Przejdź do zawartości

Język salladorski

Z Conlanger
⚒️ Ten artykuł jest aktywnie rozwijany i autor prosi o cierpliwość. Jest to część projektu Kyon.
Język salladorski
Táughor Sallâdhore
Dáum âss-Sallâdhor
Sallâdhor
ᛋᚨᛚᛚᚫᛞᚭᚱ
Utworzenie: Raceg między 2022 – 2024
Używany w (Kyon): Królestwo Salladoru†
Regiony (Kyon): Harensuran†
Liczba użytkowników (Kyon) Język liturgiczny i literacki ~6 mln
Sposoby zapisu: Néttor Sardhâno
Typologia: fleksyjny
VSO/SVO
Klasyfikacja: Języki edeneńskie
Praedeneński (synkarski)
Salladorski
Przykład
Przemówienie péna Néldhâina Ardhéminana (tymczasowo jeszcze z Lŷthmenu):

Ar'âldhâchor Dhâinm ‘bésŷriúnt! Ar'âldhâchor ŶNË véâssént áu véélbhranáuth! Âtt’ ássil s’lënenânni hŷlfrâth! Câ’l thûr échi hŷlfrë mâth… Âph lëghârâth, Âghnasân! áu Âghnâl! Ássil s’mâth thûr fâr’dho ménel! Ménel nû, nŷ âisârdhno morrâgh-nâr úrath Thâlghoram Âr-Vélemû! Ménel dháulthennû Dhâinu! A’varghorâm: âtt’ âi jurânni ghâbhrâ aph ént, áu ârri aph jûrwént! Aph úrath jorráncnû — fâch! Aph úrath jormissândnû! Aph úrath nafándenu! Aph úrath chlântâth fâram! Lârë! Lârë aph vâith! S’rimânni-bhë thŷrúnt! S’morrânni-bh’ aph phûrtháth! Váurath hâ Pûrthŷmë! A’lârath Pûrthŷmë!!!
Lista conlangów
Zobacz też słownik tego języka.

Język salladorski to język narodu Salladorców: żyjącego przez wiele lat w diasporze ludu wywodzącego się z dalekiej Północy Kyonu. Pierwowzór języka należy do sąświatu Lŷthmen. Dla niego jest osobny artykuł.

Fonologia

W języku salladorskim występuje 35 fonemów

Spółgłoski

Spółgłoski Dwuwargowe Wargowo-Zębowe Zębowe Dziąsłowe Podniebieniowe Miękkopodniebieniowe Języczkowe Krtaniowe
Zwarte p b (p̪) (b̪) t̪ d̪ k ɡ
Szczelinowe (ɸ) (β) f (θ) (ð) (x) (ɣ) (h̘) h
Nosowe m (ɱ) (ŋ)
Półotwarte ʋ l̺ r (ɾ) j

Łącznie 15 fonemów.

Samogłoski

Samogłoski Przednie Środkowe Tylne
Przymknięte i 'iː u 'uː
Prawie przymknięte (ɪ) ɨ̽ 'ɨ̽ː (ʊ)
Półprzymknięte e 'eː o 'oː
Centralne ə
Otwarte 'æː ('aː) ɑ (ɒ) 'ɑː ('ɒː)
Dyftongi
'ɨ̽ɪ 'ʊw
'æi 'ɑu
'eo 'eu
'ui

Łącznie 20 fonemów

Samogłoski nosowe

Samogłoski nosowe pojawiają się gdy spółgłoskę szczelinowa niepochodzącą od spółgłoski zwarted poprzedza spółgłoska nosowa. W takim przypadku spółgłoska nosowa zanika, unasawiając poprzedzająca samogłoskę. Ten mechanizm wystepuje jedynie między słowami.



..VN# #S.. > ..Ṽ# #S..

