Tekst źródłowy strony Muria

{{Kyon wstrzymany| Autor: [[Użytkownik:Spiritus|Spiritus]]}}
{{Szablon:Murpaństwo}}
'''''Ten artykuł opisuje Murię w roku 8973.'''''

'''Muria''' ([[Język murski|mur.]] ''Murāa'' {{IPA|[ˈməːɻuə]}}), oficjalnie '''Republika Murów''' (mur. ''Ya Mur Umungātra'' {{IPA|[jə ˌməː ˈʔʊmʊŋʊʈə]}}) — wyspiarskie państwo [[Kyon|Kyonu]] położone przy wschodnim wybrzeżu głównego kontynentu. Oprócz Archipelagu Murskiego, składają się nań również [[Medengia]] oraz [[Piri]], jednak ich mieszkańcy nie cieszą się pełnią praw murskiego obywatela. Muria uważa za sobie podległe [[Wyspy Zachodnie]].

==Nazwa==
===Etymologia===
Słowo ''Murāa'' jest złożeniem dwóch elementów, gdzie drugi — ''āa'' — oznacza w języku murskim wyspę. Pierwszy człon, ''mur'', pochodzi od staromurskiego słowa oznaczającego pysk lub łeb, co wiąże się z zapożyczonym od [[Cywilizacja Gumutów|Gumutów]] mitem, jakoby archipelag murski miał być łbem wielkiego smoka zabitego na początku świata.
===Nazwa w różnych językach===
{| class=wikitable border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|-
!język
!nazwa państwa
!nazwa mieszkańca
!pełna nazwa państwa
|-
!colspan=4|języki ziemskie
|-
|polski
|Muria
|Mur
|Republika Murów
|-
|angielski
|Muria
|Mur/Murian
|Republic of the Murs/Murians
|-
|francuski
|Mourie
|Mour/Mourois
|République des Mours/Mourois
|-
!colspan=4|języki kyońskie
|-
|[[język ajdyniriański|ajdyniriański]]
|Mīrūnir<br>[{{IPA|mɨɾu:'ɲir}}] 
|Mīrôs<br>[{{IPA|mɨ'ɾɤs}}]  
|Samrasheqvan Mīrūnirani<br>[{{IPA|samraʂɛq'van mɨɾu:ɲi'raɲi}}] 
|-
|[[Język olseski|olseski]]
|Smy̆zvé<br>[{{IPA|smɯ́͜ɯ̀ꞎ̬wé̞}}] 
|Smy̆zve<br>[{{IPA|smɯ́͜ɯ̀ꞎ̬we̞}}] 
|Saxăkákxe Smy̆zvég<br>[{{IPA|saʃá͜à'kákʃe̞ smɯ́͜ɯ̀ꞎ̬wé̞g }}]
|-
|[[język murski|murski]]
|Murāa
|ta Mur
|Ya Mur Umungātra
|-
|}

==Geografia==
[[Plik:Muria2.png|250px|thumb|Archipelag murski widziany z kosmosu.]]
Archipelag murski leży na wschodnim wybrzeżu głównego kontynentu, mniej więcej między 5-tym a 30-równoleżnikiem północnym, a więc w całości znajduje się w strefie podzwrotnikowej. Od strony wschodniej archipelag opływają wody Wszechoceanu, od zachodu zaś tworzy wraz z wybrzeżem Pangei półotwarte Morze Murskie. Archipelag składa się z czterech głównych wysp:...

