Język bargądzki

Język bargądzki Bergans
Sposoby zapisu:	łaciński
Typologia:	SVO
Utworzenie:	Miguelhombre w 2025
Najnowsza wersja:	1.0
Używany w :	Dania, Polska, Szwecja, Niemcy
Liczba użytkowników	~200 tys.
Klasyfikacja:	Języki indoeuropejskie Języki bałto-słowiańskie Języki słowiańskie Języki zachodniosłowiańskie Język bargądzki
Lista conlangów

Język bargądzki (bar. Bergans /bəˈɣàns/, bergansa reas) – język zachodniosłowiański, używany głównie na Bornholmie oraz lokalnie na Pomorzu Zachodnim i w Skanii. Ma status języka mniejszościowego w Danii, Polsce, Niemczech i Szwecji oraz jest chroniony przez Unię Europejską.

Bargądzki początkowo nosił cechy języka peryferyjnego, ze względu na rozwój we względnej izolacji geograficznej od reszty Słowiańszczyzny. Na przestrzeni wieków rozwinął unikalne cechy, jak również ulegał wpływom sąsiednich języków, w tym staronordyjskiego, dolnoniemieckiego i niemieckiego (z różną intensywnością względem fonetyki, gramatyki i słownictwa).

Jest uznawany jako zagrożony w klasyfikacji UNESCO.

Tło kulturowe

Historia bargądzkiego sięga ok. VI wieku, kiedy Słowianie zasiedlili Bornholm (bar. Berganne /bəˈɣànːə/). Ukształtowane tam plemię, Bargądzianie, było częściowo wieloetniczne i utrzymywało regularne (morskie) kontakty handlowe zarówno z plemionami nordyckimi, jak i słowiańskimi. Będąc najważniejszym graczem w handlu morskim wśród nadbałtyckich Słowian, eksportowali swoją kulturę poza Bornholm (język Bargądzian był lingua franca w średniowiecznym Wolinie). Długo pozostawali wierni rodzimej wierze (choć z widocznymi wpływami nordyckimi), opierając się chrystianizacji. Kres ich niezależności postawiła znaczna ekspansja Danii w XII wieku. Bargądzianie już nigdy nie byli niepodlegli, zachowali jednak silną, niezależną kulturę, która szerzyła się wraz z ich osadnictwem po obu brzegach Bałtyku (głównie w ośrodkach miejskich). Ich ziemie należały także do Księstwa Pomorskiego, Szwecji i Niemiec. Dziś ich ojczyzna, Bornholm, pozostaje duńska, lecz Bargądzian można spotkać także po polskiej i niemieckiej stronie Pomorza Zachodniego oraz w szwedzkiej Skanii.

Kalendarium:

• VI w. – początek słowiańskiego osadnictwa na Bornholmie
• IX/X w. – wzrost znaczenia Bargądzian, włączenie Wolinian do bargądzkiego związku plemiennego
• XII w. – najazd Danii, powstanie feudalnego Księstwa Bornholmu
• XIV w. – Księstwo Bornholmu przechodzi w ręce Świętego Cesarstwa Rzymskiego i w kolejnych wiekach okresowo jest częścią Księstwa Pomorskiego
• XVII w. – Szwecja przejmuje kontrolę nad Bornholmem
• 1660 – Księstwo Bornholmskie wraz z posiadłościami wraca pod kontrolę duńską
• XVIII/XIX w. – utrata Wolinu i Uznamu
• XIX w. – zawiązanie parlamentu bornholmskiego
• 1849 – konstytucja Danii znosi Księstwo Bornholmu, które staje się osobną jednostką administracyjną w obrębie królestwa
• Druga połowa lat 40. XX w. – przyznanie Bornholmowi autonomii

Historia fonetyczna

Od prasłowiańskiego do starobargądzkiego (~XV w.)

