Język tahareński: Różnice pomiędzy wersjami
(Nie pokazano 47 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
Linia 8: | Linia 8: | ||
| regiony = [[Ajdyniriana]] | | regiony = [[Ajdyniriana]] | ||
| mówiący = ''do ustalenia'' | | mówiący = ''do ustalenia'' | ||
| alfabet = | | alfabet = pismo tahareńskie<br>(abdżad persko-arabski)<br>pismo ajdyniriańskie<br>alfabet łaciński | ||
| typologia = | | typologia = aglutynacyjny<br>VSO | ||
| klasyfikacja = [[Język pradahicki]] (†) | | klasyfikacja = [[Język pradahicki]] (†) | ||
: Języki starodahickie (†) | : Języki starodahickie (†) | ||
Linia 18: | Linia 18: | ||
| tekst u = | | tekst u = | ||
}} | }} | ||
'''Język tahareński''', lub raczej '''język nowotahareński''' (tah. ''Taharanï celi'' [{{IPA|taharanɯ celi}}]) — język autorstwa [[Użytkownik:Artaxes|Artaxesa]], za zgodą autora przejęty później, rozwinięty i zmodyfikowany przez [[Użytkownik:Borlach|Borlacha]] na potrzeby projektu [[Kyon|Kyonu]]. Jest to język należący do większej rodziny [[Języki dahickie|języków dahickich]] oraz rodzima mowa [[Tahareńczycy|Tahareńczyków]], stanowiąca wraz z [[Język ajdyniriański|językiem ajdyniriańskim]] ''lingua francę'' na rozległych obszarach [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]]. Język tahareński jest również jednym z urzędowych języków [[Królestwo Tahareńskie|Królestwa Tahareńskiego]], prowincji wchodzącej w skład [[Ajdynir|Ajdyniru]]. | {{słownik}} | ||
'''Język tahareński''', lub raczej '''język nowotahareński''' (tah. ''Taharanï celi'' [{{IPA|taharanɯ celi}}]) — język autorstwa [[Użytkownik:Artaxes|Artaxesa]], za zgodą autora przejęty później, rozwinięty i zmodyfikowany przez [[Użytkownik:Borlach|Borlacha]] na potrzeby projektu [[Kyon|Kyonu]]. Jest to język należący do większej rodziny [[Języki dahickie|języków dahickich]] oraz rodzima mowa [[Tahareńczycy|Tahareńczyków]], stanowiąca wraz z [[Język ajdyniriański|językiem ajdyniriańskim]] ''lingua francę'' na rozległych obszarach [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]]. Język tahareński jest również jednym z urzędowych języków [[Królestwo Tahareńskie|Królestwa Tahareńskiego]], prowincji wchodzącej w skład [[Ajdynir|Ajdyniru]]. Jest to język aglutynacyjny, charakteryzujący się całkowym zanikiem przypadków gramatycznych, odmiany przez osoby i brakiem rodzaju gramatycznego<ref>Co stawia go w bardzo dużym kontraście z innym dominującym językiem Ajdyniriany, ajdyniriańskim, w którym każda z tych cech jest mocno rozwinięta</ref>. | |||
Język tahareński w jego oryginalnej formie można obejrzeć na [http://artaxata.6te.net/Taharani_celi.html stronie Artaxesa]. | Język tahareński w jego oryginalnej formie można obejrzeć na [http://artaxata.6te.net/Taharani_celi.html stronie Artaxesa]. | ||
(Opisać historię i rozwój w ramach kąłordu) | |||
==Fonologia== | ==Fonologia== | ||
===Samogłoski=== | ===Samogłoski=== | ||
Linia 160: | Linia 163: | ||
===Struktura sylaby=== | ===Struktura sylaby=== | ||
Struktura sylaby w języku tahareńskim to '''CVCC''', gdzie V to dowolna samogłoska a C dowolna spółgłoska. | |||
===Akcent=== | ===Akcent=== | ||
W języku tahareńskim akcent pada zawsze na pierwszą sylabę wyrazu. | |||
==Pismo== | ==Pismo== | ||
===Zapis łaciński=== | ===Zapis łaciński=== | ||
====Samogłoski==== | ====Samogłoski==== | ||
<div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:1"> | |||
