Język protowertyński: Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
|||
(Nie pokazano 41 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
Linia 2: | Linia 2: | ||
| kolor = #e83f33 | | kolor = #e83f33 | ||
| nazwa = Język protowertyński | | nazwa = Język protowertyński | ||
| nazwa własna = | | nazwa własna = Vēřtire laurādh | ||
| alfabet u = pierwotnie: brak <br/>aktualnie: pismo wertyńskie <br/>na ziemi: alfabet łaciński | | alfabet u = pierwotnie: brak <br/>aktualnie: pismo wertyńskie <br/>na ziemi: alfabet łaciński | ||
| typologia u = aglutynacyjno-fleksyjny, VSO | | typologia u = aglutynacyjno-fleksyjny, VSO | ||
Linia 19: | Linia 19: | ||
}} | }} | ||
{{słownik}} | {{słownik}} | ||
'''Język protowertyński''' ( | '''Język protowertyński''' (Vēřtire laurādh [ˈʋɛːrtiɾɛ ˈʎaʊ̯ɾaːð]), we [[Język wertyński|współczesnym wertyńskim]] znany jako (...) — język autorstwa [[Użytkownik:F1req|F1rqa]] stworzony w 2020 roku jako jego pierwszy konlang. Język pierwotnie nosił nazwę "język wertyński", po lekkich przeróbkach został przemianowany na "język protowertyński". W świecie [[Kyon|Kyonu]] posługiwali się nim pierwsi wertowie którzy przybyli na tereny dzisiejszej [[Wertynia|Wertynii]]. Jest to prajęzyk który dał początek rodzinie [[Języki wertyńskie|języków wertyńskich]], wyłoniły się z niego 3 dialekty, północny, południowy oraz wschodni, z których to wyłoniły się obecne języki. | ||
==Fonologia== | ==Fonologia ✔== | ||
===Samogłoski ✔=== | ===Samogłoski ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim występują 4 samogłoski, | W języku protowertyńskim występują 4 samogłoski krótkie, 4 długie oraz 4 nosowe. | ||
{|class=wikitable style= | {| class=wikitable style=text-align:center | ||
! rowspan="2" | | |||
! colspan="3" | Przednie | |||
! colspan="3" | Centralne | |||
! colspan="3" | Tylne | |||
|- | |||
! Krótkie | |||
! Długie | |||
! Nosowe | |||
! Krótkie | |||
! Długie | |||
! Nosowe | |||
! Krótkie | |||
! Długie | |||
! Nosowe | |||
|- | |- | ||
|- | |- | ||
!Przymknięte | !Przymknięte | ||
|{{IPA|i}} | |{{IPA|i}} ('''i''') | ||
|{{IPA|iː}} ('''ī''') | |||
|{{IPA|ĩ}} ('''į''') | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | | | ||
|- | |- | ||
!Prawie przymknięte | !Prawie przymknięte | ||
| | | | ||
|{{IPA|ʊ}} | | | ||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|{{IPA|ʊ}} ('''u''') | |||
|{{IPA|ʊː}} ('''ū''') | |||
|{{IPA|ʊ̃}} ('''ų''') | |||
|- | |- | ||
!Półotwarte | !Półotwarte | ||
|{{IPA|ɛ}} | |{{IPA|ɛ}} ('''e''') | ||
|{{IPA|ɛː}} ('''ē''') | |||
|{{IPA|ɛ̃}} ('''ę''') | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | | | ||
|- | |- | ||
!Otwarte | !Otwarte | ||
| | | | ||
| | |||
| | |||
|{{IPA|a}} ('''a''') | |||
|{{IPA|aː}} ('''ā''') | |||
|{{IPA|ã}} ('''ą''') | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|} | |} | ||
====Dyftongi==== | ====Dyftongi ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim występuje 9 dyftongów: | W języku protowertyńskim występuje 9 dyftongów: | ||
<div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:3"> | <div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:3"> | ||
*'''au''' - [{{IPA| | *'''au''' - [{{IPA|aʊ̯}}] jak w ''laurādh'' [ʎ<font color="darkred">aʊ̯</font>ɾaːð] (język) | ||
*'''eu''' - [{{IPA| | *'''eu''' - [{{IPA|ɛʊ̯}}] jak w ''euvařev'' [<font color="darkred">ɛʊ̯</font>ʋarɛʋ] (mówić) | ||
*''' | *'''ua''' - [{{IPA|ʊa̯}}] jak w [...] | ||
*''' | *'''ay''' - [{{IPA|ai̯}}] jak w [...] | ||
*''' | *'''ey''' - [{{IPA|ɛi̯}}] jak w [...] | ||
*''' | *'''uy''' - [{{IPA|ʊi̯}}] jak w [...] | ||
*''' | *'''ae''' - [{{IPA|aɛ̯}}] jak w [...] | ||
*''' | *'''ea''' - [{{IPA|ɛa̯}}] jak w [...] | ||
*'''ue''' - [{{IPA| | *'''ue''' - [{{IPA|ʊɛ̯}}] jak w [...] | ||
</div> | </div> | ||
===Spółgłoski ✔=== | ===Spółgłoski ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim występuje | W języku protowertyńskim występuje 24 spółgłosek. | ||
{| class="wikitable" style=text-align:center | {| class="wikitable" style=text-align:center | ||
! colspan="2" | | ! colspan="2" | | ||
Linia 73: | Linia 113: | ||
