|
|
| Linia 1: |
Linia 1: |
| <!--{{język| | | <center><big>IDIOCI NIE MAJĄ JAJ</big></center> |
| |kolor=#FFFF00
| |
| |kolor tabela=#F0F0F0
| |
| |nazwa=Guno
| |
| |nazwa własna=Guno ŀãxwaga
| |
| |alfabet=łaciński zmodyfikowany bądź hebrajski
| |
| |regiony=?
| |
| |kraje=nigdzie
| |
| |mówiący=?
| |
| |klasyfikacja=języki sztuczne
| |
| :język [[guno]]
| |
| |regulowany=autora
| |
| |symbol=gn, gun
| |
| }}-->
| |
| | |
| :prawdą jest denen w po miesiącnr 2006. 4. der Timpul tworzy deren sztuczny język jest "''guno ŀãxwaga''<nowiki>'</nowiki> ski Guno
| |
| :prawdą jest deren apriori deren den wzór od żaden des świat język czerpie denen i i ski Węgry ski Francja ski Anglia inspiruje język ski Guno
| |
| | |
| == i pisze wymawia ==
| |
| | |
| :prawdą der ski Guno den denen wzbogaconego mit dieviel 5. deren owy dodaje znak wzbogaca deren owy Łacina alfabet korzysta
| |
| ::'''ã ŀ ơ ŭ ų'''
| |
| :prawdą den następujący litera usuwa
| |
| ::'''h j q v y'''
| |
| :prawdą deren następujący jakiś deren owy Guno alfabet
| |
| ::'''Aa Ãã Bb Cc Dd Ee Ff Gg Xx Ii Kk Ll Ŀŀ Mm Nn Oo Ơơ Pp Rr Ss Tt Uu Ŭŭ Ųų Ww Zz'''
| |
| :prawdą w ski Guno i dieviel 3. ywo 2. litera dieviel 1. ywo 3. litera
| |
| ::'''xs xz xg xdg'''
| |
| | |
| :prawdą jak w ski Polska czyta den dieviel oprócz następujący dźwięk wszystek dźwięk czyta
| |
| {| class="wikitable" width="33%"
| |
| ! litera
| |
| ! ywo IPA wymawia
| |
| ! i den owy ski Polska wymawia opisuje uwaga
| |
| |-
| |
| | Ãã
| |
| | /ã/
| |
| | lub jak w "b'''an'''k' "'''a'''<nowiki>'</nowiki> deren owy nos "'''a'''' jak w "ùrz'''ã'''d' deren owy ski Kaszub "'''ã'''<nowiki>'</nowiki>
| |
| <!--|-
| |
| | Cc
| |
| | /ɣ/, /ʦ/
| |
| | Jak dźwięczne '''ch''' /ɣ/ na początku wyrazu, w środku i na końcu jak polskie '''c''' /ʦ/
| |
| |-
| |
| | Xx
| |
| | /x/
| |
| | Jak '''ch'''
| |
| |-
| |
| | Ii
| |
| | /i/, /j/
| |
| | Przed i po samogłoskach jak /j/
| |
| |-
| |
| | Ŀŀ
| |
| | /w/
| |
| | Jak polskie '''ł'''
| |
| |-
| |
| | Ơơ
| |
| | /o/
| |
| | Jak '''o''', lecz z bardziej zaokrąglonymi ustami
| |
| |-
| |
| | Ŭŭ
| |
| | /ɜ/
| |
| | Jak '''i''' w angielskiej wymowie słowa b'''i'''rd
| |
| |-
| |
| | Ųų
| |
| | /ũ/
| |
| | Jak nosowe u w wyrazie f'''un'''kcja
| |
| |-
| |
| | Xs xs
| |
| | /ʃ/
| |
| | Jak polskie '''sz'''
| |
| |-
| |
| | Xz xz
| |
| | /ʧ/
| |
| | Jak polskie '''cz'''
| |
| |-
| |
| | Xg xg
| |
| | /ʒ/
| |
| | Jak polskie '''ż'''
| |
| |-
| |
| | Xdg xdg
| |
| | /ʤ/
| |
| | Jak polskie '''dż'''-->
| |
| |}
| |
| | |
| | |
| <!--Samogłoskę nosową poprzedzającą inną samogłoskę wymawia się jak /w/, np. wyraz ''ãơwŀŭ'' (sieć) wymawia się identycznie jak ''ŀơwŀŭ'' (suwak). | |
| | |
| W niektórych przypadkach występuje "'''ŀ''' nieme", szczególnie po samogłoskach nosowych, np. ''cųbrãŀ'' - /'ɣũbrã/.
