|
|
Język wandyjski
Lêndua Vandca
['ʎendwa 'vanka]
|
| Sposoby zapisu:
|
Łacińskie
|
| Typologia:
|
Fleksyjny
SVO
|
| Faktycznie
|
| Utworzenie:
|
Henryk Pruthenia w 2018
|
| W Adnacie
|
| Używany w :
|
brak
|
| Klasyfikacja:
|
j. romańskie
|
| Lista conlangów
|
Język wandyjski (wand. lêndua vandca ['ʎendwa 'vanka]) - język Wandów, jednego z wielu ludów żyjących na Adnacie.
Procesy fonetyczne
- h > ∅
- ă, ā > a
- ae, ĕ > e [ɛ]
- oe, ē > ia
- ĭ > ê [e]
- ī > i
- ŏ > o
- ō > uo
- ŭ > ɨ (akcentowane), e (nieakcentowane)
- ū > au
- au > au
- _o, _uo {j, i} > e
- uo> /wɨ/ ô
- eV, iV (nieakcentowana) > jV
- f-, u- > h-
- VfV > h
- ct, tt > ht
- CC > SC
- ll, rr > l, r
- VbV, VvV > β̥
- VdV, VgV > ð̥, ɣ̥
- ns, ks > hs > h
- kw, gw > pw, bw
- VsV, Rs > z
- β̥, ð̥, ɣ̥ > f, s, h
- gn > nm
- sc > h
- tiV > sjo
- mw, nw, rw, lw > m, n, r, l
- monoftongizacja nieakcentowanych dyftongów:
- palatalizacja:
- l_, n_ {i, j, e} > ʎ ɲ
- gl, kl, lg, lk > ʎ
- kn, ng, nk > ɲ
- rn > nn
- częste wypadnięcie /i/, /e/ znajdującego się zaraz po sylabie akcentowanej, jeżeli znajdowały się po sonornej lub szczelinowej, a nie znajdowały się w wygłosie
- k_, g_ {m} > p, b
- mt, tm, md, dm > mp, pm, mb, bm
- np, pn, nb, bn > nt, tn, nd, dn
Dźwięki
Samogłoski
Monoftongi:
- i ɨ u (i u ou)
- e (ê)
- ɛ ɔ (e o)
- a (a)
Dyftongi:
Spółgłoski
- m n ɲ (m n nh)
- p b t d k ɡ (p b t d c g)
- f v s z h (f v ss~s s h)
- w r l ʎ j (u r l lh i)
Akcent
Zapis
Akcent może padać na przedostatnią lub przedprzedostatnią sylabę.
Dla języka eilidzkiego używa się zmodyfikowanego alfabetu łacińskiego:
| A a
|
Au au
|
B b
|
C c
|
D d
|
E e
|
Ê ê
|
| /a/
|
/au/
|
/b/
|
/k/
|
/d/
|
/ɛ/
|
/e/
|
| F f
|
G g
|
H h
|
I i
|
L l
|
Lh lh
|
M m
|
| /f/
|
/g/
|
/h/
|
/i/, /j/
|
/l/
|
/ʎ/
|
/m/
|
| N n
|
Nh nh
|
O o
|
Ou ou
|
Ô ô
|
P p
|
R r
|
| /n/
|
/ɲ/
|
/ɔ/
|
/u/
|
/wɨ/
|
/p/
|
/r/
|
| S s
|
ss
|
T t
|
U u
|
V v
|
| /s/, /z/
|
/s/
|
/t/
|
/ɨ/, /w/
|
/v/
|
Dodatkowo należy zaznaczyć, że zamiast litery <ê> można używać literę <î>.
