Kul - język a priori wykreowany przez użytkownika Artaxesa 18 stycznia 2011. Jego nazwa, wymawiana [kyl̴], znaczy po prostu "język".
Fonologia
Samogłoski
Pisownia
IPA
Komentarz
a
æ ɑ
wymowa ɑ występuje w sąsiedztwie spółgłoski uwularnej
e
i ɪ j
j występuje po samogłosce, natomiast wymowa ɪ po spółgłoskach nasalnych i sybilantach, przed j obowiązuje wymowa e.
i
ɪ j
wymowa j występuje po samogłosce
o
u
u
u y ʊ
wymowa y występuje w sąsiedztwie spółgłosek płynnych, natomiast wymowa ʊ występuje w sylabie nagłosowej (nie licząc otoczenia spółgłosek płynnych)
Wszystkie samogłoski posiadają warianty nosowe rozwinięte z połączeń V + spółgłoska nosowa, jednak ortografia ich nie zaznacza.
Dyftongi i tryftongi
Kul obfituje w zbitki samogłosek, oddzielane w zapisie grafemem h. W kolumnie IPA podano dopuszczalne warianty wymowy. W inicjalnych zbitkach h + V element samogłoskowy czytany jest krótko
Dyftongi
Pisownia
IPA
ah
æː ɑː
eh
iː eː
ih
ɪː
oh
uː
uh
uː ʊː
aha
æː ɑː
ahe
æːi æːj ɑːi ɑːj
ahi
æːɪ æːj ɑːɪ ɑːj
aho
æːu æːw ɑːu ɑːw
ahu
æːu æːy æːɥ æːw ɑːy ɑːɥ ɑːw
eha
iːæ ijæ iːɑ ijɑ
ehe
iː
ehi
iː eje
eho
iːu iju
ehu
iːu iːʊ iju ijʊ yː
iha
ɪːæ ɪːɑ ɪjæ ɪjɑ
ihe
ɪː ɪje
ihi
ɪː
iho
ɪːu ɪːʊ ɪju ɪjʊ
ihu
ɪːu ɪːʊ ɪju ɪjʊ yː
oha
uːæ uːɑ ʊːæ ʊːɑ uwæ uwɑ ʊwæ ʊwɑ
ohe
uːi uːe uji uje
ohi
uːɪ ʊːɪ uje ʊje
oho
uː ʊː
ohu
uː ʊː yː
uha
uːæ uːɑ uwæ ʊwɑ yːæ yːɑ yɥæ yɥɑ
uhe
uːi ʊːi uje ʊje yː
uhi
uːɪ ʊːɪ uje ʊje yː
uho
uː ʊː yː
uhu
uː ʊː yː
Spółgłoski
Pisownia
IPA
Komentarz
p
p
t
t
k
k h
h przed spółgłoskami zwartymi
b
b
d
d
g
ɣ
v
ʋ
s
s z
z między samogłoskami nienasalnymi oraz na początku nagłosu przed samogłoską
z
ts
ş
ʃ
j
ʒ
y
ʝ ~ ʑ
ç
ç ~ ɕ
l
l̴ ʎ
ʎ przed samogłoskami przednimi
m
m
n
n ɲ ŋ
ɲ przed samogłoskami przednimi, ŋ przed spółgłoskami welarnymi
h
nieme, wydłuża wartość poprzedzającej samogłoski
r
ʁ
Zjawiska fonetyczne
Delecja
Delecja jest procesem łączącym dwie identyczne sylaby otwarte w jedną, pod warunkiem, iż pierwsza z nich nie znajduje się w nagłosie wyrazu.
Geminacja r
Spółgłoska /ʁ/ może jako jedyna spółgłoska ulegać geminacji w dwóch przypadkach:
jeśli pomiędzy dwoma /ʁ/ ulega zanikowi samogłoska;
jeśli towarzysząca bezpośrednio /ʁ/ spółgłoska /ɣ/ ulega asymilacji do /ʁ/.
