Tekst źródłowy strony Tarolaugr XXXII

'''Tárolaùgr XXXII''' – [[Hegemon (Trugia)|Hegemon]] [[Państwo Truskie|Państwa Truskiego]] u schyłku dziejów państwa. W źródłach występuje z rozbudowaną tytulaturą („pan Trugii, Poicji, książę brocki i liktyjski, taugryjski, pan nad Deltą, śmigły wierzchowiec Koùda, ulubieniec Teiz…”), co oddaje ambicje imperialne w chwili, gdy realna siła centrum była już nadwątlona przez kryzys wewnętrzny i presję koczowników. Uważany za postać tragiczną – wielką jednostkę, której nie dane było zabłysnąć: dowiódł dalekowzroczności (plan ofensywy przeciw [[Północni Barbarzyńcy|Północnym Barbarzyńcom]]) i potrafił przełamać opór biurokracji, lecz jego projekt załamał się wskutek jednoczesnego ciosu zewnętrznego i rewolty wewnętrznej.

==Kontekst: klany, własność i erozja centrum==
Państwo truskie opierało się na [[Truskie klany|systemie klanowym]] bez indywidualnej własności ziemi. Ziemia należała do klanów (typowo 150–300 osób), co zapewniało odporność na wczesnym etapie, ale z czasem podważyło skuteczność centralnej administracji. Po [[Okres Zamętu (Trugia)|Okresie Zamętu]] i centralizacji dokonanej przez [[Melein II|Meleína II]] oraz [[Tarolaugr IV|Tárolaùgra IV]] klany osłabły, jednak później nastąpił wtórny rozrost: dożywotni użytkownicy ziem faktycznie ją zawłaszczali, tworząc nowe klany. Wraz z ich rosnącą autonomią malała zdolność mobilizacyjna i fiskalna państwa.

==Kryzys poprzedzający: wojna z Poitami i zależność od Qin==
W {{RokEryKyonu|8799}} [[Pojtowie]] zadali Trugii ciężką klęskę; Hegemon utracił połowę stanu armii i musiał ściągać garnizony z granic. Interwencja [[Siedmiomieście|Qińczyków]] zatrzymała dalszą katastrofę, ale uzależniła państwo: pożyczki i interesy gospodarcze Qin podporządkowały truską gospodarkę obcym wpływom i jeszcze bardziej osłabiły władzę centralną.

==Miasta i milicje: nowe ogniska władzy==
Najazdy koczownicze [[Broci|Brotów]] i uderzenia [[Północni Barbarzyńcy|Północnych Barbarzyńców]] pogłębiły rozpad struktur wiejskich. Migracje i napływ uchodźców wzmocniły miasta; wykształciły się dobrze wyszkolone [[Truskie milicje miejskie|milicje miejskie]], coraz mniej skłonne do uległości wobec magnatów i dworu. W przeddzień kampanii Tárolaùgra XXXII miasta stały się faktycznymi centrami władzy lokalnej.

==Ofensywa przeciw Północnym Barbarzyńcom==
Uznawszy, że umocnienia na stepie i granica z Brotami są chwilowo bezpieczne, Tárolaùgr XXXII przełamał opór dworu i biurokracji i zebrał największe możliwe siły. Przekroczył [[Rzeka Słoneczna|Rzekę Słoneczną]], rozpoczynając długofalową kampanię przeciw Północnym Barbarzyńcom. Pierwsza faza przyniosła sukcesy terytorialne, lecz trzon sił przeciwnika cofał się w głąb własnych ziem, unikając bitwy rozstrzygającej.

==Najazd Evada i rewolta==
Po około roku wieści o uderzeniu brockiego „chana chanów” [[Evad|Evada]] potwierdziły się: padła i została splądrowana [[Letnia Stolica]]. Evad trafił w antymagnackie i antyqińskie nastroje, obiecując „wolność” i rozliczenia; doszło do pogromów kupców qińskich, a część średniego korpusu oficerskiego i całe oddziały przeszły na stronę brocką.

==Odwrót, upadek stolicy i śmierć==
Hegemon odwołał kampanię i cofał się ku [[Jezioro Słoneczne|jezioru]], nękany podjazdami. W [[Zimowa Stolica|Zimowej Stolicy]] wybuchła rewolta wojskowa: powieszono magnatów i Qińczyków, proklamowano republikę – faktycznie kolektywną dyktaturę milicji i żołnierzy. Miasto poddano Evadowi ({{RokEryKyonu|8984}}) bez walki; wojskowi trwali jeszcze w twierdzy. Evad zasiadł na [[Stolec Tárolaùgrowy|Stolcu Tárolaùgrowym]]. Tárolaùgr XXXII zginął podczas panicznego odwrotu w pobliżu jeziornego wybrzeża; resztki wojsk ewakuował na południowy brzeg [[Wielka Rzeka|Wielkiej Rzeki]] jego siostrzeniec, Aìrtor.

==Rozpad porządku truskiego i protektorat Qin==
W ślad za klęską wybuchły rewolucje miejskie i secesje. Na południowym zachodzie powstali [[Mitengowie|Mitengowie truscy]], tworząc własne państewko; wokół wyrastała mozaika drobnych organizmów. Dwa miasta na północnym wybrzeżu [[Morze Słone|Morza Słonego]] faktycznie przeszły do orbity qińskiej (liczna mniejszość qińska, szybka qinizacja). W {{RokEryKyonu|8981}}–{{RokEryKyonu|8984}} podbój Evada dopełnił procesu: Trugia stała się de facto protektoratem [[Qin|Qińczyków]], z minimalną autonomią i podporządkowaną gospodarką; w dalszej perspektywie przewidywano jej włączenie do struktur Qin.

==Ocena==
Tárolaùgr XXXII to tragiczny reformator-wojownik: miał wizję strategiczną (wyprzedzająca wojna na północy), sprawczość (zdolność złamania oporu aparatu) i energię operacyjną. Przegrał nie z braku talentu, lecz przez nakładanie się wektorów kryzysu: powtórna klanizacja, fiskalno-mobilizacyjny uwiąd, emancypacja miast i milicji, zależność od Qin oraz cios Evada w momencie, gdy państwo angażowało się na innych frontach. W pamięci tradycji to „wielka osoba, której nie dano zabłysnąć”.

[[Kategoria:Trugowie]]
[[Kategoria:Hegemoni Trugów]]
[[Kategoria:Akrizydzi]]
[[Kategoria:Historia Państwa Truskiego]]