Język rybiniecki
|
Ten artykuł to fikcja. Język, o którym tutaj mowa, jak i otoczka, historia, są fikcyjne, choć artykuł może wplątywać elementy prawdziwe.
FonologiaJęzyk rybiniecki ma bardzo bogaty inwentarz fonetyczny, z niektórymi dźwiękami nietypowymi dla języków słowiańskich. Spółgłoski
* spółgłoski występujące tylko alofonicznie Samogłoski
AkcentAkcent zwykle, jak w języku polskim, pada na przedostatnią sylabę, ale nie jest to aż tak regularne, często występuje akcent na pierwszą sylabę. AlfabetALFABET RYBINIECKI Rybiněcki alfabêt
Historia1444-1835Polska. 1444. Daleko, nad Morzem Czarnym, Polacy i Węgrzy walczą z Turkami pod Warną. Około tygodnia po walce około 10 tysięcy ludzi na dalekim północno-zachodnim krańcu Polski w okolicach Czaplinka aż do Białego Boru usłyszało o katastrofie. Zginął król Władysław i połowa armii, która udała się do Warny. Ci ludzie bardzo przestraszeni zdecydowali uciec z Polski - myśleli, że Imperium Osmańskie podbije całą Polskę. Podróżując po Niemczech, usłyszeli, że w środku Niemiec, nad Łabą, mieszkają Słowianie. Oczywiście wędrowcy chcieli odwiedzić tych tajemniczych Słowian. Tak też zrobili. A więc zamieszkali z Połabianami, najbardziej wysuniętymi na zachód ludami słowiańskimi, mieli ze sobą dzieci. Żyli tak około 100 lat. W 1546 r. Wybuchła w Niemczech wielka wojna - społabianizowani Polacy i Kaszubi musieli uciekać. Więc uciekli na północny wschód. Dotarli do miasteczka Ribnitz - bardzo spokojnego niemieckiego miasteczka nad zalewem Saal. Dowiedzieli się, że w tym mieście są też Połabianie, choć ich liczebność jest tam niewielka. Nasi ludzie znaleźli dwa drewniane domy z Połabianami. Podróżni zaczęli budować domy w pobliżu i stworzyli nową część miasta Ribnitz. W miarę upływu czasu populacja słowiańskich mieszkańców Ribnitz rosła, zajmowali coraz więcej domów w tymże mieście i prawie wyrzucili większość niemieckiej populacji. A więc mieszkali w Ribnitz, który nazwali „Rybiněc”. Ich język był właściwie mieszanką północnych i południowych dialektów połabskiego ze staropolskimi i starokaszubskimi korzeniami. Odtąd słowiańskich mieszkańców Ribnitz będziemy nazywać Rybińczykami. Rybińczycy mieszkali normalnie w Ribnitz do początku XIX wieku, kiedy to Prusy zaczęły germanizować i zabijać Rybińczyków. Rybińczycy poprosili Napoleona o pomoc. W 1806 roku doszło do wojny napoleońskiej z Prusami, niezwiązanej ze sprawą Rybińczyków, ale przybył Bonaparte, podbił Ribnitz i dał Rybińczykom na wpół niepodległe państwo. To było coś w rodzaju Wielkiej Brytanii i Kanady. Ten kraj nie trwał jednak długo.  1835-1939W 1835 r. Republika Rybiniecka została zaanektowana przez Prusy. I nadszedł czas prawdziwej germanizacji. Niemcy zakazali języka rybinieckiego w szkołach, bankach, radach, urzędach miejskich (Rybińczycy mieszkali nie tylko w Ribnitz, ale także w okolicznych miastach i wsiach). To czas, w którym prawie 60% Rybińczyków przestało istnieć - zostali zgermanizowani lub zginęli, gdy w latach 1841-1857 panował głód. Był to też czas, kiedy paradoksalnie najmniej niemieckich słów dotarło do j. rybinieckiego, bo Rybińcy znienawidzili Niemców, których wcześniej lubili, i był to przejaw ruchu oporu. Zamiast tego Rybińczycy zaczęli pożyczać słowa z duńskiego - Dania jest niedaleko Ribnitz, a Rybińczycy