{| cellspacing="5" style="text-align: center;" | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |||
| i || ii || ü || üü || ï || ïï || u || uu | |||
|- | |||
| [{{IPA|i}}] || [{{IPA|iː}}] || [{{IPA|y}}] || [{{IPA|y:}}] || [{{IPA|ɯ}}] || [{{IPA|ɯ:}}] || [{{IPA|u}}] || [{{IPA|u:}}] | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |||
| e || ee || ö || öö || o || oo | |||
|- | |||
| [{{IPA|e}}] || [{{IPA|e:}}] || [{{IPA|ø}}] || [{{IPA|ø:}}] || [{{IPA|o}}] || [{{IPA|o:}}] | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |||
| a || aa | |||
|- | |||
| [{{IPA|a}}] || [{{IPA|a:}}] | |||
|} | |||
</div> | |||
====Spółgłoski==== | |||
<div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:4"> | |||
{| cellspacing="5" style="text-align: center;" | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |||
| p || t || c || k | |||
|- | |||
| [{{IPA|p}}] || [{{IPA|t}}] || [{{IPA|c}}] || [{{IPA|k}}] | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |||
| b || d || y || g | |||
|- | |||
| [{{IPA|b}}] || [{{IPA|d}}] || [{{IPA|ɟ}}] || [{{IPA|g}}] | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |||
| č || j | |||
|- | |||
| [{{IPA|t͡ʃ}}] || [{{IPA|d͡ʒ}}] | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |||
| f || s || š || ḫ || h | |||
|- | |||
| [{{IPA|f}}] || [{{IPA|s}}] || [{{IPA|ʃ}}] || [{{IPA|x}}] || [{{IPA|h}}] | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |||
| v || z || ž || x | |||
|- | |||
| [{{IPA|v}}] || [{{IPA|z}}] || [{{IPA|ʒ}}] || [{{IPA|ɣ}}] | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |||
| m || n | |||
|- | |||
| [{{IPA|m}}] || [{{IPA|n}}] | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |||
| r || l | |||
|- | |||
| [{{IPA|r}}] || [{{IPA|l}}] | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |||
| i || u | |||
|- | |||
| [{{IPA|j}}] || [{{IPA|w}}] | |||
|} | |||
</div> | |||
===Zapis persko-arabski=== | |||
===Zapis ajdyniriański=== | |||
==Gramatyka== | |||
===Określoność i nieokreśloność=== | |||
W języku tahareńskim określoność i nieokreśloność wyraża się poprzez odpowiedni sufiks doklejany na koniec rzeczownika. | |||
*Sufiks określoności: '''-(e)t''' | |||
Wyraża wskazanie na konkretny, określony lub wcześniej wspomniany obiekt, na przykład: | |||
:''tooget'' - "''ta'' góra"<ref>Analogicznie do angielskiego ''the mountain''</ref> | |||
*Sufiks nieokreśloności: '''-(e)n''' | |||
Wyraża wskazanie na nieokreślony, dowolny lub właśnie wprowadzany do rozmowy obiekt, na przykład: | |||
:''toogen'' - "''jakaś'' góra"<ref>Analogicznie do angielskiego ''a mountain''</ref> | |||
===Posesywność=== | |||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! colspan="12" style="background-color:#f0f0ff; color:#333333;" | ''man'' - druh, przyjaciel, kompan | |||
|- | |||
| style="background-color:#f0f0ff; color:#f0f0ff;" | | |||
| colspan="6" style="background-color:#f0f0ff; color:#333333;" | '''Jeden posiadacz''' | |||
| colspan="5" style="background-color:#f0f0ff;" | '''Więcej posiadaczy''' | |||
|- | |||
| style="background-color:#f0f0ff;" | '''1.''' | |||
| colspan="2" | ši- | |||
| colspan="2" | ''šiman'' | |||
| colspan="2" | mój druh | |||
| colspan="2" | ne- | |||
| colspan="2" | ''neman'' | |||
| colspan="2" | nasz druh | |||
|- | |||
| style="background-color:#f0f0ff;" | '''2.''' | |||
| colspan="2" | mi- | |||
| colspan="2" | ''miman'' | |||
| colspan="2" | twój druh | |||