|- align="center" | |- align="center" | ||
! colspan="2" | Nosowe | ! colspan="2" | Nosowe | ||
|{{IPA| | |{{IPA|m}} | ||
| | | | ||
|{{IPA|n}} | |{{IPA|n}} | ||
Linia 94: | Linia 134: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|{{IPA| | |{{IPA|ɡ}} | ||
| | | | ||
|- align="center" | |- align="center" | ||
! rowspan="2" | Szczelinowe | ! rowspan="2" | Szczelinowe | ||
!<small>bezdźwięczne</small> | !<small>bezdźwięczne</small> | ||
|{{IPA|f}} | |{{IPA|f}} | ||
|{{IPA|θ}} | |{{IPA|θ}} | ||
Linia 153: | Linia 176: | ||
|} | |} | ||
===Akcent | ===Akcent ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim akcent zawsze pada na pierwszą sylabę. | W języku protowertyńskim akcent zawsze pada na pierwszą sylabę. | ||
===Struktura sylaby ✔=== | |||
<hr> | |||
W języku protowertyńskim maksymalna dopuszczalna sylaba to '''(C)(C)V(C)(C)''', gdzie '''V''' oznacza samogłoskę lub dyftong, a '''C''' spółgłoskę. | |||
==Sposoby zapisu== | ==Sposoby zapisu== | ||
Linia 161: | Linia 187: | ||
===Transkrypcja łacińska ✔=== | ===Transkrypcja łacińska ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
W zapisie łacińskim języka protowertyńskiego występuje 31 liter oraz | W zapisie łacińskim języka protowertyńskiego występuje 31 liter oraz 3 dwuznaków. | ||
{| cellspacing="10" style="text-align: center;" | {| cellspacing="10" style="text-align: center;" | ||
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
| a || ā || ą || b || d || | | a || ā || ą || b || d || dh || e || ē || ę | ||
|- | |- | ||
| [{{IPA|a}}] || [{{IPA|aː}}] || [{{IPA|ã}}] || [{{IPA|b}}] || [{{IPA|d}}] || [{{IPA| | | [{{IPA|a}}] || [{{IPA|aː}}] || [{{IPA|ã}}] || [{{IPA|b}}] || [{{IPA|d}}] || [{{IPA|ð}}] || [{{IPA|ɛ}}] || [{{IPA|ɛː}}] || [{{IPA|ɛ̃}}] | ||
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
| f || g || x || i || ī || į || y || q || l | |||
|- | |- | ||
| [{{IPA|f}}] || [{{IPA|ɡ}}] || [{{IPA|h}}] || [{{IPA|i}}] || [{{IPA|iː}}] || [{{IPA|ĩ}}] || [{{IPA|j}}] || [{{IPA|k}}] || [{{IPA|ʎ}}] | |||
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
| ll || m || n || | | ll || m || n || ň || p || r || ř || s || š | ||
|- | |- | ||
| [{{IPA|l}}] || [{{IPA| | | [{{IPA|l}}] || [{{IPA|m}}] || [{{IPA|n}}] || [{{IPA|ŋ}}] || [{{IPA|p}}] || [{{IPA|ɾ}}] || [{{IPA|r}}] || [{{IPA|s}}] || [{{IPA|ʃ}}] | ||
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
| t || th || u || ū || ų || v || w || z || ž | |||
|- | |- | ||
| [{{IPA| | | [{{IPA|t}}] || [{{IPA|θ}}] || [{{IPA|ʊ}}] || [{{IPA|ʊː}}] || [{{IPA|ʊ̃}}] || [{{IPA|ʋ}}] || [{{IPA|w}}] || [{{IPA|z}}] || [{{IPA|ʒ}}] | ||
|} | |} | ||
Linia 436: | Linia 462: | ||
===Czasowniki=== | ===Czasowniki=== | ||
<hr> | <hr> | ||
====Odmiana | ====Bezokoliczniki ✔==== | ||
<hr> | |||
Bezokoliczniki tworzy się poprzez dodanie do rdzenia czasownika sufiksu '''-ev'''. | |||
*''zeuř'''ev''''' - chodzić | |||
*''euvař'''ev''''' - mówić | |||
*''yauret'''ev''''' - nazywać | |||
====Odmiana przez osoby ✔==== | |||
<hr> | <hr> | ||
Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na '''-ev'''. | Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na '''-ev'''. | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
!Osoba | |||
!Liczba pojedyncza | |||
!Liczba mnoga | |||
|- | |- | ||
| | ! 1. | ||
| -au<br>''zeuř'''au''''' - chodzę | |||
| -uti<br>''zeuř'''uti''''' - chodzimy | |||
| | |||
|- | |- | ||
! 2. | |||
| -ay<br>''zeuř'''ay''''' - chodzisz | |||
| | | -avi<br>''zeuř'''avi''''' - chodzicie | ||
|- | |||
|- | |- | ||
! 3. | |||
| -an<br>''zeuř'''an''''' - chodzi | |||
| -eni<br>''zeuř'''eni''''' - chodzą | |||
|} | |} | ||
====Czasy ✔==== | ====Czasy ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim występują trzy czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Tworzy się je za pomocą odpowiedniego przedimka. Czas teraźniejszy zawiera się w domyślnym rdzeniu czasownika, czas przeszły tworzy się poprzez dodanie przedimka ''' | W języku protowertyńskim występują trzy czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Tworzy się je za pomocą odpowiedniego przedimka. Czas teraźniejszy zawiera się w domyślnym rdzeniu czasownika, czas przeszły tworzy się poprzez dodanie przedimka '''vir''', czas przyszły natomiast poprzez dodanie przedimka '''xer'''. | ||