Największym problemem trapiącym południową część kraju są regularne monsuny. Większość kraju jest nizinna.
===Klimat===
{{Klimat Watan}}

==Ustrój==
Muria jest republiką, gdzie największą władzę dzierży dwuizbowy parlament — Ngau {{IPA|[ŋɒʊ̯]}}, a władza wykonawcza leży w rękach konsulów i ministrów. Państwo posiada również prymitywną ustawę zasadniczą i rozwinięty system sądownictwa. Społeczeństwo murskie podzielone jest na trzy stany. Kraj podzielony jest na gminy, wewnątrz których konkretne prawa i systemy rządów mogą się znacznie różnić (tereny dziedziczne, wolne miasta, wspólnoty, własności wykupione).
===Samorząd===
===Parlament===
Posłowie do Ngau wybierani są na dożywotnią kadencję na zebraniach sejmików. W złotym wieku Republiki przyjęto zasadę, że każdy region wysyła 1 posła na 100 000 mieszkańców, przy czym po równo posłów z każdego stanu. Prowadzi do nadreprezentacji stanów I i II i niedoreprezentacji stanu III..
===Konsulowie===
Ngau wybiera dwóch konsulów na sześcioletnią kadencję. Parlament ma prawo wybrać dowolnego murskiego obywatela na ten urząd, a po złożeniu urzędu konsul automatycznie uzyskuje status posła. Konsul może być reelegowany, ale tylko raz. Konsulowie nie mogą być z tego samego stanu. 
===Prawodawstwo===

==Historia==
===Przewrót przewrotu i wojna domowa roku 8974 [[EK]]===
Rok 8973 [[EK]] był ostatnim rokiem sześcioletniej (lata kyońskie) kadencji murskich konsulów, którymi byli Ngātra Min [ˈŋuːʈə ˈmæ̃], pochodzący ze stanu II (kupcy, rzemieślnicy, pomniejsi urzędnicy wolne zawody), oraz Tamau kwede Pēge [təˈmɒʊ̯ kwəɾə ˈpʰiːɣə], po ojcu pochodzącego ze stanu I (szlachta związana z wojskowością), który to jednak wżenił się był w rodzinę stanu II, ażeby to pozyskać majątek w zamian za nobilitację rodziny<ref>https://jezykotw.webd.pl/f/index.php/topic,2094.msg83464.html#msg83464</ref>.

Kwede Pēge zdobył popularność, dowodząc wojskom podczas kampanii przeciw koloniom na wybrzeżu w roku 8944. Trzon jego armii stanowili drobni szlachcice z prowincji i członkowie stanu II. Nie dość, że kampania zakończyła się sukcesem, to wielu jej uczestników i ich rodzin sporo na niej zarobiło. Wykorzystując sympatię wśród najambitniejszych klas murskiego społeczeństwa, młody wojskowy szybko wspiął się na wyżyny i został wybrany na konsula w roku 8968.

Drugą osobą wybraną na tę kadencję był Ngātra Min, wywodzący się ze stanu II uczony-idealista, który mimo to jakoś radził sobie w niebezpiecznych (także dla życia) meandrach murskiej polityki. Jest on niejako mentorem kwede Pēge — dostrzegłszy jego talent, przepchnął jego kandydaturę na dowódcę podczas organizacji kampanii przeciw zbuntowanym koloniom. Z czasem jednak zaczął zauważać gorsze strony charakteru kwede Pēge — porywczość, bezwzględność, chorobliwą ambicję i pragnienie władzy. Min, będąc nieco staromodnym republikaninem, wybrał „mniejsze zło” i zaangażował się w spisek wielkich rodów stanu I, którym z oczywistych względów kwede Pēge niezbyt się podobał.

I tak przyszła równonoc wiosenna roku 8974 wspólnego kalendarza, czyli — dzień elekcji konsuli; a zgodnie ze zwyczajem raczej reelekcji, jako że upłynęła dopiero pierwsza kadencja konsuli i połowa kadencji parlamentu. Spiskowcy wymyślili bardzo prosty sposób na pozbycie się kwede Pēge — zamierzali zatrzymać go w drodze, parlamentarzystów w razie potrzeby postraszyć wojskiem, wybrać do konsulatu Mina i wojskowego Ēdre Āmu [ˈʔiːɽə ˈuːmu], a nieco później uwięzionego niedoszłego konsula oskarżyć o działania przeciwko dobru Republiki. I stracić.