| colspan="2" | de- | |||
| colspan="2" | deman | |||
| colspan="2" | wasz druh | |||
|- | |||
| style="background-color:#f0f0ff;" | '''3.''' | |||
| colspan="2" | i- | |||
| colspan="2" | ''iman'' | |||
| colspan="2" | jego druh | |||
| colspan="2" | u- | |||
| colspan="2" | ''uman'' | |||
| colspan="2" | ich druh | |||
|} | |||
Prefiksy dla pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej (''ši-'' oraz ''mi-'') są w pewnym stopniu podobne do zaimków dzierżawczych dla pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej w [[Język ajdyniriański|ajdyniriańskim]] (''kshûn'' "mój" oraz ''mûn'' "twój"). Jest to prawdopodobnie efekt wpływu ajdyniriańskiego na rozwój języka nowotahareńskiego. | |||
===Czasownik=== | |||
====Strona czasownika==== | |||
*Strona aktywna: ''-ø'' | |||
Strona aktywna jest podstawową formą tahareńskich czasowników, na przykład: | |||
: ''did'' - "obserwować" | |||
*Strona medialna: '''-im / -ïm''' | |||
Charakterystyczną cechą strony medialnej jest to, że obiekt czynności pozornie jest podmiotem w zdaniu, mimo iż faktycznie jest on bliższy obiektowi strony biernej, na przykład: | |||
: ''didim'' · "obserwować się" | |||
*Strona kauzatywna: '''-aḫ / -eḫ''' | |||
Strona kauzatywna wyraża powodowanie jakiejś czynności, na przykład: | |||
: ''dideḫ'' - "pokazywać" | |||
====Aspekt==== | |||
'''Aspekt podstawowy''' | |||
:Statyczny: -es- | |||
:: Np: ''dides'' - "widzieć" | |||
:Progresywny: -ø | |||
:: Np: ''did'' - "obserwować" | |||
'''Aspekt drugorzędny''' | |||
:Inceptive: -or / -ör | |||
:: Np: ''didör'' - "zacząć obserwować" | |||
:Continuative: -on / -ön | |||
:: Np: ''didön'' - "wciąż obserwować" | |||
:Pausative: -aš / -eš | |||
:: Np: ''dideš'' - "przestać obserwować" (chwilowo) | |||
:Terminative: -ut / -üt | |||
:: Np: ''didüt'' - "przestać obserwować" (ostatecznie) | |||
====Czasy==== | |||
{| class="wikitable" border="1" | |||
|- | |- | ||
! | ! | ||
! | ! Sufiks | ||
! Przykład | |||
! Znaczenie | |||
|- | |- | ||
| align= | | '''Zaprzeszły''' | ||
| align= | | align=center | -ok / -ök | ||
| align=center | didök | |||
| align=center | obserwować | |||
(w odległej przeszłości) | |||
|- | |- | ||
| align= | | '''Przeszły''' | ||
| align= | | align=center | -oč / -öč | ||
| align=center | didöč | |||
| align=center | obserwować | |||
(w nieodległej przeszłości) | |||
|- | |- | ||
| align= | | '''Nieprzeszły''' | ||
| align= | | align=center | -ø | ||
| align=center | did | |||
| align=center | obserwować | |||
(obecnie lub w przyszłości) | |||
|- | |- | ||
|} | |} | ||
==== | |||
====Negacja==== | |||
W tahareńskim negacja odbywa się poprzez dodanie partykuły '''lo''' na początku zdania. | |||
:''lo me did'' - "Nie obserwuję" | |||
====Czasowniki modalne==== | |||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! colspan="3" style="background-color:#f0f0ff;" | Rodzaj | |||
! colspan="3" style="background-color:#f0f0ff;" | Rdzeń | |||
! colspan="3" style="background-color:#f0f0ff;" | Znaczenie | |||
|- | |||
| colspan="3" | Obligative | |||
| colspan="3" | čel- | |||
| colspan="3" | musieć<br> | |||
|- | |- | ||
| colspan="3" | Necessitative | |||
| colspan="3" | seet- | |||
| colspan="3" | potrzebować<br> | |||
|- | |- | ||
| | | colspan="3" | Jussive | ||
| | | colspan="3" | uen- | ||
| colspan="3" | mieć powinność<br> | |||
|- | |- | ||
| | | colspan="3" | Optative | ||
