Wysoki Język - Мова Высокоя

[Ghoster]

Wysoki Język
Мова Высокоя - Mova Vysokoўa

   Wysoki Język (wys. Мова Высокоя ['mo.va vɘ.so'ko.ja]) jest moim pierwszym w pełni słowiańskim konlangiem (i jednocześnie pierwszym poważnym konlangiem a posteriori jaki dane mi było tworzyć, kiedyś w końcu trzeba było); muszę jednak nadmienić, iż znajduje się on jeszcze w fazie *konceptu*, toteż opracowane jest jedynie kilka zmian, głównie dlatego, iż nigdy wcześniej nie tworzyłem nic w tym stylu, tako i chciałbym, byście mi pomogli w pewnych kwestiach, ale o tym potem.

Fonetyka
Высъловность - Vysülovnost'

Samogłoski

	Przednie	Centralne	Tylne
Przymknięte	[i] и	[ɘ] ы ӹ	[ʌ] ъ [u] у ю
Średnie	[ɛ] э е є ѥ [ɛɰ̃] ѧ ѩ		[o] о ӧ [oɰ̃] ѫ ѭ
Otwarte	[æ] ѣ	[a] а я

[æ] oznacza jać, podczas gdy [ʊ] oznacza jer twardy (który to zachował się w większości pozycji); głoski [æ] oraz [i] *zawsze* zmiękczają całą sylabę (bowiem w wysokim nie zmiękczają się pojedyncze spółgłoski, a całe zbitki), niemniej, jeżeli występują na początku wyrazu, są wymawiane twardo (czyli bez [j] na początku).

Nie wiem na ile byłaby w słowiańskich możliwa opozycja ɛ-o zamiast ɛ-ɔ lub e-o, dlatego chciałbym wiedzieć czy mógłbym to tak rozwiązać, ponieważ tę cechę chciałbym jeszcze bardziej uwidocznić w zachowaniu jusów w takowej formie: ę→e, ęę→o, ǫ→u, ǫǫ→o, tylko... No właśnie, wciąż nie znalazłem dostatecznych źródeł by dowiedzieć się jak występowały jusy w danych słowach i w co ewoluowały w konkretnych językach. Ta sama sytuacja tyczy się jaci, o której także nie znalazłem zadowalających ilości informacji; byłbym niezmiernie wdzięczny za wskazanie mi sposobów na wskazanie tego, gdzie znajdowała się jać *na pewno*.

Co do zapisu głoski [ɛ]... Podstawowe warianty to "э" oraz zmiękczone "е", jednak są jeszcze dwa sposoby zapisu; "є" oznacze [ɛ] twarde z zasady, w przeciwieństwie do "э", które jest po prostu niezmiękczone, (używa się tego bardzo rzadko), a "ѥ" oznacza dosłownie [jɛ], które *nie zmiękcza* spółgłosek.

Spółgłoski

	Wargowe		Koronalne		Podniebienne		Welarne
	Twarde	Miękkie	Twarde	Miękkie	Twarde	Miękkie	Twarde	Miękkie
Nosowe	[m] м	[mʲ] мь	[n] н	[nʲ] нь
Zwarte	[p] п [b] б	[pʲ] пь [bʲ] бь	[t] т [d] д	[tʲ] ть [dʲ] дь			[k] к [g] г	[kʲ] кь [gʲ] гь
Afrykaty			[ʦ] ц [ʣ] ѕ [ʧ] ч [ʤ] џ
Szczelinowe	[f] в [v] в	[fʲ] вь [vʲ] вь	[s] c [z] з [ʃ] ш [ʒ] ж	[sʲ] cь [zʲ] зь		[ɕ] сь	[x] х [ɣ] г	[xʲ] х [ɣʲ] гь
Drżące			[r] р	[rʲ] рь
Aproksymanty			[ɫ] л	[lʲ] ль		[j] й

Zmiany Fonetyczne

ъ	→	[ʊ]
[VgV]	→	[VɣV]
TorT, TolT, TerT, TelT	→	TorъT, TolъT, TreT, TleT
orT, olT	→	rъT, lъT
[ʃʧ], [sʲtʲ]	→	[ʃʦ], [ɕtʲ]
[kɫ], [klʲ], [gɫ], [glʲ]	→	[xɫ], [xlʲ], [ɣɫ], [ɣlʲ]
[sɫ], [sʲlʲ], [zɫ], [zʲlʲ]	→	[sʊɫ], [sɛlʲ], [zʊɫ], [zɛlʲ]

