Przejdź do zawartości

Język tahareński: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
← poprzednia edycja
WizualnieWikikod
 
(Nie pokazano 31 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 9: Linia 9:
| mówiący = ''do ustalenia''
| mówiący = ''do ustalenia''
| alfabet = pismo tahareńskie<br>(abdżad persko-arabski)<br>pismo ajdyniriańskie<br>alfabet łaciński
| alfabet = pismo tahareńskie<br>(abdżad persko-arabski)<br>pismo ajdyniriańskie<br>alfabet łaciński
| typologia = aglutynacyjny<br>VOS
| typologia = aglutynacyjny<br>VSO
| klasyfikacja = [[Język pradahicki]] (†)
| klasyfikacja = [[Język pradahicki]] (†)
: Języki starodahickie (†)
: Języki starodahickie (†)
Linia 19: Linia 19:
}}
}}
{{słownik}}
{{słownik}}
'''Język tahareński''', lub raczej '''język nowotahareński''' (tah. ''Taharanï celi'' [{{IPA|taharanɯ celi}}]) — język autorstwa [[Użytkownik:Artaxes|Artaxesa]], za zgodą autora przejęty później, rozwinięty i zmodyfikowany przez [[Użytkownik:Borlach|Borlacha]] na potrzeby projektu [[Kyon|Kyonu]]. Jest to język należący do większej rodziny [[Języki dahickie|języków dahickich]] oraz rodzima mowa [[Tahareńczycy|Tahareńczyków]], stanowiąca wraz z [[Język ajdyniriański|językiem ajdyniriańskim]] ''lingua francę'' na rozległych obszarach [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]]. Język tahareński jest również jednym z urzędowych języków [[Królestwo Tahareńskie|Królestwa Tahareńskiego]], prowincji wchodzącej w skład [[Ajdynir|Ajdyniru]].
'''Język tahareński''', lub raczej '''język nowotahareński''' (tah. ''Taharanï celi'' [{{IPA|taharanɯ celi}}]) — język autorstwa [[Użytkownik:Artaxes|Artaxesa]], za zgodą autora przejęty później, rozwinięty i zmodyfikowany przez [[Użytkownik:Borlach|Borlacha]] na potrzeby projektu [[Kyon|Kyonu]]. Jest to język należący do większej rodziny [[Języki dahickie|języków dahickich]] oraz rodzima mowa [[Tahareńczycy|Tahareńczyków]], stanowiąca wraz z [[Język ajdyniriański|językiem ajdyniriańskim]] ''lingua francę'' na rozległych obszarach [[Ajdyniriana|Ajdyniriany]]. Język tahareński jest również jednym z urzędowych języków [[Królestwo Tahareńskie|Królestwa Tahareńskiego]], prowincji wchodzącej w skład [[Ajdynir|Ajdyniru]]. Jest to język aglutynacyjny, charakteryzujący się całkowym zanikiem przypadków gramatycznych, odmiany przez osoby i brakiem rodzaju gramatycznego<ref>Co stawia go w bardzo dużym kontraście z innym dominującym językiem Ajdyniriany, ajdyniriańskim, w którym każda z tych cech jest mocno rozwinięta</ref>.  


Język tahareński w jego oryginalnej formie można obejrzeć na [http://artaxata.6te.net/Taharani_celi.html stronie Artaxesa].
Język tahareński w jego oryginalnej formie można obejrzeć na [http://artaxata.6te.net/Taharani_celi.html stronie Artaxesa].
Linia 171: Linia 171:
===Zapis łaciński===
===Zapis łaciński===
====Samogłoski====
====Samogłoski====
<div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:3">
<div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:1">
{| cellspacing="5" style="text-align: center;"
{| cellspacing="5" style="text-align: center;"
|- style="font-size: 2.0em;"
|- style="font-size: 2.0em;"
Linia 189: Linia 189:


====Spółgłoski====
====Spółgłoski====
{| class="wikitable"
<div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:4">
{| cellspacing="5" style="text-align: center;"
|- style="font-size: 2.0em;"
|  p  ||  t ||  c  ||  k 
|-
|-
!  IPA  
| [{{IPA|p}}] || [{{IPA|t}}] || [{{IPA|c}}] || [{{IPA|k}}]
!  Transkrypcja 
|- style="font-size: 2.0em;"
|  b  ||  d  ||  y  ||  g 
|-
|-
| align="center" | /p t c k/
| [{{IPA|b}}] || [{{IPA|d}}] || [{{IPA|ɟ}}] || [{{IPA|g}}]
| align="center" | p t c k
|- style="font-size: 2.0em;"
|  č  || j 
|-
|-
| align="center" | /b d ɟ g/
| [{{IPA|t͡ʃ}}] || [{{IPA|d͡ʒ}}]
| align="center" | b d y g
|- style="font-size: 2.0em;"
|  f  ||  s  ||  š  ||  ḫ  || h   
|-
|-
| align="center" | /t͡ʃ/
| [{{IPA|f}}] || [{{IPA|s}}] || [{{IPA|ʃ}}] || [{{IPA|x}}] || [{{IPA|h}}]
| align="center" | č
|- style="font-size: 2.0em;"
|  v  ||  z ||  ž  || x 
|-
|-
| [{{IPA|v}}] || [{{IPA|z}}] || [{{IPA|ʒ}}] || [{{IPA|ɣ}}]
|- style="font-size: 2.0em;"
|  m  ||  n 
|-
|-
| align="center" | /d͡ʒ/
| [{{IPA|m}}] || [{{IPA|n}}]
| align="center" | j
|- style="font-size: 2.0em;"
|  r  || l 
|-
|-
| [{{IPA|r}}] || [{{IPA|l}}]
|- style="font-size: 2.0em;"
|  i  ||  u 
|-
|-
| align="center" | /f s ʃ x h/
| [{{IPA|j}}] || [{{IPA|w}}]   
| align="center" | f s š ḫ h
|-
|-
| align="center" | /v z ʒ ɣ/
| align="center" | v z ž x
|-
|-
| align="center" | /m n/
| align="center" | m n
|-
| align="center" | /r l/
| align="center" | r l
|-
| align="center" | /j w/
| align="center" | i u
|-
|}
|}
===Zapis arabski===
</div>
 
===Zapis persko-arabski===
===Zapis ajdyniriański===


==Gramatyka==
==Gramatyka==
===Określoność===
===Określoność i nieokreśloność===
 
W języku tahareńskim określoność i nieokreśloność wyraża się poprzez odpowiedni sufiks doklejany na koniec rzeczownika.
*Sufiks nieokreślony · -(e)n · toog'''en''' · ''jakaś'' góra<ref>Analogicznie do angielskiego ''a mountain''</ref>
*Sufiks określony · -(e)t · toog'''et''' · ''ta'' góra<ref>Analogicznie do angielskiego ''the mountain''</ref>
*Sufiks określoności: '''-(e)t'''
Wyraża wskazanie na konkretny, określony lub wcześniej wspomniany obiekt, na przykład:
:''tooget'' - "''ta'' góra"<ref>Analogicznie do angielskiego ''the mountain''</ref>
*Sufiks nieokreśloności: '''-(e)n'''
Wyraża wskazanie na nieokreślony, dowolny lub właśnie wprowadzany do rozmowy obiekt, na przykład:
:''toogen'' - "''jakaś'' góra"<ref>Analogicznie do angielskiego ''a mountain''</ref>


===Posesywność===
===Posesywność===
Linia 271: Linia 277:
===Czasownik===
===Czasownik===
====Strona czasownika====
====Strona czasownika====
====Aspekt podstawowy====
*Strona aktywna: ''-ø''
====Aspekt drugorzędny====
Strona aktywna jest podstawową formą tahareńskich czasowników, na przykład:
: ''did'' - "obserwować"
*Strona medialna: '''-im / -ïm'''
Charakterystyczną cechą strony medialnej jest to, że obiekt czynności pozornie jest podmiotem w zdaniu, mimo iż faktycznie jest on bliższy obiektowi strony biernej, na przykład:
: ''didim'' · "obserwować się"
*Strona kauzatywna: '''-aḫ / -eḫ'''
Strona kauzatywna wyraża powodowanie jakiejś czynności, na przykład:
: ''dideḫ'' - "pokazywać"
 