| |
| | |
| Oprócz standardowej wymowy, jest jeszcze tzw. "wymowa artystyczna", stosowana podczas recytacji poezji, czytania świętych tekstów oraz przemawiania. Różnice występują w 5 dźwiękach (po lewej podano wariant w wymowie potocznej, po myślniku zaś wymowę artystyczną):
| |
| | |
| r - ʁ
| |
| ʃ - ʂ
| |
| ʧ - tʂ
| |
| ʒ - ʐ
| |
| ʤ - dʐ
| |
| | |
| | |
| [[Grafika:gunoh.JPG|320px|right|thumb|Przykład kaligrafii guńskiej - zapis wyrazu ''Xsãxŀŭxgxdgųxzơ'', zawierającego wszystkie znaki specjalne guno. Słowo tłumaczy sie jako "sprzączka".]]
| |
| | |
| ===Akcent===
| |
| | |
| Akcent w języku guńskim jest ruchomy i może padać na dowolną sylabę. Istnieją jedynie dwie zasady akcentowania.
| |
| | |
| * Akcentuje się pierwszą w kolejności sylabę zawierającą samogłoskę nosową.
| |
| * Jeżeli w jakiejkolwiek końcówce występuje samogloska nosowa, powyższa reguła nie obowiązuje.
| |
| | |
| === Alfabet hebrajski ===
| |
| | |
| Do zapisu języka guńskiego służy również alfabet hebrajski, jest jednak stosowany bardzo rzadko - jedynie do przekładu Biblii lub innych świętych tekstów, a także do oficjalnych dokumentów.
| |
| | |
| [[Grafika:xebraiiz.JPEG|300px|right|thumb|Zdanie '''"Sŭ pu xfa dta Bixŭf"''' (''"Któryś jest w niebie"'') zapisane alfabetem hebrajskim.]]
| |
| | |
| {| class="wikitable" width="20%"
| |
| ! Znak alfabetu hebrajskiego
| |
| ! Odpowiednik łaciński
| |
| |-
| |
| | א
| |
| | a
| |
| |-
| |
| | ַ
| |
| | ã
| |
| |-
| |
| | ב
| |
| | b
| |
| |-
| |
| | צץ
| |
| | c
| |
| |-
| |
| | ד
| |
| | d
| |
| |-
| |
| | ֵ
| |
| | e
| |
| |-
| |
| | פ
| |
| | f
| |
| |-
| |
| | ג
| |
| | g
| |
| |-
| |
| | ח
| |
| | x
| |
| |-
| |
| | ִ
| |
| | i
| |
| |-
| |
| | כך
| |
| | k
| |
| |-
| |
| | ל
| |
| | l
| |
| |-
| |
| | לי
| |
| | ŀ
| |
| |-
| |
| | מם
| |
| | m
| |
| |-
| |
| | נן
| |
| | n
| |
| |-
| |
| | וֹ
| |
| | o
| |
| |-
| |
| | ֻ
| |
| | ơ
| |
| |-
| |
| | פּףּ
| |
| | p
| |
| |-
| |
| | ר
| |
| | r
| |
| |-
| |
| | ש
| |
| | s
| |
| |-
| |
| | ת
| |
| | t
| |
| |-
| |
| | וּ
| |
| | u
| |
| |-
| |
| | ְ
| |
| | ŭ
| |
| |-
| |
| | ע
| |
| | ų
| |
| |-
| |
| | ו
| |
| | w
| |
| |-
| |
| | ז
| |
| | z
| |
| |-
| |
| |}
| |
| | |
| == Historia ==
| |
| | |
| === Okres praguński ===
| |
| | |
| {{główny artykuł|Praguno}}
| |
| | |
| | |
| === Okres etlapocki ===
| |
| | |
| {{główny artykuł|Język etlapocki}}
| |
| | |
| === Okres wczesnoguński ===
| |
| | |
| Ledwo rozwinięte guno różniło się nieco od dzisiejszego.
| |
| | |
| * Istniały różnice leksykalne, np. gun. ''dta'' - wczesnogun. ''ơdta''
| |
| | |
| * Fonemy '''ʃ ʧ ʒ ʤ''' dopiero się rozwijały, a w wielu słowach po prostu ich nie było, np. ''xexs'' (dach) - wczesnogun. ''xesk''.
| |
| | |
| * Wczesnoguński różnił się w wielu kwestiach gramatycznych (np. budowa dopełniacza poprzez dodawanie kócówki -ze)
| |
| | |
| * W rękopisach zauważyć można charakterystyczną pisownię litery '''X''', zapisywanej jak '''J''' z pętelką, na wyższym poziomie. Czasami zdarza się, że w komputerowym zapisie jęz. wczesnoguńskiego dźwięk /x/ oddaje się przez '''J''', np. ''pŭja'' (miękki).
