Tekst źródłowy strony Strandland

{{Info państwo Jawia
<!-- Nazwy -->
|nazwa lokalna=Strandland
|nazwa polska=Strandlandia
|nazwa-dopełniacz=Strandlandii
|etnonim polski=Strandlandczyk, Strandlandka
|etnonim lokalny=Strandlandar, Strandlandærin
<!-- Symbole -->
|flaga=Flaga.JPG
|godło=Godło strandlandji.JPG
|motto=Sé Gusa, Wuls, Fadarland (Bogowie, Honor, Ojczyzna)
|hymn=Sa Land imid Bómam så sæm séwa (Kraj wśród lasów i morza)
<!-- Ustrój i inne -->
|języki=[[Język strandlandzki|strandlandzki]]
|języki używane=[[Język barludzki|barludzki]], [[Język swealandzki|swealandzki]],
|ustrój=republika
|rządzący=Alserl (prezydent)<br>Szef rządu
|rządzący-nazwiska=[[Bærn Bærnarsun]]<br>[[Asalbært Balsman]]
|organizacje=
<!-- Geografia -->
|kontynent=[[Jaruzja]]
|położenie=Aaa.JPG
|stolica=[[Ærhafna]]
|współrzędne=
|powierzchnia=187 320 
|woda=???
|populacja=4 615 000
|rok=2005
|gęstość=24,7 
|utc1=
|utc2=
<!-- Niezależność -->
|niezależność=
|wydarzenia=
|daty=
<!-- Waluty i kody -->SLK
|ISO=
|tele=
<!-- Przypisy -->
|przypis=
}}
'''Strandland, Strandlandia''', oficjalna nazwa - Republika Strandlandu (Ræpublik Strandlands) - państwo germańskie w Jawii, na wschodnim krańcu Wyspy Północnej. Graniczy ze Swenią od zachodu i Swealandem na południowym zachodzie. Na wschodzie graniczy z Morzem Germańskim, częścią Oceanu Ozylskiego.