Plan jednak zawiódł: Tamau dowiedział się o spisku i uciekł z Watán [wəˈtʰɑ̃] (siedziby parlamentu) do pobliskiej Hiry [ˈçɪɻə] (dawnej siedziby królewskiej), gdzie skrył się w twierdzy. Spiskowcy nie wiedzieli jednak o niczym — znajdował się wśród nich wtyk: goniec, który przekazał informację, że Tamau został pochwycony w drodze ze swojej rezydencji na prowincji do stolicy. W międzyczasie ten objął władzę nad garnizonem twierdzy. Wkrótce po tym, jak ogłoszono wybór konsulów i rozpoczęto paradny pochód, Tamau obnażył publicznie spisek i zaczął mobilizować mieszkańców Hiry. Trzeba wiedzieć, że Hira jest miastem właściwie sąsiedzkim dla Watán, więc wieści rozeszły się dosyć szybko.

Dowiedziawszy się o całym zajściu, spiskowcy byli nieco skonsternowali i nie wiedzieli, co począć. Kwede Pēge wykorzystał to — rozesłał małe oddziały żołnierzy, których zadaniem było robieniem rozróby i atakowanie punktów, gdzie stacjonowało poukrywane po kątach wojsko ściągnięte na wszelki wypadek. Zaczęły się drobne walki i spiskowcy podjęli decyzję o wyprowadzeniu wojsk na ulice.

Mieszkańców Watán, którzy dowiedzieli się, że podobno miał miejsce spisek, to jednak tylko rozjuszyło. Zaczęły się zamieszki i walki uliczne. Trwały one cały dzień, a Ēdre Āmu wraz z poplecznikami uciekł z miasta i zza murów zarządził odwrót swoich oddziałów. Uciekł na północ.

Watán zostało zdobyte przez rebeliantów, a Ngātra Min doprowadzony pod oblicze kwede Pēge i stracony za zdradę stanu. Parlament wkrótce ogłosił kwede Pēge dyktatorem (to znaczy, murskim odpowiednikiem tego urzędu).

Zaczęły zbierać się dwie armie: na północy, w twierdzy Kwada Jajwar [kwəɾə ˈɟʌʝwə] (dosłownie „Djyazhoarek”, „Mały [[Djyazhoar]]”, nazwana tak ze względu na okcydentalną architekturę) — ta magnacka, w dwumieście Watán-Hira — ta dyktatorska.

Kwede Pēge nie zamierzał czekać i ryzykować niezadowolenie społeczne związane z ewentualnym oblężeniem — pozostawił miasto i ruszył na spotkanie wrogiej armii ku niemu zmierzającej.

Po raz kolejny kwede Pēge posłużył się fortelem — armia magnacka oczywiście dowiedziała się o ciągnących jej na spotkanie przeciwnikach i dowiedziawszy się o ich położeniu, zaczęła za nimi podążać błędnymi kotlinami środkowo-północnej Murii. Nim zdążyli się jednak z nimi spotkać, zostali ostrzelani z góry z kusz i muszkietów. Następnie ruszył główny trzon armii kwede Pēge.

Ēdre Āmu i jego najbliżsi współpracownicy próbowali ratować się ucieczką, zostali jednak schwytani w pobliżu dworku Koukuru [ˈkʰɒʊ̯h(ʊ)ɻu], którego właścicielem był weteran kampanii przeciwko zbuntowanym koloniom. Po zwycięstwie w bitwie na miejsce przybył sam kwede Pēge i osobiście ściął swojemu rywali głowę mieczem.