{| class="wikitable" style="text-align:center" | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
!Czas | !Czas | ||
Linia 507: | Linia 501: | ||
! Przeszły | ! Przeszły | ||
! vir | ! vir | ||
| '''vir''' | | '''vir''' zeuřau | ||
---- | ---- | ||
'''vir''' | '''vir''' euvařau | ||
---- | ---- | ||
'''vir''' yauretau | '''vir''' yauretau | ||
Linia 520: | Linia 514: | ||
! Teraźniejszy | ! Teraźniejszy | ||
! — | ! — | ||
| | | zeuřau | ||
---- | ---- | ||
euvařau | |||
---- | ---- | ||
yauretau | yauretau | ||
Linia 533: | Linia 527: | ||
! Przyszły | ! Przyszły | ||
! xer | ! xer | ||
| '''xer''' | | '''xer''' zeuřau | ||
---- | ---- | ||
'''xer''' | '''xer''' euvařau | ||
---- | ---- | ||
'''xer''' yauretau | '''xer''' yauretau | ||
Linia 556: | Linia 550: | ||
! Oznajmujący | ! Oznajmujący | ||
! — | ! — | ||
| | | zeuřay | ||
---- | ---- | ||
euvařay | |||
---- | ---- | ||
yauretay | |||
| ''chodzisz'' | | ''chodzisz'' | ||
---- | ---- | ||
Linia 569: | Linia 563: | ||
! Potencjalny | ! Potencjalny | ||
! xan | ! xan | ||
| | | zeuřay '''xan''' | ||
---- | ---- | ||
euvařay '''xan''' | |||
---- | ---- | ||
yauretay '''xan''' | yauretay '''xan''' | ||
Linia 582: | Linia 576: | ||
! Przypuszczający | ! Przypuszczający | ||
! qin | ! qin | ||
| | | zeuřay '''qin''' | ||
---- | ---- | ||
euvařay '''qin''' | |||
---- | ---- | ||
yauretay '''qin''' | yauretay '''qin''' | ||
Linia 595: | Linia 589: | ||
! Rozkazujący | ! Rozkazujący | ||
! ven | ! ven | ||
| | | zeuřay '''ven''' | ||
---- | ---- | ||
euvařay '''ven''' | |||
---- | ---- | ||
yauretay '''ven''' | yauretay '''ven''' | ||
Linia 609: | Linia 603: | ||
====Negacja czasowników ✔==== | ====Negacja czasowników ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie partykuły ''' | Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie partykuły '''rev''' za czasownikiem. | ||
* | *zeuřau '''rev''' — nie chodzę | ||
* | *euvařau '''rev''' - nie mówisz | ||
* | *yauretau '''rev''' - nie nazywam | ||
===Przymiotniki | ===Przymiotniki ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
====Przymiotniki odrzeczownikowe ✔==== | |||
====Przymiotniki odrzeczownikowe==== | |||
<hr> | <hr> | ||
Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu, zazwyczaj jest to '''-e''', w przypadku wyrazów zakończonych '''-a''' dajemy sufiks '''-ve''', natomiast w przypadku wyrazów zakończonych '''-i''' dajemy sufiks '''-se''' | Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu, zazwyczaj jest to '''-e''', w przypadku wyrazów zakończonych '''-a''' dajemy sufiks '''-ve''', natomiast w przypadku wyrazów zakończonych '''-i''' dajemy sufiks '''-se''' | ||
Linia 631: | Linia 618: | ||
! przymiotnik | ! przymiotnik | ||
|- | |- | ||
| | | vēřtir | ||
(wert) | (wert) | ||
| | | vēřtir'''e''' | ||
(wertyński) | (wertyński) | ||
|- | |- | ||
| | | ivra | ||
( | (płomień) | ||
| | | ivra'''ve''' | ||
( | (płomienisty) | ||
|- | |- | ||
| | | nevāri | ||
(robak) | (robak) | ||
| | | nevāri'''se''' | ||
(robacki) | (robacki) | ||
|} | |} | ||
====Stopniowanie przymiotników ✔==== | |||
<hr> | |||
Występują 3 stopnie przymiotników: równy, wyższy i najwyższy. Stopniuje się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Stopień równy jest podstawowym przymiotnikiem, stopień wyższy tworzy się za pomocą sufiksu '''-ate''', wyższy zaś za pomocą sufiksu '''-avre'''. | |||
<div style="width:300px; height:auto; margin:0px auto; float:left;"> | |||
'''Stopień równy:''' | |||
*vēřtire — wertyński | |||
*ivrave — płomienisty | |||
*nevārise — robacki | |||
</div> | |||
<div style="width:300px; height:auto; margin:0px auto; float:left;"> | |||
'''Stopień wyższy:''' | |||
*vēřtir'''ate''' — bardziej wertyński | |||
*ivrav'''ate''' — bardziej mniejszy | |||
*nevāris'''ate''' — bardziej robacki | |||
</div> | |||
<div style="width:300px; height:auto; margin:0px auto; float:left;"> | |||
'''Stopień najwyższy:''' | |||