====Aspekt====
'''Aspekt podstawowy'''
:Statyczny: -es-
:: Np: ''dides'' - "widzieć"
:Progresywny: -ø
:: Np: ''did'' - "obserwować"
 
'''Aspekt drugorzędny'''
:Inceptive: -or / -ör
:: Np: ''didör'' - "zacząć obserwować"
:Continuative: -on / -ön
:: Np: ''didön'' - "wciąż obserwować"
:Pausative: -aš / -eš
:: Np: ''dideš'' - "przestać obserwować" (chwilowo)
:Terminative: -ut / -üt
:: Np: ''didüt'' - "przestać obserwować" (ostatecznie)
 
====Czasy====
====Czasy====
{| class="wikitable" border="1"
|-
!
! Sufiks
! Przykład
! Znaczenie
|-
| '''Zaprzeszły'''
| align=center | -ok / -ök
| align=center | didök
| align=center | obserwować
(w odległej przeszłości)
|-
| '''Przeszły'''
| align=center | -oč / -öč
| align=center | didöč
| align=center | obserwować
(w nieodległej przeszłości)
|-
| '''Nieprzeszły'''
| align=center | -ø
| align=center | did
| align=center | obserwować
(obecnie lub w przyszłości)
|-
|}
====Negacja====
====Negacja====
W tahareńskim negacja odbywa się poprzez dodanie partykuły '''lo''' na początku zdania.
:''lo me did'' - "Nie obserwuję"
====Czasowniki modalne====
====Czasowniki modalne====
{| class="wikitable"
! colspan="3" style="background-color:#f0f0ff;" | Rodzaj
! colspan="3" style="background-color:#f0f0ff;" | Rdzeń
! colspan="3" style="background-color:#f0f0ff;" | Znaczenie
|-
| colspan="3" | Obligative
| colspan="3" | čel-
| colspan="3" | musieć<br>
|-
| colspan="3" | Necessitative
| colspan="3" | seet-
| colspan="3" | potrzebować<br>
|-
| colspan="3" | Jussive
| colspan="3" | uen-
| colspan="3" | mieć powinność<br>
|-
| colspan="3" | Optative
| colspan="3" | iši-
| colspan="3" | życzyć
|-
| colspan="3" | Desiderative
| colspan="3" | uel-
| colspan="3" | chcieć
|-
| colspan="3" | Dubitative
| colspan="3" | kok-
| colspan="3" | wątpić
|-
| colspan="3" | Potentional
| colspan="3" | maax-
| colspan="3" | to may, to might
|-
| colspan="3" | Hypothetical
| colspan="3" | dit-
| colspan="3" | to would, maybe, perhaps
|-
| colspan="3" | Eventive
| colspan="3" | meev-
| colspan="3" | to could
|-
| colspan="3" | Permissive
| colspan="3" | les-
| colspan="3" | pozwalać, zezwalać
|-
| colspan="3" | Precative
| colspan="3" | raḫ-
| colspan="3" | prosić, pytać, domagać się
|-
| colspan="3" | Abilitive
| colspan="3" | mot-
| colspan="3" | być w stanie
|-
| colspan="3" | Originative
| colspan="3" | čen-
| colspan="3" | zaczynać
|}
====Czasowniki niefinitywne====
====Czasowniki niefinitywne====
{| class="wikitable"
! colspan="2" style="background-color:#f0f0ff;" | Rodzaj
! colspan="2" style="background-color:#f0f0ff;" | Sufiks
! colspan="2" style="background-color:#f0f0ff;" | Przykład
! colspan="2" style="background-color:#f0f0ff;" | Znaczenie
|-
| colspan="2" | Participle
| colspan="2" | ka + bezokolicznik
| colspan="2" | ka didlök
| colspan="2" | seeing
|-
| colspan="2" | Gerund
| colspan="2" | -man / -men
| colspan="2" | didmen
| colspan="2" | seeing
|-
| colspan="2" | Infinitive
| colspan="2" | -lok / -lök
| colspan="2" | didlök
| colspan="2" | to see
|}