Pomniejsze walki, zawieruchy i niepokoje trwały jeszcze przez najbliższy rok, ale kwede Pēge wrócił do stolicy i wprowadził dwa edykty: jeden, który zmienia zasady działania dyktatury: przywraca działanie wszystkich urzędów i parlamentu, tymczasem dyktator posiada odtąd uprawnienia konsula z bonusami, jednakże jest nieusuwalny ze swego urzędu; drugi edykt dotyczy rozprawienia się z wrogami Republiki (który też dodaje dyktatorowi parę fajnych bonusów, pozwalających pozbyć się nie tylko dotychczasowych wrogów, ale także wszelkich przyszłych).

Rok 8974 jest początkiem dyktatury Tamau kwede Pēge w Murii<ref>https://jezykotw.webd.pl/f/index.php/topic,2094.msg83464.html#msg83464</ref>.

===Przyszłość===
Murskie okręty dobiły do wschodnich wybrzeży Toliny w roku 108 nowej ery, tj. 9091 wspólnego kalendarza, za rządów drugiego murskiego Obrońcy Umatauka [ˌʔʊməˈ tʰɒʊ̯hə].

Wojna w Szurze zakończyła się 84 (~30 ziemskich) lata wcześniej. W jej trakcie, a także po niej na Tolinę przypływali wszelkiego rodzaju uchodźcy z kontynentu — polityczni, religijni, jak i tacy, którym nie widziało się zbytnio żyć pod twardą, fanatycką tuwwską ręką. Gdyby gwałtowny wzrost populacji na nie-aż-znowu-takiej-wielkiej wyspie nie był wystarczającym problemem, pojawił się jeszcze jeden: polityka administracji tuwwskiej stała się bardzo izolacjonistyczna. Handel został zerwany, co boleśnie ugodziło w tolińską gospodarkę. Geopolitycznie wyspa była jednak bezpieczna — Tuwwa nie dysponowała flotą zdolną do inwazji. Z konieczności wzmocnił się handel z innymi krajami regionu — Buanią, Pinu, a nawet odleglejszą i niedostępną zimą Nuarią.

Położenie geopolityczne wyspy sprawiło, że Murowie szybko zaczęli być bardzo ciepło przyjmowani. Po pierwsze handel z odległym krajem był wcale intratny; po wtóre kusiła murska technologia; ale najważniejszym czynnikiem była flota — wrogość mogła skończyć się inwazją lub blokowaniem handlu, przyjaźń zaś mogła zabezpieczyć i wzmocnić pozycję wyspy w regionie. A może murska pomoc mogłaby pomóc w pokonaniu Tuwwy…

W roku 9107, wkrótce po koronacji Arnapadru [ˌʔɑːɳəˈpʰʌɽʊ], na mocy traktatu doża toliński oficjalnie ogłosił siebie i wszystkich swoich obywateli protegowanymi młodego murskiego Obrońcy.

Traktat zawierał część tajną: odbicie Szuru. Murom nie podobało się, że tuwwczycy nie chcieli handlować. Ponadto, Szur jeszcze nie otrząsnął się w pełni po wojnie. Religijny terror wywoływał ciągłe insurekcje, liczne wysokogórskie królestewka opierały się podbojowi; samą klasę rządzącą trawiły częste oskarżenia o herezję i zdradę. Izolacja największym piętnem odcisnęła się na kupieckich miastach środkowego Szuru — które jak na ironię pierwsze poddały się tuwwskiej dominacji. Murowie ujrzeli w słabym państwie tuwwskim idealnego kandydata do kolonizacji — eksploatacji zasobów i wykorzystania strategicznego.

