Keralijski: Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
m Keralijski przeniesiono do Język keralijski nad przekierowaniem |
(Brak różnic)
| |
Wersja z 12:54, 18 paź 2012
| Typ: | a posteriori |
|---|---|
| Grupa: | diachroniczny |
| Rodzaj: | artystyczny |
| Lista conlangów | |
| Kärålinä këli Kareulina keili | |
|---|---|
| Utworzenie: | Milya0 w 2009 |
| Cel utworzenia: | dla kąłeldu |
| Klasyfikacja: | Języki uralskie
|
| W Jawii | |
| Używany w (Jawia): | Keralia, Nowa Keralia, Itazoria |
| Regiony (Jawia): | Południowe dorzecze Woksyny (Republika Słowska) |
| Klasyfikacja: | języki izolowane |
| Status urzędowy | |
| Język mniejszości (Jawia): | Gronland, Republika Słowska |
| Oficjalna regulacja: | Biuro Regulacji i Ochrony Języka (siedziba w Kussami) |
| Kody | |
| Conlanger–3 | uwp.ker.mil |
| Lista conlangów | |
|
Zobacz też słownik tego języka. |
Język keralijski - aglutynacyjny język uralski używany w Keralii, Nowej Keralii i Itazorii.
Fonologia
| Wargowe | Przednio- językowe |
Tylno- językowe | ||
|---|---|---|---|---|
| Zwarte | p | t | k | |
| (b) | d | (g) | ||
| Afrykaty | t͜s | t͜ʃ ch |
||
| d͜ʒ ds | ||||
| Szcze- linowe |
(f) | sː ss |
ʃ s |
xː kk |
| ʋ | z | ʒ zs |
||
| Nosowe | m | n | ||
| Inne | l | r | j | |
| Przednie | Tylne | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| krótkie | długie | dyftongi | krótkie | długie | |
| Przymknięte | i | iː ii |
u | uː ou | |
| Średnie | e e |
eɪ ei |
o̞ o |
||
| Otwarte | æ a |
äː aa |
ɛɪ ai |
ɑ au eu |
|
Przemiany fonetyczne
Średniowiecze
Pod koniec okresu średniowiecza przypada pierwsza przesuwka samogłoskowa. Również w tym czasie ukształtował się alfabet keralijski w formie podobnej do obecnej.
Samogłoski
Neutralne
- i → ɪ "i"
- iː → ei, iː "ii"
- e → ɛ "e"
- eː → ei
Przednie
- y(ː) → øy → ei
- ø(ː) → œ "eu"
- æ → ɐ "a"
- æː → ai, aː "aa"
Tylne
- u → ʊ "u"
- o → ɔ "o"
- uː, oː → ou → oː "ou"
- ɑ → ɒ "au"
- ɑː → aː "aa"
Spółgłoski
- ð → d
- s, ts → (t)s(ː) "ss"
- sʲ → s, ʃ "s"
- ɣ → g, j
- x → kx "kk"
Nowożytność i współczesność
W nowożytności zaszła druga keralijska przesuwka samogłoskowa. Pod koniec tego okresu zaczęły być widoczne wyraźne tendencje utworzenia alfabetu nowokeralijskiego, którego obecna wersja została zatwierdzona w 2001 roku. Jest on prawie w całości fonetyczny. Wyjątek stanowi kompromisowa[1] litera "å" na oznaczenie historycznego œ, a obecnego a, która została utworzona na wzór litery rodzkiej.
Obecnie nadal zachodzą zmiany, choć niewielkie. M.in. następuje przemieszczanie samogłosek ku przodowi i górze (w związku z tym zwężanie dyftongów ai ei do ɛɪ e̝ː), a także palatalizacja spółgłosek zadziąsłowych. Ponadto, w związku z napływem zapożyczeń, pojawiło się kilka nowych fonemów.
