Język salladorski

⚒️	Ten artykuł jest aktywnie rozwijany i autor prosi o cierpliwość. Jest to część projektu Kyon.

Język salladorski Táughor Sallâdhore Dáum âss-Sallâdhor Sallâdhor ᛋᚨᛚᛚᚫᛞᚭᚱ
Utworzenie:	Raceg między 2022 – 2024
Używany w (Kyon):	Królestwo Salladoru†
Regiony (Kyon):	Harensuran†
Liczba użytkowników (Kyon)	Język liturgiczny i literacki ~6 mln
Sposoby zapisu:	Néttor Sardhâno
Typologia:	fleksyjny VSO/SVO
Klasyfikacja:	Języki edeneńskie Praedeneński (synkarski) Salladorski
Przykład
Przemówienie péna Néldhâina Ardhéminana (tymczasowo jeszcze z Lŷthmenu): Ar'âldhâchor Dhâinm ‘bésŷriúnt! Ar'âldhâchor ŶNË véâssént áu véélbhranáuth! Âtt’ ássil s’lënenânni hŷlfrâth! Câ’l thûr échi hŷlfrë mâth… Âph lëghârâth, Âghnasân! áu Âghnâl! Ássil s’mâth thûr fâr’dho ménel! Ménel nû, nŷ âisârdhno morrâgh-nâr úrath Thâlghoram Âr-Vélemû! Ménel dháulthennû Dhâinu! A’varghorâm: âtt’ âi jurânni ghâbhrâ aph ént, áu ârri aph jûrwént! Aph úrath jorráncnû — fâch! Aph úrath jormissândnû! Aph úrath nafándenu! Aph úrath chlântâth fâram! Lârë! Lârë aph vâith! S’rimânni-bhë thŷrúnt! S’morrânni-bh’ aph phûrtháth! Váurath hâ Pûrthŷmë! A’lârath Pûrthŷmë!!!
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Język salladorski to język narodu Salladorców: żyjącego przez wiele lat w diasporze ludu wywodzącego się z dalekiej Północy Kyonu. Pierwowzór języka należy do sąświatu Lŷthmen. Dla niego jest osobny artykuł.

Fonologia

W języku salladorskim występuje 35 fonemów

Spółgłoski

Spółgłoski	Dwuwargowe	Wargowo-Zębowe	Zębowe	Dziąsłowe	Podniebieniowe	Miękkopodniebieniowe	Języczkowe	Krtaniowe
Zwarte	p b	(p̪) (b̪)	t̪ d̪			k ɡ
Szczelinowe	(ɸ) (β)	f	(θ) (ð)	s̠		(x) (ɣ)	(h̘)	h
Nosowe	m	(ɱ)	n̪			(ŋ)
Półotwarte	ʋ			l̺ r (ɾ)	j

Łącznie 15 fonemów.

Samogłoski

Samogłoski	Przednie	Środkowe	Tylne
Przymknięte	i 'iː		u 'uː
Prawie przymknięte	(ɪ)	ɨ̽ 'ɨ̽ː	(ʊ)
Półprzymknięte	e 'eː		o 'oː
Centralne		ə
Otwarte	'æː ('aː)		ɑ (ɒ) 'ɑː ('ɒː)

Dyftongi
'ɨ̽ɪ	'ʊw
'æi	'ɑu
'eo	'eu
'ui

Łącznie 20 fonemów

Samogłoski nosowe

Samogłoski nosowe pojawiają się gdy spółgłoskę szczelinowa niepochodzącą od spółgłoski zwarted poprzedza spółgłoska nosowa. W takim przypadku spółgłoska nosowa zanika, unasawiając poprzedzająca samogłoskę. Ten mechanizm wystepuje jedynie między słowami.

..VN# #S.. > ..Ṽ# #S..