:vēřtir'''avre''' — najbardziej wertyński | |||
:ivrav'''avre''' — najbardziej płomienisty | |||
:nevāris'''avre''' — najbardziej robacki | |||
</div> | |||
<br clear="all" /> | |||
====Imiesłowy ✔==== | ====Imiesłowy ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim imiesłowy czynne tworzy się poprzez dodanie sufiksu '''-eti''', a imiesłów bierny poprzez dodanie sufiksu '''- | W języku protowertyńskim imiesłowy czynne tworzy się poprzez dodanie sufiksu '''-eti''', a imiesłów bierny poprzez dodanie sufiksu '''-ari'''. | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|- | |- | ||
Linia 656: | Linia 668: | ||
! imiesłów bierny | ! imiesłów bierny | ||
|- | |- | ||
| | | euvařev | ||
(mówić) | (mówić) | ||
| | | euvař'''eti''' | ||
(mówiący) | (mówiący) | ||
| | | euvař'''ari''' | ||
(mówiony) | (mówiony) | ||
|- | |- | ||
| | | zeuřev | ||
(chodzić) | (chodzić) | ||
| | | zeuř'''eti''' | ||
(chodzący) | (chodzący) | ||
| | | zeuř'''ari''' | ||
(chodzony) | (chodzony) | ||
|- | |- | ||
| | | yauretev | ||
(nazywać) | (nazywać) | ||
| | | yauret'''eti''' | ||
(nazywający) | (nazywający) | ||
| | | yauret'''ari''' | ||
(nazywany) | (nazywany) | ||
|} | |} | ||
====Negacja przymiotników ✔==== | |||
<hr> | |||
Negacja przymiotników odbywa się poprzez dodanie partykuły '''rev''' za przymiotnikiem. | |||
*vēřtire '''rev''' - nie wertyński | |||
*ivrave '''rev''' - nie płomienisty | |||
*nevārise '''rev''' - nie robacki | |||
===Zaimki=== | ===Zaimki=== | ||
<hr> | <hr> | ||
====Zaimki | ====Zaimki osobowe ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
{| class="wikitable" style="text-align:center | W języku protowertyńskim występuje prosty system 6 osób, 3 liczby pojedynczej oraz 3 mnogiej. Zaimki odmieniają się jak regularnie. | ||
! | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
! | !Osoba | ||
! | !Liczba pojedyncza | ||
!Liczba mnoga | |||
|- | |- | ||
! | ! 1. | ||
| | | fīr<br>''ja'' | ||
| | | arey<br>''my'' | ||
|- | |- | ||
! | ! 2. | ||
| | | werī<br>''ty'' | ||
| | | evey<br>''wy'' | ||
|- | |- | ||
! | ! 3. | ||
| | | šīr<br>''on'' | ||
| | | verey<br>''oni'' | ||
|} | |} | ||
===Rzeczowniki=== | ===Rzeczowniki=== | ||
<hr> | <hr> | ||
====Liczba==== | ====Liczba ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
Język protowertyński posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, zerową, mnogą i absolutną. | Język protowertyński posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, zerową, mnogą i absolutną. | ||
Linia 781: | Linia 732: | ||
! l.absolutna | ! l.absolutna | ||
|- | |- | ||
| align="center" | | | align="center" | xarēdh'''erį''' | ||
(żaden miecz) | (żaden miecz) | ||
| align="center" | | | align="center" | xarēdh | ||
(miecz) | (miecz) | ||
| align="center" | | | align="center" | xarēdh'''ey''' | ||
(miecze) | (miecze) | ||
| align="center" | | | align="center" | xarēdh'''eye''' | ||
(wszystkie miecze) | (wszystkie miecze) | ||
|- | |- | ||
| align="center" | | | align="center" | ivr'''arę''' | ||
(żaden płomieć) | |||
| align="center" | ivra | |||
(płomień) | |||
| align="center" | ivr'''aye''' | |||
(płomienie) | |||
| align="center" | ivr'''ayi''' | |||
(wszystkie płomienie) | |||
|- | |||
| align="center" | nevār'''irą''' | |||
(żaden robak) | (żaden robak) | ||
| align="center" | | | align="center" | nevāri | ||
(robak) | (robak) | ||
| align="center" | | | align="center" | nevār'''iyi''' | ||
(robaki) | (robaki) | ||
| align="center" | | | align="center" | nevār'''iya''' | ||
(wszystkie robaki) | (wszystkie robaki) | ||
|} | |||
====Zdrobnienie ✔==== | |||
<hr> | |||
W języku protowertyńskim zdrobnienie tworzy się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu w zależności od końcówki. W przypadku słów zakończonych spółgłoską dodajemy sufiks '''-es''', w przypadku słów zakończonych na '''-a''' dodajemy sufiks '''-sa''', a w przypadku słów zakończonych na '''-i''' dodajemy sufiks '''-si'''. | |||
{| class="wikitable" style="text-align:center" | |||
! colspan=4| Zdrobnienie | |||
|- | |||
! Forma | |||
podstawowa | |||
| tarīn | |||