| | | colspan="3" | iši- | ||
| colspan="3" | życzyć | |||
|- | |- | ||
| | | colspan="3" | Desiderative | ||
| | | colspan="3" | uel- | ||
| colspan="3" | chcieć | |||
|- | |- | ||
| colspan="3" | Dubitative | |||
| colspan="3" | kok- | |||
| colspan="3" | wątpić | |||
|- | |- | ||
| | | colspan="3" | Potentional | ||
| | | colspan="3" | maax- | ||
| colspan="3" | to may, to might | |||
|- | |- | ||
| colspan="3" | Hypothetical | |||
| colspan="3" | dit- | |||
| colspan="3" | to would, maybe, perhaps | |||
|- | |- | ||
| | | colspan="3" | Eventive | ||
| | | colspan="3" | meev- | ||
| colspan="3" | to could | |||
|- | |- | ||
| colspan="3" | Permissive | |||
| colspan="3" | les- | |||
| colspan="3" | pozwalać, zezwalać | |||
|- | |- | ||
| | | colspan="3" | Precative | ||
| | | colspan="3" | raḫ- | ||
| colspan="3" | prosić, pytać, domagać się | |||
|- | |- | ||
| colspan="3" | Abilitive | |||
| colspan="3" | mot- | |||
| colspan="3" | być w stanie | |||
|- | |- | ||
| | | colspan="3" | Originative | ||
| | | colspan="3" | čen- | ||
| colspan="3" | zaczynać | |||
|} | |||
====Czasowniki niefinitywne==== | |||
{| class="wikitable" | |||
! colspan="2" style="background-color:#f0f0ff;" | Rodzaj | |||
! colspan="2" style="background-color:#f0f0ff;" | Sufiks | |||
! colspan="2" style="background-color:#f0f0ff;" | Przykład | |||
! colspan="2" style="background-color:#f0f0ff;" | Znaczenie | |||
|- | |- | ||
| | | colspan="2" | Participle | ||
| | | colspan="2" | ka + bezokolicznik | ||
| colspan="2" | ka didlök | |||
| colspan="2" | seeing | |||
|- | |- | ||
| | | colspan="2" | Gerund | ||
| | | colspan="2" | -man / -men | ||
| colspan="2" | didmen | |||
| colspan="2" | seeing | |||
|- | |- | ||
| colspan="2" | Infinitive | |||
| colspan="2" | -lok / -lök | |||
| colspan="2" | didlök | |||
| colspan="2" | to see | |||
|} | |} | ||
== | ===Przymiotniki=== | ||
{| class="wikitable" | |||
! style="background-color:#f0f0ff;" | | |||
! colspan="6" style="background-color:#f0f0ff;" | Stopień | |||
|- | |||
| align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Przymiotnik''' | |||
| colspan="2" align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Równy''' | |||
| colspan="2" align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Wyższy''' | |||
| colspan="2" align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Najwyższy''' | |||
|- | |||
| align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Dobry''' | |||
| -brak- | |||
| čeeri | |||
| aam | |||
| aam čeeri | |||
lepszy | |||
| meḫ | |||
| meḫ čeeri | |||
najlepszy | |||
|- | |||
| align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Silny''' | |||
| | |||
| baal | |||
| | |||
| aam baal | |||
silniejszy | |||
| | |||
| meḫ baal | |||
najsilniejszy | |||
|- | |||
| align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Koński''' | |||
| | |||
| farsah | |||
| | |||
| aam farsah | |||
bardziej koński | |||
| | |||
| meḫ farsah | |||
najbardziej koński | |||
|} | |||
===Przysłówki=== | |||
===Zaimki=== | |||
====Zaimki osobowe==== | |||
====Honoryfiki==== | |||
====Zaimki zwrotne, wzajemne i wspólne==== | |||
===Przyimki=== | |||
====Przyimki przestrzenne==== | |||
====Inne przyimki==== | |||
===Partykuły=== | |||
====Spójniki==== | |||
====Przydawki==== | |||
====Partykuły polarności==== | |||
===Liczebniki=== | |||
{| class="wikitable" | |||
|- | |||