Słownik
Съловар - Sülovar

Wysoki	Wymowa	Tłumaczenie
Ѫдья, Ǫd'ўa	['oɰ̃.dʲja]	Wędka
Ѫтуръба, Ǫturüba	[on.tu'rʊ.ba]	Wątroba
Ѫжѕ, Ǫždz	[oɰ̃ʒʣ]	Wąż, węgorz
Ѫжской, Ǫžskoў	['oɰ̃ʒ.skoj]	Wąski
Бѣлой, Bäloў	[bʲæɫoj]	Biały
Бог, Bog	[bog]	Bóg
Боль, Bol'	[bolʲ]	Ból
Брат, Brat	[brat]	Brat
Брѣг, Bräg	[bʲrʲæg]	Brzeg
Буква, Bukva	['bu.kva]	Litera
Буквишкут, Bukviškut	[bu'kʲvʲi.ʃkut]	Alfabet
Ц'ѣсарь'ство, Cäsar'stvo	[ʦjæsarʲstvo]	Królestwo
Чэреп, Čeriep	['ʧɛ.rʲɛp]	Głowa
Чосло, Čoslo	['ʧo.sɫo]	Liczba
Чѧсть, Čęst'	[ʧɛj͂ɕtʲ]	Część
Чловюк, Človiuk	['ʧɫo.vʲuk]	Człowiek
Чырсня, Čyrsnia	['ʧɘrʲsʲnʲa]	Czereśnia
Даждать, Daždat'	[daʒdatʲ]	Dawać
День, Dien'	[dʲɛnʲ]	Dzień
Дьѥржавя, D'ўeržavia	[dʲjɛ'rʒa.vʲa]	Kraj
Дьѥжавотня, D'ўeržavotnia	[dʲjɛ.rʒa'votʲ.nʲa]	Polityka
Десѣц, Diesäc	['dʲɛ.sʲæʦ]	Dziesięć
Девѣц, Dieväc	['dʲɛ.vʲæʦ]	Dziewięć
Девюшыка, Dieviušyka	[dʲɛ.vʲu'ʃɘ.ka]	Dziewczyna
Длуг, Dlug	[dɫug]	Wina
Долина, Dolina	[do'lʲi.na]	Dolina
Древо, Drievo	['dʲrʲɛ.vo]	Drzewo
Дрог, Drog	['drog]	Przyjaciel
Два, Dva	[dva]	Dwa
Ѥсти, Ўesti	[jɛsʲtʲi]	Jest
Гора, Gora	['go.ra]	Góra
Хлѣб, Hläb	[xʲlʲæb]	Chleb
Имѩ, Imię	[imʲɛɰ̃]	Imię
Иж'ю, Ižўu	[iʒju]	Że, iż
Лѣс, Läs	[lʲæs]	Las
Лѣто, Läto	['lʲæ.to]	Lato
Лихой, Lihoў	['lʲi.xoj]	Zły
Любицна, Liubicna	[lʲu'bʲi.ʦna]	Miłość
Люубивать, Liubivat'	[lʲu'bʲi.vatʲ]	Kochać
Маловоде, Malovodie	[ma.ɫo'vo.dʲɛ]	Jezioro
Месѫц, Miesǫc	['mʲɛ.sonʦ]	Księżyc, miesiąc
Молъдой, Molüdoў	[mo'ɫʊ.doj]	Młody
Морь, Mor'	[morʲ]	Śmierć
Мова, Mova	['mo.va]	Język
Мовотворюк, Movotvoriuk	[mo.vo'tvo.rʲuk]	Językotwórca
Можно, Možno	['mo.ʒno]	Może
Можной, Možnoў	['mo.ʒnoj]	Możliwy
Мур, Mur	[mur]	Ściana/mur
Мысль, Mysl'	[mɘsʲlʲ]	Myśl
Насѭшын, Nasiǫšyn	[nasʲoɰ̃ʃɘn]	Powszedni
Начѫток, Načǫtok	[na'ʧon.tok]	Początek
Намöщик, Namioščik	[na'mʲo.ɕtʲik]	Rzeczownik
Небеся, Niebiesia	[nʲɛbʲɛsʲa]	Niebo
Ней, Nieў	[nʲɛj]	Nie
Ни кото, Ni koto	[nʲi 'ko.to]	Nikt
Ни вжду, Ni vždu	[nʲi 'vʒdu]	Ani trochę
Нижовина, Nižovina	[nʲi.ʒo'vʲi.na]	Nizina
Ноц, Noc	[noʦ]	Noc
Казать, Kazat'	['ka.zatʲ]	Mówić
Книгишкут, Knigiškut	[kʲnʲi'ɣʲi.ʃkut]	Książka
Клос, Klos	[xɫos]	Włos
Коръв, Korüv	['ko.rʊv]	Krew
Коръва, Korüva	[ko'rʊ.va]	Krowa
Кото, Koto	[ko'to]	Kto
Крадюк, Kradiuk	['kra.dʲuk]	Złodziej
Кънѩж, Künięž	['kʊ.nʲɛɰ̃ʒ]	Ksiądz
Оден, Odien	['o.dʲɛn]	Jeden