Palatalizacja l
W języku tym istnieją dwa fonemy lateralno-spółgłoskowe opisywane grafemem l: /ɫ/ oraz /ʎ/. Palatalizacja polega na wymowie miękkiego /ʎ/ przed samogłoskami przednimi /æ e i ɪ y/. Palatalizacja wsteczno-stronna, idąca w stronę lewą, jest wariantowa, wobec czego dopuszcza się wymowę twardą pomiędzy samogłoską przednią a samogłoską tylną, twardą spółgłoską lub końcem wyrazu.
Akcent
Akcent jest dynamiczny, stały pod względem fonetycznym, padający na drugą sylabę wyrazu. Wyrazy jednosylabowe zakończone spółgłoską płynną (ewentualnie jeśli następny wyraz zaczyna się taką spółgłoską) tworzą akcentową jedność z następnym wyrazem.
Liczba zerowa służy do wyrażania czynności, której opisany nią podmiot nie może lub nie zdoła wykonać lub stać się jej obiektem.
Liczba podwójna służy do opisywania naturalnych par rzeczownikowych.
Liczba mnoga wyraża określoną ilość czegoś; rzeczowniki opisane sufiksem liczby mnogiej stosowaną są z liczebnikami powyżej 'jeden'.
Liczba masowa służy do opisywania kolektywów, nieokreślonej ilości tych samych rzeczowników; Rzeczowniki w liczbie masowej przypisane są czasownikom liczby pojedynczej.
Liczba pojedyncza
Liczba zerowa
Liczba podwójna
Liczba mnoga
Liczba masowa
-
-en, n
-ar, -r
-iş, -ş
-at, -t
şut (strzała)
şuten (żadna strzała)
şutar (dwie strzały)
şutiş (strzały)
şutat (zbiór strzał)
arasa (praca)
arasan (żadna praca)
arasar (dwie prace)
arasaş (prace)
arasat (zawód)
Czasowniki
Aspekty
'być'
'robić'
'słyszeć'
'mówić'
'mieć powinność'
Funkcja
Imperfektyw
da-
ara-
uşu-
kul-
solt-
czynność nieukończona, bez rezultatu, w trakcie wykonywania
Perfektyw
rada-
arra-
uraşu-
kural-
soralt-
czynność zakończona, z rezultatem
Prospektyw
moda-
amora-
umoşu-
kumol-
somolt-
czynność przewidywana, mająca mieć miejsce w przyszłości, nie koniecznie planowana
Kontynuatyw
sida-
asira-
usişu-
kusil-
sosilt-
czynność kontynuowana, ciągła
Iteratyw
neda
anera-
uneşu-
kunel-
sonelt
czynność wznowiona po przerwie
Dezyderatyw
lada-
alara-
ulaşu-
kulal-
solalt-
czynność zamierzana, planowana na przyszłość, wyrażająca wolę, życzenie
Strony
Strona
Afiks
'robić'
'mówić'
'myć'
Czynna
-
ara-
kul-
vaş-
Bierna
-om-, -m-
aram-
kulom-
vaşom-
Zwrotna
-ul-, -l-
aral-
kulul-
vaşul-
Refleksywna
-eç-, -ç-
araç-
kuleç-
vaşeç-
Strona refleksywna oznacza czynność wykonywaną przez podmiot na samym sobie. W 1. i 2. osobie może zostać zastąpiona przez stronę zwrotną, która w tym języku nie może posiadać funkcji strony refleksywnej w 3. osobie.
Osoby
Osoba
liczba pojedyńcza
liczba mnoga
1.
-in, -n
-ima, -ma
2.
-eş, -ş
-iva, -va
3.
-ot, -t
-uri, -ri
Inne formy czasownika
Imiesłów wykorzystywany jest do oznaczania czasownika w roli podmiotu lub dopełnienia. W zdaniu zachowuje się jak przymiotnik.
Supinum służy do oznaczania celu czynności wyrażonej przez inny czasownik, np. kulate - 'żeby mówić'.
Gerund to rzeczownik odczasownikowy.
Afiks
'robić'
'mówić'
Imiesłów
-anzi, -nzi
aranzi
kulanzi
Supinum
-ate, -te
arate
kulate
Gerund
-inka, -nka
aranka
kulinka
Przymiotniki
Przymiotniki ulegają deklinacji tak jak rzeczowniki i zaimki. Przymiotnik opisujący występuje za rzeczownikiem opisywanym, może też występować w zdaniu niezależnie w roli podmiotu lub obiektu. Sufiksem każdego przymiotnika jest -i lub -hi.