Gramatyka
Zaimki
Rzeczownik
Deklinacja I
Deklinacja I f
siala "gwiazda"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| Nom.
|
siala
|
siale
|
| Gen.
|
siale
|
sialanne
|
| Acc.
|
sialan
|
sialas
|
Deklinacja II
Deklinacja II m
maurs "ściana, mur, granica"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| Nom.
|
maurs
|
mauri
|
| Gen.
|
mauri
|
maurenne
|
| Acc.
|
mauren
|
maures
|
Deklinacja IIa m
aher "pole"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| Nom.
|
aher
|
ahri
|
| Gen.
|
ahri
|
ahrenne
|
| Acc.
|
ahren
|
ahres
|
Deklinacja II n
belen "wojna"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| Nom.
|
belen
|
bela
|
| Gen.
|
beli
|
belenne
|
| Acc.
|
belen
|
bela
|
Deklinacja III
Deklinacja III m
ome "człowiek, mężczyzna"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| Nom.
|
ome
|
omnês
|
| Gen.
|
omnês
|
omnênne
|
| Acc.
|
omnen
|
omnês
|
Deklinacja III f
hine "koniec"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| Nom.
|
hine
|
hinês
|
| Gen.
|
hinês
|
hinênne
|
| Acc.
|
hinen
|
hinês
|
Deklinacja III n
numen "imię"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| Nom.
|
numen
|
numna
|
| Gen.
|
numnês
|
numnênne
|
| Acc.
|
numen
|
numna
|
Deklinacja IV
Deklinacja IV m
mans "ręka, dłoń"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| Nom.
|
mans
|
manas
|
| Gen.
|
manas
|
manenne
|
| Acc.
|
manen
|
manas
|
Deklinacja IV n
conna "róg"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| Nom.
|
conna
|
connas
|
| Gen.
|
connas
|
connenne
|
| Acc.
|
connen
|
connas
|
Deklinacja V
Deklinacja V f
hisias "wiara, religia"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| Nom.
|
hisias
|
hisie
|
| Gen.
|
hisi
|
hisianne
|
| Acc.
|
hisien
|
hisie
|
Przymiotnik
Przymiotnik odmienia się przez rodzaje, liczby i przypadki. Częstym zjawiskiem jest synkretyzm form. Występują tylko dwie deklinacje przymiotnikowe.
Deklinacja I
'bon "dobry"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| m
|
f
|
n
|
m
|
f
|
n
|
| Nom.
|
bon
|
bona
|
bonen
|
boni
|
bone
|
bona
|
| Gen.
|
boni
|
bone
|
boni
|
bonen
|
| Acc.
|
bonen
|
bonan
|
bonen
|
bones
|
bonas
|
bona
|
Deklinacja II
hortês "silny"
|
| Przypadek
|
Sg
|
Pl
|
| m
|
f
|
n
|
m
|
f
|
n
|
| Nom.
|
hortês
|
horte
|
horsias
|
horsia
|
| Gen.
|
hortês
|
horsien
|
| Acc.
|
horten
|
horte
|
horsias
|
horsia
|
Stopniowanie
- -ior II
- -êssên, -êssêma I
Przyimek
W języku wandyjskim przyimki mogą łączyć się a dopełniaczem lub z biernikiem, Istnieje też grupa przyimków, która może łączyć się z oboma przypadkami, w zależności, czy opisują położenie, czy ruch.
Z dopełniaczem
- af - od + Gen
- dia - o + Loc; na temat + Gen
- cun - z + Ins
- iah - z + Gen
- grasia - dzięki + Dat
- palan - przy + Ins (o ludziach)
- pre - przed + Ins (o czasie
- pô - po + Acc
- vêc - zamiast
- sên - bez
Z biernikiem
- ass - ku + Dat; w stronę + Gen, dla + Gen, także w funkcji celownika
- ante - przed + Ins
- cêrca - przy + Ins
- cêrcen - wokół + Gen
- conna - przeciw + Dat
- ehtra - poza + ???