Однек, Odniek	['o.dʲnʲɛk]	Jednak
Окраска, Okraska	[o'kra.ska]	Barwa
Осем, Osiem	['o.sʲɛm]	Osiem
Отӧц, Otioc	[otʲoʦ]	Ojciec
Ош'кливой, Ošklivoў	[oʃ'xʲlʲi.voj]	Brzydki
Ощ'се, Oščsie	[oʃ'ʦsʲɛ]	Brzydki
Овжалувать, Ovžaluўvat'	[o.vʒa'ɫu.vatʲ]	Żałować
Пѣнѩж, Pänięž	['pʲæ.nʲɛɰ̃ʒ]	Pieniądz
Пѣть, Pät'	[pʲætʲ]	Pięć
Писмишкут, Pismiškut	[pʲi'sʲmʲi.ʃkut]	Gazeta
Поговорник, Pogovornik	[po.ɣo'vorʲ.nʲik]	Forum
Правдоможно, Pravdomožno	[pra.vdo'mo.ʒno]	Prawdopodobnie
Право, Pravo	['pra.vo]	Prawo
Прѣжной, Präžnoў	[pʲrʲæʒnoj]	Przyjazny
Преходня, Priehodnia	[pʲrʲɛ'xo'dʲnʲa]	Ulica
Прийдить, Priўdit'	[pʲrʲijdʲitʲ]	Przyjść
Река, Rieka	['rʲɛ.ka]	Rzeka
Род, Rod	[rod]	Rodzina/poród
Родюк, Rodiuk	['ro.dʲuk]	Ojciec
Родюшыка, Rodiušyka	[ro.dʲu'ʃɘ.ka]	Matka
Розсвет, Rozsviet	['rozʲ.sʲvʲɛt]	Poranek
Сэмоморь, Semomor'	[sɛ'mo.morʲ]	Samobójstwo
Сеэм, Sieem	['sʲɛ.ɛm]	Siedem
Сълова, Sülova	[sʊ'ɫo.va]	Chwała, Cześć
Словѣн, Slovän	['sɫo.vʲæn]	Słowianin
Стр'ӧдане, Striodanie	[strjodanʲɛ]	Cierpienie
Стр'ѣтить, Strätit'	['stræa.tʲitʲ]	Zapomnieć
Съловар, Sülovar	[sʊ'ɫo.var]	Słownik
Сълово, Sülovo	[sʊ'ɫo.vo]	Słowo
Шэсц, Šesc	[ʃɛsʦ]	Sześć
Штѥры, Štўery	['ʃtjɛ.rɘ]	Cztery
Що, Ščo	[ʃʦo]	Co
Щосте, Ščostie	['ʃʦo.ɕtʲɛ]	Szczęście
Шъто Šüto	['ʃʊ.to]	Sto
Та, Ta	[ta]	Tak
Тѣле, Tälie	[tʲælʲɛ]	Ciało
Тень, Tien'	[tʲɛnʲ]	Cień
Тньѥшкут, Tn'ўeškut	['tʲnʲjɛ.ʃkut]	Nóż
Три, Tri	[tʲrʲi]	Trzy
Тюгоѕ'дняй, Tiugodzdniaў	[tʲu'ɣo.ʣdʲnʲaj]	Dzisiaj
Твоѥ, Tvoўe	[tvojɛ]	Twoje
Убить, Ubit'	['u.bʲitʲ]	Zabić
Урожыть, Urožyt'	[uroʒɘtʲ]	Urodzić
Ужо, Užo	['u.ʒo]	Już
Вѣк, Väk	[vʲæk]	Wiek
Вѣротня, Värotnia	[vʲæ'ro.tʲnʲa]	Religia/wiara
Вѥлиководе, Vўelikovodie	[vjɛ.lʲi.ko'vo.dʲɛ]	Ocean
Воде, Vodie	['vo.dʲɛ]	Morze
Вошо, Vošo	['vo.ʃo]	Raczej
Вроте, Vrotie	['vro.tʲɛ]	Drzwi
Всѣлство, Vsälstvo	[vʲsʲæɫstvo]	Świat
Высъловность, Vysülovnost'	[vɘ.sʊ'ɫo.vnosʲtʲ]	Wymowa
Въведить, Vüviedit'	[vʊvʲɛdʲitʲ]	Przekonywać, nakłaniać
Вжѕово, Vždzovo	['vʒʣo.vo]	Zawsze
Заход, Zahod	['za.xod]	Wieczór/zachód
Завтцрай, Zavtcraў	['za.vtʦraj]	Jutro
Земля, Ziemlia	[zʲɛmʲlʲa]	Ziemia
Збавить, Zbavit'	[zbavitʲ]	Zbawić
Знатöцво, Znatiocvo	[zna'tʲo.ʦvo]	Nauka
Землишкут, Ziemliškut	[zʲɛ'mʲlʲi.ʃkut]	Miasto
Жѕэ, Ždze	[ʒʣɛ]	Tutaj
Жвѩк, Zvok	[ʒvɛɰ̃k]	Dźwięk
Жвѩкотня, Zvokotnia	[ʒvɛɰ̃'ko.tʲnʲa]	Muzyka
Жэна, Žena	['ʒɛ.na]	Kobieta

