Struktura sylaby współczesnego surandralskiego jest dość prosta: (C)(j)V(K)
* C — dowolna spółgłoska
* V — dowolna samogłoska
* K — koda sylaby, w której mogą się pojawić dźwięki ''ʔ, s, š, x, h, l, ľ, m, n, ň, ñ, j'' oraz ''w'', a także zbitki N + spółgłoska.
Niektóre nazwy własne są zapisane z kombinacjami, które nie są współcześnie wymawiane, np. ''Talš Kaván'' [ˈtaʎkavɐn].

Samogłoska nie może rozpocząć słowa. Słowa zapisane przez ''I–'' są tak naprawdę wymawiane przez [ji]–. Istnieją na piśmie inne pozorne wyjątki w postaci nazw własnych, np. rzeka ''Aspa'' (dopływ Ihy), niemniej i tu dodaje się protetyczne /ɦ/ — wymowa to [ˈɦaspa] (chociaż w innych językach i dialektach nie zawsze musi to być prawdą).

===Akcent===
W odróżnieniu od starosurandralskiego, surandralski posiada akcent wyrazowy. Pada on na pierwszą sylabę zestroju akcentowanego.

Mówi się, że to właśnie pojawienie się akcentu doprowadziło do przekształcenia się w język aglutynacyjny.

===Procesy powoli zachodzące w roku wspólnym===
W surandralskim roku wspólnego początek mają lub są w trakcie następujące procesy:
* usuwanie szwy lub połączenie z ''á'';
* welaryzacja ''l'': [l] → [ɫ] ''ł'';
* rotacyzm ''n'': [n] → [r] ''r'';
* depalatalizacja ''ľ ň'', tworząc nowe ''l n'';
* dyftongizacja ''é ó'' → ''ĭe ŭo'';
* wydłużenie (wtórne, także z dawnej szwy) ''á'': [ɐ] → [ɐː] → [aː];
* usuwanie rozziewów oraz ''j'' po spółgłosce (powodując jednocześnie nową palatalizację);

==Gramatyka==
===Szyk i aktywność===
Szyk odgrywa znaczną rolę. Niemal zawsze jest to SOV, rzadko historycznie sie pojawiał VSO.

===Rzeczownik i przymiotnik===
Surandralski posiadał dość nietypową cechę, mianowicie nie odróżniał przymiotników i rzeczowników. Ich funkcję decydowało położenie. Miało to szyk prawogłowny — pierwsze słowo było rzeczownikiem, po czym kolejne słowa określały, np.:
*''në'' — bóg;
*''lhoes'' — wielkość;
*''në lhoes'' — wielki bóg;
*''lhoes në'' — boska wielkość.
W ten sposób można określić też posesywność:
*''lhoes në'' — wielkość boga;
aczkolwiek jest to dość archaiczne. Współcześnie najczęściej stosuje się końcówkę '''–bã''' na posiadanym obiekcie, np.:
*''lhoesbã në'' — wielkość boga.
Można z tego tworzyć dłuższe ciągi:
*''nëbã hakbã Wecóšooñ'' — bóg Haka Surandralu.

Liczbę mnogą tworzyło się za pomocą końcówki '''–(h)ën''' na ostatnim członie:
*''në lhoesën'' — wielcy bogowie;
*''lhoes nëën'' — boskie wielkości.

Istnieją cztery przypadki: mianownik, absolutyw, celownik i wołacz. Wszystkie te przypadki występują tylko na rzeczowniku i zaimkach:
* mianownik: '''—Ø'''
* absolutyw: '''—on'''
* celownik: '''—si'''
* wołacz: '''—da'''
Przykład odmiany: ''lhóm, lhómon, lhómsi, lhómda''.