! Liczba | |||
! L. główny | |||
! L. porządkowy | |||
! L. powielony | |||
! L. wielokrotny | |||
! L. rankingujący | |||
|- | |||
| align=center | '''1''' | |||
| ine | |||
| inexe | |||
| inceren | |||
| ingïïr | |||
| inčerge | |||
|- | |||
| align=center | '''2''' | |||
| pirie | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''3''' | |||
| halfa | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''4''' | |||
| pöški | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''5''' | |||
| kešte | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''6''' | |||
| mašḫa | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''7''' | |||
| kudïš | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''8''' | |||
| semie | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''9''' | |||
| tamax | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''10''' | |||
| timaj | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''11''' | |||
| timajini | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
! colspan=3 | | |||
|- | |||
| align=center | '''20''' | |||
| pirietij | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''21''' | |||
| pirietij ine | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
! colspan=3 | | |||
|- | |||
| align=center | '''100''' | |||
| doxum | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''120''' | |||
| doxum pirietij | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''121''' | |||
| doxum pirietij ine | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
! colspan=3 | | |||
|- | |||
| align=center | '''200''' | |||
| piriedoxum | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''1000''' | |||
| gislem | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
| align=center | '''10000''' | |||
| timaj gislem | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|} | |||
[[Kategoria:Użytkownik:Artaxes]][[Kategoria:Użytkownik:Borlach]][[Kategoria:Języki Kyonu|Tahareński]][[Kategoria:Języki dahickie]][[Kategoria:Języki sztuczne a priori]] | [[Kategoria:Użytkownik:Artaxes]][[Kategoria:Użytkownik:Borlach]][[Kategoria:Języki Kyonu|Tahareński]][[Kategoria:Języki dahickie]][[Kategoria:Języki sztuczne a priori]] |
Aktualna wersja na dzień 00:51, 16 mar 2020
Język tahareński Taharanï celi | |
---|---|
Utworzenie: | Artaxes w 2017 kontynuowany przez Borlacha w 2020[1] |
Używany w (Kyon): | Ajdynir, Królestwo Tahareńskie |
Regiony (Kyon): | Ajdyniriana |
Liczba użytkowników (Kyon) | do ustalenia |
Sposoby zapisu: | pismo tahareńskie (abdżad persko-arabski) pismo ajdyniriańskie alfabet łaciński |
Typologia: | aglutynacyjny VSO |
Klasyfikacja: | Język pradahicki (†)
|
Lista conlangów |
![]() |
Zobacz też słownik tego języka. |
Język tahareński, lub raczej język nowotahareński (tah. Taharanï celi [taharanɯ celi]) — język autorstwa Artaxesa, za zgodą autora przejęty później, rozwinięty i zmodyfikowany przez Borlacha na potrzeby projektu Kyonu. Jest to język należący do większej rodziny języków dahickich oraz rodzima mowa Tahareńczyków, stanowiąca wraz z językiem ajdyniriańskim lingua francę na rozległych obszarach Ajdyniriany. Język tahareński jest również jednym z urzędowych języków Królestwa Tahareńskiego, prowincji wchodzącej w skład Ajdyniru. Jest to język aglutynacyjny, charakteryzujący się całkowym zanikiem przypadków gramatycznych, odmiany przez osoby i brakiem rodzaju gramatycznego[2].