- êntere - pomiędzy + Ins
- êntra - wewnątrz + Gen
- per - przez + Acc (o przestrzeni)
- pône - za + Ins
- posc - po + Loc (o czasie), poza + Ins (o przestreni
- preter - oprócz + Gen, mimo + Gen
- prope - około + Gen (o czasie)
- profter - ze względu na + Acc
- trans - wzdłuż + Gen
Z dopełniaczem i biernikiem
Z dopełniaczem
- ên - w + Loc, na + Loc
- suf - pod
- supre - nad
Z biernikiem
- ên - w + Acc, na + Acc, przez + Acc (o czasie)
- suf - pod
- supre - nad
Czasownik
W języku wandyjskim czasownik odmienia się przez czasy, osoby, liczby, strony i tryby. Występują też trzy główne koniugacje czasowników, różniące się między sobą jak bezokolicznikiem, tak i pierwszą osobą:
- I - amu, amare "kochać";
- II - vêssie, vêssiare "widzieć", często uznawana za podtyp I koniugacji;
- III - lehu, lehere "czytać";
- IV - aussie, aussire "słyszeć".
Istnieje też duża grupa czasowników nieregularnych.
Czas teraźniejszy
W czasie teraźniejszym zachowuje się podział na cztery klasy koniugacyjne, chociaż I i II czasami się łączy w jedną, większą, koniugację.
Koniugacja I
amu, amare "kochać"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 1.
|
amu
|
amanes
|
| 2.
|
amas
|
amassês
|
| 3.
|
ama
|
amanc
|
|
Koniugacja II
vêssie, vêssiare "widzieć"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 1.
|
vêssie
|
vêssianes
|
| 2.
|
vêssias
|
vêssiassês
|
| 3.
|
vêsse
|
vêssenc
|
|
Koniugacja III
lehu, lehere "czytać"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 1.
|
lehu
|
lehênes
|
| 2.
|
lehês
|
lehêssês
|
| 3.
|
lehê
|
lehenc
|
|
Koniugacja IV
aussie, aussire "słyszeć, słuchać"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 1.
|
aussie
|
aussines
|
| 2.
|
aussis
|
aussissês
|
| 3.
|
aussi
|
aussienc
|
|
Imperfekt
Imperfekt opisuje zdarzenia z przeszłości, które nie zostały zakończone, lub fakt ich zakończenia nie jest ważny. W imperfekcie koniugacje II, III i IV zlały się w jedną, różniącą się od koniugacji I jedynie obecnością -i- we fleksji.
Koniugacja I
amu, amare "kochać"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 1.
|
amafan
|
amafanes
|
| 2.
|
amafas
|
amafassês
|
| 3.
|
amafa
|
amafanc
|
|
Koniugacja II, III, IV
vêssie, vêssiare "widzieć"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 1.
|
vêssiafan
|
vêssiafanes
|
| 2.
|
vêssiafas
|
vêssiafassês
|
| 3.
|
vêssiafa
|
vêssiafanc
|
|
Perfekt
Perfekt opisuje zdarzenia przeszłe, które zostały zakończone. W tym czasie doszło do zlania się form II i III koniugacji. Częste są też wymiany samogłoskowe w samym rdzeniu.
Koniugacja I
amu, amare "kochać"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 1.
|
ami
|
amavênes
|
| 2.
|
amassi
|
amascês
|
| 3.
|
amavê
|
amiare
|
|
Koniugacja II
vêssie, vêssiare "widzieć"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 1.
|
vissi
|
vissêvênes
|
| 2.
|
vissêssi
|
vissêscês
|
| 3.
|
vissêvê
|
vissiare
|
|
Koniugacja III
lehu, lehere "czytać"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 1.
|
lehi
|
lehêvênes
|
| 2.
|
lehêssi
|
lehêscês
|
| 3.
|
lehêvê
|
lehiare
|
|
Koniugacja IV
aussie, aussire "słyszeć, słuchać"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 1.
|
aussi
|
aussivênes
|
| 2.
|
aussissi
|
aussiscês
|
| 3.
|
aussivê
|
aussiare
|
|
Tryb rozkazujący
Koniugacja I
amu, amare "kochać"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 2.
|
ama
|
amasse
|
|
Koniugacja II
vêssie, vêssiare "widzieć"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 2.
|
vissia
|
vissiasse
|
|
Koniugacja III
lehu, lehere "czytać"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 2.
|
lehe
|
lehesse
|
|
Koniugacja IV
aussie, aussire "słyszeć, słuchać"
| Osoba
|
Sg
|
Pl
|
| 2.
|
aussi
|
aussisse
|
|
Imiesłów czynny
Imiesłowy czynne odmieniają się jak przymiotniki II deklinacji.