====Stopniowanie====
Stopniowanie przymiotników odbywa się w skali ''niższy, równy, wyższy'' i przebiega w sposób analityczny. Stopień niższy tworzy się za pomocą partykuły '''náj''', wyższy zaś za pomocą partykuły '''čhe'''. Na przykład:
* ''mól ňok čhe'' — (naj)żelaźniejszy król
* ''piñ zajën náj'' — (naj)mniej nowe miasta

====Końcówki ''—ca'' oraz ''—co'' dla przymiotników====
To, co było wspomniane na początku, nie jest jednak do końca prawdą. Krótko przed rokiem wspólnym szybką popularność zdobywają końcówki ''—ca'', ''—ci'' oraz ''—co'' dla oznaczenia przymiotników, jednak nadal są one fakultatywne, a ''—ci'' szybko wychodzi z użycia jako regularny przyrostek. Ich pochodzenie jest nie do końca znane, nie mniej sugeruje się:
* gramatykalizację jednego z słów wzmacniających, jednak problemem tu jest to, że żadne takie słowo nie jest zbliżone do tych końcówek;
* powstały ''ex nihili'', teoria bardzo kontrowersyjna;
* zostały zapożyczone z [[Język ołłuch|ołłucha]] (formy typu ''—cac'') lub ''języka westnego korytarza'' (formy typu ''—sā''), naturalnie docierając do języków jalniockich I. Obecnie uważa się ją za najbardziej prawdopodobną.

Nowosurandralski używa już obowiązkowo tych końcówek. Nawet Cesarstwo Surandralskie po utworzeniu używało już formy ''Mejthaé Wecóšooñ'''ca''''' (porównaj ''Mejthak Wecóšooñ'' z roku wspólnego, bez tej końcówki).

===Czasownik===
Czasownik podlegał odmianie przez osoby:
{| class="wikitable" style=text-align:center
!
! l. poj.
! l. mn. 
|-
! 1. os.
| –thë
| –ok (ink.)<br>–lët (eks.)
|-
! 2. os.
| –šá
| –hát
|-
! 3. os.
| —
| –(h)ën
|}
Końcówki te pochodzą z starosurandralskich zaimków osobowych.

Przykład odmienionego czasownika ''koolmë'' "mordować" z zaimkami:
{| class="wikitable" style=text-align:center
!
! l. poj.
! l. mn. 
|-
! 1. os.
| tho koolthë
| ľhok koolok (ink.)<br>lut koolët (eks.)
|-
! 2. os.
| zañ koolšá
| zeň kool'hát
|-
! 3. os.
| pjés kool
| sën koolhën
|}

====Aspekty====
Czasownik surandralski nie posiada czasów, posiada za to analityczne aspekty, które częściowo oddają ich funkcje.

Występują aspekty: 
* zwykłych — nieoznaczony w żaden sposób. Oznacza czynności które trwają w tym momencie, a także do czynności stałych;
* niedokonany — oznaczony cząstką '''nu''', oznacza czynności, które wiadomo, że się odbyły, ale nie wiadomo, czy się skończyły;
* perfekt — tworzony cząstką '''ňië''', oznacza czynności, które się rozpoczęły w przeszłości i nadal trwają;
* dokonany — oznaczony cząstką '''gá''', oznacza czynności zakończone, ale bez wiadomego efektu;
* teklityczny — oznaczony cząstką '''kẽ''', oznacza czynności zakończone sukcesem;
* ateklityczny — oznaczony cząstką '''los''', oznacza czynności zakończone porażką.


Przykład stosowania aspektów na ''šãsmë'' „uciekać”:
{| class="wikitable" style=text-align:center
! Forma
! Opis
|-
! šãs
| Oznacza to, że obecnie ktoś ucieka lub ma zwyczaj to robić.<br>''ucieka''
|-
! šãs nu
| Oznacza to, że ktoś uciekał, nie wiedząc, czy to skończył<br>''uciekał''
|-
! šãs ňië
| Oznacza to, że ktoś kiedyś zaczął uciekać i nadal to robi<br>''ucieka(ł)''
|-
! šãs gá
| Oznacza to, że proces ucieczki został zakończony, ale nie wiadomo, z jakim efektem. <br>''uciekł''
|-
! šãs kẽ
| Oznacza to, że komuś udało się uciec.<br>''udało mu się uciec''
|-
! šãs los
| Oznacza to, że komuś nie udało się uciec.<br>''nie udało mu się uciec''
|-
|}
Każdy aspekt ma formę ciągłą i nieciągłą (via ang. ''simple'' i ''continuous''). Forma ciągła wyraża czynności regularne lub stałe i nie jest oznaczona, a nieciągła oznacza to, co toczy, toczyło się w danym momencie i jest budowana za pomocą przedrostka przed czasownikiem '''heo—'''.