Język tahareński w jego oryginalnej formie można obejrzeć na stronie Artaxesa.
(Opisać historię i rozwój w ramach kąłordu)
Fonologia
Samogłoski
Krótkie | Długie | |||
---|---|---|---|---|
Przednie | Tylne | Przednie | Tylne | |
Przymknięte | i · y | ɯ · u | iː · y: | ɯ: · uː |
Średnie | e · ø | o | e: · ø: | oː |
Otwarte | a | aː |
Harmonia samogłoskowa
Przednie | Tylne | |||
---|---|---|---|---|
Niezaokrąglone | Zaokrąglone | Niezaokrąglone | Zaokrąglone | |
Wysokie | i | y | ɯ | u |
Niskie | e | ø | a | o |
Spółgłoski
Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podniebienne | Miękkopod. | Krtaniowe | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m | n | |||||
Zwarte | bezdźwięczne | p | t | c | k | ||
dźwięczne | b | d | ɟ | g | |||
Afrykaty | bezdźwięczne | t͡ʃ | |||||
dźwięczne | d͡ʒ | ||||||
Szczelinowe | bezdźwięczne | f | s | ʃ | x | h | |
dźwięczne | v | z | ʒ | ɣ | |||
Drżące | r | ||||||
Aproksymanty | l | j | w |
Struktura sylaby
Struktura sylaby w języku tahareńskim to CVCC, gdzie V to dowolna samogłoska a C dowolna spółgłoska.
Akcent
W języku tahareńskim akcent pada zawsze na pierwszą sylabę wyrazu.
Pismo
Zapis łaciński
Samogłoski
i | ii | ü | üü | ï | ïï | u | uu |
[i] | [iː] | [y] | [y:] | [ɯ] | [ɯ:] | [u] | [u:] |
e | ee | ö | öö | o | oo | ||
[e] | [e:] | [ø] | [ø:] | [o] | [o:] | ||
a | aa | ||||||
[a] | [a:] |
Spółgłoski
p | t | c | k | |
[p] | [t] | [c] | [k] | |
b | d | y | g | |
[b] | [d] | [ɟ] | [g] | |
č | j | |||
[t͡ʃ] | [d͡ʒ] | |||
f | s | š | ḫ | h |
[f] | [s] | [ʃ] | [x] | [h] |
v | z | ž | x | |
[v] | [z] | [ʒ] | [ɣ] | |
m | n | |||
[m] | [n] | |||
r | l | |||
[r] | [l] | |||
i | u | |||
[j] | [w] |
Zapis persko-arabski
Zapis ajdyniriański
Gramatyka
Określoność i nieokreśloność
W języku tahareńskim określoność i nieokreśloność wyraża się poprzez odpowiedni sufiks doklejany na koniec rzeczownika.
- Sufiks określoności: -(e)t
Wyraża wskazanie na konkretny, określony lub wcześniej wspomniany obiekt, na przykład:
- tooget - "ta góra"[3]
- Sufiks nieokreśloności: -(e)n
Wyraża wskazanie na nieokreślony, dowolny lub właśnie wprowadzany do rozmowy obiekt, na przykład:
- toogen - "jakaś góra"[4]
Posesywność
man - druh, przyjaciel, kompan | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Jeden posiadacz | Więcej posiadaczy | |||||||||||
1. | ši- | šiman | mój druh | ne- | neman | nasz druh | ||||||
2. | mi- | miman | twój druh | de- | deman | wasz druh | ||||||
3. | i- | iman | jego druh | u- | uman | ich druh |
Prefiksy dla pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej (ši- oraz mi-) są w pewnym stopniu podobne do zaimków dzierżawczych dla pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej w ajdyniriańskim (kshûn "mój" oraz mûn "twój"). Jest to prawdopodobnie efekt wpływu ajdyniriańskiego na rozwój języka nowotahareńskiego.