Koniugacja I
amu, amare "kochać"
| Liczba
|
m
|
f
|
n
|
| Sg
|
amah
|
amante
|
| Pl
|
amansias
|
amansia
|
|
Koniugacja II
vêssie, vêssiare "widzieć"
| Liczba
|
m
|
f
|
n
|
| Sg
|
vêssiah
|
vêssiante
|
| Pl
|
vêssiansias
|
vêssiansia
|
|
Koniugacja III
lehu, lehere "czytać"
| Liczba
|
m
|
f
|
n
|
| Sg
|
lehiah
|
lehiante
|
| Pl
|
lehiansias
|
lehiansia
|
|
Koniugacja IV
aussie, aussire "słyszeć, słuchać"
| Liczba
|
m
|
f
|
n
|
| Sg
|
aussih
|
aussinte
|
| Pl
|
aussinsias
|
aussinsia
|
|
Imiesłów bierny
Imiesłowy bierne odmieniają się jak przymiotniki I deklinacji.
Koniugacja I
amu, amare "kochać"
| Liczba
|
m
|
f
|
n
|
| Sg
|
amat
|
amata
|
amaten
|
| Pl
|
amati
|
amate
|
amata
|
|
Koniugacja II
vêssie, vêssiare "widzieć"
| Liczba
|
m
|
f
|
n
|
| Sg
|
vissiat
|
vissiata
|
vissiaten
|
| Pl
|
vissiati
|
vissiate
|
vissiata
|
|
Koniugacja III
lehu, lehere "czytać"
| Liczba
|
m
|
f
|
n
|
| Sg
|
leht
|
lehta
|
lehten
|
| Pl
|
lehti
|
lehte
|
lehta
|
|
Koniugacja IV
aussie, aussire "słyszeć, słuchać"
| Liczba
|
m
|
f
|
n
|
| Sg
|
aussi
|
aussia
|
aussien
|
| Pl
|
aussii
|
aussie
|
aussia
|
|
Leksyka
Nazwy miesięcy
| Miesiąc
|
Wandyjski
|
| Styczeń
|
Ianhars
|
| Luty
|
Hebriars
|
| Marzec
|
Marsie
|
| Kwiecień
|
Aprile
|
| Maj
|
Maie
|
| Czerwiec
|
Iaunhe
|
| Lipiec
|
Puintile
|
| Sierpień
|
Sehtile
|
| Wrzesień
|
Septembers
|
| Październik
|
Ohtôfers
|
| Listopad
|
Nofembers
|
| Grudzień
|
Decembers
|
Przykładowy tekst
Świt
| Świt
|
Dilaulhen
|
|
W pierwszy niedzielny poranek wiosny
Znów możemy ujrzeć zeszklony lód.
Żałoba nareszcie skończona.
Zając bieży przez pola.
Na najwyższej górze wschodu
Ujrzeć możesz krasne Słońce.
Ujrzeć możesz i delektować się pocieszeniem
Ze szczytu zobacz narodziny Ziemi.
Słońce odzyskało swoją moc
Duch Dębu narodzony ponownie.
Słońce odzyskało swoją moc
Lato nadeszło.
|
Ên Sôlce prime maniane viarês
Novu possenes vêsiare huten
Miarur ênsine sesc tolt
Leps percurê per ahres
Ên alsêssêmi munsês oriansês
Vêsiare posses rubren Sôlen
Vêsiare posses ec gaussiare cun côhôlasienês
Iah apêcês vissia côrten Tere
Sôl reahcêpêvê opês sui
Genias Ilêcês sesc iasta renovu
Sôl reahcêpêvê opês sui
Estas hiêvê.
|