• Niepełna przestawka, ograniczona do oRT
• Labialne *y, choć centralizujące /u~ʉ/. Nosowe *ų uległo obniżeniu i połączeniu z *ǫ
• *u było samogłoską średnią /o~ɔ/, *o (prawie) otwartą /ɒ/, *a otwartą tylną /ɑ/, *ě prawie otwartą /æ/. Samogłoski nosowe były prawie otwarte /æ̃/, /ɒ̃/
• *u miało protetyczne *v, z kolei *ě, *a, *o i samogłoski nosowe charakteryzował brak protez
• Dyspalatalizacja przez epentezę *ť i *ď > /jt, jd/ jeśli były poprzedzone samogłoską, w nagłosie bez epentetycznego /j/
• *ś > š
• Lenicja interwokalicznych /b, d, g/ > /β, ð, ɣ/ w towarzystwie samogłosek i spółgłosek płynnych, zablokowana po samogłoskach nosowych. /β/ z czasem połączyło się z *v. Nowe spółgłoski nie ulegały ubezdźwięcznieniu w wygłosie, tylko rozwijały się w aproksymanty
• Dyftongizacja *ě > /ɛa̯ ~ ɛɐ̯/
• *v początkowo miało charakter /ʋ~w/, z czasem ulegało frykatywizacji do /v~β/ lub wokalizacji do /u/
• Przesunięcie /ɔ/ > /wɛ/ po spółgłoskach wargowych i miękkopodniebiennych
• *x > /h/ w nagłosie, /ɣ/ interwokalicznie, zanik w pozostałych przypadkach
• Zanik części słabych jerów, zależny od sąsiadujących spółgłosek. Nie rozwinęły się sonanty. Pozostałe jery uległy wokalizacji i obniżeniu: przedni jer > /ɛ/, tylny jer > /œ/. Zanik (wygłosowych) jerów spowodował wzdłużenie zastępcze, jeśli przed nimi stał dźwięczny obstruent
• Dyspalatalizacja miękkich sonorantów
• Generalny brak tendencji do palatalizacji, brak post-prasłowiańskiej palatalizacji przed samogłoskami przednimi
• Mazurzenie i deafrykacja: *c, *č, *š > /s/, *dz, *ž > /z/. *sc, *šč, *zdz i *ždž początkowo dały podwojone spółgłoski /ss, zz/, które z czasem uległy degeminacji, często z wzdłużeniem zastępczym poprzedzającej lub następującej samogłoski
• Zanik *v po spółgłoskach innych niż wargowe i miękkopodniebienne
• Przesunięcie /ʉ/ > /y/ po spółgłoskach wargowych i miękkopodniebiennych, następnie połączenie z /œ/
• Rozwój asynchronicznej wymowy samogłosek nosowych. W wygłosie nosowość często zanikała
• Stabilizacja akcentu na temacie. Jeśli akcent padał poza tematem, zazwyczaj został przesunięty na ostatnią sylabę tematu, zyskując odwrotną intonację
• Zanik iloczasu w nieakcentowanych sylabach
• Redukcja samogłosek w nieakcentowanych sylabach: przymknięte /i, ʉ/ > /ɪ/, średnie i półotwarte /ɛ, œ, ɔ, ɒ/ > /ə/, otwarta /ɑ/ > /ɐ/. Centrujący dyftong /ɛɐ̯/ również uległ redukcji do /ɐ/. Część z nich następnie zanikła
• Podniesienie długich samogłosek: /ɑː/ > /ʌː/, /ɒː/ > /ɔː/, /iː/ > /ɪi/, /ʉː/ > /ɵʉ/. Długie /ɛː/ i /ɔː/ również uległy podwyższeniu do /eː/ i /oː/, jednak z czasem z powrotem uległy obniżeniu
• Złączenie i centralizacja krótkich /ɑ, ɒ/ > /a/
• Bylaczenie

