Język murski

Język murski Mar Mur
Utworzenie:	Spiritus w 2017
Regiony (Kyon):	Muria i jej kolonie
Liczba użytkowników (Kyon)	ok. 30 milionów
Sposoby zapisu:	w conworldzie: pismo murskie; autor używa alfabetu łacińskiego
Typologia:	SVO
Klasyfikacja:	języki wschodniego wybrzeża grupa pirińsko-murska język murski
Lista conlangów

Język murski (mur. Mar Mur [mə ˈməː] lub Mar ngauma nu Mur [mə ˈŋɒu̯mə nʊ ˈməː]) — język używany głównie na Wyspach Murskich oraz w koloniach i terytoriach zależnych Republiki Murów.

Fonologia

Spółgłoski

		Wargowe	Dziąsłowe	Retrofleksyjne	Podniebienne	Tylnojęzykowe
Nosowe		m	n	ɳ	ɲ	ŋ
derzeniowe			d~ɾ	ɖ~ɽ
Zwarte	dźwięczne	b			ɟ	g
	bezdźwięczne	pʰ~f	tʰ	ʈʰ	cʰ	kʰ~h
Szczelinowe
Aproksymanty				ɻ	j	w

Samogłoski

	Przednie				Centralne	Tylne
	krótkie	długie	nosowe	dyftong		krótkie	długie	nosowe	dyftong
Przymknięte	ɪ	iː		æɪ		ʊ	uː		ɒʊ
Środkowe	ɛ				əː ə	ʌ
Otwarte		æː	æ̃(ˑ)				ɑː	ɑ̃(ˑ)

Kolorem ciemnoczerwonym oznaczono samogłoski występujące tylko w sylabie akcentowanej.
Kolorem ciemnozielonym oznaczono samogłoskę występującą tylko w sylabie nieakcentowanej.

Morfologia

Zaimki osobowe

Zaimki osobowe 1 i 2 osoby dzielą się na dwa typy — pierwszy typ, rozróżniający liczbę pojedynczą, podwójną i mnogą, jest używany, gdy rozmówcy są z tego samego stanu i w rozmowie z bliskimi przyjaciółmi i rodziną; drugi — który nie rozróżnia liczby — używany jest w stosunku do osób z innego stanu, osób obcych oraz przez dzieci w stosunku do wszystkich ludzi spoza rodziny.

Zaimki trzeciej osoby rozróżniają liczbę oraz rodzaj — żywotny (klasa I) i nieżywotny (wszystkie pozostałe klasy).

Osoba/Liczba		SG	DU	PL
1	A	ngei /ŋæɪ̯/	be ngei /bə ˈŋæɪ̯/	ye ngei /jə ˈŋæɪ̯/
	B	kanku /ˈkʰɑ̃hu/
2	A	nēme /ˈniːmə/	be nēme /bə ˈniːmə/	ye nēme /jə ˈniːmə/
	B	undu /ˈɑ̃ɾu/
3	ż	ta /ˈtʰɑː/, /tə/	bē /ˈbiː/, /bi/	ya /ˈjɑː/, /jə/
	nż	wa /ˈwɑː/, /wə/	bā /ˈbʉː/, /bʊ̈/	ngā /ˈŋʉː/, /ˈŋʊ̈/

Forma teraźniejsza i przeszła

Czasowniki murskie mają formę teraźniejszą (niedokonaną, współczesną) i przeszłą (dokonaną, aorystową).

		F. teraźniejsza	F. przeszła
Regularne	tylne	pāmar	pāmartra
	przednie	kerne	kernetre
Nieregularne		bangar	bunga
Supletywne		nrā	pur

Czas i aspekt

Czas/Aspekt	Niedokonany	Dokonany	Perfekt
Teraźniejszy	f. teraźniejsza		nrā/nrē + f. przeszła
Przyszły	wa/we + f. teraźniejsza	wa/we + f. przeszła
Przeszły	ka/ce + f. teraźniejsza	f. przeszła	pur/pir + f. przeszła

Składnia

Podstawowe stosunki morfosyntaktyczne

Domyślnym szykiem murskiego zdania jest SVO, jednakże nie jest on sztywny. Murski jest językiem nominatywno-akuzatywnym. Podmiot czasownika nieprzechodniego i agens czasownika przechodniego pozostają nieoznaczone, dopełnienie bliższe jest oznaczone poprzez partykułę na/e:

(1.1) Ta kauma kwerke.
[tə ˈkʰɒʊ̯mə ˈkʷæːhə]
DF mężczyzna spać
Mężczyzna śpi.

(1.2) Ta kauma rauba na tātau.
[tə ˈkʰɒʊ̯mə ˈɻɒʊ̯bə nə ˈtʰʉːtɒʊ̯]
DF mężczyzna widzieć ACC dziecko
Mężczyzna widzi dziecko.