Wojna rozpoczęła się wiosną 9122, pod pretekstem żądania otwarcia na handel. Murskie statki wpłynęły do Tawganu i Gahamy, przy okazji desantując wojska na ląd. Ein i Tuwwa zostały oblężone i ostrzelone z armat. Ein, wciąż odbudowujący się po wojnie i kiepsko ufortyfikowany, upadł szybko. Tuwwscy arcykapłani nakazali wojskom marsz na północ i południe w celu obrony dwóch najważniejszych miast — tym samym wpadając w murską pułapkę. Kolejne okręty z żądaniami wysłano do Ewanu, którego zubożali kupieccy patrycjusze przyjęli flotę entuzjastycznie. W międzyczasie wszędzie podsycano rebelie (choć często wcale nie trzeba już było nic podsycać, co najwyżej podlewać ogień sowicie oliwą). Ostatecznie komunikacja ze stolicą stała się niemożliwa, a dowódcy rozdzielonych wojsk zdani byli na siebie.

Na północy sprzymierzyli się z górskim królestwem Chawanu (en. Xavā́n [xaˈvǎːn]), z pomocą którego pokonało wojska tuwwskie na północy. Insurekcje w centralnej części Szuru były skuteczne — górzysty przesmyk wciśnięty między wielotysięczniki a ocean był idealną, naturalną twierdzą dla rebeliantów. Zimę roku 9123 spędzono na obronie tej pozycji. W surowym południowym klimacie (przypominam, że to półkula południowa!) Tuwwa nie mogła się już dłużej bronić — zniszczona przez armaty i zdziesiątkowana przez głód upadła pod naporem najeźdźców i heretyków.

Finał walk na południu wiązał się ze strategicznym powrotem potomkini fucckich władców, co ostatecznie zmobilizowało okoliczną ludność. Wieść o zdobyciu Tuwwy i doszczętnym zniszczeniu świątyni Taszina i wszytskich innych obiektów związanych z jego kultem złamała morale prawowiernych wojsk. Ostatnie potyczki miały miejsce latem 9124.

Chawański władca i fuccka dziedziczka (spokojnie, jakieś imiona kiedyś dostaną) wzięli ślub i, za murską zgodą, namaszczeni zostali na władców całego Szuru, symbolicznie łącząc Północ z Południem. Poddali siebie i swych poddanych pod opiekę Obrońcy.

Szur został podzielony na trzy części: Północ, Środek i Południe, gdzie każdy jest nieco inaczej związany z Murią. Stolicą całego Szuru stał się Ein, Tuwwa zaś, w której zniszczono bezwzględnie wszelkie pozostałości po kulcie Taszina, stała się miastem pod wyłączną murską jurysdykcją.

Kult Taszina został zakazany, podobnie wszelkie jednobóstwo oraz krwawe ofiary. Nowi władcy, za rekomendacją Murii, wspierają najbardziej pokojowe i umiarkowane kulty.

Nowemu zjednoczonemu enenckiemu państwu pozostawiono pewną autonomię. Murowie przede wszystkim mają dostęp do surowców i kontrolują handel oraz politykę zagraniczną. Kwestie wewnętrzne są w rękach enenckich, a Murowie nie mają prawa osiedlać się bez zgody lokalnych władz. Murowie wiedzą, że Szur jest wciąż bardzo niespokojnym regionem, a stłamszenie niespodziewanej rebelii może okazać się trudne; zresztą, niepokoje nie służą biznesowi.

Tolina pozostaje niezależnym państwem, znacznie mocniej związanym z metropolią<ref>https://jezykotw.webd.pl/f/index.php?topic=2371.msg91910#msg91910</ref>.