| |
| | |
| * Dwuznak '''xs''' wymawiano podwójnie (''szsz''); samogłoski w wyrazach jednosylabowych wymawiano podwójnie (''ier'' - /je:r/); dłuższa wymawiano również '''ŭ'''.
| |
| | |
| === Guno dzisiejsze ===
| |
| | |
| [[Grafika:Gunskaflaga.PNG|320px|right|thumb|Flaga języka guno]]
| |
| Zdanie, które uznaje się za początek okresu współczesnego, uznaje się ''Fedwơ xfap Kai lã Sonia.'' - Oto są Kaj i Sonia. W języku guno nieustannie zachodzą przemiany - dziś przez literę '''ų''' oddaje się na przykład wyłącznie samogłoskę nosową, kiedyś fonem ten miał również postać /u:/, np. ''ųtuxgawų'' (żoną) - /ũtuʒa'vu:/.
| |
| | |
| == Gramatyka ==
| |
| | |
| === Rzeczownik ===
| |
| | |
| Rzeczownika guńskiego nie rozróżnia się na rodzaje. Może występować w liczbie pojedynczej lub mnogiej, odmienia się przez przypadki, których w guno jest 5. Oto odmiana przykładowego rzeczownika - ''trawų'' - jabłko:
| |
| | |
| {| class="wikitable"
| |
| !
| |
| ! Liczba pojedyncza
| |
| ! Liczba mnoga
| |
| |-
| |
| | Mianownik
| |
| | trawų
| |
| | trawųr
| |
| |-
| |
| | Dopełniacz
| |
| | trawų'''tã'''
| |
| | trawųr'''tã'''
| |
| |-
| |
| | Celownik
| |
| | trawų'''ãx'''
| |
| | trawųr'''ãx'''
| |
| |-
| |
| | Biernik
| |
| | trawų'''dŭl'''
| |
| | trawųr'''ų'''
| |
| |-
| |
| | Narzędnik
| |
| | trawų'''xgawų'''
| |
| | trawųr'''xgawų'''
| |
| |}
| |
| | |
| === Zaimki osobowe ===
| |
| | |
| W guno istnieje 6 zaimków osobowych. W ich odmianie przez przypadki występuje wiele nieregularności.
| |
| | |
| {| class="wikitable"
| |
| !
| |
| ! ã - ''ja''
| |
| ! pu - ''ty''
| |
| ! u - ''on(a,o)''
| |
| ! ųp - ''my''
| |
| ! gơp - ''wy''
| |
| ! nŭp - ''oni, one''
| |
| |-
| |
| | Mianownik
| |
| | ã
| |
| | pu
| |
| | u
| |
| | ųp
| |
| | gơp
| |
| | nŭp
| |
| |-
| |
| | Dopełniacz
| |
| | b'ã
| |
| | b'pu
| |
| | b'u
| |
| | b'ųp
| |
| | b'gơp
| |
| | b'nŭp
| |
| |-
| |
| | Celownik
| |
| | ãx
| |
| | pųx
| |
| | ųx
| |
| | ųpãx
| |
| | gơpãx
| |
| | nųx
| |
| |-
| |
| | Biernik
| |
| | ãdŭl
| |
| | pų
| |
| | ų
| |
| | ųpų
| |
| | gơpų
| |
| | nŭpų
| |
| |-
| |
| | Narzędnik
| |
| | ãxgawų
| |
| | puxgawų
| |
| | ųxgawų
| |
| | ųpųxgawų
| |
| | gơxgawų
| |
| | nŭxgawų
| |
| |}
| |
| | |
| | |
| === Czasownik ===
| |
| | |
| Istnieje 5 czasów (teraźniejszy, 2 przeszłe, przyszły i zaprzeszły), nie rozróżnia się rodzajów, odmiana czasowników jest całkowicie regularna.
| |
| | |
| Odmiana czasownika "być" ('''xfa'''):
| |
| | |
| {| class="wikitable"
| |
| |- bgcolor=#ffff00
| |
| !
| |
| ! Liczba pojedyncza
| |
| ! Liczba mnoga
| |
| |- align="left" style="font-size: 90%;background:#ffffff;"
| |
| | 1 osoba ||ã xfa|| align="center"| ųp xfa'''p'''
| |
| |- align="left" style="font-size: 90%;background:#ffffff;"
| |
| | 2 osoba ||pu xfa|| align="center"| gơp xfa'''p'''
| |
| |- align="left" style="font-size: 90%;background:#ffffff;"
| |
| | 3 osoba ||u xfa|| align="center"| nŭp xfa'''p'''
| |
| |}
| |
| | |
| Charakterystycznym zjawiskiem jest brak zwrotności czasownika - każdą czynność wyrażają dwa osobne czasowniki, np. ''pŭpra'' - karać i ''fãbơia'' - karać się. Nie ma też aspektu dokonanego i niedokonanego.