Samogłoski
Neutralne
- ɛ → e
Przednie
- øy → ey → ei → e̝ː "ë"
- œ → ɶ → ä "å"
- ɐ → æ → ɛ "ä"
- ai → ɛi "ai"
Tylne
- ou → oː → uː "ū"
- ɔ → o
- ɒ → a
Spółgłoski
- s, ʃ → s̠ → ʃʲ "š"
- sː → s
- kx → xː → x
- ʔ → h
Alfabet
Porównanie wymowy i pisowni j. keralijskiego w Keralii, Nowej Keralii i Itazorii
| Alfabet | Pisownia nowokeralijska |
Wymowa tradycyjna |
Wymowa potoczna |
Wymowa itazorska |
|---|---|---|---|---|
| A a | Ä ä | æ | ɛ | æ |
| B b | B b | b | b | b |
| C c | K k | k | k | g |
| D d | D d | d | d | dʱ |
| E e | E e | e | e | e̞ |
| F f | F f | f | f | f |
| G g | G g | g | k | g |
| H h | H h | ʔ | nieme | h |
| I i | I i | i | i | i |
| J j | J j | j | j | j |
| K k | K k | k | k | k |
| L l | L l | l | l | l |
| M m | M m | m | m | m |
| N n | N n | n | n | n |
| O o | O o | ɔ | o̞ | o |
| P p | P p | p | p | p |
| R r | R r | rː | r | rː |
| S s | Š š | ʃ | ʃʲ | ʂ |
| T t | T t | t | t | t |
| U u | U u | u | u | u |
| V v | V v | ʋ | ʋ | ʋ |
| Z z | Z z | z | z | z |
| Alfabet | Pisownia nowokeralijska |
Wymowa tradycyjna |
Wymowa potoczna |
Wymowa itazorska |
|---|---|---|---|---|
| Aa aa | Ā ā | ɑː | äː | ɑː |
| Ai ai | Ai ai | ɛɪ | ɛj | aɪ |
| Au au | A a | ɑ | ä | ɑ |
| Ch ch | Tš tš | t͜ʃ | t͜ʃʲ | ʈʂ |
| Ds ds | Dzs dzs | d͜ʒ | d͜ʒʲ | ɖʐ |
| Ei ei | Ë ë | ei | ej | eɥ |
| Eu eu | Å å | ɑ | ä | ɶ |
| Ii ii | Ī ī | iː | i | iː |
| Kk kk | X x | xː | x | hː |
| Ou ou | Ū ū | ʊː | uː | oː |
| Ss ss | S s | sː | s | sː |
| Ts ts | C c | t͜s | t͜s | tsː |
| Tt tt | Tt tt | tː | t | tt |
| Zs zs | Zs zs | ʒ | ʒʲ | ʐ |
Uwagi
- Litery oznaczone kursywą są używane prawie wyłącznie w wyrazach obcych i nazwach geograficznych.
- Wymowa itazorska powoli wychodzi z użycia.
- W Keralii i Itazorii obowiązuje pisownia tradycyjna.
- W 2001 oficjalnie wprowadzono stosowaną od lat 80. XX wieku pisownię nowokeralijską jako obowiązującą dla języka keralijskiego w Nowej Keralii.
Gramatyka
Deklinacja
Język keralijski ma dwa główne paradygmaty odmiany (pozostałość po harmonii samogłoskowej). Większość końcówek ma także wersje zaczynające się samogłoską, używane w wypadku zbitek spółgłoskowych.
W języku keralijskim zachodzi palatalizacja t, d, k, g do s, z, j przed "i". Ma to miejsce np. w ved- - woda (M. vezi, D. vede).
Przypadki
- deklinacja I a - rzeczowniki zakończone samogłoskami aa, au, ii, o, ou, u, czasami e, ei.
- deklinacja I b - rzeczowniki zakończone samogłoskami e, i, spółgłoskami oraz przymiotniki.
- deklinacja II a - rzeczowniki zakończone samogłoskami a, ei, eu, czasami aa.
- deklinacja II b - rzeczowniki zakończone spółgłoskami, mające a, ei, eu oraz przymiotniki.
Ponadto przymiotniki należą do odmiany a, jeśli pełnią funkcję rzeczowników (substantywizowane przymiotniki).