''jeż'' | |||
| ivra | |||
''płomień'' | |||
| nevāri | |||
''robak'' | |||
|- | |||
! Forma | |||
zdrobniona | |||
| tarīn'''es''' | |||
''jeżyk'' | |||
| ivra'''sa''' | |||
''płomyczek'' | |||
| nevāri'''si''' | |||
''robaczek'' | |||
|} | |||
====Forma pejoratywna ✔==== | |||
<hr> | |||
W języku protowertyńskim formę pejoratywną tworzy się poprzez dodanie prefiksu '''qev''''. | |||
{| class="wikitable" style="text-align:center" | |||
! colspan=4| Forma pejoratywna | |||
|- | |||
! Forma | |||
podstawowa | |||
| xāšar | |||
''poganin'' | |||
| nēla | |||
''kraina'' | |||
| nevāri | |||
''robak'' | |||
|- | |||
! Forma | |||
pejoratywna | |||
| '''qev''''xāšar | |||
''p*ganin'' | |||
| '''qev''''nēla | |||
''kr*ina'' | |||
| '''qev''''nevāri | |||
''r*bak'' | |||
|} | |} | ||
===Przypadki=== | ====Honoryfikacja ✔==== | ||
<hr> | |||
W języku protowertyńskim honoryfikację tworzy się poprzez dodanie prefiksu '''var''''. | |||
{| class="wikitable" style="text-align:center" | |||
! colspan=4| Honoryfikacja | |||
|- | |||
! Rzeczownik | |||
| mēra | |||
''matka'' | |||
| teuvār | |||
''ojciec'' | |||
| tarīn | |||
''jeż'' | |||
|- | |||
! Honoryfikacja | |||
| '''var''''mēra | |||
''Matka'' | |||
| '''var''''teuvār | |||
''Ojciec'' | |||
| '''var''''tarīn | |||
''Jeż'' | |||
|} | |||
===Przypadki ✔=== | |||
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim występuje 8 przypadków. | W języku protowertyńskim występuje 8 przypadków. | ||
Linia 862: | Linia 894: | ||
| -esi / -ase / -isa | | -esi / -ase / -isa | ||
| -eyu / -ayu / -iyu | | -eyu / -ayu / -iyu | ||
| - | | -esir / -aser / -isar | ||
|- | |- | ||
| III. | | III. | ||
| - | | -erex / -arix / -irax | ||
| -evi / -ave / -iva | | -evi / -ave / -iva | ||
| -eviy / -avey / -ivay | | -eviy / -avey / -ivay | ||
| - | | -eres / -aris / -iras | ||
|- | |- | ||
| IV. | | IV. | ||
| - | | -erin / -aren / -iran | ||
| - | | -eri / -are / -ira | ||
| - | | -evir / -aver / -ivar | ||
| -etiv / -atev / -itav | | -etiv / -atev / -itav | ||
|- | |- | ||
| V. | | V. | ||
| -esex / -asix / -isax | | -esex / -asix / -isax | ||
| - | | -ene / -ani / -ina | ||
| -etis / -ates / -itas | | -etis / -ates / -itas | ||
| -esiv / -asev / -isav | | -esiv / -asev / -isav | ||
Linia 884: | Linia 916: | ||
| VI. | | VI. | ||
| -evin / -aven / -ivun | | -evin / -aven / -ivun | ||
| - | | -eur / -aur / -ivr | ||
| - | | -euni / -auna / -ivna | ||
| - | | -eviv / -avev / -ivav | ||
|- | |- | ||
| VII. | | VII. | ||
| -enis / -anus / -inas | | -enis / -anus / -inas | ||
| - | | -eut / -aut / -ivt | ||
| -enev / -aniv / -inav | | -enev / -aniv / -inav | ||
| -eney / -aniy / -inay | | -eney / -aniy / -inay | ||
Linia 896: | Linia 928: | ||
| VIII. | | VIII. | ||
| -evus / -avis / -ivas | | -evus / -avis / -ivas | ||
| - | | -eru / -aru / -iru | ||
| -esuy / -asay / -isey | | -esuy / -asay / -isey | ||
| -evų / -avą / -ivę | | -evų / -avą / -ivę | ||
|} | |} | ||
====Odmiana przymiotników | ====Odmiana przymiotników==== | ||
<hr> | <hr> | ||
[[Kategoria:Conlangi]] | |||
Aktualna wersja na dzień 18:10, 31 sty 2021
Język protowertyński Vēřtire laurādh | |
---|---|
Sposoby zapisu: | pierwotnie: brak aktualnie: pismo wertyńskie na ziemi: alfabet łaciński |
Typologia: | aglutynacyjno-fleksyjny, VSO |
Faktycznie | |
Utworzenie: | F1req w 2020 |
Najnowsza wersja: | 1 |
W Kyon | |
Używany w : | ??? |
Klasyfikacja: | Języki wertyńskie |
Przykład | |
??? ??? | |
Lista conlangów |
![]() |
Zobacz też słownik tego języka. |
Język protowertyński (Vēřtire laurādh [ˈʋɛːrtiɾɛ ˈʎaʊ̯ɾaːð]), we współczesnym wertyńskim znany jako (...) — język autorstwa F1rqa stworzony w 2020 roku jako jego pierwszy konlang. Język pierwotnie nosił nazwę "język wertyński", po lekkich przeróbkach został przemianowany na "język protowertyński". W świecie Kyonu posługiwali się nim pierwsi wertowie którzy przybyli na tereny dzisiejszej Wertynii. Jest to prajęzyk który dał początek rodzinie języków wertyńskich, wyłoniły się z niego 3 dialekty, północny, południowy oraz wschodni, z których to wyłoniły się obecne języki.