Akcent

W języku salladorskim akcent jest specyficznie zbudowany. Sylaby akcentowane nie są wyznaczone po jedną na słowo (lub po dwa na długie słowo), ale są kompletnie niezależne od granic słów. W języku salladorskim samogłoski akcentowane działają jak osobne fonemy. Formy akcentowane zwykle również odznaczają się dłuższą ich wymową. Również wszystkie dyfftongi są akcentowane. Akcent oznacza się akutem lub cyrkumfleksem. W efekcie takiej formy akcentu, samogłoski nieakcentowane są bardzo słabe i często ulegają elizji. W kulturze salladorskiej elizje są wyznacznikiem niestarannej wymowy, a co za tym idzie: niskiego rejestru wypowiedzi. Wyjątek stanowią niektóre słowa, które dawno uległy elizji i utarły się w słowniku. Jednak i w przypadku słów w formie kompletnie wysokorejestrowej spotyka się hiperpoprawność. Przykład:

  • vârmâ (stać, zatrzymywać się) > vârumâ, przez skojarzenie ze słowem vârum (zamek)

Stary akcent

Istnieje jednak w języku salladorskim również pojęcie „starego akcentu”, zwanego również głównym. Akcent główny w przeciwieństwie do akcentu fonemicznego oznacza akcent postawiony w danym słowie we wcześniejszych etapach rozwoju języka, co niesie ze sobą konsekwencje w postaci przegłosu głoski akcentowanej. W przeciwieństwie do akutu, który oznacza akcentowany wariant głoski, cyrkumfleks dodatkowo oznacza efekt tegoż przegłosu bądź głoskę, która zlała się w brzmieniu z głoską, która przeszła przegłos. Przykłady:

  • *gabarannior > gabhrânnior (walczymy)
  • câmben (wiedza) > caneniâssâr (wiedzom — Celownik l.mn.)

W języku będącym przodkiem języka salladorskiego, przed pojawieniem się przegłosów, akcent uregulował się do pozycji trzeciej sylaby od końca bądź drugiej od końca, jesli po niej następuje zbitka spółgłoskowa.

Wymiany głosek

Stary akcent, czyli akcent pierwotny pozostawił więc przegłosy. Z drugiej strony, w wyniku innego procesu dyftongi stały się akcentowane — pojawił się u nich akcent wtórny. Wymiany głosek według zmiennego na sposób penultymatywno-antepenultymatywny akcentu ilustruje poniższa tabela:

Pochodzenie Akcentowane pierwotnie Akcentowane wtórnie Nieakcentowane
*a â a
*e é e
*i ŷ i
*o û o
*u ú u
*y û y
*ą *ę (*y̨) âN ëN
iâN iëN
*ą *ǫ *ų áN aN
*ae, *ea â â
*ai â é
*ei âi âi
*ou û ú
*oa ó ó
*ao áu áu
*oe, *oi ŷ ŷ
*au áu á, áu
*eo éo éo
*eu éu éo, éu
*ui úi úi

Fonotaktyka

  • W języku salladorskim wystepuje bardzo silny system lenicji. Każda spółgłoska zwarta staje się spółgłoską szczelinową po samogłoskach lub spółgłoskach płynnych oraz na końcu wyrazu. Lenicję blokują spółgłoski nosowe przed spółgłoską, asymilujac się do miejsca artykulacji spółgłoski zwartej; oraz geminatyzacja tejże spółgłoski zwartej.
  • Geminatyzacja zwartych pojawia się gdy dwie spółgłoski zwarte stoją obok siebie. Geminatyzacja jest bowiem skutkiem asymilacji tychże spółgłosek, gdy różnią sie one dźwięcznością i miejscem artykulacji. Wyrównanie miejsca artykulacji zachodzi do pierwszej spółgłoski, a wyrównanie dźwięczności do drugiej. Przykłady: *dt > tt, *db > dd, sin. *otgah > sal. ûttach. Geminatyzacja hamuje lenicję również między wyrazami (c gâbharphâr, zamiast ch ghâbharphâr, wymowa: /'s̠ɨ̽ɪg 'gæːβɑr'ɸæːr/)
  • Fortycja dotyka spółgłoskę szczelinową /f/ oraz półsamogłoskę /ʋ/, po spółgłoskach nosowych między wyrazami (a /f/ w niektórych idiolektach nawet początkach zdań) wyrównując ją do postaci zwartej /p̪/, /b̪/. W niektórych dialektach te głoski mają postać kompletnie wargową w takich warunkach /p/, /b/.
  • Zachodzą upodobnienia głosek wwnątrz słów: ns, sn > ss

