Język prachamski: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
(Nie pokazano 8 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | + | {{Język | |
+ | |kolor=skyblue | ||
+ | |nazwa=Język prachamski | ||
+ | |nazwa własna=Ra qāmasas eyqor | ||
+ | |klasyfikacja=Gamajskie | ||
+ | * [[Język protogamajski|Język pragamajski]] (†) | ||
+ | ** Język prachamski | ||
− | == Zmiany fonetyczne od pragamajskiego == | + | |alfabet=brak, łacińska transkrypcja |
+ | | twórca = [[Użytkownik:Kazimierz|Kazimierz]] (w 2020) | ||
+ | | typologia u = aglutynacyjny | ||
+ | | conlanger1 = ''pch.'' | ||
+ | }}{{sp}} | ||
+ | {{słownik}} | ||
+ | |||
+ | '''Język prachamski''' (pch. '''ra qāmasas eyqor''' [{{IPA|ra ˈɣaːmazʱazʱ~t̚ eɪ̯ˈɣɔl}}]), — prajęzyk, będący przodkiem wszystkich innych [[Języki chamskie|języków chamskich]], sam natomiast wywodzi się z [[Język protogamajski|języka pragamajskiego]]. Został utworzony przez [[Użytkownik:Kazimierz|Kazimierza]] w 2020 roku na potrzeby [[Języki gamajskie|wspólnego projektu forumowego]]. Charakteryzuje się przede wszystkim zarzuceniem kontrastu dźwięczności spółgłosek i zastąpieniem go rozróżnieniem na spółgłoski przydechowe i nieprzydechowe. | ||
+ | |||
+ | ==Fonologia== | ||
+ | |||
+ | ===Spółgłoski=== | ||
+ | {| class="wikitable" style=text-align:center | ||
+ | ! colspan="2" | | ||
+ | !Wargowe | ||
+ | !Zębowe | ||
+ | !Dziąsłowe | ||
+ | !Podniebienne | ||
+ | !Welarne | ||
+ | |- align="center" | ||
+ | ! colspan="2" | Nosowe | ||
+ | |{{IPA|m}} | ||
+ | |colspan="2"|{{IPA|n}} | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | |- align="center" | ||
+ | ! rowspan="2" |Zwarte | ||
+ | !<small>przydechowe</small> | ||
+ | |{{IPA|pʰ}} | ||
+ | |colspan="2"|{{IPA|tʰ}} | ||
+ | | | ||
+ | |{{IPA|kʰ}} | ||
+ | |- | ||
+ | !<small>nieprzydechowe</small> | ||
+ | |{{IPA|p}} | ||
+ | |colspan="2"|{{IPA|t}} | ||
+ | | | ||
+ | |{{IPA|k}} | ||
+ | |- align="center" | ||
+ | ! rowspan="2" | Szczelinowe | ||
+ | !<small>przydechowe</small> | ||
+ | | | ||
+ | |{{IPA|sʰ}} | ||
+ | |{{IPA|ɬʰ}} | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | !<small>nieprzydechowe</small> | ||
+ | |{{IPA|f}} | ||
+ | |{{IPA|s}} | ||
+ | |{{IPA|ɬ}} | ||
+ | | | ||
+ | |{{IPA|x}} | ||
+ | |- align="center" | ||
+ | ! colspan="2" | Drżące | ||
+ | | | ||
+ | |colspan="2" | {{IPA|r}} | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | ! colspan="2" | Boczne, Półsamogłoski | ||
+ | | | ||
+ | |colspan="2" | {{IPA|l}} | ||