===Przymiotniki===
===Przymiotniki===
{| class="wikitable"
! style="background-color:#f0f0ff;" |
! colspan="6" style="background-color:#f0f0ff;" | Stopień
|-
| align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Przymiotnik'''
| colspan="2" align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Równy'''
| colspan="2" align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Wyższy'''
| colspan="2" align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Najwyższy'''
|-
| align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Dobry'''
| -brak-
| čeeri
| aam
| aam čeeri
lepszy
| meḫ
| meḫ čeeri
najlepszy
|-
| align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Silny'''
|
| baal
|
| aam baal
silniejszy
|
| meḫ baal
najsilniejszy
|-
| align=center style="background-color:#f0f0ff;" | '''Koński'''
|
| farsah
|
| aam farsah
bardziej koński
|
| meḫ farsah
najbardziej koński
|}
===Przysłówki===
===Przysłówki===
===Zaimki===
===Zaimki===
Linia 294: Linia 473:
====Partykuły polarności====
====Partykuły polarności====
===Liczebniki===
===Liczebniki===
{| class="wikitable"
|-
! Liczba
! L. główny
! L. porządkowy
! L. powielony
! L. wielokrotny
! L. rankingujący
|-
| align=center | '''1'''
| ine
| inexe
| inceren
| ingïïr
| inčerge
|-
| align=center | '''2'''
| pirie
|
|
|
|
|-
| align=center | '''3'''
| halfa
|
|
|
|
|-
| align=center | '''4'''
| pöški
|
|
|
|
|-
| align=center | '''5'''
| kešte
|
|
|
|
|-
| align=center | '''6'''
| mašḫa
|
|
|
|
|-
| align=center | '''7'''
| kudïš
|
|
|
|
|-
| align=center | '''8'''
| semie
|
|
|
|
|-
| align=center | '''9'''
| tamax
|
|
|
|
|-
| align=center | '''10'''
| timaj
|
|
|
|
|-
| align=center | '''11'''
| timajini
|
|
|
|
|-
! colspan=3 |
|-
| align=center | '''20'''
| pirietij
|
|
|
|
|-
| align=center | '''21'''
| pirietij ine
|
|
|
|
|-
! colspan=3 |
|-
| align=center | '''100'''
| doxum
|
|
|
|
|-
| align=center | '''120'''
| doxum pirietij
|
|
|
|
|-
| align=center | '''121'''
| doxum pirietij ine
|
|
|
|
|-
! colspan=3 |
|-
| align=center | '''200'''
| piriedoxum
|
|
|
|
|-
| align=center | '''1000'''
| gislem
|
|
|
|
|-
| align=center | '''10000'''
| timaj gislem
|
|
|
|
|}
[[Kategoria:Użytkownik:Artaxes]][[Kategoria:Użytkownik:Borlach]][[Kategoria:Języki Kyonu|Tahareński]][[Kategoria:Języki dahickie]][[Kategoria:Języki sztuczne a priori]]
[[Kategoria:Użytkownik:Artaxes]][[Kategoria:Użytkownik:Borlach]][[Kategoria:Języki Kyonu|Tahareński]][[Kategoria:Języki dahickie]][[Kategoria:Języki sztuczne a priori]]

Aktualna wersja na dzień 00:51, 16 mar 2020

Język tahareński
Taharanï celi
Utworzenie: Artaxes w 2017
kontynuowany przez Borlacha w 2020[1]
Używany w (Kyon): Ajdynir, Królestwo Tahareńskie
Regiony (Kyon): Ajdyniriana
Liczba użytkowników (Kyon) do ustalenia
Sposoby zapisu: pismo tahareńskie
(abdżad persko-arabski)
pismo ajdyniriańskie
alfabet łaciński
Typologia: aglutynacyjny
VSO
Klasyfikacja: Język pradahicki (†)
Języki starodahickie (†)
Języki nowodahickie
Język starotahareński (†)
Język nowotahareński
Lista conlangów
Zobacz też słownik tego języka.