Fonologia ✔
Samogłoski ✔
W języku protowertyńskim występują 4 samogłoski krótkie, 4 długie oraz 4 nosowe.
Przednie | Centralne | Tylne | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Krótkie | Długie | Nosowe | Krótkie | Długie | Nosowe | Krótkie | Długie | Nosowe | |
Przymknięte | i (i) | iː (ī) | ĩ (į) | ||||||
Prawie przymknięte | ʊ (u) | ʊː (ū) | ʊ̃ (ų) | ||||||
Półotwarte | ɛ (e) | ɛː (ē) | ɛ̃ (ę) | ||||||
Otwarte | a (a) | aː (ā) | ã (ą) |
Dyftongi ✔
W języku protowertyńskim występuje 9 dyftongów:
- au - [aʊ̯] jak w laurādh [ʎaʊ̯ɾaːð] (język)
- eu - [ɛʊ̯] jak w euvařev [ɛʊ̯ʋarɛʋ] (mówić)
- ua - [ʊa̯] jak w [...]
- ay - [ai̯] jak w [...]
- ey - [ɛi̯] jak w [...]
- uy - [ʊi̯] jak w [...]
- ae - [aɛ̯] jak w [...]
- ea - [ɛa̯] jak w [...]
- ue - [ʊɛ̯] jak w [...]
Spółgłoski ✔
W języku protowertyńskim występuje 24 spółgłosek.
Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podnieb. | Welarne | Krtaniowe | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m | n | ŋ | ||||
Zwarte | bezdźwięczne | p | t | k | |||
dźwięczne | b | d | ɡ | ||||
Szczelinowe | bezdźwięczne | f | θ | s • ʃ | h | ||
dźwięczne | ð | z • ʒ | |||||
Drżące | r | ||||||
Uderzeniowe | ɾ | ||||||
Aproksymanty | ʋ | l | j • ʎ | w |
Akcent ✔
W języku protowertyńskim akcent zawsze pada na pierwszą sylabę.
Struktura sylaby ✔
W języku protowertyńskim maksymalna dopuszczalna sylaba to (C)(C)V(C)(C), gdzie V oznacza samogłoskę lub dyftong, a C spółgłoskę.
Sposoby zapisu
Język protowertyński w swojej pierwotnej formie nie posiadał sposobów zapisu, dopiero w późniejszych wiekach powstał zapis w alfabecie wertyńskim stworzony przez kapłanów. Na potrzeby realnego świata protowertyński posiada również zapis w alfabecie łacińskim.
Transkrypcja łacińska ✔
W zapisie łacińskim języka protowertyńskiego występuje 31 liter oraz 3 dwuznaków.
a | ā | ą | b | d | dh | e | ē | ę |
[a] | [aː] | [ã] | [b] | [d] | [ð] | [ɛ] | [ɛː] | [ɛ̃] |
f | g | x | i | ī | į | y | q | l |
[f] | [ɡ] | [h] | [i] | [iː] | [ĩ] | [j] | [k] | [ʎ] |
ll | m | n | ň | p | r | ř | s | š |
[l] | [m] | [n] | [ŋ] | [p] | [ɾ] | [r] | [s] | [ʃ] |
t | th | u | ū | ų | v | w | z | ž |
[t] | [θ] | [ʊ] | [ʊː] | [ʊ̃] | [ʋ] | [w] | [z] | [ʒ] |
Pismo wertyńskie
Litera | Nazwa | Wymowa | Transkrypcja | |
---|---|---|---|---|
Zapis | Wymowa | |||
a | /a/ | /a/ | a | |
aay | /aːj/ | /a:/ | aa | |
ą | /ã/ | /ã/ | ą | |
bay | /baj/ | /b/ | b | |
day | /daj/ | /d/ | d | |
dsay | /d͡zaj/ | /d͡z/ | ds | |
djay | /d͡ʒaj/ | /d͡ʒ/ | dj | |
dhay | /ðaj/ | /ð/ | dh | |
e | /ɛ/ | /ɛ/ | e | |
eey | /ɛːj/ | /ɛː/ | ee | |
ę | /ɛ̃/ | /ɛ̃/ | ę | |
fay | /faj/ | /f/ | f | |
gay | /gaj/ | /g/ | g | |
xay | /haj/ | /h/ | x | |
i | /i/ | /i/ | i | |
iiy | /iːj/ | /iː/ | ii | |
į | /ĩ/ | /ĩ/ | į | |
yay | /jaj/ | /j/ | y | |
qay | /kaj/ | /k/ | q | |
lay | /laj/ | /l/ | l | |
ĺay | /ʎaj/ | /ʎ/ | ĺ | |
may | /ɱaj/ | /ɱ/ | m | |
nay | /naj/ | /n/ | n | |
ngay | /ŋaj/ | /ŋ/ | ng | |
pay | /paj/ | /p/ | p | |
ray | /raj/ | /r/ | r | |
ŕay | /ɾaj/ | /ɾ/ | ŕ | |
say | /saj/ | /s/ | s | |
shay | /ʃaj/ | /ʃ/ | sh | |
tay | /taj/ | /t/ | t | |
tsay | /t͡saj/ | /t͡s/ | ts | |
tzay | /t͡ʃaj/ | /t͡ʃ/ | tz | |
thay | /θaj/ | /θ/ | th | |
u | /ʊ/ | /ʊ/ | u | |
uuy | /ʊːj/ | /ʊ:/ | uu | |
ų | /ʊ̃/ | /ʊ̃/ | ų | |
vay | /ʋaj/ | /ʋ/ | v | |
way | /waj/ | /w/ | w | |
zay | /zaj/ | /z/ | z | |
jay | /ʒaj/ | /ʒ/ | j |
Gramatyka
Czasowniki
Bezokoliczniki ✔
Bezokoliczniki tworzy się poprzez dodanie do rdzenia czasownika sufiksu -ev.
