Język murski: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 20:39, 28 sie 2017

Język murski Shiongau

Utworzenie:	Spiritus w 2017
Regiony (Kyon):	Muria i jej kolonie
Liczba użytkowników (Kyon)	do ustalenia
Sposoby zapisu:	w conworldzie: pismo murskie; autor używa alfabetu łacińskiego
Typologia:	SVO
Klasyfikacja:	języki wschodniego wybrzeża^[1] język murski
Lista conlangów

Język murski (mur. Sa Mur [sə ˈməː] lub Sa ngauma nu Mur [sə ˈŋɒu̯mə nʊ ˈməː]) — język używany głównie na Wyspach Murskich oraz w koloniach i terytoriach zależnych Republiki Murów.

Fonologia

Spółgłoski

		Wargowe	Dziąsłowe	Retrofleksyjne	Podniebienne	Tylnojęzykowe
Nosowe		m	n	ɳ	ɲ	ŋ
derzeniowe			d~ɾ	ɖ~ɽ
Zwarte	dźwięczne	b	d~ɾ	ɖ~ɽ	ɟ	g
Zwarte	bezdźwięczne	pʰ~f	tʰ	ʈʰ	cʰ	kʰ~h
Szczelinowe		pʰ~f				kʰ~h
Aproksymanty				ɻ	j	w

Samogłoski

	Przednie				Centralne	Tylne
	krótkie	długie	nosowe	dyftong	Centralne	krótkie	długie	nosowe	dyftong
Przymknięte	ɪ	iː		æɪ		ʊ	uː		ɒʊ
Środkowe	ɛ				əː ə	ʌ
Otwarte		æː	æ̃(ˑ)				ɑː	ɑ̃(ˑ)

Kolorem ciemnoczerwonym oznaczono samogłoski występujące tylko w sylabie akcentowanej.
Kolorem ciemnozielonym oznaczono samogłoskę występującą tylko w sylabie nieakcentowanej.

Fonotaktyka

Pismo

Morfologia

Składnia

Podstawowe stosunki morfosyntaktyczne

Domyślnym szykiem murskiego zdania jest SVO, jednakże nie jest on sztywny. Murski jest językiem nominatywno-akuzatywnym. Podmiot czasownika nieprzechodniego i agens czasownika przechodniego pozostają nieoznaczone, dopełnienie bliższe jest oznaczone poprzez partykułę na/e:

(1.1) Ta kauma kwerke.
[tə ˈkʰɒʊ̯mə ˈkʷæːhə]
DF mężczyzna spać
Mężczyzna śpi.

(1.2) Ta kauma rauba na tātau.
[tə ˈkʰɒʊ̯mə ˈɻɒʊ̯bə nə ˈtʰʉːtɒʊ̯]
DF mężczyzna widzieć ACC dziecko
Mężczyzna widzi dziecko.

W zdaniach z czasownikiem dwuprzechodnim dopełnienie dalsze zostaje oznaczone partykułą celownikową lhu/li:

(1.3) Te wimpi rakwa ne hēme lhu ta padru.
[tə ˈwæ̃fi ˈɻʌhʷə nə ˈçiːmə ɻʊ tə ˈpʰʌɽu]
DF kobieta dawać ACC jedzenie DAT DF pies
Kobieta daje psu jedzenie.

Strona Bierna

W stronie biernej agens oznaczany jest poprzez partykułę narzędnika ka/ke:

(1.4) Kwada tātau rauha-yunga ka ta kauma.
[kʷʰɑɾə ˈtʰʉːtɒʊ̯ ˌɻɒʊ̯bəˈjʊŋə kə tə ˈkʰɒʊ̯mə]
DF dziecko widzieć.PASS INS DF mężczyzna
Dziecko jest widziane przez mężczyznę.

Zdania kopulatywne

Murską kopulą jest czasownik dankú/denkí, który jest o tyle charakterystyczny, że podlega harmonii samogłoskowej względem orzecznika.

(1.5) Dei dan'kú tātau jenje!
[dæɪ̯ də̃ˌhʊ ˈtʰʉːtɒʊ̯ ˈɟæ̃ɟə]
3.SG być dziecko tylko
On jest tylko dzieckiem!

(1.6) Mar ngātha sen'hí kethē.
[məː ˈŋuːʈə də̃ˌhi ˈkʰiːʈə]
DF podłoga być lawa
Podłoga to lawa.

Jak widać na przykładzie 1.5, czasownik razem z orzecznikiem są traktowane jako orzeczenie, więc przysłówek przesuwa się za orzecznik (a więc za orzeczenie).