Alofony

  • Głoski szczelinowe /ɸ/ /β/ /θ/ /ð/ /x/ /ɣ/ są alofonami głosek zwartych /p/ /b/ /t̪/ /d̪/ /k/ /g/ w wyniku mechanizmu lenicji
  • Głoska zwarta /p̪/ jest alofonem głoski szczelinowej /f/ w wyniku mechanizmu fortycji
  • Głoska /h̘/ jest alofonem /h/
  • Głoska /ɾ/ jest alofonem /r/
  • Głoska /ɱ/ jest alofonem /m/ lub /n̪/ przed spółgłoską /f/
  • Głoska /ŋ/ jest alofonem /m/ lub /n̪/ przed spółgłoskami miękkopodniebiennymi

Dialektyzacja

W momencie szczytowym rozwoju państwa salladorskiego istaniały 4 główne dialekty. Było to kontinuum rozciągające sie od stolicy Elghérwel, do rubieży kraju.

  • Dialekt Céchen — w którym prasalladorska (synkarska) głoska *c /c/, zlała się w pełni z /k/, co dało salladorskie c/ch.
  • Dialeht Téthen — w którym prasalladorska (synkarska) głoska *c /c/, przeszła przez przejście /c/ > /t͡s/ > /θ/, /t̪/ i zlała się w pełni z /t̪/, co dało salladorskie t/th.
  • Dialekt Téthen-thwë — w którym zaszło powyższe oraz przejście oraz zaszło przejście /ʋə/ > /ʊ/.
  • Dialekt Ttétten — w którym zaszły dwa powyższe oraz nie była słyszalna lenicja. Również prawa asymilacji i geminatyzacji różniły się od innych dialektów.

Głównym dialektem stał się dialekt Céchen, jednak do literackiego standardu języka salladorskiego wdarły się również naleciałości z dialektów Téthen i Ttétten. Powyższe nazwy dialektów zostały stworzone przez badaczy języka z okresu szczytu pañstwa salladorskiego.

Zapis

Celtoidalna łacinka

a á â b bh c ch d dh
/ɑ/ /'ɑː/ /'æː/ ~

/'aː/

/b/ /β/ /k/ /x/ /d̪/ /ð/
e é f g gh h i í ŷ
/e/ /'eː/ /f/ /g/ /ɣ/ /h/ ~

/h̘/

/i/ /'iː/ /'ɨ̽ɪ/
j l m n o ó û p ph
/j/ /l̺/ /m/ /n̪/ /o/ /'oː/ /'ʊw/ /p/ /ɸ/
r s t th u ú v, w y ý
/r/ /s̠/ /t̪/ /θ/ /u/ /'uː/ /ʋ/ /ɨ/ /'ɨː/
ë
/ə/

Inne dyftongi

  • âi wymawia się jak /'æi/
  • áu wymawia się jak /'ɑu/
  • éo wymawia się jak /'eo/
  • éu wymawia się jak /'eu/
  • úi wymawia się jak /'ui/

Dwuznaki finalne

  • mn — na końcu słow czyta się jak n
  • nm — na końcu słow czyta się jak m
  • Vns, Vnr, Vnh — na końcu słow czyta się jak
Zasady lenicji i fortycji

Gdy dana głoska ulega lenicji, zapisuje się ją (zgodnie z tabelą), z dodatkowym h, po literze. Fortycja przebiega w sposób przewidywalny

Zapis runiczny

W związku z tym, iż język salladorski w Kyonie zapisuje się pismem podobnym swym wyglądem do run, powstał zapis języka salladorskiego za pomocą run germańskich.

a á â b, bh c, ch d, dh e é f
g, gh h i í ŷ j l m n
o ó û p, ph r s t, th u ú
v, w y ý ë (elizja) ss separator

słów

separaror

zdań

separator

akapitów

Dwuznaki finalne i dyftongalne takie same jak w łacince.