| |
| | |
| ===Czasy===
| |
| ====Czas teraźniejszy - ''Gilxdgų btizernã''====
| |
| | |
| Budowa tego czasu odbywa się na bardzo prostej zasadzie: dla liczby pojedynczej jako orzeczenie stosuje się bezokolicznik, bez zmian, natomiast dla liczby mnogiej - dodaje się końcówkę -p, np.
| |
| | |
| '''U ka.''' - On ma.
| |
| <br>'''Ųp ka<u>p</u>.''' - My mamy.
| |
| | |
| ====Czas przeszły I - ''Ŀã pidŭrbiã gilxdgų uơ''====
| |
| | |
| Czas ten jest odpowiednikiem niemieckiego ''Imperfekt'' i angielskiego ''Past simple''. Stosowany jest w sytuacjach odnoszących się do przeszłości, gdy zdarzenie zakończyło się w przeszłości. Forma przeszła czasownika może być tu regularna lub nie.
| |
| | |
| === Przymiotnik ===
| |
| | |
| Co ciekawe, w guno nie ma określonej końcówki przymiotnika. Jedyną wspólną końcówką jest '''-xziiaxzi''' występująca w przymiotnikach pochodzących od rzeczowników zakończonych na '''-ciơk'''. Należy pamiętać, że obecnie <u>każdy</u> przymiotnik podlega deklinacji. W fazie wczesnoguńskiej nie zawsze tak się działo.
| |
| | |
| ==== Stopniowanie przymiotników ====
| |
| | |
| === Przysłówek ===
| |
| ==== Stopniowanie przysłówków ====
| |
| | |
| == Wpływy innych języków ==
| |
| | |
| Ilość zapożyczeń w guno jest bardzo niewielka. Dotyczą one najczęściej rzeczowników z końcówką -ciơk (-cja), np. ''informaciơk'' - informacja. Niektóre rzeczywiste słowa przeszły metamorfozę, np. łac. ''lingua'' ==> etl. ''linguaga'' ==> gun. ''ŀãxwaga'' - język.
| |
| | |
| == Odmiany języka ==
| |
| | |
| W guno można rozróżnić właściwie tylko dwie odmiany - potoczną i język literacki. Z oczywistych przyczyn nie istnieją dialekty guno. Forma potoczna różni się przede wszystkim budową zdania - często nadużywany jest przyimek ''dta'' - zastępuje on między innymi formę celownika. W mówionym guno używa się przeważnie pierwszej formy dopełniacza (b'). Nie używa się czasu zaprzeszłego, coraz częściej zapomina się także o czasie przeszłym II.
| |
| | |
| == Guno w conworldach ==
| |
| | |
| Guno gra ważną rolę w historii conworldu [[Merycja i Nescyria|Merycji i Nescyrii]]. Używane jako język handlu i międzynarodowej komunikacji już od tamtejszego średniowiecza, aż do dzisiaj pełni funkcje języka ''lingua franca''. Wg meryckiej historii, guno zostało wymyślone przez zukijską arystokrację do rozmów salonowych i spotkań towarzyskich.
| |
| | |
| == Zobacz też ==
| |
| | |
| * [[Pơlxsxzŭzna]]
| |
| | |
| == Linki ==
| |
| | |
| [http://www.gunolaxwaga.fora.pl Forum języka guno]
| |
| | |
| [http://conlanger.fora.pl/viewtopic.php?t=329 Posty o guno na Polskim Forum Językotwórców]
| |
| | |
| [http://gunolaxwaga.fora.pl/viewtopic.php?t=4 Podręcznik do nauki języka guńskiego '''Tơs ã kitơpa!''']
| |
| | |
| [http://home.unilang.org/wiki3/index.php/Guno Artykuł o guno na Unilang Wiki]
| |
| | |
| [http://home.unilang.org/main/forum/viewtopic.php?t=15567 Temat "Guno" na Unilang Forum]
| |
| | |
| [http://www.langmaker.com/db/Guno Artykuł o guno na langmaker.com]
| |
| | |
| [[des ski Guno słownik]]-->
| |
| | |
| {{:Guno/Inne języki}}
| |
| | |
| <!--{{Guńska rodzina językowa}}-->
| |
| | |
| [[Kategoria:Logiczny język]]
| |
| [[Kategoria:Artykuły w conlangach]]
| |