+ | |{{IPA|j}} | ||
+ | |{{IPA|w}} | ||
+ | |} | ||
+ | ==Zmiany fonetyczne od pragamajskiego== | ||
===Samogłoski=== | ===Samogłoski=== | ||
/i/ → /ɪ/ ⟨i⟩ <br> | /i/ → /ɪ/ ⟨i⟩ <br> | ||
Linia 19: | Linia 91: | ||
/VJi/ → /Vɪ̯/ ⟨Vy⟩ (dyftong) <br> | /VJi/ → /Vɪ̯/ ⟨Vy⟩ (dyftong) <br> | ||
/VJu/ → /Vʊ̯/ ⟨Vw⟩ (dyftong) <br> | /VJu/ → /Vʊ̯/ ⟨Vw⟩ (dyftong) <br> | ||
− | Jeśli samogłoska | + | Jeśli samogłoska ulegająca skróceniu była w pragamajskim akcentowana, akcent przesuwa się na stojącą wcześniej samogłoskę. <br> |
'''Również w nagłosie:''' <br> | '''Również w nagłosie:''' <br> | ||
/iJV/ → /jV/ ⟨yV⟩ <br> | /iJV/ → /jV/ ⟨yV⟩ <br> | ||
/uJV, aːJV, awJV/ → /wV/ ⟨wV⟩ <br> | /uJV, aːJV, awJV/ → /wV/ ⟨wV⟩ <br> | ||
− | W tym przypadku jeśli samogłoska | + | W tym przypadku jeśli samogłoska ulegająca skróceniu była w pragamajskim akcentowana, akcent przesuwa się na stojącą po niej samogłoskę. <br> |
==Spółgłoski== | ==Spółgłoski== | ||
Linia 33: | Linia 105: | ||
/b/ → /p/ [p~b~p̚] ⟨b⟩ <br> | /b/ → /p/ [p~b~p̚] ⟨b⟩ <br> | ||
/f/ → /f/ [f~v~p̚] ⟨f⟩ <br> | /f/ → /f/ [f~v~p̚] ⟨f⟩ <br> | ||
− | /t/ → /tʰ/ [tʰ~dʱ~ | + | /t/ → /tʰ/ [tʰ~dʱ~→t̚] ⟨t⟩ <br> |
/d/ → /t/ [t~d~t̚] ⟨d⟩ <br> | /d/ → /t/ [t~d~t̚] ⟨d⟩ <br> | ||
/θ/ → /ɬʰ/ [ɬʰ~ɮʱ~t̚] ⟨ł⟩ <br> | /θ/ → /ɬʰ/ [ɬʰ~ɮʱ~t̚] ⟨ł⟩ <br> | ||
Linia 48: | Linia 120: | ||
/r/ → /r/ [r~r~l] ⟨r⟩ <br> | /r/ → /r/ [r~r~l] ⟨r⟩ <br> | ||
/l/ → /l/ ⟨l⟩ <br> | /l/ → /l/ ⟨l⟩ <br> | ||
+ | |||
+ | ===Rozwój geminat=== | ||
+ | Geminaty przechodzą w długość poprzedzającej samogłoski, w nagłosie znikając całkowicie (zmiana zachodzi już po wyżej opisanych procesach samogłoskowych, ale przed zmianą /q/ → /kː/). Elementy niezgłoskotwórcze dyftongów stojących przed odpowiednio *w/y są traktowane razem z nimi jako geminaty, w związku z czym również objęte są tym procesem. Przykładowo pragamajskie *iiyuzu [ˈiːjuzu] po dyftongizacji *ii daje przejściową formę *eyyuzu [ˈeɪ̯jʊzʊ], co później przekształca się w *ēyuzu [ˈɛːjʊzʊ]. | ||
+ | |||
+ | <br>*ww i *jj traktowane są szczególnie, jeśli wcześniej stoi *a, to pierwsze *w/j tworzy z nim dyftong. | ||
+ | ====Powstanie nowych geminat==== | ||
+ | Nowe geminaty (za wyjątkiem *kk wywodzącego się z pgm. *q) powstają ze zbitek spółgłoskowych, w których pierwszym elementem jest obstruent. W fazie przejściowej był wymawiany jako spółgłoska zatrzymana, tak jak w wygłosie, później nastąpiła asymilacja z kolejną spółgłoską. Geminaty obstruentów są zawsze bezdźwięczne i bezprzydechowe. Przykładowy rozwój: pgm. *hitlaa [ˈhitlaː] → wczesny pch. *itlo [ˈit̚lɔ] → pch. *illo [ˈilːɔ]. | ||