====Tryby====
Oprócz trybu oznajmującego, w surandralskim występują następujące tryby:
* rozkazujący — tworzony przyrostkiem '''–द''' ''–da'' przy czasowniku;
** डङ् यीम्भ्षा'''द''' ''zañ imbšá'''da'''!'' — idź!;
* jusyw — tworzy go przedrostkowe '''हूल–''' ''hula–''. Wyraża on rozkazy w stylu ''pozwolić'', porównaj przykłady trybu rozkazującego i jusywu:
** डङ् '''हूल'''यीम्ब्षा ''zañ '''hula'''imbšá!'' — pozwól iść!;
* tryb życzący — tworzy go przedrostek '''ळ–''' ''ľa–'';
** डङ् '''ळ'''यीम्ब्षा ''zañ '''ľa'''imbšá'' — obyś szedł;
* tryb przypuszczający — oznaczony przedrostkiem '''घ्रे–''' ''hje–'':
** डङ् '''घ्रे'''यीम्ब्षा ''zañ '''hje'''imbšá'' — szedłbyś.

===Zaimki===
====Zaimki osobowe====
{| class="wikitable" style=text-align:center
!
! ja
! ty
! on, ona, ono
! my (in.)
! my (eks.)
! wy
! oni, one
|-
! Mianownik
| tho
| zañ
| pjés
| ľhok
| lut
| zeň
| sën
|-
! Absolutyw
| thoon
| zañon
| pjéson
| ľhokon
| luton
| zeňon
| sënon
|-
! Celownik
| thosi
| zañsi
| pjési
| ľhoksi
| lutsi
| zeňsi
| sënsi
|-
! Wołacz
| thoda
| zañda
| pjésda
| ľhokda
| luda
| zeňda
| sënda
|-
|}

===Szyk===
Ogólnie mówiąc, w surandralskim dominuje szyk SOV, a jego naruszenie może prowadzić nawet do zmiany znaczenia całego zdania:
{| cellspacing="5" style="text-align: center;"
|- 
|  || podmiot — || przydawki — || dopełnienie — || przydawki — || poimek — || czasownik — || przysłówki — || okoliczniki
|}
Należy brać pod uwagę wiele innych rzeczy:
* zaimki pytające rozpoczynają zdanie;
* po podmiocie zbiorowym, łączonym spójnikiem '''ङोस्''' ''ños'', powtarza się poimek dopełnienia na ostatnim spójniku.
Jeżeli podmiotem jest zaimek, można zastosować szyk VSO. Taki też był używany regularnie w starosurandralskim, a pozostałością jest odmiana czasownika przez osoby.

==Dialekty==
Surandralski charakteryzuje się dość dużym zróżnicowaniem regionalnym. Wyróżnia się sześć dialektów, które zgrupowano w dwa narzecza — północne i południowe. Dialekty dalej dzielą się na liczne gwary. Ponieważ różnica między surandralskim a językiem czouskim oraz âng qo'or jest płynna, te mogą być również traktowane jako kolejne narzecza surandralskiego.