=Historia=
===Wczesne średniowiecze===
Mieszkańcy Strandlandu wywodzą się od Germanów zamieszkujących niegdyś cała Wyspę Północną, zepchniętych na wschód przez nacierających Słowian. We wczesnym średniowieczu mieszkało tam kilka plemion, określających się wspólnym mianem Strandlingów, Ludem Wybrzeża. Według legendy pierwszą rządząca nimi dynastią byli półmityczni Bærnlingowie, wywodzący się od legendarnego wodza Bærna, potomka bogów. Jednak żaden władca z owej dynastii nie jest potwierdzony w źródłach. Pierwsza pewną wzmiankę o Strandlandczykach można znaleźć w dziele galijskiego mnicha Peregrinusa ''Liber Nationum Sclavorum'' z ok. 910-915 roku. W rozdziale poświęconym Swenii pisze on: ''Na zachód zaś od nich ''[tj. Sweńczyków]'', wzdłuż wschodniego wybrzeża wyspy, które w tym miejscu jest zgoła inne niż w kraju Swenów, albowiem płaskie i mniej skaliste, żyje lud określający się mianem Stranmanów ''[sic]'', co znaczy ludźmi wybrzeża. Język ich jest odmienny od mowy Sklawenów, a podobny do języków innych ludów zamieszkujących północno-wschodnią Jaruzję. Stranmani żyją głównie na brzegu morza, bo w głębi lądu kraj ich porośnięty jest nieprzebytymi puszczami, w których żyją nieliczne plemiona myśliwych polujących na niedźwiedzie i łosie, w które obfitują one nad miarę. Pozostali zaś Stranmani łowią głównie ryby, w czym to przodują chyba nad wszystkimi ludami, które w mym grzesznym życiu spotkałem. Lud to dziki, wyznający wciąż przeklętych pogańskich bożków, ale spokojny i uczciwy. Rządzą nimi królowie, którzy wedle ich własnych legend wywodzą się od niedźwiedzi ''[prawdopodobnie pomyłka Peregrinusa pod wpływem imienia Bærn, znaczącego właśnie niedźwiedź]'', które to zwierzęta darzy ów lud szczególnym szacunkiem.'' 
Zaś pierwszym potwierdzonym historycznie królem był Widuman Alfrijånsun, który około roku 955 obalił ostatniego króla z dynastii Bærnlingów. W 961 jego brat Ålaf wystąpił przeciwko niemu i został wygnany do Swealandu, skąd wrócił pięć lat później i zabił brata, wstępując na tron. Za jego panowania miał miejsce bunt Nærslingów w 974, szybko zażegnany. Ålaf swa uwagę skupił głównie na morzu i flocie; za jego czasów łupieżcze bandy piratów zaczęły napadać wybrzeża sąsiednich krajów, a sam król zaatakował w 980 roku Gronland, ale został odparty. Po jego śmierci w roku 995 na tron wstąpił jego syn Óhman. Podbił on w 1003 roku ugrofiński lud Barludczyków na północnym zachodzie. Po jego śmierci w 1030 królem został jego brat Karl, a gdy ten zmarł siedem lat później, na tronie Strandlandii zasiadł jego syn Arnulf, później nazwany Wielkim. Zaprzestał on fundowania piratów, za to jego flota zaczęła prowadzić handel ze wszystkimi krajami wybrzeża od Lubacza po Bursztynowe Wybrzeże. Na przylądku w Ærhafnie zbudował pierwszy w kraju kamienny zamek. Marzył o zjednoczeniu wszystkich Germanów, w roku 1049 udało mu się podbić Gronland, a trzy lata później Swealand. Z obu tych krajów został jednak wyparty przed końcem panowania. Pod wpływem kontaktów ze światem jego otoczenie zaczęło się chrystianizować, lecz sam Arnulf, wbrew radom wielmożów, nie chciał się ochrzcić, nazywając się „obrońcą prawdziwej wiary”. Za jego czasów Swenia zaczęła wysyłać po Strandlandu misjonarzy, w roku 1051 jeden z nich, św. Mieczysław Sweński, ściął swięty dąb w okolicach Ålsbærhu, po czym został zabity przez miejscową ludność. Wydarzenie to zaważyło na zawsze na stosunkach między Strandlandem a Swenią i wywołało trwającą praktycznie do dzisiaj niechęć Strandlandczyków do Słowian jak i ogólnie do chrześcijaństwa. Rozniosło się ono szybko echem po całym kraju, kilku ochrzczonych jarlów zostało nawet zabitych przez lud. Arnulf nie ożenił się nigdy i zmarł bezpotomnie w roku 1066. Po nim jarlowie obrali królem Söna Froudasuna. Utrzymywał on bliskie kontakty ze Swenią; posłał swoje dzieci na wychowanie do tamtejszego króla, a jego córka Matylda przyjęła nawet chrzest i poślubiła sweńskiego księcia Dragomira. Sam Sön ponoć potajemnie wyznawał chrześcijaństwo, według popularnego powiedzenia „palił Odynowi świecę, a Bogu kaganek”. 
Wszystko to bardzo nie podobało się ludowi. Sön zmarł w roku 1090, po nim na tron wstąpił jego syn Ålaf II, jednak ten już trzy lata później zmarł z powodu choroby nie pozostawiając potomka. Według prawa kobieta nie mogła zasiąść na tronie, zatem Dragomir (w tym czasie już król Swenii) ogłosił się władcą, a dwa kraje zostały połączone unią personalną.