Od stargobargądzkiego do współczesnego

• Retrakcja /sk/ > /s̠/. W większości przypadków /s̠/ zanikło na rzecz /s/, czasem połączyło się z /ʃ/ (występującym dotąd tylko w wyrazach obcych)
• Skrócenie długich samogłosek. Wszystkie akcentowane samogłoski stały się półdługie
• Asymilacja grup spółgłoskowych obejmujących samogłoski nosowe i dźwięczne spółgłoski zwarte: /mb/ > /mː/, /nd, ng, ngn/ > /nː/
• Zanik nagłosowych dźwięcznych spółgłosek zwartych przed /l/: /bl, dl, gl/ > /l/
• Przejście aproksymantu /ɣ̞/ > /j/ w wygłosie sylab po samogłoskach. Po spółgłoskach płynnych wokalizacja do /ə/
• Obniżenie i centralizacja /i, ʉ/ > /ɜ/ w pozycji przed /r/
• Przesunięcie /ʉ/ > /y/
• Monoftongizacja /ɵʉ/ > /ʉ/
• Obniżenie /ɪi/ > /ɛɪ/
• /i, u/ w dyftongach uległy obniżeniu do /ɪ, ʊ/
• Asymilacja /œɪ/ > /œʏ/
• Wokalizacja /r/ w wygłosie sylab, powstanie nowych dyftongów /Və/ oraz serii tryftongów. W nieakcentowanych sylabach ulegały redukcji
• Niedługo później, centrujące dyftongi zaczynające się od średnich lub otwartych samogłosek, uległy monoftongizacji (w tym również /ɛɐ̯/), w konsekwencji powstanie nowych długich samogłosek /aː/, /ɛː/, /œː/, /ɜː/, /ʌː/, /ɔː/. Zmiana nie objęła całego obszaru języka – dialekty po niemieckiej stronie granicy zachowały centrujące dyftongi.
• Rozwój gardłowej artykulacji /r/ > /ʁ/ na Bornholmie, w Skanii i częściowo w Niemczech, następnie stopniowe złączanie z miękkopodniebiennym /ɣ/

Fonetyka

Samogłoski

Samogłoski krótkie

	Przednie	Środkowe	Tylne
Przymknięte	i, y	ʉ
Średnie	ɛ, œ	ɜ	ʌ, ɔ
Otwarte		a

Samogłoski długie

	Przednie	Środkowe	Tylne
Przymknięte
Średnie	ɛː, œː	ɜː	ʌː, ɔː
Otwarte		aː

Samogłoski zredukowane

Przymknięta	ɪ
Średnia	ə
Otwarta	ɐ

Dyftongi: /ɛɪ, aɪ, ɜɪ, ʌɪ, ɔɪ, uɪ, œʏ, ɛʊ, œʊ, aʊ, ɜʊ, ʌʊ, ɔʊ, ʉə, wɛ/
Tryftongi: /ɛɪə, aɪə, ɜɪə, ɔɪə, uɪə, œʏə, ɛʊə, œʊə, aʊə, ʌʊə, ɔʊə/

Samogłoski pełne

• /i/ jest przymknięte przednie niezaokrąglone [i]
• /y/ jest przymknięte przednie zaokrąglone [y]
• /ʉ/ jest przymknięte centalne zaokrąglone [ʉ] bądź bardziej tylne [u̟]
• /ɛ/ jest półotwarte przednie niezaokrąglone [ɛ] lub średnie [e̞]
• /œ/ jest półotwarte przednie zaokrąglone [œ] lub średnie [ø̞]
• /ɜ/ jest półotwarte centralne niezaokrąglone [ɛ] lub bardziej średnie [ɜ̝]
• /ʌ/ jest półotwarte tylne niezaokrąglone [ʌ], lokalnie nawet otwarte zaokrąglone [ɒ]
• /ɔ/ jest półotwarte tylne zaokrąglone [ɔ] lub średnie [o̞]
• /a/ jest otwarte centralne [ä]

Samogłoski zredukowane

Bargądzki ma trzy samogłoski zredukowane, które występują wyłącznie w nieakcentowanych sylabach. Wszystkie z nich są zdelabializowane.