+ | |||
+ | ==Gramatyka== | ||
+ | ===Harmonia samogłoskowa=== | ||
+ | W prachamskim występuje harmonia progresywna samogłosek odziedziczona z pragamajszczyzny. Samogłoska pierwszej sylaby sufiksów dołączanych do słowa musi zgadzać się z samogłoską ostatniej sylaby podstawowego słowa. | ||
+ | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
+ | ! rowspan="2" | Ostatnia<br>samogłoska<br>słowa | ||
+ | ! colspan="2" | Pierwsza<br>samogłoska sufiksu | ||
+ | |- | ||
+ | ! krótka (_) | ||
+ | ! długa (_²) | ||
+ | |- | ||
+ | | i, Vy | ||
+ | | i | ||
+ | | ey | ||
+ | |- | ||
+ | | u, Vw | ||
+ | | u | ||
+ | | ow | ||
+ | |- | ||
+ | | a, o, e | ||
+ | | a | ||
+ | | o | ||
+ | |} | ||
+ | [[Kategoria:Języki gamajskie]] | ||
+ | [[Kategoria:Użytkownik:Kazimierz]] |
Aktualna wersja na dzień 19:34, 16 lip 2020
Język prachamski Ra qāmasas eyqor | |
---|---|
Typologia: | aglutynacyjny |
Utworzenie: | Kazimierz (w 2020) |
Sposoby zapisu: | brak, łacińska transkrypcja |
Klasyfikacja: | Gamajskie
|
Kody | |
Conlanger–1 | pch. |
Lista conlangów |
Zobacz też słownik tego języka. |
Język prachamski (pch. ra qāmasas eyqor [ra ˈɣaːmazʱazʱ~t̚ eɪ̯ˈɣɔl]), — prajęzyk, będący przodkiem wszystkich innych języków chamskich, sam natomiast wywodzi się z języka pragamajskiego. Został utworzony przez Kazimierza w 2020 roku na potrzeby wspólnego projektu forumowego. Charakteryzuje się przede wszystkim zarzuceniem kontrastu dźwięczności spółgłosek i zastąpieniem go rozróżnieniem na spółgłoski przydechowe i nieprzydechowe.
Fonologia
Spółgłoski
Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podniebienne | Welarne | ||
---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m | n | ||||
Zwarte | przydechowe | pʰ | tʰ | kʰ | ||
nieprzydechowe | p | t | k | |||
Szczelinowe | przydechowe | sʰ | ɬʰ | |||
nieprzydechowe | f | s | ɬ | x | ||
Drżące | r | |||||
Boczne, Półsamogłoski | l | j | w |
Zmiany fonetyczne od pragamajskiego
Samogłoski
/i/ → /ɪ/ ⟨i⟩
/iː/ → /eɪ̯/ ⟨ey⟩
/u/ → /ʊ/ ⟨u⟩
/uː/ → /oʊ̯/ ⟨ow⟩
/a/ → /a/ ⟨a⟩
/aː/ → /ɔ/ ⟨o⟩
/aj/ → /ɛ/ ⟨e⟩
/aw/ → /ɔ/ ⟨o⟩
Ściągnięcia
(/J/ = /w, j, h, ħ/)
Poza nagłosem:
/VJV/ → /Vː/ ⟨(makron nad samogłoską, w dyftongach tylko nad pierwszą)⟩
/VJi/ → /Vɪ̯/ ⟨Vy⟩ (dyftong)
/VJu/ → /Vʊ̯/ ⟨Vw⟩ (dyftong)
Jeśli samogłoska ulegająca skróceniu była w pragamajskim akcentowana, akcent przesuwa się na stojącą wcześniej samogłoskę.