W zdaniach z czasownikiem dwuprzechodnim dopełnienie dalsze zostaje oznaczone partykułą celownikową lhu/li:

(1.3) Te wimpi rakwa ne hēme lhu ta padru.
[tə ˈwæ̃fi ˈɻʌhʷə nə ˈçiːmə ɻʊ tə ˈpʰʌɽu]
DF kobieta dawać ACC jedzenie DAT DF pies
Kobieta daje psu jedzenie.

Strona Bierna

W stronie biernej agens oznaczany jest poprzez partykułę narzędnika ka/ke:

(1.4) Kwada tātau rauha-yunga ka ta kauma.
[kʷʰɑɾə ˈtʰʉːtɒʊ̯ ˌɻɒʊ̯bəˈjʊŋə kə tə ˈkʰɒʊ̯mə]
DF dziecko widzieć.PASS INS DF mężczyzna
Dziecko jest widziane przez mężczyznę.

Zdania kopulatywne

Murską kopulą jest czasownik dankú/denkí, który jest o tyle charakterystyczny, że podlega harmonii samogłoskowej względem orzecznika.

(1.5) Dei dan'kú tātau jenje!
[dæɪ̯ də̃ˌhʊ ˈtʰʉːtɒʊ̯ ˈɟæ̃ɟə]
3.SG być dziecko tylko
On jest tylko dzieckiem!

(1.6) Mar ngātra den'kí ketrē.
[məː ˈŋuːʈə də̃ˌhi ˈkʰiːʈə]
DF podłoga być lawa
Podłoga to lawa.

Jak widać na przykładzie 1.5, czasownik razem z orzecznikiem są traktowane jako orzeczenie, więc przysłówek przesuwa się za orzecznik (a więc za orzeczenie).

Przymiotniki traktowane są jak czasowniki i nie potrzebują kopuli (mogą przyjmować natomiast partykuły czasu i aspektu).

(1.7) Mēne kapár.
[miːnə kʰəˈfɑː]
2.SG piękny
Jesteś piękny/a.

(1.8) Mēne nrē kapár
[miːnə ɳiːkʰəˈfɑː]
2.SG PERF piękny
Wypiękniałe/aś.

Zdanie przeciwnarzędnikowe

Charakterystyczną cechą murskiej składni jest to, że rzeczownik z klasy II, kiedy semantycznie spełnia funkcję narzędzia, zazwyczaj staje się podmiotem zdania. Agens tymczasem wyrażony jest celownikiem i następuje zaraz za podmiotem. Np.

(1.9) Ngei tar-sāmar na nhē-mei ka thaku.
[ŋæɪ̯ ˈtʰɑːsʉːmə nə ˈɳiːmæɪ̯ kə ˈʈʰʌku]
1.SG przebijać ACC wróg INS miecz
Przebijam wroga mieczem.

może być równie dobrze wyrażone jako

(1.10) Thaku li ngei tar-sāmar na nhē-mei
{{IPA|[ˈʈʰʌku ɾi ŋæɪ̯ ˈtʰɑːsʉːmə nə ˈɳiːmæɪ̯]
Miecz DAT 1.SG przebijać ACC wróg
Miecz przebija (*mi) wroga.

Jeżeli owo narzędzie jest częścią ciała, agens zostaje zwykle zainkorporowany do jego frazy i zostaje wyrażony konstrukcją dzierżawczą (patrz niżej):

(1.11) Ngei luhwa theye.
[ŋæɪ̯ ˈlʊʍə ˈʈʰɛjə]
1.SG ręka rysować
Rysuję., *Ręka mi rysuje.

Co ważne wiele czasowników, np. powyższy czasownik theye "rysować" wymaga konstrukcji przeciwnarzędnikowej w swojej rekcji; np. zdanie

(1.12) *Ngei theye (ka luhwa).
[ŋæɪ̯ ˈʈʰɛjə (kə ˈlʊʍə)]
1.SG rysować (INS ręka)
Rysuję (ręką).

Byłoby niegramatyczne.

Dzierżawczość

Murski posiada dwa typy dzierżawczości — pozbawialną (ang. alienable) i przyrodzoną (ang. inalienable). Dzierżawczość przyrodzoną wyraża się poprzez postawienie posiadacza przed rzeczownikiem posiadanym, które traci swój przedimek:

(2.1) Tātau hēmer
[ˈtʰʉːʔɒʊ̯ ˈçiːmə]
dziecko ojciec
Ojciec dziecka

(2.2) Ngei luhwa
[ŋæɪ̯ ˈlʊʍə]
1.SG ręka
Moja ręka

Dzierżawczość pozbawialną oznacza się natomiast poprzez partykułę nu/ni stawianą po głowie a przed posiadaczem; przedimek pozostaje na miejscu:

(2.3)Tau kurha nu tātau
[tɒʊ̯ ˈkʰəːhə nʊ kʷəɾə ˈtʰʉːʔɒʊ̯]
DF zabawka POSS DF dziecko
Zabawka dziecka

(2.4)Mer shengwe nu ngei
[məː ˈʂɛŋʷə nʊ ŋæɪ̯]
DF książka POSS 1.SG
Moja książka