• /ɪ/ jest prawie przednie scentralizowane niezaokrąglone [ɪ]
• /ə/ jest średnie centralne niezaokrąglone [ə]
• /ɐ/ jest prawie otwarte centralne [ɐ]

W przypadku, gdy samogłoski zredukowane znajdą się pod akcentem (np. wskutek wyrównania analogicznego), ulegają wokalizacji: [ɪ] > [i], [ə] > [ɜ], [ɐ] > [ä]

Samogłoski długie

Każda z samogłosek krótkich, z wyjątkiem przymkniętych, ma swój długi odpowiednik. Iloczas jest fonemiczny. Jakość długich samogłosek generalnie odpowiada jakości fonetycznej samogłosek krótkich, choć w niektórych regionach, gdzie występują tendencje do podwyższania długich samogłosek, są wymawiane wyżej, np. /ɛː/ może być wymawiane jako półprzymknięte [eː].

Dyftongi i tryftongi

Bargądzki wyróżnia bardzo duży inwentarz dyftongów i tryftongów. Zdecydowana większość z dyftongów jest zstępująca, jedynie /wɛ/ i /ʉə/ są wstępujące. Jedynie centrujące dyftongi ulegają redukcji w nieakcentowanych sylabach, choć w szybkiej mowie pozostałe dyftongi również bywają skracane (np. /a/ zamiast /aɪ/, nawet w nieakcentowanych sylabach).

W przeciwieństwie do dyftongów, wszystkie tryftongi są zstępujące i kończą się na /ə/. Mogą występować wyłącznie w sylabach akcentowanych.

Dialekty bargądzkie w Niemczech cechuje zachowanie centrujących dyftongów /ɛə, œə, aə, ʌə, ɔə, ɛɐ/ w miejsce samogłosek długich, choć zakres ich występowania zależy od użytkownika.

Spółgłoski

		Wargowe	Przedniojęzykowe	Zadziąsłowe	Podniebienne	Miękkopodniebienne	Języczkowe	Krtaniowe
Nosowe		m, (ɱ)	n			(ŋ)
Zwarte		p, b	t, d			k, g
Afrykaty
Szczelinowe	sybilanty		s, z	ʃ
	niesybilanty	f, v, (β)	(ð)			ɣ		h
Aproksymanty		w			j	(w)	r
Uderzeniowe			(r)
Boczne			l

• /β/ jest alofonem /v/ w pozycji interwokalicznej. W akcentowanych sylabach jest to szczelinowe [β], w nieakcentowanych jest to aproksymant [β̞]
• /ð/ jest alofonem /d/ w pozycji interwokalicznej i wygłosie sylab. W akcentowanych sylabach jest to szczelinowe [ð], w nieakcentowanych i w wygłosie jest to aproksymant [ð̞]
• Wymowa /r/ zależy od regionu. Na Bornholmie i w Skanii to języczkowy aproksymant [ʁ̞], wśród niektórych osób bywa łączony z [ɣ]. Na południowym wybrzeżu Bałtyku, /r/ jest uderzeniowe [ɾ]
• /l/ bywa welaryzowane do [ɫ] w wygłosie wśród niektórych użytkowników
• /w/ jest wargowo-miękkopodniebienne [w]
• /ɱ, ŋ/ to alofony /m, n/ przed spółgłoskami odpowiednio wargowo-zębowymi i miękkopodniebiennymi
• /m, n/ występują także w formie geminat /mː, nː/
• /ʃ/ występuje głównie w wyrazach obcych. Regionalnie może być wymawiane jako podniebienne [ɕ]
• Obstruenty w wygłosie ulegają ubezdźwięcznieniu
• Wygłosowe /p, t, k/ są fonetycznie zatrzymane [p̚, t̚, k̚]

Akcent

Akcent wyrazowy może padać na dowolną sylabę tematu wyrazu, najczęściej jest to ostania. Końcówki morfologiczne nie są nigdy akcentowane. Ponadto, wyróżnia się dwie intonacje: rosnącą /á/ [ǎ] i opadającą /à/ [â].