Akcent

W języku salladorskim akcent jest specyficznie zbudowany. Sylaby akcentowane nie są wyznaczone po jedną na słowo (lub po dwa na długie słowo), ale są kompletnie niezależne od granic słów. W języku salladorskim samogłoski akcentowane działają jak osobne fonemy. Formy akcentowane zwykle również odznaczają się dłuższą ich wymową. Również wszystkie dyfftongi są akcentowane. Akcent oznacza się akutem lub cyrkumfleksem. W efekcie takiej formy akcentu, samogłoski nieakcentowane są bardzo słabe i często ulegają elizji. W kulturze salladorskiej elizje są wyznacznikiem niestarannej wymowy, a co za tym idzie: niskiego rejestru wypowiedzi. Wyjątek stanowią niektóre słowa, które dawno uległy elizji i utarły się w słowniku. Jednak i w przypadku słów w formie kompletnie wysokorejestrowej spotyka się hiperpoprawność. Przykład:

• vârmâ (stać, zatrzymywać się) > vârumâ, przez skojarzenie ze słowem vârum (zamek)

Stary akcent

Istnieje jednak w języku salladorskim również pojęcie „starego akcentu”, zwanego również głównym. Akcent główny w przeciwieństwie do akcentu fonemicznego oznacza akcent postawiony w danym słowie we wcześniejszych etapach rozwoju języka, co niesie ze sobą konsekwencje w postaci przegłosu głoski akcentowanej. W przeciwieństwie do akutu, który oznacza akcentowany wariant głoski, cyrkumfleks dodatkowo oznacza efekt tegoż przegłosu bądź głoskę, która zlała się w brzmieniu z głoską, która przeszła przegłos. Przykłady:

• *gabarannior > gabhrânnior (walczymy)
• câmben (wiedza) > caneniâssâr (wiedzom — Celownik l.mn.)

W języku będącym przodkiem języka salladorskiego, przed pojawieniem się przegłosów, akcent uregulował się do pozycji trzeciej sylaby od końca bądź drugiej od końca, jesli po niej następuje zbitka spółgłoskowa.

Wymiany głosek

Stary akcent, czyli akcent pierwotny pozostawił więc przegłosy. Z drugiej strony, w wyniku innego procesu dyftongi stały się akcentowane — pojawił się u nich akcent wtórny. Wymiany głosek według zmiennego na sposób penultymatywno-antepenultymatywny akcentu ilustruje poniższa tabela:

Pochodzenie	Akcentowane pierwotnie	Akcentowane wtórnie	Nieakcentowane
*a	â	—	a
*e	é	—	e
*i	ŷ	—	i
*o	û	—	o
*u	ú	—	u
*y	û	—	y
*ą *ę (*y̨)	âN	—	ëN
*į	iâN	—	iëN
*ą *ǫ *ų	áN	—	aN
*ae, *ea	â	â	—
*ai	â	é	—
*ei	âi	âi	—
*ou	û	ú	—
*oa	ó	ó	—
*ao	áu	áu	—
*oe, *oi	ŷ	ŷ	—
*au	áu	á, áu	—
*eo	éo	éo	—
*eu	éu	éo, éu	—
*ui	úi	úi	—

Fonotaktyka

• W języku salladorskim wystepuje bardzo silny system lenicji. Każda spółgłoska zwarta staje się spółgłoską szczelinową po samogłoskach lub spółgłoskach płynnych oraz na końcu wyrazu. Lenicję blokują spółgłoski nosowe przed spółgłoską, asymilujac się do miejsca artykulacji spółgłoski zwartej; oraz geminatyzacja tejże spółgłoski zwartej.
• Geminatyzacja zwartych pojawia się gdy dwie spółgłoski zwarte stoją obok siebie. Geminatyzacja jest bowiem skutkiem asymilacji tychże spółgłosek, gdy różnią sie one dźwięcznością i miejscem artykulacji. Wyrównanie miejsca artykulacji zachodzi do pierwszej spółgłoski, a wyrównanie dźwięczności do drugiej. Przykłady: *dt > tt, *db > dd, sin. *otgah > sal. ûttach. Geminatyzacja hamuje lenicję również między wyrazami (sŷc gâbharphâr, zamiast sŷch ghâbharphâr, wymowa: /'s̠ɨ̽ɪg 'gæːβɑr'ɸæːr/)
• Fortycja dotyka spółgłoskę szczelinową /f/ oraz półsamogłoskę /ʋ/, po spółgłoskach nosowych między wyrazami (a /f/ w niektórych idiolektach nawet początkach zdań) wyrównując ją do postaci zwartej /p̪/, /b̪/. W niektórych dialektach te głoski mają postać kompletnie wargową w takich warunkach /p/, /b/.
• Zachodzą upodobnienia głosek wwnątrz słów: ns, sn > ss