Stopniowanie przymiotników
Pozytyw
Komparatyw
Superlatyw
nadi
nadaşi
nadanti
mocny
mocniejszy
najmocniejszy
mahi
maşahi
mantahi
dobry
lepszy
najlepszy
Przysłówek
Przysłówek tworzony jest końcówką -u/-hu w miejsce końcówki przymiotnikowej. Ulega jedynie stopniowaniu.
Przymiotnik
Przysłówek
nadi
'mocny'
nadu
'mocno'
mahi
'dobry'
mahu
'dobrze'
Stopniowanie przysłówków
Pozytyw
Komparatyw
Superlatyw
nadu
nadesu
nadentu
mocno
mocniej
najmocniej
mahu
masehu
mantehu
dobrze
lepiej
najlepiej
Liczebniki
L. główny
L. porządkowy
L. mnożny
L. wielokrotny
L. przysłówkowy
1.
ana
anahi
anatari
anapetri
anahu
2.
dara
darahi
daratari
darapetri
darahu
3.
salar
salari
salartari
salapetri
salaru
4.
berat
berati
beratari
berapetri
beratu
5.
nagal
nagali
nagaltari
nagalpetri
nagalu
6.
samat
samati
samatari
samapetri
samatu
7.
madun
maduni
maduntari
madunpetri
madunu
8.
aktat
aktati
aktatari
aktapetri
aktahu
9.
yasan
yasani
yasantari
yasanpetri
yasanu
10.
zahur
zahuri
zahurtari
zahurpetri
zahuru
11.
zahur anaka
zahuri anahika
zahur anatarika
zahur anapetrika
zahuru anahuka
20.
darzahur
darzahuri
darzahurtari
darzahurpetri
darzahauru
21.
darzahur anaka
darzahuri anahika
darzahur anatarika
darzahur anapetrika
darzahuru anahuka
100.
katan
katani
katantari
katanpetri
katanu
121.
katan darzahur anaka
katani darzahuri anahika
katan darzahur anatarika
katan darzahur anapetrika
katanu darzahuru anahuka
1000.
togon
togoni
togontari
togonpetri
togonu
10.000.
dandan
dandani
dandantari
dandanpetri
dandanu
100.000.
zahur dandanan
zahuri dandani
zahur dandantari
zahur dandanpetri
zahuru dandanu
1.000.000.
katan dandanan
katani dandani
katan dandantari
katan dandanpetri
katanu dandanu
Zaimki
Zaimki osobowe
Osoba
Liczba pojedyńcza
Liczba mnoga
1.
e
meş
2.
sun
veş
3.
al
leş
Sufiksy dzierżawcze
Osoba
Jeden posiadacz
Wielu posiadaczy
1.
-ey, -y
-am, -m
2.
-es, -s
-av, -v
3.
-ok, -k
-al, -l
Brak posiadacza wyrażany jest sufiksem -unt/-nt o znaczeniu 'niczyj'.
Sufiksy zwrotne
Sufiksy zwrotne służą do tworzenia strony zwrotnej.
Osoba
Liczba pojedyńcza
Liczba mnoga
1.
-iç-, -ç-
-aj-, -j-
2.
-ez-, -z-
-og-, -g-
3.
-ul-, -l-
-or-, -r-
Osobnym sufiksem zwrotnym dla liczby zerowej jest -uh-/-h.
Zaimki liczebne
mavah
wiele
neşah
mało
salu
ile
dalu
tyle
kah
para
vata
kilka
vatalazahr
kilkanaście
vatalakat
kilkaset
Zaimki wskazujące
al
ten, ta, to al
yata
tamten, tamta, tamto
ahla
tutaj
yah
tam
onleş
dlatego
Zaimki wskazujące odmieniają się przez liczbę jak rzeczowniki.