W wyrazach wielosylabowych, w których akcent nie pada na ostatnią sylabę, intonacja rosnąca oznacza podniesienie tonu na sylabie akcentowanej i opadnięcie na kolejnej sylabie. Podobnie, w intonacji opadającej ton opada na sylabie akcentowanej i rośnie na kolejnej. Z tego względu określa się ich kontury jako /\ dla intonacji rosnącej i \/ dla intonacji opadającej.

W wyrazach jednosylabowych oraz wielosylabowych, w których akcent pada na ostatnią sylabę, nie rozróżnia się intonacji – sylaby te charakteryzuje intonacja opadająca.

Wszystkie akcentowane samogłoski krótkie są w istocie półdługie [aˑ]. Kontrastują one z samogłoskami długimi. Wszystkie nieakcentowane samogłoski są fonetycznie krótkie.

Ortografia

Historia zapisu

Pierwsze zapisy w języku bargądzkim pochodzą z XIV oraz XV wieku. Są to głównie teksty administracyjne Księstwa Bornholmu oraz zbiór poezji późnośredniowiecznej, która do dziś stanowi ważny element kultury bargądzkiej. Sytuacja uległa zmianie w początkach XIX wieku wraz ze wzmocnieniem identyfikacji kulturowej. Powstał standard literacki, który do dziś stosuje się we wszystkich regionach, w których bargądzki jest używany. Ustanowienie duńskiego w 1849 jako jedynego języka administracyjnego (bargądzki został przywrócony po uzyskaniu autonomii po II Wojnie Światowej) ograniczyło użycie języka pisanego do literatury na okres około 100 lat.

Ortografia języka starobargądzkiego była niestandaryzowana i opierała się na konwencjach łacińskich i niemieckich. Używano trzech dodatkowych liter: å dla /ʌː/, œ dla /œ(ː)/, y lub ii dla /ɪi/ oraz ø dla /ɵu/. Standardem było użycie c / ck dla /k/ czy u dla /ʉ/. Nie zaznaczano długości samogłosek ani akcentu, choć w niektórych przekładach można znaleźć akut. Już wtedy wprowadzono konwencje dla samogłosek zredukowanych: i dla /ɪ/, e dla /ə/, a dla /ɐ/.

Gdy w XIX wieku powstawał standard literacki, bazowano głównie na tradycyjnych tekstach. Skorygowano część konwencji dla oddania zmian, które zaszły w międzyczasie (np. przejście niektórych [ɣ̞] > [j~ɪ] czy zmiany gramatyczne). Zdecydowano o pozostawieniu ligatury œ dla /œ/ i zapisu c / ck dla /k/ jako symboli odróżniających bargądzki od sąsiednich języków. Jednocześnie część przypadków, gdzie występowało s /s/ przed i, y, e, zamieniono na c, jednak wyłącznie w wyrazach, gdzie występuje morfologiczna oboczność (więc nie do każdego /s/ pochodzącego z palatalizacji /k/). Ze względu na przejście /ɵʉ/ > /ʉ/, litera ø została zastąpiona przez ů. Unormowano jeden zapis ch dla /ʃ/ w wyrazach obcego pochodzenia (dotąd używano głównie sch lub ch). Część procesów, zwłaszcza tych późniejszych, nie spowodowała reform ortografii, która jest generalnie tradycyjna.

Współczesna ortografia

Bargądzki korzysta z podstawowego alfabetu łacińskiego, rozszerzonego o trzy litery: å, œ i ů. Ponadto, występuje kilka dodatkowych liter, które nie są uznawane jako osobne, lecz warianty podstawowych liter.

Akutowe á, é oraz í służą do zaznaczania akcentu i używane są głównie do rozróżnienia homografów. Ich użycie w pozostałych przypadkach jest opcjonalne. Litery å, o, œ, u, ů, oraz y występują jedynie w akcentowanych sylabach, w związku z czym automatycznie są wskazówką odnośnie umiejscowienia akcentu. Wyjątkami są współczesne zapożyczenia, takie jak computer /kəmˈpý.tə/.