Język tahareński, lub raczej język nowotahareński (tah. Taharanï celi [taharanɯ celi]) — język autorstwa Artaxesa, za zgodą autora przejęty później, rozwinięty i zmodyfikowany przez Borlacha na potrzeby projektu Kyonu. Jest to język należący do większej rodziny języków dahickich oraz rodzima mowa Tahareńczyków, stanowiąca wraz z językiem ajdyniriańskim lingua francę na rozległych obszarach Ajdyniriany. Język tahareński jest również jednym z urzędowych języków Królestwa Tahareńskiego, prowincji wchodzącej w skład Ajdyniru. Jest to język aglutynacyjny, charakteryzujący się całkowym zanikiem przypadków gramatycznych, odmiany przez osoby i brakiem rodzaju gramatycznego[2].

Język tahareński w jego oryginalnej formie można obejrzeć na stronie Artaxesa.

(Opisać historię i rozwój w ramach kąłordu)

Fonologia

Samogłoski

Krótkie Długie
Przednie Tylne Przednie Tylne
Przymknięte i · y ɯ · u iː · y: ɯ: · uː
Średnie e · ø o e: · ø: oː
Otwarte a aː

Harmonia samogłoskowa

Przednie Tylne
Niezaokrąglone Zaokrąglone Niezaokrąglone Zaokrąglone
Wysokie i y ɯ u
Niskie e ø a o

Spółgłoski

Wargowe Zębowe Dziąsłowe Podniebienne Miękkopod. Krtaniowe
Nosowe m n
Zwarte bezdźwięczne p t c k
dźwięczne b d ɟ g
Afrykaty bezdźwięczne t͡ʃ
dźwięczne d͡ʒ
Szczelinowe bezdźwięczne f s ʃ x h
dźwięczne v z ʒ ɣ
Drżące r
Aproksymanty l j w

Struktura sylaby

Struktura sylaby w języku tahareńskim to CVCC, gdzie V to dowolna samogłoska a C dowolna spółgłoska.

Akcent

W języku tahareńskim akcent pada zawsze na pierwszą sylabę wyrazu.

Pismo

Zapis łaciński

Samogłoski

i ii ü üü ï ïï u uu
[i] [iː] [y] [y:] [ɯ] [ɯ:] [u] [u:]
e ee ö öö o oo
[e] [e:] [ø] [ø:] [o] [o:]
a aa
[a] [a:]

Spółgłoski

p t c k
[p] [t] [c] [k]
b d y g
[b] [d] [ɟ] [g]
č j
[t͡ʃ] [d͡ʒ]
f s š ḫ h
[f] [s] [ʃ] [x] [h]
v z ž x
[v] [z] [ʒ] [ɣ]
m n
[m] [n]
r l
[r] [l]
i u
[j] [w]

Zapis persko-arabski

Zapis ajdyniriański

Gramatyka

Określoność i nieokreśloność

W języku tahareńskim określoność i nieokreśloność wyraża się poprzez odpowiedni sufiks doklejany na koniec rzeczownika.

  • Sufiks określoności: -(e)t

Wyraża wskazanie na konkretny, określony lub wcześniej wspomniany obiekt, na przykład:

tooget - "ta góra"[3]
  • Sufiks nieokreśloności: -(e)n

Wyraża wskazanie na nieokreślony, dowolny lub właśnie wprowadzany do rozmowy obiekt, na przykład:

toogen - "jakaś góra"[4]

Posesywność

man - druh, przyjaciel, kompan
Jeden posiadacz Więcej posiadaczy
1. ši- šiman mój druh ne- neman nasz druh
2. mi- miman twój druh de- deman wasz druh
3. i- iman jego druh u- uman ich druh

Prefiksy dla pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej (ši- oraz mi-) są w pewnym stopniu podobne do zaimków dzierżawczych dla pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej w ajdyniriańskim (kshûn "mój" oraz mûn "twój"). Jest to prawdopodobnie efekt wpływu ajdyniriańskiego na rozwój języka nowotahareńskiego.

