Bornholmczycy

Bornholmczycy - naród południowowiwaryjski żyjący głównie na Bornholmie, tworzący tam ludnościową większość (92,9% - 45422 mieszkańców). Istnieje też diaspora bornholmska, szczególnie w USA, Danii oraz Wyspach Dziewiczych Stanów Zjednoczonych.

Język

Bornholmczycy posługują się głównie językiem bornholmskim, ale diaspora w Ameryce mówi po angielsku, na Wyspach Dziewiczych Stanów Zj. po angielsku, w kreolu Wysp Dziewiczych i w kreolu Saint Croix; w Danii zaś po duńsku. Posługują się łacinką od XI wieku, jednak od XI do końca XIII wieku używano na Bornholmie czasem run.

Religia

Rdzenną religią Bornholmczyków są wierzenia wiwaryjskie. W XII wieku Ks. Bornholmskie przyjęło chrześcijaństwo w obrządku zachodnim. Obecnie struktura religijna na Starej Wyspie jest mocno podzielona, najwięcej procentowo stanowią katolicy rzymscy, apostolanie oraz osoby niedeklarujące przynależności religijnej.

Liczebność

Według Spisu Krajowego z 2020 r. narodowość bornholmską zadeklarowały 45422 osoby (92,9% z 48893 mieszkańców), z czego 42416 (86,2% całej populacji) uznawało się wyłącznie za Bornholmczyków.

Liczebność diaspory jest trudna do oszacowania, zależnie od badań jest to od ok. 14000 aż do 25000 osób, najczęściej wskazuje się jednak liczbę ok. 20000 ludzi.

• Sondaż z 2014 r. wskazuje, że w Stanach Zjednoczonych (nie licząc terytoriów nieinkorporowanych itp.) zamieszkiwało 15846 osób deklarujących narodowość bornholmską, z czego trzy czwarte mieszkało w stanach Maine oraz New Hampshire.

• Strona Banku Statystycznego Danii podała, iż jak na 2020 r. w kraju tym mieszkało 3559 osób deklarujących się jako Bornholmczycy.

• Cenzus z Wysp Dziewiczych Stanów Zjednoczonych z 2020 r. wskazuje, że mieszka tam 78 ludzi narodowości bornholmskiej.

• W Polsce do narodowości bornholmskiej w Spisie Powszechnym z 2021 r. przyznało się 114 osób.

Historia diaspory

Dania

Już od czasów średniowiecza zdarzała się emigracja do Danii z powodu lepszych warunków edukacyjnych i materialnych.

Poważniejsze, większe, ruchy ludności zaczęły się w XVII wieku, w którym to Szwecja podbiła Starą Wyspę, a Dania ją przejęła i zachowała do 1945. Okres największych migracji przypadł na lata 90-te XIX wieku.

Migracja do Danii zdarza się i dziś, lecz na dużo mniejszą skalę. Bornholmczycy raczej zostają we własnym kraju.

Stany Zjednoczone

W II poł. XIX wieku, gdy rozwijał się prężnie transport, wielu Bornholmczyków chciało uciec z kraju w poszukiwaniu lepszego życia: Dania zaniedbywała Bornholm, traktowała go jako bazę wojskową, a Bornholmczyków za biednych, niewykształconych rybaków i prostych ludzi, którzy mają jej pomagać w aspiracjach militarnych. Dodatkowo prześladowywano Bornholmczyków (choć nie tak dotkliwie jak Polaków pod zaborami) za swój język i kulturę. Wszystko to potęgowały gorączki złota. Wielu Bornholmczyków wyjechało wtedy za chlebem do Danii, i znaczna część wypłynęła do Ameryki.

Kolejna duża fala migracji przypadła na lata 1938-1941. Przed wojną obawiano się agresji ze strony hitlerowskich Niemiec, takiej jaka miała miejsce wobec Austrii czy Czechosłowacji, a więc ok. 1,5 tysiąca mieszkańców Bornholmu wypłynęło do USA. Podczas wojny była to najzwyczajniej ucieczka za lepszym życiem w strachu przed wojną. W 1941 r. fala emigracji bardzo przygasła, lecz nie skończyła się (trwała do ok. 1947 r.), ponieważ Amerykę zaatakowała Japonia (atak na Pearl Harbor).

Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych

Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych należały od XVII/XVIII do XX wieku do Danii (Duńskie Indie Zachodnie). Sprowadzano tam niewolników, m.in. z Afryki, ale także z Bornholmu (byli to prości chłopi/rybacy), gdzie pracowali na plantacjach cukru. Ci mieszkając tam, utworzyli pidżyn na bazie bornholmskiego. Potem rozmnażali się tam tworząc kreol Wyspy Św. Krzyża, który obecnie jest na wymarciu (250 rodzimych użytkowników w 2013 r.).

Francja

Nieliczni Bornholmczycy emigrowali do Francji w XVII wieku, szczególnie po wojnie trzydziestoletniej, gdzie np. założyli miasteczko Millery (francuska nazwa to zniekształcone, sfrancuszczone Miarin (bh. Bardzo pokojowe) w obecnym departamencie Côte-d'Or.

Polska

Przed okresem duńskiego Bornholmu nierzadko imigrowano do Polski i na Pomorze w celach edukacyjnych (np. Uniwersytet Jagielloński). Większość uczonych potem wracała do ojczyzny, ale nie wszyscy. W XIX wieku ok. dwustu Bornholmczyków emigrowało do zaboru pruskiego, prawdopodobnie zarobkowo. W dwudziestoleciu międzywojennym również zdarzały się migracje zarobkowe do II Rzeczypospolitej.

Obecnie w Polsce mieszka mała grupa Bornholmczyków, z czego znaczna część to migranci, których w spisach się nie liczy (ponieważ np. mieszkają tu na studiach). Istnieje jednak strona internetowa tovaiapealnsnais.pl - blog Bornholmczyków w Polsce tworzony od 2008 r.

Znani Bornholmczycy

• Lauri Julches - jazzista, piosenkarz, polityk, przyczynił się do niepodległości Bornholmczyków i Dwalinków.
• Duraujwuv II - książę Bornholmu
• Albärt Kvumores - barokowy poeta
• Hendreik Naunk - ksiądz, odnowiciel Katolickiego Kościoła Apostolskiego.
• Kurvrich VII - ostatni książę Bornholmu przed epoką duńską.
• John Feisur - amerykański biatlonista pochodzenia bornholmskiego, zwycięzca złotego medalu na Igrzyskach Olimpijskich w Nagano w 1998 r.

Przypisy

Ten artykuł to fikcja. Naród, o którym tutaj mowa, jak i otoczka, są fikcyjne, choć artykuł może wplątywać elementy prawdziwe.