- zeuřev - chodzić
- euvařev - mówić
- yauretev - nazywać
Odmiana przez osoby ✔
Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na -ev.
Osoba | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
---|---|---|
1. | -au zeuřau - chodzę |
-uti zeuřuti - chodzimy |
2. | -ay zeuřay - chodzisz |
-avi zeuřavi - chodzicie |
3. | -an zeuřan - chodzi |
-eni zeuřeni - chodzą |
Czasy ✔
W języku protowertyńskim występują trzy czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Tworzy się je za pomocą odpowiedniego przedimka. Czas teraźniejszy zawiera się w domyślnym rdzeniu czasownika, czas przeszły tworzy się poprzez dodanie przedimka vir, czas przyszły natomiast poprzez dodanie przedimka xer.
Czas | Przedimek | Przykład | Znaczenie |
---|---|---|---|
Przeszły | vir | vir zeuřau
vir euvařau vir yauretau |
chodziłem
mówiłem nazywałem |
Teraźniejszy | — | zeuřau
euvařau yauretau |
chodzę
mówię nazywam |
Przyszły | xer | xer zeuřau
xer euvařau xer yauretau |
będę chodził
będę mówił będę nazywał |
Tryby ✔
W języku protowertyńskim występują 4 tryby: tryb oznajmujący, tryb potencjalny, tryb przypuszczający oraz tryb rozkazujący. Tworzy się je dodając odpowiednią partykułę. Tryb oznajmujący zawiera się w rdzeniu czasownika, tryb potencjalny tworzy się poprzez dodanie partykuły xan, tryb przypuszczający tworzy się poprzez dodanie partykuły qin, tryb rozkazujący natomiast za pomocą partykuły ven.
Tryb | Partykuła | Przykład | Znaczenie |
---|---|---|---|
Oznajmujący | — | zeuřay
euvařay yauretay |
chodzisz
mówisz nazywasz |
Potencjalny | xan | zeuřay xan
euvařay xan yauretay xan |
może chodzisz
może mówisz może nazywasz |
Przypuszczający | qin | zeuřay qin
euvařay qin yauretay qin |
chodziłbyś
mówiłbyś nazywałbyś |
Rozkazujący | ven | zeuřay ven
euvařay ven yauretay ven |
chodź (ty)
mów (ty) nazywaj (ty) |
Negacja czasowników ✔
Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie partykuły rev za czasownikiem.
- zeuřau rev — nie chodzę
- euvařau rev - nie mówisz
- yauretau rev - nie nazywam
Przymiotniki ✔
Przymiotniki odrzeczownikowe ✔
Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu, zazwyczaj jest to -e, w przypadku wyrazów zakończonych -a dajemy sufiks -ve, natomiast w przypadku wyrazów zakończonych -i dajemy sufiks -se
rzeczownik | przymiotnik |
---|---|
vēřtir
(wert) |
vēřtire
(wertyński) |
ivra
(płomień) |
ivrave
(płomienisty) |
nevāri
(robak) |
nevārise
(robacki) |
Stopniowanie przymiotników ✔
Występują 3 stopnie przymiotników: równy, wyższy i najwyższy. Stopniuje się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Stopień równy jest podstawowym przymiotnikiem, stopień wyższy tworzy się za pomocą sufiksu -ate, wyższy zaś za pomocą sufiksu -avre.