Czasownik

Strona czasownika

  • Strona aktywna: -ø

Strona aktywna jest podstawową formą tahareńskich czasowników, na przykład:

did - "obserwować"
  • Strona medialna: -im / -ïm

Charakterystyczną cechą strony medialnej jest to, że obiekt czynności pozornie jest podmiotem w zdaniu, mimo iż faktycznie jest on bliższy obiektowi strony biernej, na przykład:

didim · "obserwować się"
  • Strona kauzatywna: -aḫ / -eḫ

Strona kauzatywna wyraża powodowanie jakiejś czynności, na przykład:

dideḫ - "pokazywać"

Aspekt

Aspekt podstawowy

Statyczny: -es-
Np: dides - "widzieć"
Progresywny: -ø
Np: did - "obserwować"

Aspekt drugorzędny

Inceptive: -or / -ör
Np: didör - "zacząć obserwować"
Continuative: -on / -ön
Np: didön - "wciąż obserwować"
Pausative: -aš / -eš
Np: dideš - "przestać obserwować" (chwilowo)
Terminative: -ut / -üt
Np: didüt - "przestać obserwować" (ostatecznie)

Czasy

Sufiks Przykład Znaczenie
Zaprzeszły -ok / -ök didök obserwować

(w odległej przeszłości)

Przeszły -oč / -öč didöč obserwować

(w nieodległej przeszłości)

Nieprzeszły -ø did obserwować

(obecnie lub w przyszłości)

Negacja

W tahareńskim negacja odbywa się poprzez dodanie partykuły lo na początku zdania.

lo me did - "Nie obserwuję"

Czasowniki modalne

Rodzaj Rdzeń Znaczenie
Obligative čel- musieć
Necessitative seet- potrzebować
Jussive uen- mieć powinność
Optative iši- życzyć
Desiderative uel- chcieć
Dubitative kok- wątpić
Potentional maax- to may, to might
Hypothetical dit- to would, maybe, perhaps
Eventive meev- to could
Permissive les- pozwalać, zezwalać
Precative raḫ- prosić, pytać, domagać się
Abilitive mot- być w stanie
Originative čen- zaczynać

Czasowniki niefinitywne

Rodzaj Sufiks Przykład Znaczenie
Participle ka + bezokolicznik ka didlök seeing
Gerund -man / -men didmen seeing
Infinitive -lok / -lök didlök to see

Przymiotniki

Stopień
Przymiotnik Równy Wyższy Najwyższy
Dobry -brak- čeeri aam aam čeeri

lepszy

meḫ meḫ čeeri

najlepszy

Silny baal aam baal

silniejszy

meḫ baal

najsilniejszy

Koński farsah aam farsah

bardziej koński

meḫ farsah

najbardziej koński

Przysłówki

Zaimki

Zaimki osobowe

Honoryfiki

Zaimki zwrotne, wzajemne i wspólne

Przyimki

Przyimki przestrzenne

Inne przyimki

Partykuły

Spójniki

Przydawki

Partykuły polarności

Liczebniki

Liczba L. główny L. porządkowy L. powielony L. wielokrotny L. rankingujący
1 ine inexe inceren ingïïr inčerge
2 pirie
3 halfa
4 pöški
5 kešte
6 mašḫa
7 kudïš
8 semie
9 tamax
10 timaj
11 timajini
20 pirietij
21 pirietij ine
100 doxum
120 doxum pirietij
121 doxum pirietij ine
200 piriedoxum
1000 gislem
10000 timaj gislem
  1. ↑ Podczas pandemii koronawirusa SARS-CoV-2
  2. ↑ Co stawia go w bardzo dużym kontraście z innym dominującym językiem Ajdyniriany, ajdyniriańskim, w którym każda z tych cech jest mocno rozwinięta
  3. ↑ Analogicznie do angielskiego the mountain
  4. ↑ Analogicznie do angielskiego a mountain
Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Język_tahareński&oldid=30442”