Zaimki pytające
ke
kto, co, który
pon
gdzie, dokąd
tohi
jaki, jaka, jakie
toh
jak
ongeş
dlaczego, do czego
von
skąd
ketare
którędy
zahi
czyj
Zaimki upowszechniające
iki
każdy
varat
wszystko
lavar
zawsze
itvar
wszędzie
Zaimki przeczące
maht
nikt, nic
mahdan
nigdzie
mahvar
nigdy
vomaht
znikąd
onmaht
donikąd
mahtu
nijak
uni
żaden
Zaimki nieokreślone
Zaimki nieokreślone tworzy się dodając sufiks -nez do zaimków pytających.
Przyimki
ir
w
Konstruktyw
uç
z
Konstruktyw
ah
bez
Konstruktyw
vo
od
Latyw
on
do, ku
Latyw
ay
dla, w obronie, w imieniu
Latyw
it
w (coś)
Latyw
zin
przez (instrument)
Konstruktyw
je
przez (powierzchnię)
Latyw
reş
przez (na wylot)
Latyw
tuh
przy, obok, wobec
Konstruktyw
tag
naprzeciwko
Konstruktyw
votag
z naprzeciwka
Latyw
nah
po (kolejność czasowa)
Konstruktyw
se
za (lokacja przestrzenna)
Konstruktyw
ney
przed (kolejność czasowa)
Konstruktyw
per
przed (lokacja przestrzenna)
Konstruktyw
la
na
Konstruktyw
tut
pod
Konstruktyw
sela
nad, ponad
Konstruktyw
sah
poza
Konstruktyw
vosah
spoza
Latyw
vogolu*
wokoło, dookoła
Konstruktyw
tel
z powodu
Konstruktyw
irzan
w czasie (trwania)
Konstruktyw
ayke
w zamian za
Konstruktyw
gon
razem z
Konstruktyw
olyun
według
Konstruktyw
lalyun
wzdłuż
Latyw (ruch), Konstruktyw (podłużne położenie)
joh
jak
Dyrektyw
johu
jako
Dyrektyw
*gol - koło, vogolu - 'dokólnie'
Partykuły
dah
twierdząca
şuh
wynikowa
ge
wprowadzająca zdanie podrzędne
vah
ponaglająca
jo
wzmacniająca
ma
przecząca zależna
mah
przecząca niezależna
ba
warunkowa
rah
rozkazująca
aya
modyfikująca (tylko)
muşum
modyfikująca (jeszcze)
Partykuły spójnikowe
-ka
łącznikowa (i, oraz)
-kan
przecząca sufiksowalna (ani)
vi
wyjątkująca (ale)
ola
alternatywna (lub)
Słowotwórstwo
Afiks
Przykład
Wykonawca
-ak, -k
kul 'mówić' > kulak 'mówca'
Odbiorca
-omak, -mak
larom 'być uczonym' > laromak 'uczeń'
Rzeczownik > przymiotnik posesywny
-avi, -vi
puç 'syn' > puçavi 'synowy, będący własnością syna'
Język, mowa (rzeczownik)
-alya, -lya
Aglit 'Anglicy' > Aglitalya 'angielski'
Rzeczownik abstrakcyjny
-ast, -st
ahr 'mężczyzna, mąż' > ahrast 'męstwo'
Religia, ideologia, filozofia
-ant, -nt
eşlam 'islam' > eşlamant 'islamizm'
Zwolennik
-antak, -ntak
eşlamant 'islamizm' > eşlamantak 'islamista'
Wiedza, znawstwo
-arya, -rya
eşlam 'islam' > eşlamarya 'wiedza islamu, o islamie'
Centrum, środek, główne miejsce
-esan, -san
daça 'ziemia' > daçasan 'środek ziemi'
Cecha niepełna
-ara, -ra-
mahi 'dobry' > marahi 'prawie, trochę dobry'
Cecha przesycona (negatywnie)
zu-
mahi 'dobry' > zumahi 'za dobry'
Cecha komplementywnie intensyfikująca
sah- (przyimek lokatywny 'za' jako prefiks)
mahi 'dobry' > sahmahi 'przedobry'
Przymiotnik jakościowy
bar- (barşi 'wysoki')
mahi 'dobry' > barmahi 'bardzo dobry'
Narzędzie
-ame, -me
gab 'brać' > gabame 'biernik'
Miejsce
-ada, -da
kul 'mówić' > kulada 'mównica'
Zdrobnienie (rzeczownik)
-elo, -lo
kova 'góra' > kovalo 'górka'