===Narzecze północne===
Zdecydowanie bardziej zróżnicowane narzecze, w skład jego wchodzą cztery dialekty, tradycyjnie nazywane od związanymi z nimi ośrodków: ''Talszkawan, Zoái, Jalvaé, Optojak''.
====Dialekt talszkawański====
Charakteryzuje się silną redukcją wygłosów oraz tendencjami do wydłużania samogłoski ''á'', zachowaniem nosówek, całkowitym brakiem /r/, nieużywanymi powszechnie końcówkami przymiotnika oraz trybem rozkazującym na ''–da'' (jak w narzeczu południowym). To na nim bazuje starosurandralski oraz surandralski roku wspólnego.
====Dialekt zoajski====
Charakteryzuje się przemianą ''á → î'' (i centralne) oraz obniżeniem ''ë'', poza tym archaiczne zachowaniem spółgłoski ''ð'' będącej refleksem dawnego ''dh'', rzadko stosowaną końcówką przymiotnika ''–sa''. O ile brakuje ''r'', to historycznie każde takie przeszło w ''j'', a nie znikało całkowicie w niektórych pozycjach. Silna redukcja wygłosów.
====Dialekt jalwaeski====
Historyczne krótkie ''i u'' w każdej pozycji w tym dialekcie są zastąpione przez ''ë'', tendencja do dyftongizacji ''é ó'' oraz silna do wydłużenia ''á''. Powszechnie są stosowane końcówki przymitonika ''–ca, –co'' oraz luźniejsza kolejność podmiotu względem orzeczenia. Redukcja jedynie wygłosowego ''k''. Charakterystyczna jest bardzo redukcja ''–ed'' i ''–éd'' do ''–i''. To na nim potem oparto nowosurandralski (po roku wspólnym).

====Dialekt optojacki====
Podobnie jak w jalwaeskim, historyczne krótkie ''i u'' są zastąpione przez ''ë''. Zachowuje archaiczne ''r'' w pozycji absolutnego nagłosu i interwokalicznie, a także fonem ''ü'', który w innych dialektach przeszedł w ''i''. Rozwija tu się znaczne rozróżnienie podmiotu i dopełnienia w zdaniu za pomocą środków innych niż pozycja. Całkowite odnosowienie nosówek, które przeszły w ''a e o''. Dawne ''á'' przeszło w ''o''.