mieli pozytywne stosunki z Duńczykami. Na szczęście wszystko to skończyło się w 1918 roku - po I wojnie światowej. W traktacie wersalskim pojawia się paragraf o tym, że Niemcy muszą szanować Rybinczyków i nie mogą ich germanizować, a język rybiniecki ma być normalnie używany i nauczany w szkołach. W 1920 roku było tylko 900 Rybińczyków. Po przejęciu władzy przez Hitlera przyszła kolejna fala dyskryminacji - Rybińczycy jako Słowianie byli ludźmi gorszej kategorii - prawie jako Żydzi. Rząd Hitlera ich intensywnie germanizował, dyskryminował, Rybińczycy wysyłani byli do obozów koncentracyjnych. Na szczęście program ten ruszył dopiero w 1935 roku i sprytni Rybińczycy, którzy wiedzieli, że Hitler jest podejrzany i zły, wyemigrowali - do Polski, USA, Wielkiej Brytanii. 1939-terazPo drugiej wojnie światowej, kiedy powstało NRD, Stalin zaprosił Rybińczyków z całego świata o przybycie do Ribnitz i okolic. A więc większość Rybińczyków przyjechała, a że z oczywistych powodów nienawidzili oni faszyzmu i nazizmu, to myśleli, że „ten komunizm nie musi być taki zły, jak mówią - to jest przeciwieństwo okrutnego nazizmu”. W 1945 r. żyło około 90 Rybińczyków, z czego 25 przyjechało do Niemiec. Przyjechali do Ribnitz (i okolic) i tam zamieszkali. Reżim komunistyczny wspierał Rybińczyków, którzy wyemigrowali do Niemiec, ale zabili wszystkich żołnierzy rybinieckich, którzy zostali zmuszeni do walki w Wehrmachcie lub zostali zmuszeni do podpisania volkslisty. Rybińczycy mieli też ciężkie czasy w NRD - w końcu był to komunizm. Kultura rybiniecka była wspierana do 1953 roku - roku śmierci Stalina. Po 1953 roku Rybinianie byli dyskryminowani i sowietyzowani - nie mogli zostać urzędnikami, urzędnikami, żołnierzami, nauczycielami i pracować w wielu innych zawodach. Milicja katowała ich za błahostki. Na szczęście komunizm się skończył i w 1990 roku Niemcy się zjednoczyły. Kultura rybiniecka zaczęła się ponownie rozwijać, a populacja Rybińczyków rośnie - w 1950 r. osób identyfikujących się z etnicznością rybiniecką w powiecie Ribnitz-Damgarten było 40, w 1980 r. 37, w 1997 r. 51, a w 2018 r. 85! Nie wszyscy z nich są rodzimomówcami/biegli w rybinieckim, ale szacuje się, że 70-80% z nich mówi płynnie/jest rodzimomówcami języka rybinieckiego. GramatykaGramatyka języka rybinieckiego jest prostsza niż innych języków zachodniosłowiańskich. SkładniaSzyk zdania jest w mowie i poezji dowolny, ale podstawową, neutralną składnią jest SVO. Zdania rozkazujące tworzy się dodając partykułę "nēh" (niech) przed czasownik. Stosuje się to w każdej osobie i liczbie. Zdania pytające tworzy się:
b) dodając słówka typu "kōk" albo "čë" (jak, czy) na początku zdania. RzeczownikiKażdy rzeczownik ma jeden z trzech rodzajów: męski, żeński lub nijaki. Odmienia się przez trzy liczby (pojedyncza, podwójna, mnoga) i 5 przypadków (mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, brotucyk - złączony narzędnik i miejscownik). Odmiany nie należą do najregularniejszych, ale poniżej pokazana jest odmiana trzech przykładowych wyrazów w różnych rodzajach - męskim, żeńskim i nijakim:
Zaimki osobowe
CzasownikiIstnieje 6 odmian czasowników. Jest jednak małe grono czasowników nieregularnych, które w te kategorie się nie wpisują.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||