Przymiotniki traktowane są jak czasowniki i nie potrzebują kopuli (mogą przyjmować natomiast partykuły czasu i aspektu).

(1.7) Mēne kapár.
[miːnə kʰəˈfɑː]
2.SG piękny
Jesteś piękny/a.

(1.8) Mēne nrē kapár
[miːnə ɳiːkʰəˈfɑː]
2.SG PERF piękny
Wypiękniałe/aś.

Zdanie przeciwnarzędnikowe

Charakterystyczną cechą murskiej składni jest to, że rzeczownik z klasy II, kiedy semantycznie spełnia funkcję narzędzia, zazwyczaj staje się podmiotem zdania. Agens tymczasem wyrażony jest celownikiem i następuje zaraz za podmiotem. Np.

(1.9) Ngei tar-sāmar na nhē-mei ka thaku.
[ŋæɪ̯ ˈtʰɑːsʉːmə nə ˈɳiːmæɪ̯ kə ˈʈʰʌku]
1.SG przebijać ACC wróg INS miecz
Przebijam wroga mieczem.

może być równie dobrze wyrażone jako

(1.10) Thaku li ngei tar-sāmar na nhē-mei
{{IPA|[ˈʈʰʌku ɾi ŋæɪ̯ ˈtʰɑːsʉːmə nə ˈɳiːmæɪ̯]
Miecz DAT 1.SG przebijać ACC wróg
Miecz przebija (*mi) wroga.

Jeżeli owo narzędzie jest częścią ciała, agens zostaje zwykle zainkorporowany do jego frazy i zostaje wyrażony konstrukcją dzierżawczą (patrz niżej):

(1.11) Ngei luhwa theye.
[ŋæɪ̯ ˈlʊʍə ˈʈʰɛjə]
1.SG ręka rysować
Rysuję., *Ręka mi rysuje.

Co ważne wiele czasowników, np. powyższy czasownik theye "rysować" wymaga konstrukcji przeciwnarzędnikowej w swojej rekcji; np. zdanie

(1.12) *Ngei theye (ka luhwa).
[ŋæɪ̯ ˈʈʰɛjə (kə ˈlʊʍə)]
1.SG rysować (INS ręka)
Rysuję (ręką).

Byłoby niegramatyczne.

Dzierżawczość

Murski posiada dwa typy dzierżawczości — pozbawialną (ang. alienable) i przyrodzoną (ang. inalienable). Dzierżawczość przyrodzoną wyraża się poprzez postawienie posiadacza przed rzeczownikiem posiadanym, które traci swój przedimek:

(2.1) Tātau hēmer
[ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˈçiːmə]
dziecko ojciec
Ojciec dziecka

(2.2) Ngei luhwa
[ŋæɪ̯ ˈlʊʍə]
1.SG ręka
Moja ręka

Dzierżawczość pozbawialną oznacza się natomiast poprzez partykułę nu/ni stawianą po głowie a przed posiadaczem; przedimek pozostaje na miejscu:

(2.3)Tau kurha nu tātau
[tɒʊ̯ ˈkʰəːhə nʊ kʷəɾə ˈtʰʉːʔɒʊ̯]
DF zabawka POSS DF dziecko
Zabawka dziecka

(2.4)Mer shengwe nu ngei
[məː ˈʂɛŋʷə nʊ ŋæɪ̯]
DF książka POSS 1.SG
Moja książka

Słownictwo

Przypisy

↑ Nazwa tymczasowa.

[1] Nazwa tymczasowa.

[1]