Czasownik
Strona czasownika
- Strona aktywna: -ø
Strona aktywna jest podstawową formą tahareńskich czasowników, na przykład:
- did - "obserwować"
- Strona medialna: -im / -ïm
Charakterystyczną cechą strony medialnej jest to, że obiekt czynności pozornie jest podmiotem w zdaniu, mimo iż faktycznie jest on bliższy obiektowi strony biernej, na przykład:
- didim · "obserwować się"
- Strona kauzatywna: -aḫ / -eḫ
Strona kauzatywna wyraża powodowanie jakiejś czynności, na przykład:
- dideḫ - "pokazywać"
Aspekt
Aspekt podstawowy
- Statyczny: -es-
- Np: dides - "widzieć"
- Progresywny: -ø
- Np: did - "obserwować"
Aspekt drugorzędny
- Inceptive: -or / -ör
- Np: didör - "zacząć obserwować"
- Continuative: -on / -ön
- Np: didön - "wciąż obserwować"
- Pausative: -aš / -eš
- Np: dideš - "przestać obserwować" (chwilowo)
- Terminative: -ut / -üt
- Np: didüt - "przestać obserwować" (ostatecznie)
Czasy
Sufiks | Przykład | Znaczenie | |
---|---|---|---|
Zaprzeszły | -ok / -ök | didök | obserwować
(w odległej przeszłości) |
Przeszły | -oč / -öč | didöč | obserwować
(w nieodległej przeszłości) |
Nieprzeszły | -ø | did | obserwować
(obecnie lub w przyszłości) |
Negacja
W tahareńskim negacja odbywa się poprzez dodanie partykuły lo na początku zdania.
- lo me did - "Nie obserwuję"
Czasowniki modalne
Rodzaj | Rdzeń | Znaczenie | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Obligative | čel- | musieć | ||||||
Necessitative | seet- | potrzebować | ||||||
Jussive | uen- | mieć powinność | ||||||
Optative | iši- | życzyć | ||||||
Desiderative | uel- | chcieć | ||||||
Dubitative | kok- | wątpić | ||||||
Potentional | maax- | to may, to might | ||||||
Hypothetical | dit- | to would, maybe, perhaps | ||||||
Eventive | meev- | to could | ||||||
Permissive | les- | pozwalać, zezwalać | ||||||
Precative | raḫ- | prosić, pytać, domagać się | ||||||
Abilitive | mot- | być w stanie | ||||||
Originative | čen- | zaczynać |
Czasowniki niefinitywne
Rodzaj | Sufiks | Przykład | Znaczenie | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Participle | ka + bezokolicznik | ka didlök | seeing | ||||
Gerund | -man / -men | didmen | seeing | ||||
Infinitive | -lok / -lök | didlök | to see |
Przymiotniki
Stopień | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Przymiotnik | Równy | Wyższy | Najwyższy | |||
Dobry | -brak- | čeeri | aam | aam čeeri
lepszy |
meḫ | meḫ čeeri
najlepszy |
Silny | baal | aam baal
silniejszy |
meḫ baal
najsilniejszy | |||
Koński | farsah | aam farsah
bardziej koński |
meḫ farsah
najbardziej koński |
Przysłówki
Zaimki
Zaimki osobowe
Honoryfiki
Zaimki zwrotne, wzajemne i wspólne
Przyimki
Przyimki przestrzenne
Inne przyimki
Partykuły
Spójniki
Przydawki
Partykuły polarności
Liczebniki
Liczba | L. główny | L. porządkowy | L. powielony | L. wielokrotny | L. rankingujący |
---|---|---|---|---|---|
1 | ine | inexe | inceren | ingïïr | inčerge |
2 | pirie | ||||
3 | halfa | ||||
4 | pöški | ||||
5 | kešte | ||||
6 | mašḫa | ||||
7 | kudïš | ||||
8 | semie | ||||
9 | tamax | ||||
10 | timaj | ||||
11 | timajini | ||||
20 | pirietij | ||||
21 | pirietij ine | ||||
100 | doxum | ||||
120 | doxum pirietij | ||||
121 | doxum pirietij ine | ||||
200 | piriedoxum | ||||
1000 | gislem | ||||
10000 | timaj gislem |