==Demografia==
Populacja wynosi ok. 23 100 000 mieszkańców Archipelagu Murskiego i ok. 2 000 000 mieszkańców ziem podległych
{|class="wikitable" align=center class="wikitable sortable" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align: center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Region
!Populacja<br/>w milionach
!%
!Stolica
!Populacja<br/>w tysiącach
!%
|-
!Południe
|9,1
|39,4
!
|163
|0,7
|-
!Północ
|2,07
|9
!
|109
|0,4
|-
!Środek
|5,21
|22,5
!Ire
|101
|0,4
|-
!Watan
|0,27
|1,2
!Watan
|267
|1,2
|-
!Wyspa Samotna
|0,05
|0,2
!
|19
|0
|-
!Zachód
|6,4
|27,7
!
|125
|0,6
|-
!Suma
|23,1
|100
!Suma
|784
|3,4
|-
|}
===Miasta===
====Watan-Ire====
Ire jest jednym z najstarszych miast na wyspach, było ośrodkiem władzy i handlu jeszcze przed inwazją murską. Było stolicą za czasów królestwa. Watan zostało ufundowane pod koniec istnienia królestwa przez parlament po to, by osłabić królewskie dochody ze stolicy — ze względu na zmianę linii brzegowej nowe Watan było lepiej umiejscowione i szybko zaczęło rosnąć, a po obaleniu ostatniego króla stało się stolicą kraju.

W okresie Republiki oba miasta, rozrastając się, zaczęły tworzyć de facto jedną, dwucentryczną metropolię.
==Kultura==
===Stany===
Murskie społeczeństwo podzielone jest na 3 stany. Każdy stan ma przyporządkowaną część ciała i kolor:
*Stan I: ludzie rąk (ya ukwa [jə ˈʔʊʍə]<ref>Podane są formy mnogie. W liczbie pojedynczej rodzajniki ya/ye zostają zastąpione odpowiednio przez ta/te [tə]</ref>, czerwoni (ya kara [jə ˈkʰʌɻə]) — szlachta, tj. potomkowie dawnego rycerstwa (~10% społeczeństwa);
*Stan II ludzie głowy (ya traumu [jə ˈʈʰɒʊ̯mu]), niebiescy (ye mernie [ˈjə ˈmæːnɪə]) — uczeni, nauczyciele, lekarze, kapłani, wiedźmy i czarodzieje, artyści i ludzie kultury, myśliciele, część handlarzy (~15% społeczeństwa);
*Stan III: ludzie serca (ye rēme [jə ˈɻɨːmə]), zieloni (ye kudada [jə ˈkʰʊɾəɾə]) — zaliczamy tu rolników, rybaków, rzemieślników, większość handlarzy i żołnierzy (~75% społeczeństwa).
Przynależność do stanu I dziedziczy się wyłącznie po ojcu lub uzyskuje w wyniku adopcji, małżeństwa lub nobilitacji przez konsula lub parlament. Przynależność do stanu II otrzymuje się w wyniku ukończenia szkoły lub wygrania zawodów artystycznych (tradycyjnie poetyckich); ''de facto'' zazwyczaj synowie członków stanu II także zostają jego członkami.
===Budownictwo===
[[Plik:Full-frontal of Waiwhetu Marae.jpg|250px|thumb|right|Front tradycyjnego ''ku unka'' średniozamożnej rodziny stanu I]]
Tradycyjny murski dom — ''ku unka'' (dosł. "długi dach") — jest typowym przykładem tzw. długiego domu, spotykanego w wielu kulturach. Pod jednym dachem mieszka jednak zawsze jedna (nuklearna) rodzina, więc w praktyce większość domów jest mała i tylko nieznacznie podłużna. Z tego powodu długość domu jest symbolicznie skorelowana z bogactwem; w sercu rezydencji zamożnych Murów niemal zawsze znajduje się wielkie reprezantatywne ''ku unka'' otoczone ogrodem.

[[Plik:Kampung Naga Java110.jpg|250px|thumb|right|Typowa wioska w południowej Murii]]
W centrum każdej murskiej osady mieści się ozdobna studnia, staw lub fontanna. Źródło wody ma zapewnić harmonię i pokój.
====Wnętrza====
[[Plik:Māori meeting house (Marae) - Waitangi (NZ).jpg|250px|thumb|right|Tradycyjne ''ki inbe'' z bożkiem ochronnym przy wejściu]]
Tradycyjne ku unka składa się z czterech części (od frontu): ganku, ''mer mici'', ''ki inbe'' i pokoi użytkowych.