Również w nagłosie:
/iJV/ → /jV/ ⟨yV⟩
/uJV, aːJV, awJV/ → /wV/ ⟨wV⟩
W tym przypadku jeśli samogłoska ulegająca skróceniu była w pragamajskim akcentowana, akcent przesuwa się na stojącą po niej samogłoskę.
Spółgłoski
/m/ → /m/ ⟨m⟩; /-Vm/
/n/ → /n/ ⟨n⟩
W wygłosie i przed spółgłoską spółgłoski nosowe przechodzą w unosowienie poprzedzającej samogłoski) zapisywane w wygłosie etymologicznie, przed spółgłoskami wargowymi jako ⟨m⟩, natomiast przed pozostałymi jako ⟨n⟩.
/p/ → /pʰ/ [pʰ~bʱ~p̚] (nagłos~śródgłos~ wygłos) ⟨p⟩
/b/ → /p/ [p~b~p̚] ⟨b⟩
/f/ → /f/ [f~v~p̚] ⟨f⟩
/t/ → /tʰ/ [tʰ~dʱ~→t̚] ⟨t⟩
/d/ → /t/ [t~d~t̚] ⟨d⟩
/θ/ → /ɬʰ/ [ɬʰ~ɮʱ~t̚] ⟨ł⟩
/ð/ → /ɬ/ [ɬ~ɮ~t̚] ⟨c⟩
/s/ → /sʰ/ [sʰ~zʱ~t̚] ⟨s⟩
/z/ → /s/ [s~z~t̚] ⟨z⟩
/k/ → /kʰ/ [kʰ~ɡʱ~k̚] ⟨k⟩
/ɡ/ → /k/ [k~ɡ~k̚] ⟨g⟩
/ɣ/ → /x/ [x~ɣ~k̚] ⟨q⟩
/q/ → /kː/ [kː~kː~k̚] ⟨kk⟩
/ħ, h/ → /∅/
/w/ → /w/ ⟨w⟩
/j/ → /j/ ⟨y⟩
/r/ → /r/ [r~r~l] ⟨r⟩
/l/ → /l/ ⟨l⟩
Rozwój geminat
Geminaty przechodzą w długość poprzedzającej samogłoski, w nagłosie znikając całkowicie (zmiana zachodzi już po wyżej opisanych procesach samogłoskowych, ale przed zmianą /q/ → /kː/). Elementy niezgłoskotwórcze dyftongów stojących przed odpowiednio *w/y są traktowane razem z nimi jako geminaty, w związku z czym również objęte są tym procesem. Przykładowo pragamajskie *iiyuzu [ˈiːjuzu] po dyftongizacji *ii daje przejściową formę *eyyuzu [ˈeɪ̯jʊzʊ], co później przekształca się w *ēyuzu [ˈɛːjʊzʊ].
*ww i *jj traktowane są szczególnie, jeśli wcześniej stoi *a, to pierwsze *w/j tworzy z nim dyftong.
Powstanie nowych geminat
Nowe geminaty (za wyjątkiem *kk wywodzącego się z pgm. *q) powstają ze zbitek spółgłoskowych, w których pierwszym elementem jest obstruent. W fazie przejściowej był wymawiany jako spółgłoska zatrzymana, tak jak w wygłosie, później nastąpiła asymilacja z kolejną spółgłoską. Geminaty obstruentów są zawsze bezdźwięczne i bezprzydechowe. Przykładowy rozwój: pgm. *hitlaa [ˈhitlaː] → wczesny pch. *itlo [ˈit̚lɔ] → pch. *illo [ˈilːɔ].
Gramatyka
Harmonia samogłoskowa
W prachamskim występuje harmonia progresywna samogłosek odziedziczona z pragamajszczyzny. Samogłoska pierwszej sylaby sufiksów dołączanych do słowa musi zgadzać się z samogłoską ostatniej sylaby podstawowego słowa.
Ostatnia samogłoska słowa |
Pierwsza samogłoska sufiksu | |
---|---|---|
krótka (_) | długa (_²) | |
i, Vy | i | ey |
u, Vw | u | ow |
a, o, e | a | o |