Tłumaczenia

Uwaga; niektóre tłumaczenia mogą być nieaktualne!

Koleżanki i koledzy, aktualna struktura organizacji powoduje docenienie wagi modelu rozwoju; z drugiej strony wzmocnienie i rozwijanie struktur zmusza nas do przeanalizowania form oddziaływania.

Спутнецэ и дрогове, завишнощь представӧна зскупеня узраца тежэсту зовразу розвою уцэницѧ; зэ страни иншай завишнощйи умножэне ли розвияне нас ку иссеѕовланю дрог воздѕейства застабля.

Sputniece i drogovie, zavišnost' priedstaviona zskupienia uzraca težestu zovrazu rozvoўu ucenicę; ze strani inšaў zavišnostўi umnoženie li rozviўanie nas ku issiedzovlaniu drog vozddzeўstva zastablia.

Być albo nie być; oto jest pytanie.

Быть ли не быть; ото ѥсти пытане

Byt' li nie byt'; oto ўesti pytanie.

Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.

Все люз'я ся родѕой сълободное и щодо достойности a прав ровное. Надаѕ'еное сой онэ розумом a совестой, ажо онэ винное в духу братвицы ся лѫчыть.

Vsie liuzўa sia roddzoў sülobodnoўe i ščodo dostoўnosti a prav rovnoўe. Nadadzўenoўe soў one rozumom a soviestoў, ažo one vinnoўe v duhu bratvicy sia lǫčyt'.

Na wzgórzu owca, która nie miała wełny, zobaczyła konie; jeden ciągnął ciężki wóz, drugi dźwigał wielki ładunek, a trzeci wiózł szybko człowieka. Owca rzekła do koni: ,,Serce mnie boli, widząc, co człowiek nakazuje robić koniom". Konie odpowiedziały: ,,Słuchaj, owco, serca nas bolą, kiedy widzimy, jak człowiek, pan, zabiera twoją wełnę na płaszcz dla samego siebie. I owca nie ma wełny". Usłyszawszy to, owca pobiegła przez równinę.

Овца и Верханы:
Овца на холму, у которой вэлна не збывала, тры верханы звиждала; першой цэжкой воз таржал, другой велкой зарад носил, а трецын чловюка боръзно верхал. Овца верханой сказала: "Сордцэ мя боли ик я виждо що чловюк верханой розсказя". Той верханы сказалы: "Солъхати, овца, сордца нас болѫ ик мы виждим чловюка овцой вэлной на кожух для ся вземятего, також у овцой вэлна yжо не збыва". Ото слышать, овца по ровнине збегла.