Grawis występuje tylko w przypadku è, gdzie oznacza /ɜ/, które powstało na skutek pojawienia się akcentu na samogłosce zredukowanej /ə/ w wyniku wyrównania analogicznego (np. hèd /hɜ̀ð/ - pl. chodź)

Wymowa

Zapis		Wymowa	Przykłady
a	akcentowane	/a/	laba /ˈlábɐ/ (pl. weekend)
	nieakcentowane	/ɐ/	campa /ˈkàmpɐ/ (*kǫpa, pl. wyspa)
ai		/aɪ/	mai /màɪ/ (pl. mój)
air	akcentowane	/aɪə/
	nieakcentowane	/aɪ/
ar	akcentowane	/aː/	carva /ˈkáːβɐ/ (pl. krowa)
	nieakcentowane	/ɐ/	razmar /ˈrázmɐ/ (pl. rozmiar)
au		/aʊ/	nau /nàʊ/ (pl. nowy)
aur	akcentowane	/aʊə/	daur /dàʊə/ (pl. dobry)
	nieakcentowane	/aʊ/
á		/a/	cápat /ˈkàpɐt/ (pl. kopać)
å		/ʌ/	såd /sʌ̀ð/ (pl. czad)
åi		/ʌɪ/	nåi /nʌ̀ɪ/ (pl. nagi)
år		/ʌː/
åu		/ʌʊ/	åucke /ˈʌ́ʊkə/ (*ablъko, pl. jabłko)
åur		/ʌʊə/
b		/b/	boi /bɔ̀ɪ/ (pl. bóg)
c	zazwyczaj	/k/	cast /kàst/ (pl. kość)
	przed e, i, y	/s/	fizici /ˈfìzɪsɪ/ (pl. fizycy)
ch		/ʃ/	Głównie w wyrazach obcych, np. chola /ˈʃɔ̀lɐ/ (pl. szkoła)
ck		/k/	acke /ˈákə/ (pl. oko)
d	nagłos, po spółgłoskach	/d/	dœne /ˈdœ̀nə/ (pl. dno)
	interwokalicznie, wygłos	/ð~ð̞/	eida /ˈɛ̀ɪðɐ/ (*ěďa, pl. żywność)
e	akcentowane	/ɛ/	jelen /ˈjɛ̀lən/ (pl. jeleń)
	nieakcentowane	/ə/	ne /nə/ (przeczenie)
ea		/ɛː/	teaste /ˈtɛ̀ːstə/ (pl. ciasto)
ear			mear /mɛ̀ː/ (pl. mierz)
ei		/ɛɪ/	reit /rɛɪt/ (pl. mówić)
eir	akcentowane	/ɛɪə/
	nieakcentowane	/ɛɪ/
er	akcentowane	/ɛː/	derve /ˈdɛ̀ːβə/ (pl. drzewo)
	nieakcentowane	/ə/	mater /ˈmátə/ (pl. matka)
eu		/ɛʊ/	teu /tɛ̀ʊ/ (pl. ciebie)
eur	akcentowane	/ɛʊə/
	nieakcentowane	/ɛʊ/
é		/ɛ/	revét /rəˈβɛ̀t/ (pl. plecy, grzbiet)
è		/ɜ/	hèd /hɜ̀ð/ (pl. chodź)
èi		/ɜɪ/	dèi /dɜ̀ɪ/ (imp. od degat, *duxati)
èr		/ɜː/	bèr /bɜ̀ː/ (pl. bierz)
èu		/ɜʊ/	dèu /dɜ̀ʊ/ (pl. dbaj)
f		/f/	fábrica /ˈfábrɪkɐ/ (pl. fabryka)
g	nagłos, po spółgłoskach	/g/	gåd /gʌ̀ð/ (pl. gad)
	interwokalicznie	/ɣ~ɣ̞/	egán /əˈɣàn/ (pl. ogon)
gh		/ə/	bergh /ˈbɛ̀rə/ (pl. brzeg)
gu		/w/	guezda /ˈwɛ̀zdɐ/ (pl. gwiazda)
h		/h/	hant /hànt/ (pl. chęć)
i	akcentowane	/i/	list /lìst/ (pl. liść)
	nieakcentowane	/ɪ/	anti /ˈántɪ/ (pl. kaczki)
ir	akcentowane	/ɜː/	mirn /mɜ̀ːn/ (pl. spokojny)
	nieakcentowane	/ə/
j		/j/	jon /jɔ̀n/ (*junъ, pl. młody)
k		/k/	W wyrazach obcych, np. Kenia /ˈkɛ́njɐ/ (Kenia)
l		/l/	la /là/ (pl. dla)
m		/m/	monca /ˈmɔ̀nkɐ/ (pl. mąka)
mm		/mː/	zommi /ˈzɔ̀mːɪ/ (pl. zęby; poj. zom)
n		/n/	nu /nỳ/ (*nyně, pl. teraz)
nn		/nː/	canna /ˈkánːɐ/ (*kǫda, pl. gdzie)
o		/ɔ/	son /sɔ̀n/ (pl. sąd)
oi		/ɔɪ/	soi /sɔ̀ɪ/ (pl. suchy)
oir	akcentowane	/ɔɪə/
	nieakcentowane	/ɔɪ/
or		/ɔː/	dorn /dɔ̀ːn/ (*durьnъ, pl. głupi)
ou		/ɔʊ/	lou /lɔ̀ʊ/ (*ľubъ, pl. kochany)
our	akcentowane	/ɔʊə/	bour /bɔʊə/ (pl. bóbr)
	nieakcentowane	/ɔʊ/
œ		/œ/	bœc /bœ̀k/ (pl. byk)
œi		/œʏ/	cœic /kœ̀ʏk/ (pl. kij(ek))
œir	akcentowane	/œʏə/
	nieakcentowane	/œʏ/
œr		/œː/
œu		/œʊ/	crœu /krœ̀ʊ/ (pl. krew)
œur	akcentowane	/œʊə/
	nieakcentowane	/œʊ/
p		/p/	paida /ˈpàɪðɐ/ (*gospoďa, pl. kobieta)
r		/r/	ramma /ˈrámːɐ/ (pl. ryba)
s		/s/	cuas /kwas/ (*kvasъ, pl. ser)
t		/t/	tanna /ˈtánːɐ/ (*tǫda, pl. tam)
u	zazwyczaj	/y/	tu /tỳ/ (pl. ty)
	po spółgłoskach	/w/	vuela /ˈvwɛ̀lɐ/ (pl. ulica)
ur		/ɜː/	sur /sɜ̀ː/ (*syrъ, pl. kwaśny)
ů		/ʉ/	stůd /stʉ̀ð/ (pl. wstyd)
ůr		/ʉə/
v	nagłos	/v/	vada /ˈvàðɐ/ (pl. woda)
	interwokalicznie	/β~β̞/
y		/ɛɪ/	pryt /prɛ̀ɪt/ (pl. przyjść)
yr		/ɛɪə/	byr /bɛ̀ɪə/ (pl. piwo)
z		/z/	zear /zɛ̀ː/ (pl. zwierz(ę))