Alofony

• Głoski szczelinowe /ɸ/ /β/ /θ/ /ð/ /x/ /ɣ/ są alofonami głosek zwartych /p/ /b/ /t̪/ /d̪/ /k/ /g/ w wyniku mechanizmu lenicji
• Głoska zwarta /p̪/ jest alofonem głoski szczelinowej /f/ w wyniku mechanizmu fortycji
• Głoska /h̘/ jest alofonem /h/
• Głoska /ɾ/ jest alofonem /r/
• Głoska /ɱ/ jest alofonem /m/ lub /n̪/ przed spółgłoską /f/
• Głoska /ŋ/ jest alofonem /m/ lub /n̪/ przed spółgłoskami miękkopodniebiennymi

Dialektyzacja

W momencie szczytowym rozwoju państwa salladorskiego istaniały 4 główne dialekty. Było to kontinuum rozciągające sie od stolicy Elghérwel, do rubieży kraju.

• Dialekt Céchen — w którym prasalladorska (synkarska) głoska *c /c/, zlała się w pełni z /k/, co dało salladorskie c/ch.
• Dialeht Téthen — w którym prasalladorska (synkarska) głoska *c /c/, przeszła przez przejście /c/ > /t͡s/ > /θ/, /t̪/ i zlała się w pełni z /t̪/, co dało salladorskie t/th.
• Dialekt Téthen-thwë — w którym zaszło powyższe oraz przejście oraz zaszło przejście /ʋə/ > /ʊ/.
• Dialekt Ttétten — w którym zaszły dwa powyższe oraz nie była słyszalna lenicja. Również prawa asymilacji i geminatyzacji różniły się od innych dialektów.

Głównym dialektem stał się dialekt Céchen, jednak do literackiego standardu języka salladorskiego wdarły się również naleciałości z dialektów Téthen i Ttétten. Powyższe nazwy dialektów zostały stworzone przez badaczy języka z okresu szczytu pañstwa salladorskiego.

Zapis

Celtoidalna łacinka

a	á	â	b	bh	c	ch	d	dh
/ɑ/	/'ɑː/	/'æː/ ~ /'aː/	/b/	/β/	/k/	/x/	/d̪/	/ð/
e	é	f	g	gh	h	i	í	ŷ
/e/	/'eː/	/f/	/g/	/ɣ/	/h/ ~ /h̘/	/i/	/'iː/	/'ɨ̽ɪ/
j	l	m	n	o	ó	û	p	ph
/j/	/l̺/	/m/	/n̪/	/o/	/'oː/	/'ʊw/	/p/	/ɸ/
r	s	t	th	u	ú	v, w	y	ý
/r/	/s̠/	/t̪/	/θ/	/u/	/'uː/	/ʋ/	/ɨ/	/'ɨː/
ë
/ə/

Inne dyftongi

• âi wymawia się jak /'æi/
• áu wymawia się jak /'ɑu/
• éo wymawia się jak /'eo/
• éu wymawia się jak /'eu/
• úi wymawia się jak /'ui/

Dwuznaki finalne

• mn — na końcu słow czyta się jak n
• nm — na końcu słow czyta się jak m
• Vns, Vnr, Vnh — na końcu słow czyta się jak Ṽ

Zasady lenicji i fortycji

Gdy dana głoska ulega lenicji, zapisuje się ją (zgodnie z tabelą), z dodatkowym h, po literze. Fortycja przebiega w sposób przewidywalny

Zapis runiczny

W związku z tym, iż język salladorski w Kyonie zapisuje się pismem podobnym swym wyglądem do run, powstał zapis języka salladorskiego za pomocą run germańskich.

ᚨ	ᚪ	ᚫ	ᛒ	ᚲ	ᛞ	ᛖ	ᛇ	ᚠ
a	á	â	b, bh	c, ch	d, dh	e	é	f
ᚷ	ᚺ	ᛁ	ᚽ	ᛡ	ᛃ	ᛚ	ᛗ	ᚾ
g, gh	h	i	í	ŷ	j	l	m	n
ᚭ	ᚬ	ᛟ	ᛈ	ᚱ	ᛋ	ᛏ	ᚢ	ᚤ
o	ó	û	p, ph	r	s	t, th	u	ú
ᚹ	ᛉ	ᛦ	ᛜ	ᛌ	ᛪ	᛫	᛬	︙
v, w	y	ý	ë	’ (elizja)	ss	separator słów	separaror zdań	separator akapitów

Dwuznaki finalne i dyftongalne takie same jak w łacince.