Ovca i Vierhany:
Ovca na holmu, u kotoroў velna nie zbyvala, try vierhany zviždala; piervšoў cežkoў voz taržal, drugoў vielkoў zarad nosil, a triecyn človiuka borüzno vierhal. Ovca vierhanoў skazala: "Sordce mia boli ik ўa viždo ščo človiuk vierhanoў rozskazia". Toў vierhany skazaly: "Solühati, ovca, sordca nas bolǫ ik my viždim človiuka ovcoў velnoў na kožuh dlia sia vziemiatiego, takož u ovcoў velna užo nie zbyva". Oto slyšat', ovca po rovninie zbiegla.

W swym domu w R'lyeh czeka w uśpieniu martwy Cthulhu.

В ӧго домой в Рылех снӧн очэкуе Куфулю морой.

V ўogo domoў v Rylieh snion očekuўe Kufuliu moroў.

Słowem Zakończenia

Na dzisiaj było jedynie trochę fonetyki i parę słów, po których można zobaczyć jaka nieustatkowana jest ortografia wysokiego (głównie w cyrylicy, nie mam pojęcia kiedy winienem zapisywać [ɕtʲ] jako /щь/, a kiedy jako /сть/, może ktoś ma pomysły, ewentualnie wskaże, czy któraś z tych form jest lepsza nad drugą?). Następnym razem *postaram* się opisać kilka zagadnień z gramatyki; do tego czasu będę raczej rozwijał słownik.
Chciałbym raz jeszcze przypomnieć o pytaniach odnośnie jerów, jusów i jaci, zapytać przede wszystkim o to, jak *wy* (chodzi mi tu o tych, którzy tworzą slavlangi) radzicie sobie z takimi problemiami, i ogólnie miałem w zamyśle rozwinąć z wami tutaj wątek tworzenia slavlangów. Jak przebiega w waszych pracach proces tworzenia takiego słowiańskiego konlangu i na co zwracacie uwagę?

[Vilène]

Jak przebiega w waszych pracach proces tworzenia takiego słowiańskiego konlangu

Np. u mnie: najpierw sobie ustalam, jakie to język ma przejść zmiany w stosunku do prasłowiańszczyzny (bądź mechanizm ich derywacji od współczesnych języków słowiańskich, jak to zrobiłem w lędzkim), z grubsza jakie cechy ma mieć gramatyka tego języka, oraz wymowę i alfabet. Potem próbuję przetłumaczyć parę tekstów (zdań, słów, etc.) na ten język, i tak powstaje jego przedprototyp. Potem próbuję ustalić dokładniej szczegóły tej gramatyki (znaczy rozpisuję tabelki ), i tak się tworzy prototyp języka. Następnie go zmieniam, zmieniam, zmieniam jak coś mi nie pasuje w nim, bądź dowiaduję się czegoś nowego o językach słowiańskich, i w końcu krystalizuje się jego w miarę stabilna forma.

i na co zwracacie uwagę?

Na co zwracamy uwagę przy tworzeniu slavlangu? No to po pierwsze na to, żeby wszystko było jak najbardziej realistyczne i nienóbskie, żeby nie kalkować bezsensownie konstrukcji z jakiegoś języka bez żadnego uzasadnienia*, żeby wszystko było spójne wewnętrznie, itp.

* Ja np. wiele razy w rodzkim popełniałem ten błąd, i np. wrzucałem tam zaimki wskazujące będące dokładną kopią systemu rosyjskiego (co było bez sensu), negację łączącą się z dopełniaczem pod wpływem polskiego (w wielu słowiańskich i wszystkich germańskich, łączy się jednak z biernikiem...), użycie zaimków będące totalną kopią bułgarskiego, słowo w słowo, stopniowanie przymiotników i czas przyszły które też były projekcją stanu istniejącego w polskim (wiadomo, zawsze w proces tworzenia konlangów wchodzi coś, co nazywam ,,efektem języka rodzimego"), i parę innych których nie pamiętam. A zapewne jeszcze trochę kopij zostało, i być może wyłapię je w przyszłości...