Néttor

Néttor to pismo występujące w Kyonie, którym wedle tego uniwersum posługują się salladorczycy. Wywodzi się ono z logograficznego systemu pisma cywilizacji Qin, jednak rozwinęło się w kierunku przypominającym runy. W związku z tym, iż piwmo to powstało we wczesnych wiekach rozwoju ludu Salladorców, a język ewoluował, w okresie szczytowym ich państwa, czyli w okresie gdy język już mocno utrwalił się w formie pisanej, pismo néttor przestało odzwierciedlać dawną wymowę. Świadkiem tego są liczne znaki wymawiane w ten sam sposób, które zachowuje się ze względu na ustalloną tradycję w klasycznym salladorskim. W sallâdhoranach zaś, czyli językach powstałych z języka salladorskiego nie ma ustallonego zapisu. Występuje dyglosja.

Gramatyka

Rejestry

W języku salladorskim dużą rolę grają rejestry: wysoki i niski (potoczny). Mimo, iż w czasach diaspory mowie potocznej salladorski zastąpiły języki lŷth-salladorskie (powstałe z języka salladorskiego w wyniku ewolucji), jejestr niski nadal używany jest w literaturze i sztuce, dla oddania pewnego stylu oraz w sytuacjach biznesowych i komunikacji między plemionami Salldorców mǫwiącymi różnymi językami lŷth-salladorskimi. Najważniejszym elementemi rejestru jest szyk zdania:

  • VSO (orzeczenie, podmiot, dopełnienie) — dla rejestru wysokiego
  • (S)VO (podmiot, orzeczenie, dopełnienie) — dla rejestru niskiego

W rejestrze niskim często opuszcza się podmiot, jeśli jest on domyślny, zaś w rejestrze wysokim nie można go opuścić. Rejestr niski również dopuszcza elizje głosek niekacentowanych, zaznaczane przez apostrof (). Rejestr wysoki dopuszcza jedynie eliję szwy (ë). Najczęściej spotykane w słowie âttë > âtt’.

Czasownik

W języku salladorskim czasowniki odmieniają się przez liczby osoby, rodzaje, kluzywność, czasy i aspekty.

Istnieją dwa schematy odmiany czasowników regularnych: długi i krótki. Rdzenie czasowników długich zawierają samogłoskę i zwykle kończą się na spółgłoskę, zaś rdzenie czasowników krótkich składają się wyłącznie ze spółgłoski.