Zgrubienie (tylko rzeczownik)
-ega, -ga
kova 'góra' > kovaga 'górzysko'
Zdrobnienie (przymiotnik)
-el-, -le-
mahi 'dobry' > malehi 'dobrutki'
Grupa, oddział, organizacja
-ator, -tor
kani 'stary' > kanator 'rada starszych'
Zamiłowanie
-işka, -şka
kul 'mówić' > kulişka 'gadulstwo'
Przymiotnik podobieństwa
-azi, -zi
kahra 'człowiek, osoba' > kahrazi 'człowiekowaty, podobny do człowieka'
Zdolność, umiejętność
-anta, -nta
mul 'kochać' > mulanta 'zdolność do miłości'
Narodowość
-aliş, -liş
Irak > Irakaliş 'Irakijczyk'
Abstrakcja (odczasownikowa; archaiczna)
-usa, -sa
mul 'kochać' > mulusa 'miłość'
Abstrakcja (odprzymiotnikowa)
-şah
jahi 'mądry' > jahişah 'mądrość'
Cecha (rzeczownik)
-ika, -ka
ven 'patrzeć, oglądać' > venika 'wzrok'
Czynność współdzielona (czasownik)
gon-
ara 'robić' > gonara 'współpracować'
Czynność wykonywana wstecz
ava-, avah-
man 'myśleć' > avaman 'mylić się, błądzić w myślach'
Czynność wykonywana sama na sobie lub samodzielnie
ene-
sihd 'zabijać' > enesihd 'dokonywać samobójstwa'
Obserwowalny stan wynikowy
aspekt dokonany + -eza
sirahd 'zabić' > sirahdeza 'zabójstwo'
Prawo, reguła, zasada
-ahta, -hta
aşa 'koń' > aşahta 'obrzęd konia'
Terytorium, ziemia, kraj, siedziba
-alyat, -lyat
Aglit 'Anglicy' > Aglitalyat 'Anglia'
Własność, majątek
-avat, -vat
ata 'ojciec' > atavat 'majątek ojca, ojcowizna'
Całkowitość
vara-
nadi 'mocny > varanadi 'wszechmocny'
Rzeczownik odczasownikowy pokrewny
-ah, -h
get 'prowadzić' > getah 'droga, szlak, prowadnica'
Skłonność (rzeczownik)
-avasah, -vasah
şoli 'słaby' > şolivasah 'słabowitość'
Skłonność (przymiotnik)
-avasi, -vasi
şoli 'słaby' > şolivasi 'słabowity'
Przedmiot powiązany z rzeczownikiem
-az, -z
tov 'słowo' > tovaz 'książka'
Korzyść użytkowa z działania
vi-, vih-
gan 'walczyć' > vigan 'skorzystać z walki, wywalczyć'
Sprawstwo
da-, dah-
ven 'patrzeć, oglądać' > daven 'pokazywać'
Potomek
-anga
vitak 'władca' > vitakanga 'syn władcy'
Złożenia
Wyrazy złożone z co najmniej dwóch wyrazów składowych powstają przy użyciu interfiksu -e-/-he-/-eh-. Pomiędzy wyrazami zakończonymi samogłoską a następnym wyrazem rozpoczynającym się nią wstawiane jest samo -h-, ponieważ samogłoska interfiksu ulega delecji.
kul (język, mowa) + vitak (władca) > kulevitak ('moworządca')
lag (mleko) + getah (droga) > lagetah (Droga Mleczna)
Podstawowym szykiem zdania jest VSO (orzeczenie-podmiot-dopełnienie).
Role przypadków w składni
Stosunek podmiotu do obiektu
Podmiot jak i obiekt przybierają postać tego samego przypadku nadrzędnego (Dyrektyw). W celu ich odróżnienia podmiot zawsze występuje przed obiektem, np.:
Larot larak laromak. - 'Nauczyciel uczy ucznia'
Larot laromak larak. - 'Uczeń uczy nauczyciela.'
Zmiana stanu
Zmiana stanu wyrażana jest obiektem w przypadku nadrzędnym wraz z odmienioną formą czasownika tan o znaczeniu 'zmieniać, przemieniać, zamieniać', np.:
Tarant per larak. - 'Brat został nauczycielem.'