Gramatyka

Główny artykuł: Gramatyka języka bargądzkiego

Słownictwo

Główny artykuł: Słownik:Język bargądzki

Teksty

Ojcze nasz

Tekst	Zapis fonemiczny
Nas etes, so jes ve neve hai vaje yme je sante hai vaje Rycke pryd hai vaja vala je jac je ve neve sac je na zemia. Nasa denna leu da nas denes i epuest nas nasi vini jac mœ epuestime la nasi greinicki I ne vèd nas co cuesene le harn nas ad zœle Amen	nàs əˈtɛ̀s sɔ̀ jɛ̀s və ˈnɛ̀βə hàɪ vájə ɛ́ɪmə jɛ̀ ˈsàntə hàɪ vájə rɛ̀ɪkə prɛ̀ɪð hàɪ vájɐ ˈvàlɐ jɛ̀ jàk jɛ̀ və ˈnɛ̀βə sàk jɛ̀ nɐ ˈzɛ̀mjɐ ˈnásɐ ˈdɛ́nːɐ lɛ̀u dà nàs dəˈnɛ̀s ɪ əˈpwɛ̀st nàs ˈnásɪ ˈvìnɪ jàk mœ̀ əpwɛsˈtímə lɐ ˈnásɪ ˈgrɛ́ɪnɪkɪ ɪ nə vɜ̀ð nàs kə kwɛˈsɛnə lə hàːn nàs əð ˈzœ̀lə ˈámən