CZASOWNIKI REGULARNE DŁUGIE TRYB OZNAJMUJĄCY TRYB ŻYCZĄCO-ŁĄCZĄCY
Cz. teraźniejszy prosty Cz. ciągły Cz. teraźniejszy powtarzalny Cz. przeszły dokonany Cz. przeszły niedokonany Cz. przeszły powtarzalny Cz. teraźniejszy prosty Cz. ciągły Cz. teraźniejszy powtarzalny Cz. przeszły dokonany Cz. przeszły niedokonany Cz. przeszły powtarzalny
I.SG.M –á (potocznie –a) –ạ́vor, –avor –ạ́ughan –ạ́vegh –ạ́ughe –ạ́ugha –éu –ẹ́vor, –evor, –ẹ́ughan –ẹ́vegh –ẹ́ughe –ẹ́ugha
I.SG.F –ậntë –ậntáur –ậntaghan –ậntâgh –ậntaghe –ậntagha –ẹ́ntë –ẹ́ntáur –ẹ́ntaghan –ẹ́ntâgh –ẹ́ntaghe –ẹ́ntagha
II.SG –ar –aror –ậrgan –ậrregh –ậrghe –ậrgha –er –eror –ẹ́rghan –ẹ́rregh –ẹ́rghe –ẹ́rgha
III.SG.PERS –ach –áur –ậggan –ậgh –ậgge –ậgga –ech –éor –ẹ́ggan –ẹ́gh –ẹ́gge –ẹ́gga
III.SG.IMPERS –ath –athor –ậddan –ậthegh –ậdde –ậdda –eth –ethor –ẹ́ddan –ẹ́thegh –ẹ́dde –ẹ́dda
I.PL.IN –ậnni –ậnnior –ậnnighan –ậnniegh –ậnnighe –ậnnigha –ẹ́nni –ẹ́nnior –ẹ́nnighan –ẹ́nniegh –ẹ́nnighe –ẹ́nnigha
I.PL.EX –avi –ậvior –ậvighan –ậviegh –ậvighe –ậvigha –evi –ẹ́vior –ẹ́vighan –ẹ́vihegh –ẹ́vighe –ẹ́vigha
II.PL –ậm –ậmor –ậngan –ậmmegh –ậnge –ậnga –ậim –ậimor –ậinghan –ậimegh –ậinge –ậinga
III.PL.PERS –éch –áur –ậggan –ậgh –ậgge –ậgga –âich –ậir –ậiggan –ậigh –ậigge –ậigga
III.PL.IMPERS –éth –ậthor –ậddan –ậthegh –ậdde –ậdda –âith –ậithor –ậiddan –ậithegh –âidde –ậidda
Bezokolicznik –â –éor –ậghan –ậgh –ậghe –ậgha –âi –ậir –ậighan –ậigh –ậighe –ậigha
CZASOWNIKI REGULARNE KRÓTKIE TRYB OZNAJMUJĄCY TRYB ŻYCZĄCO-ŁĄCZĄCY
Cz. teraźniejszy prosty Cz. ciągły Cz. teraźniejszy powtarzalny Cz. przeszły dokonany Cz. przeszły niedokonany Cz. przeszły powtarzalny Cz. teraźniejszy prosty Cz. ciągły Cz. teraźniejszy powtarzalny Cz. przeszły dokonany Cz. przeszły niedokonany Cz. przeszły powtarzalny
I.SG.M –ạ́u –ạ́vor –ạ́ughan –ạ́vegh –ạ́ughe –ạ́ugha –ẹ́u –ẹ́vor –ẹ́ughan –ẹ́vegh –ẹ́ughe –ẹ́ugha
I.SG.F –ậntë –ậntáur –ậntaghan –ậntâgh –ậntaghe –ậntagha –ẹ́ntë –ẹ́ntáur –ẹ́ntaghan –ẹ́ntâgh –ẹ́ntaghe –ẹ́ntagha
II.SG –ậr –ậror –ậrgan –ậrregh –ậrghe –ậrgha –ẹ́r –ẹror –ẹ́rghan –ẹ́rregh –ẹ́rghe –ẹ́rgha
III.SG.PERS –ậch –ạ́ur –ậggan –ậgh –ậgge –ậg'ha –ẹ́ch –ẹ́or –ẹ́ggan –ẹ́gh –ẹ́gge –ẹ́gga
III.SG.IMPERS –ậth –ậthor –ậddan –ậthegh –ậdde –ậd'ha –ẹ́th –ẹ́thor –ẹ́ddan –ẹ́thegh –ẹ́dde –ẹ́dda
I.PL.IN –ậnni –ậnnior –ậnnighan –ậnniegh –ậnnighe –ậnnigha –ẹ́nni –ẹ́nnior –ẹ́nnighan –ẹ́nniegh –ẹ́nnighe –ẹ́nnigha
I.PL.EX –ậvi –ậvior –ậvighan –ậviegh –ậvighe –ậvigha –ẹ́vi –ẹ́vior –ẹ́vighan –ẹ́vihegh –ẹ́vighe –ẹ́vigha
II.PL –ậm –ậmor –ậngan –ậmmegh –ậnge –ậnga –ậim –ậimor –ậinghan –ậimegh –ậinge –ậinga
III.PL.PERS –ậch –ạ́ur –ậggan –ậgh –ậgge –ậgga –ậich –ậir –ậiggan –ậigh –ậigge –ậigga
III.PL.IMPERS –ậth –ậthor –ậddan –ậthegh –ậdde –ậdda –ậith –ậithor –ậiddan –ậithegh –âidde –ậidda
Bezokolicznik –ậ –ẹ́or –ậghan –ậgh –ậghe –ậgha –ậi –ậir –ậighan –ậigh –ậighe –ậigha

Kropka pod literą (np. ) oznacza akcent główny (stary, według którego układają się pozostałe akcenty). Oznacza to, że nie ma akcentu na rdzeń czasownika w odmianie, w której pojawia się ta kropka. W słowniku czasowniki podawane sa według bezokolicznika.