===Zależność od Swenii===
Dragomir usunął pogańskich jarlów, zastępując ich swoimi wojewodami. Dokonał również oficjalnego chrztu kraju, założył arcybiskupstwo w Ærhafnie i kilka biskupstw misyjnych. Jednak rodzima religię traktował najpierw dość tolerancyjnie, aż do roku 1101, kiedy to oszalały kapłan Thora zamordował Matyldę w czasie mszy św. Wówczas wściekły Dragomir zakazał wszelkich praktyk pogańskich. Jednak ludność w praktyce chrystianizowała się dość opornie, traktując swoją religię jako część narodowej tożsamości w walce przeciwko wrogowi. W roku 1145 kolejny władca dokonał oficjalnego włączenia Strandlandii do Swenii. W 1208 doszło do pierwszego wielkiego buntu Strandlandczyków; maszerując pod posągami swoich bóstw pokonali wojska sweńskie i oblegli wielkiego wojewodę w zamku w Ærhafnie. Jednak posiłki przybyłe ze Swenii zgasiły bunt, a przywódców skazano na okrutną śmierć.
Drobne powstania wybuchały przez długi czas, aż w roku 1371 znakomicie przeprowadzony bunt obalił kilku wojewodów wojewodów środkowej części kraju, po czym buntownicy oblegli Ålsbærh. Tamtejszy wojewoda, schrystianizowany strandlandczyk Ålaf Sigursun ze strachu wyrzekł się Boga i dołączył do powstańców, którzy pomaszerowali na południe. Swenia toczyła wtedy wojnę i nie mogła udzielić pomocy swoim wojskom; 28 marca 1372 roku doszło do wielkiej bitwy nad rzeką Ængah, gdzie chłopi z pomocą rycerzy Ålafa pobili wojska Swenii. Następnie pomaszerowali na Ærhafnę, gdzie pojmali pojmali i ukrzyżowali na rynku miasta wielkiego wojewodę Mściwoja, a jego głowę odesłali królowi Sweni. Ten uznał niepodległość południowej i środkowej Strandlandii. Ta cztery lata później zajęła Nörsland, odzyskując cały swój historyczny obszar.

===Powtórna niepodległość===

Po odzyskaniu niepodległości Strandlandczycy usunęli urząd wojewody, zastępując go na powrót jarlem (''erl''), pozbawili także ziemi sweńską szlachtę (większość uciekła do Swenii), a chłopi zostali uwłaszczeni. Jednak nie wybrali znów króla, ale ich kraj stał się republiką demokratyczną. Oprócz Singów, czyli lokalnych wieców plemiennych istniejących od średniowiecza, powstał Alsing, „wszechwiec”, czyli ogólnokrajowy parlament. Głową kraju został Alserl (starszy jarl) wybierany dożywotnio porzez Alsing, mający dość ograniczoną władzę.
Zaczęto również prześladowac chrześcijaństwo. Wyznawcy Chrystusa nie mogli zasiadać w Singach i parlamencie ani w radach miejskich. Jako że całą szlachtę i większośc bogatego mieszczaństwa stanowili Sweńczycy bądź ochrzczeni i zchrystianizowani Strandlandczycy, w skład Alsingu weszło głównie bogate chłopstwo.
W ciągu XV stulecia miasta szybko się strandlandyzowały, a wzrastająca rola mieszczaństwa spowodowała w roku 1498 powstanie rzemieślników i kupców w Ærhafnie, w wyniku którego wywalczyli oni 50% miejsc w Alsingu.
W tym czasie nasilało się niezadowolenie chrześcijan, zepchniętych do roli obywateli drugiej kategorii, regularnie zaczęły wybuchać ich małe bunty, wielu również uciekało do innych państw, aż w roku 1561 parlament ogłosił w kraju tolerancję religijną. Z tego powodu do Strandlandii wkrótce zaczęło uciekać wielu protestantów.
W XVI wieku Strandlandia stała się morską potęgą, była jednym z krajów z największymi obrotami w handlu morskim, a Ærhafna stała się największym portem Północy. Jednak potęga ta podupadła mocno po wydarzeniach wydarzeniach roku 1580, kiedy to prywatne kompanie handlowe, w odpowiedzi na coraz większe cła, zbuntowały się i ich statki zablokowały wejście do portu w stolicy. Flota państwowa użyła ognia zatapiając kilka statków, a wtedy podpalono państwowe magazyny portowe. A potęga Strandlandii jako kraju morskiego skończyła się całkowicie po wojnie w latach 1661-65. Powodem jej wybuchu były opłaty ściągane przez Swealand za przepłynięcie przez ich wewnętrzną cieśninę. Strandlandzkie statki by płynąć na zachód musiały albo płacić, albo opływać od północy Swenię (co zimą było niemożliwe). Zdecydowana położyć temu kres, Strandlandia sprzymierzona z Gronlandem zaatakowała Swealand; po czterech latach wojny toczonej na lądzie i morzu została zmuszona do kapitulacji. Po pokoju w Stánhám w 1665 na rzecz Swealandii utraciła zachodni Næmland.
W roku 1840 uchwalono konstytucję. Znalazł się w niej m.in. artykuł o ograniczeniu kadencji alserla do 6 lat, a Alsing był odtąd wybierany w wyborach powszechnych. Jednak kobiety prawa wyborcze uzyskały dopiero w roku 1934. 
Strandland przystapił do Wielkiej Wojny w roku 1937 po stronie aliantów. Mógł wystawić jedynie małe siły, które nie wpłynęły w żaden sposób na losy wojny, ale prawdziwym powodem tego była chęć odzyskania zachodniego Næmlandu od Swealandu, co też się stało w roku 1941.