===Narzecze południowe===
W kontrze do tego znajduje się narzecze południowe, które rozwinęło się tradycyjnie w ''Haã'' jako najbardziej odrębny dialekt. Wraz z ekspansją surandralskiego w czasach Monarchii Północnokejreńskiej to właśnie ten wariat został przyjęty przez ludy doliny Ihy. Obecnie dzieli się na dwa dialekty: stary oraz nowy. Oba zachowują oryginalne ''r''.
====Dialekt stary (lub haański)====
Używany w uproszczeniu w dolinie Čiem. Zachowuje pierwotne grupy typu ''tl'', które zanikły w innych dialektach, brak przez to bezdźwięcznego ''l''. Charakerystyczny jest rozwój dawnych głosek typu ''kp'' do ''p'' zamiast ''k''. Przymiotnik jest tworzony przedrostkiem. Głoska ''á'' przeszła w ''e''.
====Dialekt nowy (lub walidzki)====
Używany w dolinie Ihy, w dużej mierze przez lud Kejkë. Ma wiele cech dialektu starego, ale grupy typu ''tl'' uproszczają się do ''t'', zachowuje zaś ''á''. Wtórnie ''u → ü''. Brakuje głosek ''é ó'', które zostały podniesione do ''i u''. Femonemem jest zanik aktywności, a język stał się nominatywno-akuzatywny. 
===Porównanie===
{| class="wikitable"
! znaczenie
! walidzki
! haański
! talszkawański<br>(surandralski lingua franca)
! zoajski
! jalwaeski
! optojacki
! starosurandralski
|-
! wieś
| ''beh''<br>[ˈbɛh]
| ''breh''<br>[ˈbrɛɣ]
| ''bjeh''<br>[ˈbjɛɦ]
| ''bjeh''<br>[ˈbjɛh]
| ''bjeh''<br>[ˈbjɛɦ]
| ''bjoh''<br>[ˈbjɔɦ]
! ''breghu'' [brɛɣu]
|-
! żona
| ''boga''<br>[ˈbɔga]
| ''baŭga''<br>[ˈbawga]
| ''bógá''<br>[ˈbogɐ]
| ''bágá''<br>[ˈbɨgɨ]
| ''bóga''<br>[ˈbʊ̯ɔga]
| ''bogo''<br>[ˈbɔgɔ]
! ''bawga'' [bɑwgɑ]
|-
! wojsko
| ''džir''<br>[ˈd͡ʒir]
| ''džir''<br>[ˈd͡ʒir]
| ''dži''<br>[ˈd͡ʒi]
| ''džij''<br>[ˈd͡ʒij]
| ''džë''<br>[ˈd͡ʒə]
| ''džër''<br>[ˈd͡ʒər]
! ''gyüri'' [gʲyri]
|-
! wojsko
| ''hari''<br>[ˈhari]
| ''ĥaré''<br>[ˈhare]
| ''haé''<br>[ˈɦae]
| ''hajé''<br>[ˈhaje]
| ''haé''<br>[ˈɦaɪ̯ɛ]
| ''aré''<br>[ˈare]
! ''Harēw'' [hɑreːw]
|-
! miasto z atynencjami
| ''pátre''<br>[ˈpɐtrɛ]
| ''petre''<br>[ˈpɛtrɛ]
| ''kátje''<br>[ˈkɐtjɛ]
| ''kátja''<br>[ˈkɨtja]
| ''kátje''<br>[ˈkɐːtjɛ]
| ''kotje''<br>[ˈkɔtjɛ]
! ''kpāträ'' [k͡pɑːtræ]
|-
! pięć
| ''kerik''<br>[ˈkɛrik]
| ''kérik''<br>[ˈkerik]
| ''keik''<br>[ˈkɛiʔ]
| ''kejik''<br>[ˈkɛjiʔ]
| ''keik''<br>[ˈkɛiʔ]
| ''kaik''<br>[ˈkaiʔ]
! ''kährīk'' [kæhriːk]
|-
! pięść
| ''liňdž''<br>[ˈliɲd͡ʒ]
| ''liňdž''<br>[ˈliɲd͡ʒ]
| ''liñdž''<br>[ˈliŋ(d͡ʒ)]
| ''ðiñdž''<br>[ˈðiŋ]
| ''liňdž''<br>[ˈliɲd͡ʒ]
| ''rüñdž''<br>[ˈryŋd͡ʒ]
! ''dhǖñgyi'' [ðyːŋgʲi]
|-
! skrzydło
| ''pul''<br>[ˈpul]
| ''pľól''<br>[ˈpʎol]
| ''ľhól''<br>[ˈʎ̥ol]
| ''ľhól''<br>[ˈʎ̥ol]
| ''ľhól''<br>[ˈʎ̥ʊ̯ɔl]
| ''ľhól''<br>[ˈʎ̥ol]
! ''pyōl'' [pʎoːl]
|}

==Zapis==
===Łacinka===
Na komputerach, w sytuacjach w których nie jest konieczność uegzotycznienia prezentacji, stosuje się alfabet łaciński. Tak jak wiele innych transkrypcji autora, opiera się na alfabecie husyckim. Jest to pismo w dużej mierze fonetyczne i o ile można przenieść dewanagari na łacinkę, tak w drugą stronę nie jest już to możliwe.

Wartości poszczególnych znaków zostały przedstawione w sekcji fonetyki.

===Pismo surandralskie===
Surandralski w Kyonie jest zapisywany własnym rodzajem pisma, zwanym surandralskim. Jednak autor w tej chwili nie jest zainteresowany utworzeniem go.

Pismo surandralskie jest abugidą, w której domyślną samogłoską jest /a/, a pozostałe lub jej brak jest zapisywany za pomocą diakrytyku. Wyróżnia się obecnie 37 znaków spółgłosek, niemniej w historii było ich więcej, a co najmniej pięć znaków współcześnie dubluje inne wartości fonetyczne. Charakteryzuje się dużą liczbą ligatur na krawędziach sylab.