Potoczne formy rozkazujące
Osoby Odmiana
II.SG –ul
I.PL.IN –úil
II.PL –un

Imiesłów

IMIESŁOWY

REGULARNE DŁUGIE

Czas teraźniejszy Czas przeszły Czas przyszły
Czynne Dokonany –(*)adh –(*)ẹ́bbadh –mỵ̂rradh
Niedokonany –and –(*)ẹ́bhand –mirand
Bierne Dokonany –ŷgh –(*)ẹ́bhŷgh –mỵ̂rŷgh
Niedokonany –ỵ̂ghor –(*)ebhŷghor –mirỵ̂ghor

Asterysk (*) oznacza geminację poprzedzającej spółgłoski, jeśli rdzeń kończy się na spółgloskę.

IMIESŁOWY

REGULARNE KRÓTKIE

Czas teraźniejszy Czas przeszły Czas przyszły
Czynne Dokonany –âdh –ébbadh –amŷrradh
Niedokonany –ând –ébband –amŷrand
Bierne Dokonany –ŷgh –ébhŷg –amŷrŷgh
Niedokonany –ŷghor –ébhŷghor –amirŷghor

Kopuła („być”)

CZASOWNIK

NIEREGULARNY „być”

TRYB OZNAJMUJĄCY TRYB ŻYCZĄCO-ŁĄCZĄCY
Cz. teraźniejszy Cz. teraźniejszy powtarzalny Cz. przeszły Cz. przeszły powtarzalny Cz. teraźniejszy Cz. teraźniejszy powtarzalny Cz. przeszły Cz. przeszły powtarzalny
I.SG.M cáu / ŷr cáughan / ŷrghan gáu gáughan cáusâr / ŷssâr cáughâssâr / irghâssâr géu géughan
I.SG.F cântë / ŷr cântaghan / ŷrghan gântë gântaghan cântâr / ŷssâr cantaghâssâr / irghâssâr géntë géntaghan
II.SG jâr jârghan gâr gârghan jâssâr jarghâssâr gér gérghan
III.SG.PERS cuch / cu cúggan / cúghan gâch gâggan cússâr / cúsâr cuggâssâr / cughâssâr géch géggan
III.SG.IMPERS cuth / cu cúddan / cúghan gâth gâddan cússâr / cúsâr cuddâssâr / cughâssâr géth géddan
I.PL.IN jânni / jáu jânnighan / jáughan gânni gânnighan jânnisâr / jáusâr jânnighan / jáughan génni génnighan
I.PL.EX jâvi / jáu jâvighan / jáughan gâvi gâvighan jâvisâr / jáusâr jâvighan / jáughan gévi gévighan
II.PL jâm jângan gâiam gaiângan jâssâr jângan géiam geiângan
III.PL.PERS cúich / pe cúiggan / péghan gâch gâggan cúissâr / pésâr cúiggan / péghan gâich gâiggan
III.PL.IMPERS cúith / pe cúiddan / péghan gâth gâddan cúissâr / pésâr cúiddan / péghan gâith gâiddan
Bezokolicznik gâghan gâghe gâgha gâi gâghan gâighe gâigha
Potocznie formy rozkazujące
Osoby Schemat
II.SG gul
I.PL.IN gúil
II.PL gun
IMIESŁÓW OD „BYĆ” Czas teraźniejszy Czas przeszły Czas przyszły
Dokonane pâdh pébbadh púirradh
Niedokonane pând pébhand púirand

Rzeczownik

Zaimek

Przedimek

Przymiotnik

Przysłówek

Liczebnik

Przykładowe teksty