Néttor

Néttor to pismo występujące w Kyonie, którym wedle tego uniwersum posługują się salladorczycy. Wywodzi się ono z logograficznego systemu pisma cywilizacji Qin, jednak rozwinęło się w kierunku przypominającym runy. W związku z tym, iż piwmo to powstało we wczesnych wiekach rozwoju ludu Salladorców, a język ewoluował, w okresie szczytowym ich państwa, czyli w okresie gdy język już mocno utrwalił się w formie pisanej, pismo néttor przestało odzwierciedlać dawną wymowę. Świadkiem tego są liczne znaki wymawiane w ten sam sposób, które zachowuje się ze względu na ustalloną tradycję w klasycznym salladorskim. W sallâdhoranach zaś, czyli językach powstałych z języka salladorskiego nie ma ustallonego zapisu. Występuje dyglosja.

Gramatyka

Rejestry

W języku salladorskim dużą rolę grają rejestry: wysoki i niski (potoczny). Mimo, iż w czasach diaspory mowie potocznej salladorski zastąpiły języki lŷth-salladorskie (powstałe z języka salladorskiego w wyniku ewolucji), jejestr niski nadal używany jest w literaturze i sztuce, dla oddania pewnego stylu oraz w sytuacjach biznesowych i komunikacji między plemionami Salldorców mǫwiącymi różnymi językami lŷth-salladorskimi. Najważniejszym elementemi rejestru jest szyk zdania:

• VSO (orzeczenie, podmiot, dopełnienie) — dla rejestru wysokiego
• (S)VO (podmiot, orzeczenie, dopełnienie) — dla rejestru niskiego

W rejestrze niskim często opuszcza się podmiot, jeśli jest on domyślny, zaś w rejestrze wysokim nie można go opuścić.

Czasownik

W języku salladorskim czasowniki odmieniają się przez liczby osoby, rodzaje, kluzywność, czasy i aspekty.

Kropka pod litera oznacza akcent główny (stary, według którego układają się pozostałe akcenty). Oznacza to, że nie ma akcentu na rdzeń czasownika w odmianie, w której pojawia się ta kropka. W słowniku czasowniki podawane sa według bezokolicznika.

CZASOWNIKI REGULARNE	TRYB OZNAJMUJĄCY						TRYB ŻYCZĄCO-ŁĄCZĄCY
	Cz. teraźniejszy prosty	Cz. ciągły	Cz. teraźniejszy powtarzalny	Cz. przeszły dokonany	Cz. przeszły niedokonany	Cz. przeszły powtarzalny	Cz. teraźniejszy prosty	Cz. ciągły	Cz. teraźniejszy powtarzalny	Cz. przeszły dokonany	Cz. przeszły niedokonany	Cz. przeszły powtarzalny
I.SG.M	–á (potocznie –a)	–ạ́vor, –avor	–ạ́ughan	–ạ́vegh	–ạ́ughe	–ạ́ugha	–éu	–ẹ́vor, –evor,	–ẹ́ughan	–ẹ́vegh	–ẹ́ughe	–ẹ́ugha
I.SG.F	–ậntë	–ậntáur	–ậntaghan	–ậntâgh	–ậntaghe	–ậntagha	–ẹ́ntë	–ẹ́ntáur	–ẹ́ntaghan	–ẹ́ntâgh	–ẹ́ntaghe	–ẹ́ntagha
II.SG	–ar	–aror	–ậrgan	–ậrregh	–ậrghe	–ậrgha	–er	–eror	–ẹ́rghan	–ẹ́rregh	–ẹ́rghe	–ẹ́rgha
III.SG.PERS	–ach	–áur	–ậggan	–ậgh	–ậgge	–ậgga	–ech	–éor	–ẹ́ggan	–ẹ́gh	–ẹ́gge	–ẹ́gga
III.SG.IMPERS	–ath	–athor	–ậddan	–ậthegh	–ậdde	–ậdda	–eth	–ethor	–ẹ́ddan	–ẹ́thegh	–ẹ́dde	–ẹ́dda
I.PL.IN	–ậnni	–ậnnior	–ậnnighan	–ậnniegh	–ậnnighe	–ậnnigha	–ẹ́nni	–ẹ́nnior	–ẹ́nnighan	–ẹ́nniegh	–ẹ́nnighe	–ẹ́nnigha
I.PL.EX	–avi	–ậvior	–ậvighan	–ậviegh	–ậvighe	–ậvigha	–evi	–ẹ́vior	–ẹ́vighan	–ẹ́vihegh	–ẹ́vighe	–ẹ́vigha
II.PL	–ậm	–ậmor	–ậngan	–ậmmegh	–ậnge	–ậnga	–ậim	–ậimor	–ậinghan	–ậimegh	–ậinge	–ậinga
III.PL.PERS	–éch	–áur	–ậggan	–ậgh	–ậgge	–ậgga	–âich	–ậir	–ậiggan	–ậigh	–ậigge	–ậigga
III.PL.IMPERS	–éth	–ậthor	–ậddan	–ậthegh	–ậdde	–ậdda	–âith	–ậithor	–ậiddan	–ậithegh	–âidde	–ậidda
Bezokolicznik	–â	–éor	–ậghan	–ậgh	–ậghe	–ậgha	–âi	–ậir	–ậighan	–ậigh	–ậighe	–ậigha