Taranult vitak sagakok. - 'Władca zamienił go w jego sługę.'
Orzeczenie
Rzeczownik w roli orzeczenia występuje pod postacią przypadka nadrzędnego wraz z odmienioną formą czasownika ov - 'być, istnieć', np.:
Dat per zutak. - 'Brat jest lekarzem.'
Darat sar zutak. - 'Siostra była lekarką.'
Inkorporacja dopełnienia do czasownika
Inkorporacja dopełnienia do czasownika przejawia się dodawaniem osobowych sufiksów zwrotnych do rdzenia. Sufiks zwrotny może powodować podwojenie obiektu w zdaniu (jednak konstrukcja ta nie jest obowiązkowa).
Ihtot suk lak. - 'Pies je kość'
Ihtult suk lak. - 'Pies je-ją kość.'
Konstrukcja niesprawcza
Konstrukcja niesprawcza służy do oznaczania czynności, gdy przyczyny jej zaistnienia nie są znane. Tworzona jest za pomocą sufiksu strony refleksywnej (-eç/-ç-).
Tarakeçt lasa. - 'Szkło stłukło się.'
Tileçt orş. - 'Las się pali.'
W tej funkcji można użyć również strony biernej:
Tilomot orş. - 'Las jest palony.'
3. osoba liczby pojedyńczej
W dłuższych czasownikach złożonych z wielu afiksów niekiedy zachodzi wypadanie końcówki 3. osoby liczby pojedynczej, pod warunkiem, że czasownik nie koliduje z rzeczownikiem tego samego rdzenia lub nie zmienia to kontekstu zdania. Przed spółgłoskami płynnymi oraz po [k g m n ŋ] może zachodzić upraszczanie sufiksu -ot do formy występującej zwykle po samogłosce (-t).
Konstrukcja czasownika modalnego
Czasownik modalny zawsze stoi przed głównym czasownikiem. Nie przyjmuje końcówki osobowej, ponieważ osoba niesiona jest w czasowniku głównym.
Kar ganot mahu ganak. - 'Wojownik umie dobrze walczyć.'
Mak dat mahu. - 'Zaczyna być dobrze.'
Konstrukcja imperatywna
Odpowiednikiem trybu rozkazującego, służącym do wyrażania poleceń, rozkazów i nakazów a także próśb i życzeń jest czasownik w aspekcie prospektywnym, oznaczającym czynność mającą wydarzyć się w przyszłości. W celu intensyfikacji polecenia dodawana jest partykuła rah po czasowniku zawierającym treść nakazującą.
Tamoheş hast eş. - 'Daj mi rękę. / Dasz mi rękę.'
Innym sposobem wyrażenia rozkazu lub nakazu jest zastosowanie konstrukcji z użyciem supinum, którego główną funkcją jest zaznaczanie określonego celu czynności zawartej w głównym czasowniku zdania. Tutaj stosowany bywa przede wszystkim w funkcji prohibitywnej (zakazującej) w zwrotach nacechowanych bezosobowo.
Tilatema! - 'Nie palić!'
Rodzaje zdań
Zdania przeczące
Zdania przeczące tworzone są poprzez dodanie partykuły przeczącej w formie zależnej (ma) po czasowniku.
Zdanie orzekające
Zdanie przeczące
Şinot ganak la şerahan.
Şinotma ganak la şerahan.
Wojownik nie wiedział o zakazie.
Şinuri la bajomulanzi.
Şinurima la bajomulanzi.
Nie wiedzieli jak to się stało.
Czasownik przeczący
Rola czasownika przeczącego im ('nie być') polega na zaprzeczaniu treści niesionej przez czasownik da ('być').
Zdanie z czasownikiem twierdzącym
Zdanie z czasownikiem przeczącym
Dat vitakam mahi.
Imot vitakam mahi.
Nasz władca jest dobry.
Radat vitakal zahmi barahi.
Iramot vitakal zahmi barahi.
Ich dawny władca był silny.
Zdania pytające
Zdania pytające tworzone są przez inwersję orzeczenia, które zamienia się miejscami z następnym elementem szyku zdaniowego lub grupą dopełnień, oraz zmianę tonu.