@@ Linia 119: / Linia 119: @@
 Domyślnym szykiem murskiego zdania jest SVO, jednakże nie jest on sztywny. Murski jest językiem nominatywno-akuzatywnym. Podmiot czasownika nieprzechodniego i agens czasownika przechodniego pozostają nieoznaczone, dopełnienie bliższe jest oznaczone poprzez partykułę '''na/e''':
-(1.1) '''Ta kausa hwerhe.'''<br/>
+(1.1) '''Ta kauma kwerke.'''<br/>
-{{IPA|[tə ˈkʰɒʊ̯sə ˈʍæːhə]}}<br/>
+{{IPA|[tə ˈkʰɒʊ̯mə ˈkʷæːhə]}}<br/>
 DF mężczyzna spać<br/>
 ''Mężczyzna śpi.''
-(1.2) '''Ta kausa sauha na tātau.'''<br/>
+(1.2) '''Ta kauma rauba na tātau.'''<br/>
-{{IPA|[tə ˈkʰɒʊ̯sə ˈsɒʊ̯hə nə ˈtʰʉːʔɒʊ̯]}}<br/>
+{{IPA|[tə ˈkʰɒʊ̯mə ˈɻɒʊ̯bə nə ˈtʰʉːtɒʊ̯]}}<br/>
-DF mężczyzna widzieć ACC DF dziecko<br/>
+DF mężczyzna widzieć ACC dziecko<br/>
 ''Mężczyzna widzi dziecko.''
 W zdaniach z czasownikiem dwuprzechodnim dopełnienie dalsze zostaje oznaczone partykułą celownikową '''lhu/li''':
-(1.3) '''Te wimpi lhakwa ne hēme lhu ta pashu.<br/>
+(1.3) '''Te wimpi rakwa ne hēme lhu ta padru.<br/>
-{{IPA|[tə ˈwæ̃pi ˈɭʌkʷə nə ˈçiːmə ɽʊ tə ˈpʰʌʂu]}}<br/>
+{{IPA|[tə ˈwæ̃fi ˈɻʌhʷə nə ˈçiːmə ɻʊ tə ˈpʰʌɽu]}}<br/>
 DF kobieta dawać ACC jedzenie DAT DF pies<br/>
 ''Kobieta daje psu jedzenie.''
@@ Linia 139: / Linia 139: @@
 W stronie biernej agens oznaczany jest poprzez partykułę narzędnika '''ka/ke''':
-(1.4) '''Kwara tātau sauha-yunga ka ta kausa.'''<br/>
+(1.4) '''Kwada tātau rauha-yunga ka ta kauma.'''<br/>
-{{IPA|[kʷʰɑɾə ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˌsɒʊ̯həˈjʊŋə kə tə ˈkʰɒʊ̯sə]}}<br/>
+{{IPA|[kʷʰɑɾə ˈtʰʉːtɒʊ̯ ˌɻɒʊ̯bəˈjʊŋə kə tə ˈkʰɒʊ̯mə]}}<br/>
 DF dziecko widzieć.PASS INS DF mężczyzna<br/>
 ''Dziecko jest widziane przez mężczyznę.''
 ====Zdania kopulatywne====
-Murską kopulą jest czasownik '''san'hú/sen'hí''', który jest o tyle charakterystyczny, że podlega harmonii samogłoskowej względem orzecznika.
+Murską kopulą jest czasownik '''dankú/denkí''', który jest o tyle charakterystyczny, że podlega harmonii samogłoskowej względem orzecznika.
-(1.5) '''Tei san'hú tātau kenke!'''<br/>
+(1.5) '''Dei dan'kú tātau jenje!'''<br/>
-{{IPA|[tæɪ̯ sə̃ˌhʊ ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˈkʰæ̃kə]}}<br/>
+{{IPA|[dæɪ̯ də̃ˌhʊ ˈtʰʉːtɒʊ̯ ˈɟæ̃ɟə]}}<br/>
 .SG być dziecko tylko<br/>
 ''On jest tylko dzieckiem!''<br/>
-(1.6) '''Mar ngāsha sen'hí kethē.'''
+(1.6) '''Mar ngātha sen'hí kethē.'''
-<br/>{{IPA|[məː ˈŋuːʂə sə̃ˌçi ˈkʰiːʈə]}}
+<br/>{{IPA|[məː ˈŋuːʈə də̃ˌhi ˈkʰiːʈə]}}
 <br/>DF podłoga być lawa<br/>
 ''Podłoga to lawa.''
@@ Linia 160: / Linia 160: @@
 Przymiotniki traktowane są jak czasowniki i nie potrzebują kopuli (mogą przyjmować natomiast partykuły czasu i aspektu).
-(1.7) '''Mēne kashár.'''<br/>
+(1.7) '''Mēne kapár.'''<br/>
-{{IPA|[miːnə kʰəˈʂɑː]}}<br/>
+{{IPA|[miːnə kʰəˈfɑː]}}<br/>
 .SG piękny<br/>
 ''Jesteś piękny/a.''<br/>
-(1.8) '''Mēne lhē kashár'''<br/>
+(1.8) '''Mēne nrē kapár'''<br/>
-{{IPA|[miːnə ɽiːkʰəˈʂɑː]}}<br/>
+{{IPA|[miːnə ɳiːkʰəˈfɑː]}}<br/>
 .SG PERF piękny<br/>
 ''Wypiękniałe/aś.''