Etymologie w polskim

[Todsmer]

Wy też macie oboczność okręg-okrąg i kręg-krąg? Bo mi się zdaje, że to podobnie co z łabędziem.

[Noqa]

Też nigdy nie wiem. To podobno kwestia dźwięcznej spółgłoski po.

[Wedyowisz]

W paradygmacie c jedynym źródłem iloczasu było wzdłużenie zastępcze przed spółgłoską dźwięczną albo zbitką z taką spółgłoską (stąd np. krąg-kręgu). W paradygmacie b widać zachowanie długości w całej odmianie: sąd-sądu, drąg-drąga, chrust-chrustu, kąt-kąta, wąs-wąsa, o ile samogłoska była pierwotnie długa w prasłowiańszczyźnie. W teorii powinno być też np. grzéch-grzéchu, ciekawe czy coś takiego jest zaświadczone w stpol. lub w gwarach.

Dziwne jest to, że w pewnych staropolskich zapisach wzdłużenie występuje też w pozycji przed bezdźwięczną (np. czaas, laas, prooch, potook), co trafia się również niekiedy w gwarach, jednak nigdy nie utrwaliło się aż do tego stopnia, jak w pozycji przed dźwięczną (i zbitką zawierającą dźwięczną). Istnieje teoria, że w stpol. były 3 stopnie długości samogłosek, krótkie, półdługie i długie: owe półdługie pojawiły się jako rezultat wzdłużenia zastępczego przed spółgłoską bezdźwięczną, a następnie zlały się z krótkimi w większości odmian języka. Wydaje się też, że działały tu także mechanizmy analogii związane z morfologią, w D.l.mn. rzeczowników takich jak cnota i wrota mamy przejście o > ó.

[Towarzysz Mauzer]

W teorii powinno być też np. grzéch-grzéchu, ciekawe czy coś takiego jest zaświadczone w stpol. lub w gwarach.

No i jest!

"Grzéchem septało mi, kieby uciec" Kam. 135 (...) "Grzéch = djabeł" Spr. IV, 304 (Karłowicz, J. Słownik gwar polskich, t. 2, s. 139)

W paradygmacie b widać zachowanie długości w całej odmianie: sąd-sądu, drąg-drąga, chrust-chrustu, kąt-kąta, wąs-wąsa

To znaczy, że jedyną możliwą nosówką w ostatniej sylabie b-paradygmatowych rzeczowników męskich w NOM. jest /ą/?

[Wedyowisz]

No tak, ponieważ w mianowniku l.poj. był na niej neoakut (a w innych formach, jak rozumiem, w podanych powyżej przykładach zachowała się długość przedakcentowa jak w łąka, biéda, tráwa).

[Towarzysz Mauzer]

(a w innych formach, jak rozumiem, w podanych powyżej przykładach zachowała się długość przedakcentowa jak w łąka, biéda, tráwa).

A nie chodzi o to, że tam były /ǫ/, /ě/, /a/, którym to głoskom długość przysługiwała niejako z definicji?

[spitygniew]

(a w innych formach, jak rozumiem, w podanych powyżej przykładach zachowała się długość przedakcentowa jak w łąka, biéda, tráwa).

A nie chodzi o to, że tam były /ǫ/, /ě/, /a/, którym to głoskom długość przysługiwała niejako z definicji?

Ale pod starym akutem samogłoski długie się skróciły, nie?

[Wedyowisz]

Rzeczywiście wiąże się to z tym, że były tam pierwotnie długie  /ǫ/, /ě/, /a/, jednakowoż pozwoliła im tą długość zachować pozycja (pod cyrkumfleksem lub starym akutem, jak zauważył spitygniew, uległyby one skróceniu). W paradygmacie c rzecz. a-tematowych usunęła długość przedakcentową analogia (regularnie byłoby: rąka, rękę; Kortlandt ma bodajże na to inny pogląd, ale nie dam sobie ręki uciąć). Długość poakcentowa jest w zachsł. gorzej zachowana (przykład: miesiąc).

Jeszcze jedną dziwną sprawą wiążącą się z polskim wzdłużeniem zastępczym jest to, że raz działa ono wewnątrz wyrazu (ząbki), a raz nie (męski, bezzębny itp.). Hm. Przy tym, w wygłosie wzdłużenie przed dźwięczną nie wydaje się mieć związku z paradygmatem akcentowym.

[Pingǐno]

Czy może mi ktoś wytłumaczyć tego dziwnego potwora?

Czemu w ogóle "wewtę"? (nawet nie wiem, czy dobrze to piszę) Nie mogło być "w tę i w tamtą"? czycoś.

[Feles]

Bo słownikarze wyczuli vintagę.

[Wedyowisz]

Było kiedyś o tym na starym forum, staropolski miał tendencję do rozplemu przy`imków.

Szkarłupnie — ma ktoś jakiś pomysł? Bo chyba nie dlatego, że są szkarłatne i mogą dać łupnia...

[Feles]

Skąd jest "dziób"?

[Wedyowisz]

Przekształcenie pierwotnego *zobъ ,,dziób" (pol. *zób? w każdym razie, w polskim poświadczone jest zobać) pod wpływem czasownika dziubać (dziobać z zobać + dziubać). *Zobъ ma kognaty ie.

[Noqa]

uzupełnić to u+z+u+pełnić?

[spitygniew]

uzupełnić to u+z+u+pełnić?

Ano, znalazłeś kolejny wyraz z trzema etymologicznymi prefiksami (obok odsprzedać, zna ktoś jeszcze jakieś?).