Stopień równy:
- vēřtire — wertyński
- ivrave — płomienisty
- nevārise — robacki
Stopień wyższy:
- vēřtirate — bardziej wertyński
- ivravate — bardziej mniejszy
- nevārisate — bardziej robacki
Stopień najwyższy:
- vēřtiravre — najbardziej wertyński
- ivravavre — najbardziej płomienisty
- nevārisavre — najbardziej robacki
Imiesłowy ✔
W języku protowertyńskim imiesłowy czynne tworzy się poprzez dodanie sufiksu -eti, a imiesłów bierny poprzez dodanie sufiksu -ari.
czasownik | imiesłów czynny | imiesłów bierny |
---|---|---|
euvařev
(mówić) |
euvařeti
(mówiący) |
euvařari
(mówiony) |
zeuřev
(chodzić) |
zeuřeti
(chodzący) |
zeuřari
(chodzony) |
yauretev
(nazywać) |
yaureteti
(nazywający) |
yauretari
(nazywany) |
Negacja przymiotników ✔
Negacja przymiotników odbywa się poprzez dodanie partykuły rev za przymiotnikiem.
- vēřtire rev - nie wertyński
- ivrave rev - nie płomienisty
- nevārise rev - nie robacki
Zaimki
Zaimki osobowe ✔
W języku protowertyńskim występuje prosty system 6 osób, 3 liczby pojedynczej oraz 3 mnogiej. Zaimki odmieniają się jak regularnie.
Osoba | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
---|---|---|
1. | fīr ja |
arey my |
2. | werī ty |
evey wy |
3. | šīr on |
verey oni |
Rzeczowniki
Liczba ✔
Język protowertyński posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, zerową, mnogą i absolutną.
l.zerowa | l.pojedyncza | l.mnoga | l.absolutna |
---|---|---|---|
xarēdherį
(żaden miecz) |
xarēdh
(miecz) |
xarēdhey
(miecze) |
xarēdheye
(wszystkie miecze) |
ivrarę
(żaden płomieć) |
ivra
(płomień) |
ivraye
(płomienie) |
ivrayi
(wszystkie płomienie) |
nevārirą
(żaden robak) |
nevāri
(robak) |
nevāriyi
(robaki) |
nevāriya
(wszystkie robaki) |
Zdrobnienie ✔
W języku protowertyńskim zdrobnienie tworzy się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu w zależności od końcówki. W przypadku słów zakończonych spółgłoską dodajemy sufiks -es, w przypadku słów zakończonych na -a dodajemy sufiks -sa, a w przypadku słów zakończonych na -i dodajemy sufiks -si.
Zdrobnienie | |||
---|---|---|---|
Forma
podstawowa |
tarīn
jeż |
ivra
płomień |
nevāri
robak |
Forma
zdrobniona |
tarīnes
jeżyk |
ivrasa
płomyczek |
nevārisi
robaczek |
Forma pejoratywna ✔
W języku protowertyńskim formę pejoratywną tworzy się poprzez dodanie prefiksu qev'.
Forma pejoratywna | |||
---|---|---|---|
Forma
podstawowa |
xāšar
poganin |
nēla
kraina |
nevāri
robak |
Forma
pejoratywna |
qev'xāšar
p*ganin |
qev'nēla
kr*ina |
qev'nevāri
r*bak |
Honoryfikacja ✔
W języku protowertyńskim honoryfikację tworzy się poprzez dodanie prefiksu var'.
Honoryfikacja | |||
---|---|---|---|
Rzeczownik | mēra
matka |
teuvār
ojciec |
tarīn
jeż |
Honoryfikacja | var'mēra
Matka |
var'teuvār
Ojciec |
var'tarīn
Jeż |
Przypadki ✔
W języku protowertyńskim występuje 8 przypadków.
Przypadek | Pytanie | |
---|---|---|
I. | Nominativus | Kto?, Co? |
II. | Genetivus | Kogo?, Czego? |
III. | Dativus | Komu?, Czemu? |
IV. | Accusativus | Kogo?, Co? |
V. | Comitativus | Z kimś, Z czymś. |
VI. | Ablativus | Skąd?, Od kogo?, Od czego? |
VII. | Allativus | Dokąd?, Do kogo?, Do czego? |
VIII. | Vocativus | [Wołacz] |
Odmiana rzeczowników ✔
Odmiana zachodzi poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu.
l.zerowa | l.pojedyńcza | l.mnoga | l.absolutna | |
---|---|---|---|---|
I. | -erį / -arę / -irą | -ø / -a / -i | -ey / -aye / -iyi | -eye / -ayi / -iya |
II. | -erv / -arv / -irv | -esi / -ase / -isa | -eyu / -ayu / -iyu | -esir / -aser / -isar |
III. | -erex / -arix / -irax | -evi / -ave / -iva | -eviy / -avey / -ivay | -eres / -aris / -iras |
IV. | -erin / -aren / -iran | -eri / -are / -ira | -evir / -aver / -ivar | -etiv / -atev / -itav |
V. | -esex / -asix / -isax | -ene / -ani / -ina | -etis / -ates / -itas | -esiv / -asev / -isav |
VI. | -evin / -aven / -ivun | -eur / -aur / -ivr | -euni / -auna / -ivna | -eviv / -avev / -ivav |
VII. | -enis / -anus / -inas | -eut / -aut / -ivt | -enev / -aniv / -inav | -eney / -aniy / -inay |
VIII. | -evus / -avis / -ivas | -eru / -aru / -iru | -esuy / -asay / -isey | -evų / -avą / -ivę |