Duolingo

Tekst bargądzki	Zapis fonemiczny	Polskie tłumaczenie
Pim cafe cådei vuetre.	/pìm ˈkàfə ˈkʌ́ðɛɪ ˈvwɛ́trə/	Codziennie rano piję kawę.
Mas råd lannat filmi?	/mɐs rʌ̀ð ˈlánːɐt ˈfílmɪ/	Lubisz oglądać filmy?
Vuetre a sei dava, deme pronne leteat co Parys.	/ˈvwɛ́trə ə sɛ̀ɪ ˈdàβɐ ˈdɛ́mə ˈprɔ́nːə ləˈtɛ̀ːt kə pɐˈrɛ̀ɪs/	Jutro o tej porze będziemy lecieć do Paryża.
Varåi coi mas zanin.	/vɐˈrʌ̀ɪ kɔ̀ɪ mɐs zɐˈnìn/	Gotowałem kiedy zadzwoniłeś.
Vidås maji closi? Ne magem y nicanna fint.	/vɪˈðʌ̀s ˈmájɪ ˈklɔ̀sɪ // nə 'máɣəm ɛ̀ɪ nɪˈkánːɐ fìnt/	Widziałaś moje klucze? Nie mogę ich nigdzie znaleźć.
A caja gedina edeazdi lyzen tren?	/ə ˈkájɐ gəˈðìnɐ əˈðɛ̀ːzdɪ ˈlɛ̀ɪzən trɛ̀n/	O której godzinie odjeżdża następny pociąg?
Li bœm meal vant dava, bœm vuesil seu yna rease.	/lì bœ̀m mɛ̀ːl vànt ˈdàβɐ bœ̀m vwɛˈsíl sɛ̀ʊ ɛ́ɪnɐ ˈrɛ̀ːsə/	Gdybym miał więcej czasu, nauczyłbym się innego języka.
Ta deata grå ve tai parca perz seale pepanne.	/tɐ ˈdɛ̀ːtɐ grʌ̀ və taɪ ˈpáːkɐ pɛ̀ːs sɛ̀ːlə pəˈpánːə/	Dzieci grały w parku (przez) całe popołudnie.
Ti seani man rasten a 5% ad jannara.	/tɪ ˈsɛ̀ːnɪ mɐn ˈrástən ə pànt prəˈsɛ̀nt əð ˈjánːɐrɐ/	Ceny wzrosły o 5% od stycznia.
Hana grås ve tennisa ve cåda laba.	/ˈhánɐ grʌ̀s və ˈtɛ̀nːɪsɐ və ˈkʌ́ðɐ ˈlábɐ/	Ona grała w tenisa w każdy weekend.
So vu bœs velil la pit?	/sɔ̀ vỳ bœ̀s vəˈlìl lɐ pìt/	Co podać do picia?
Zim pronne sanna ad try jari.	/zìm ˈprɔ́nːə ˈsánːɐ əð trɛ̀ɪ ˈjàrɪ/	Mieszkam tu od trzech lat

Kultura i media

W latach 50. XX wieku zaczyna funkcjonować bornholmska prasa i zostaje założona stacja radiowa BR (Berganse Radio). Od lat 90. funkcjonuje także stacja telewizyjna BC (Bergans Canal) nadająca w języku bargądzkim. W jej ofercie znajdują się własne produkcje, serwisy informacyjne oraz przetłumaczone materiały duńskie i międzynarodowe. XXI wiek przyniósł rozwój portali i społeczności internetowych w języku bargądzkim.