| Przypadek | Deklinacje | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I a | I b | II a | II b | |||||
| l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | |
| Mianownik | - | -d | różne | -oud | - | -d | różne | -eud |
| Dopełniacz | -n | -doun | -e | -oun | -n | -deun | -e | -eun |
| Celownik | -te | -doute | -et | -oute | -te | -deute | -et | -eute |
| Biernik | -n | -d | -e | -oud | -n | -d | -e | -eud |
| Narzędnik | -hin | -douhin | -in | -ouhin | -hin | -deuhin | -in | -euhin |
| Inessyw | -ss | -douss | -ess | -ouss | -ss | -deuss | -ess | -euss |
| Elatyw | -set | -douset | -eset | -ouset | -set | -deuset | -eset | -euset |
| Illatyw | -houn | -douhoun | -oun | -ouhoun | -heun | -deuheun | -eun | -euheun |
| Adessyw | -lau | -doulau | -aul | -oulau | -la | -deula | -al | -eula |
| Ablatyw | -lot | -doulot | -elot | -oulot | -leut | -deuleut | -eleut | -euleut |
| Allatyw | -le | -doule | -el | -oul | -le | -deule | -el | -eul |
| Translatyw | -sek | -dousek | -esek | -ousek | -sek | -deusek | -esek | -eusek |
| Abessyw | -tau | -doutau | -aut | -outau | -ta | -deuta | -at | -euta |
| Komitatyw | -ne | -doune | -en | -oune | -ne | -eune | -en | -eune |
| Partytyw | -hau | -douhau | -au | -ouhau | -ha | -deuha | -a | -euha |
| Prolatyw | -se | -douse | -ess | -ouse | -se | -deuse | -ess | -euse |
Czasowniki
Koniugacja
Czasowniki regularne mają dwa tematy (oznaczane A i B), różniące się zazwyczaj ostatnią samogłoską. Nie ma bezokolicznika, formą słownikową są często tematy lub 1. i 3. os. l. pojedynczej. Istnieją dwa paradygmaty, tak jak w deklinacji, różniące się szczątkową harmonią samogłoskową.
| Os. | być | odm. I | odm. II | |
|---|---|---|---|---|
| czas teraźniejszy | ||||
| l.poj. | 1. | olem | A-m | |
| 2. | oles | A-s | ||
| 3. | ou | B | ||
| l.mn. | 1. | olemou | A-mou | A-meu |
| 2. | oletou | A-tou | A-teu | |
| 3. | ouvau | B-vau | B-vai | |
| bezos. | outaan | A-taan | ||
| czas przeszły | ||||
| l.poj. | 1. | olim | B-m | |
| 2. | olis | B-s | ||
| 3. | oli | A-hi | ||
| l.mn. | 1. | olimou | B-mou | B-meu |
| 2. | olitou | B-tou | B-teu | |
| 3. | olivau | A-hivau | A-hivai | |
| bezos. | oltiin | A-tiin | ||
| tryb warunkowy | ||||
| l.poj. | 1. | olim | B-sim | |
| 2. | olis | B-sis | ||
| 3. | oli | A-hisi | ||
| l.mn. | 1. | olimou | B-simou | B-simeu |
| 2. | olitou | B-sitou | B-siteu | |
| 3. | olivau | A-hisivau | A-hisivai | |
| bezos. | oltauhisin | A-tauhisin | A-tahisin | |
Czasowniki modalne
Czasowniki modalne przyjmują tę samą osobę, co drugi czasownik. W przypadku, gdy modalność łączy się z rzeczywistą czynnością (np. Mogę mówić (i mówię).), wówczas używa się konstrukcji typu Mogę mówię. W przeciwnym wypadku używa się trybu warunkowego (Mógłbym mówiłbym.)
Zaimki
| ja | ty | on/ona/ono | my | wy | oni/one | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Mianownik | mina | sina | an | mi | si | ai |
| Rdzeń | mu- | su- | an- | mei- | sei- | ai- |
| Sufiks dzierżawczy |
-mi | -si | -(n)a | -mme | -tse | -(n)a |
| Końcówka czasownika |
-m | -s | - | -meu -mou |
-teu -tou |
-vai -vau |
| wskazujące | dalsze | pytające | nieokreśl. | uogóln. | |
|---|---|---|---|---|---|
| osoba | seid | ne | keid | keiku | jeuk |
| rzecz | seima | seu | mid | miku | mikaan |
| przymiot | se | ne | meiless | keiku | jeukeina |
| miejsce | ssi | seil | kuss | kusskilau | igapoulau |
| pocz. drogi | - | - | kuset | kusskilot | igapoulot |
| celu drogi | - | - | koun | kouku | igapoule |
| czasu | neid | ssiss | meilal | kunaku | alati |
| sposobu | seik | - | keidas | keidaku | - |
Przypisy
- ↑ Planowano również literę "ü" dla øy → ei i "ē" dla æː → aː. Pierwotnie "å" miała mieć formę "ö", a "ä" - "ê".