Potoczne formy rozkazujące
Osoby	Odmiana
II.SG	–ul
I.PL.IN	–úil
II.PL	–un

Imiesłów

IMIESŁOWY REGULARNE		Czas teraźniejszy	Czas przeszły	Czas przyszły
Czynne	Dokonany	–(*)adh	–(*)ẹ́bbadh	–mỵ̂rradh
	Niedokonany	–and	–(*)ẹ́bhand	–mirand
Bierne	Dokonany	–ŷgh	–(*)ẹ́bhŷgh	–mỵ̂rŷgh
	Niedokonany	–ỵ̂ghor	–(*)ebhŷghor	–mirỵ̂ghor

Asterysk (*) oznacza geminację poprzedzającej spółgłoski, jeśli rdzeń kończy się na spółgloskę.

Kopuła („być”)

CZASOWNIK NIEREGULARNY „być”	TRYB OZNAJMUJĄCY				TRYB ŻYCZĄCO-ŁĄCZĄCY
	Cz. teraźniejszy	Cz. teraźniejszy powtarzalny	Cz. przeszły	Cz. przeszły powtarzalny	Cz. teraźniejszy	Cz. teraźniejszy powtarzalny	Cz. przeszły	Cz. przeszły powtarzalny
I.SG.M	cáu / ŷr	cáughan / ŷrghan	gáu	gáughan	cáusâr / ŷssâr	cáughâssâr / irghâssâr	géu	géughan
I.SG.F	cântë / ŷr	cântaghan / ŷrghan	gântë	gântaghan	cântâr / ŷssâr	cantaghâssâr / irghâssâr	géntë	géntaghan
II.SG	jâr	jârghan	gâr	gârghan	jâssâr	jarghâssâr	gér	gérghan
III.SG.PERS	cuch / cu	cúggan / cúghan	gâch	gâggan	cússâr / cúsâr	cuggâssâr / cughâssâr	géch	géggan
III.SG.IMPERS	cuth / cu	cúddan / cúghan	gâth	gâddan	cússâr / cúsâr	cuddâssâr / cughâssâr	géth	géddan
I.PL.IN	jânni / jáu	jânnighan / jáughan	gânni	gânnighan	jânnisâr / jáusâr	jânnighan / jáughan	génni	génnighan
I.PL.EX	jâvi / jáu	jâvighan / jáughan	gâvi	gâvighan	jâvisâr / jáusâr	jâvighan / jáughan	gévi	gévighan
II.PL	jâm	jângan	gâiam	gaiângan	jâssâr	jângan	géiam	geiângan
III.PL.PERS	cúich / pe	cúiggan / péghan	gâch	gâggan	cúissâr / pésâr	cúiggan / péghan	gâich	gâiggan
III.PL.IMPERS	cúith / pe	cúiddan / péghan	gâth	gâddan	cúissâr / pésâr	cúiddan / péghan	gâith	gâiddan
Bezokolicznik	gâ	gâghan	gâghe	gâgha	gâi	gâghan	gâighe	gâigha

Imiesłowy:

IMIESŁÓW OD „BYĆ”	Czas teraźniejszy	Czas przeszły	Czas przyszły
Dokonane	pâdh	pébbadh	púirradh
Niedokonane	pând	pébhand	púirand