Ciekawą sprawą jest pochodzenia pisma surandralskiego. Według rodzimego mitu, twórcą był niejaki '''थूलु''' ''Thulë'', który dostał natchnienia i wiedzę od bóstw, by stworzyć pismo. Dlatego w Surandralu pismo jest traktowane jako dar od bogów, coś świętego. Z naukowej strony badacze bardziej kierują się w stronę cywilizacji starożytnego Ozaru, którzy posługiwali się pismem, do którego surandralskie wydaje się dość podobne. Wedle tego, pismo surandralskie ma właśnie być daleką, lokalną ewolucją pisma Ozarów, jednak pojawia się nierozwiązane pytanie, jaką drogą dotarło one do Gór Żelaznych.

Pismo surandralskie zostało zaadaptowane do wielu języków regionu, a także stało się podstawą dla pisma lecajskiego, habeckiego, a być może nawet kaalskiego. W odróżnieniu od wielu innych języków państw kejrenistycznych, nie zostało wyparte przez pismo kejreńskie.

===Zapis za pomocą dewanagari===
Dewanagari ma wiernie reprezentować opisane wyżej pismo surandralskie.
{|class="wikitable" style="margin: auto; border: none; text-align:center; width:75%"
|-
! Forma niezależna
! Transkrypcja
! Jako diakrytyk na प
| rowspan=7 |
! Forma niezależna
! Transkrypcja
! Jako diakrytyk na प
|-
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|अ
| a
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|प
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|आ
| á
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|पा
|-
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|इ
| ë
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|पि
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ई
| i
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|पी
|-
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|उ
| ë
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|पु
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ऊ
| u
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|पू
|-
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ए
| e
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|पे
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ऐ
| é
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|पै
|-
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ओ
| o
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|पो
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|औ
| ó
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|पौ
|-
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|अं
| ˜ (dla ''ã ẽ õ'')
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|(पं)
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|(अः)
| (h)
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|(पः)
|-
|}

{|class="wikitable" style="margin: auto; border: none; text-align:center; width:75%"
|-
!
! colspan=2| Bezdźwięczne
! colspan=2| Przydechowe
! colspan=2| Dźwięczne
! colspan=2| Dźwięczne przydechowe
! colspan=2| Nosowe
! colspan=2| Płynne
! colspan=2| Boczne szczelinowe
! colspan=2| Szczelinowe
! colspan=2| Krtaniowe
|-
! Welarne
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|क
| ''ka''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ख
| ''kha''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ग
| ''ga''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|घ
| ''ha''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ङ
| ''ña''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|र
| ''ja'', ''ra''*<ref>Tylko w nazwach własnych</ref>
| colspan = 2 |
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ह़
| ''xa''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ह
| ''ha''
|-
! Welarne palatalizowane
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|च
| ''ča''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|छ
| ''čha''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ज
| ''dža''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|झ
| ''ža''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ञ
| ''ňa''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|य
| ''ja''
| colspan = 2 |
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|श
| ''ša''
| colspan = 2 rowspan = 4|
|-
! Przedniojęzykowe palatalizowane
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ट
| ''ca''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ठ
| ''cha''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ड
| ''za''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ढ
| ''ľa''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ण
| ''ňa''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ळ
| ''ľa''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ऴ
| ''ľha''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ष
| ''ša''
|-
! Przedniojęzykowe
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|त
| ''ta''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|थ
| ''tha''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|द
| ''da''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ध
| ''la''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|न
| ''na''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ल
| ''la''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ल़
| ''lha''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|स
| ''sa''
|-
! Wargowe
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|प
| ''pa''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|फ
| ''pha''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|ब
| ''ba''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|भ
| ''va''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|म
| ''ma''
| style="background:#ccc; font-size:24px;"|व
| ''wa''
| colspan = 4 |
|}

==Wpływ kejreńskiego na surandralski==
*zapożyczenia;
*akcent inicjalny, co spowodowało pośrednio także gramatykalizację wielu słów, powodując przejście z języka izolującego na aglutynacyjny;
*końcówka miejsc, państw ''-i'';
*końcówka zawodów, narodów ''-ë'';

[[Kategoria:Użytkownik:Emil]] [[Kategoria:Kyon]] [[Kategoria:Języki Kyonu|Surandralski]] [[Kategoria:Języki jalniockie I]] [[Kategoria:Języki sztuczne a priori]]