''Mer mici'' to zwykle nieduży kwadratowy pokój, wyposażony w pufy i stolik. Służy do pracy, wypoczynku, ale także do przyjmowania gości — pełni więc też funkcję reprezentacyjną i bogatsze rodziny dbają o to, by był elegancko urządzony.

W tyle ''mer mici'' lub za wejściem do ''ki inbe'' znajduje się ołtarzyk poświęcony przodkom i/lub statuetka ''wa ganya'' czyli bóstwa ochronnego domu. Każdy gość przechodzący z pierwszego pokoju do drugiego musi złożyć hołd ''wa ganya''.

''Ki imbe'' to zazwyczaj największy pokój. Służy do jedzenia, dużych spotkań, pracy, rekreacji. W jego centrum znajduje się stół.

W biedniejszych domach zazwyczaj ''mer mici'' i ''ki inbe'' stanowią jeden pokój lub są odseparowane jedynie kotarą. 

Za ''ki inbe'' na tyle ''ku unka'' znajdują się najintymniejsze pomieszczenia: sypialnie i kuchnia.

==== Wystrój ====
W przestrzeni domowej rzadko używa się krzeseł. Siedzi się na podłodze, matach, poduszkach lub pufach. Z tego powodu większość stołów jest niskich.

Meble są zazwyczaj proste i funkcjonalne. Kontrastuje to z tradycyjnymi zdobnymi podłogami, ścianami i sufitami wykonanymi z jasnego drewna.

===Moda===
===Kuchnia===
===Zwyczaje===
===Etykieta===
Przestrzeganie etykiety jest ważnym elementem życia w Murii, szczególnie wśród wyższych klas.
====Powitania i pożegnania====
Sposób powitania i pożegnania zależy od kontekstu.

Gdy dwie osoby spotykają się w miejscu publicznym, witają się słowem ''Kidie'' {{IPA|[ˈkʰɪɾiə]}} "Pokój". Jeśli są ze sobą blisko związane (używają [[Język_murski#Zaimki_osobowe|zaimków A]]), to podczas powitania chwytają się za ręce. Jeśli zaś istnieje między nimi dystans (używają zaimków B), witając się, wystawiają prawą dłoń do przodu wnętrzem na zewnątrz i palcami do dołu. Żegnając się, w pierwszym przypadku podobnie następuje złapanie się za ręce, a w drugim pochyla się głowę; w obu mówi się ''Ku aku paru'' {{IPA|[ku ˈʌxu ˈpʰʌɻu]}} "Dobrej drogi"; w bardziej formalnych sytuacjach osoba o wyższej pozycji może powiedzieć ''Nar kidie pen'' {{IPA|[ˈnɑː ˈkʰɪɾiə fə̃]}} "Idź w pokoju", na co rozmówca odpowiada ''Kanku nar'' {{IPA|[kʰɑ̃xu ˈnɑː]}} "Idę".

Inaczej jest, gdy przyjmuje się kogoś do swojego domu. Wówczas gość przy powitaniu wkłada lewą dłoń gospodarza między swoje dłonie (z prawą dłonią na górze) i mówi: ''Gakwa ku undu unka kakua'' {{IPA|[ˈgʌʍə ku ˌʔũɾu ˈʔũhə ˈkʰʌxuə]}} "Niech twoje/wasze domostwo będzie zdrowe". Natomiast podczas pożegnania to gospodarz wkłada prawą dłoń gościa między swoje dłonie i mówi: ''Adā wa (we jipi) undu ka'' {{IPA|[ʔəˈduː wɑː (wə ˈɟɪfi) ˈʔũɾu hə]}} "Zabierz je (szczęście) ze sobą".

==Religia==
{{Główny artykuł|Religia Murów}}

==Przypisy==
<references/>
{{Państwa Kyonu}}
[[Kategoria:Muria| ]][[Kategoria:Państwa Kyonu]]