=Warunki naturalne=
Strandland leży w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego morskiego, na północy wyraźne są wpływy klimatu subpolarnego. Na południu średnia tempertura lipca wynosi 15-16°C, a w styczniu około -1°C, na najdalszej północy kraju odpowiednio 8-10°C i -10°C. Średnia roczna suma opadów w całym kraju waha się w okolicach 800 mm.

Jest to państwo nizinne, niewielkie wyżyny znajdują się jedynie w zachodnim Nörslandzie (Wysoczyzna Barludzka) i przy granicy ze Swealandem. Najwyższym wzniesieniem kraju jest wzgórze Óhul (324 m. n.p.m.).

Strandland nie ma żadnej większej rzeki, najdłuższą jest Sipa na północy (303 km w granicach kraju). W środkowej części państwa leży wiele jezior (Pojezierze Brænlandzkie), z których największe jest Mækah (165 km²).

=Ustrój polityczny=

Strandland jest republiką demokratyczną o systemie wielopartyjnym. Głową państwa jest Alserl, wybierany w powszechnych wyborach co 6 lat. Parlament, zwany Alsingiem jest jednoizbowy i liczy 200 członków. Wybierany jest powszechnie co 5 lat. Obecny jego skład (od 2006 roku) wygląda nastepująco:
* ÚS - Nasz Strandland (liberałowie), 96 miejsc
* FFR - Narodowy Ruch Wolności (lewica, rządzą w koalicji z ÚS), 47 miejsc
* ÁS - Jedna Strandlandia (starowiercza prawica), 29 miejsc
* SSDP - Strandlandzka Partia Socjaldemokratyczna, 15 miejsc
* FL - Liga Narodowa (chrześcijańska prawica), 9 miejsc
* 2 posłów niezrzezszonych
* 2 przedstawicieli mniejszości barludzkiej

Strandland dzieli się na sześć głównych jednostek administracyjnych - 5 okręgów (Landa) i miasto stołeczne Ærhafnę, a te z kolei dzielą się na 139 Lískapungów (gmin). Jest to państwo federacyjne, okręgi posiadają dużą autonomię w sprawach wewnętrznych. Mają własne parlamenty zwane Singami.

=Kultura=
===Literatura===
Pierwsze teksty w języku strandlandzkim to runiczne inskrypcje, z których najstarsze pochodzą z początku VIII wieku. Najstarszy z nich, znaleziony w okolicach Ærhafny głosi: HIR LEGJITH BERH[T]RAMS SUNUS GERHARDIS HAIRARS TIRIS "tu spoczywa Bertram syn Gerharda wojownik Tyra". Pierwszym dokumentem w języku strandlandzkim jest dekret króla Arnulfa Wielkigo z roku 1045, przechowywany w Bibliotece Narodowej w stolicy. W XI wieku zaczęli też działać pierwsi skaldowie, z których najsławniejszym był półlegendarny Södmar Gundarsun (ok. 1060 - ok. 1120). A największym dziełem literatury starostrandlandzkiej jest anomimowy epos ''Thunarsagung'' opowiadający o przygodach boga Thora, powstały około roku 1150 (najstarszy odpis z roku 1383). Lecz w drugiej połowie wieku XII pod wpływem sweńskiej dominacji literatura strandlandzka zaczęła podupadać (z wyjątkiem tekstów religijnych, np. pierwsze tłumaczenie Biblii z roku 1220), by odrodzić się ponownie pod koniec XIV stulecia. W drugiej połowie XV wieku działał wielki poeta Bærn Widusun (ok.1425 - 1491), autor głównie liryków miłosnych. Renesans w Strandlandii zaczął się w połowie wieku XVI, największym twórcą tego okresu był Ærald Sönsun (1535 - 1600).  
{{jaruzja}}
[[Kategoria:Państwa Jaruzji]]