Język wielkopolski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(Nie pokazano 5 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 3: Linia 3:
 
|kolor tabela=#F0F0F0
 
|kolor tabela=#F0F0F0
 
|nazwa=wielkopolski
 
|nazwa=wielkopolski
−
|nazwa własna=wjelkôpôlyś śpraucha
+
|nazwa własna=grouspôlnyszë szprauchë
 
|alfabet=łaciński
 
|alfabet=łaciński
 
|regiony=Wielkopolska
 
|regiony=Wielkopolska
Linia 20: Linia 20:
 
{| cellspacing="10" style="text-align: center;"
 
{| cellspacing="10" style="text-align: center;"
 
|- style="font-size: 1.5em;"
 
|- style="font-size: 1.5em;"
−
|  a  ||  b  ||  c   ||  ć   ||  d  ||  e ||  ë ||  f  ||  g  ||  h  ||  i  ||  j
+
|  a  ||  b  ||  c  ||  d  ||  e  ||  f  ||  g  ||  h  ||  i  ||  j ||  k
 
|-
 
|-
−
| [a] || [b] || [ts] || [tʃʲ] || [d] || [ɛ] || [ə] || [f] || [g] || [h] || [i] || [j]
+
| [a] || [b] || [ts] || [d] || [ɛ] || [f] || [g] || [h] || [i] || [j] || [k]
 
|- style="font-size: 1.5em;"
 
|- style="font-size: 1.5em;"
−
|  k  ||  l  ||  ł  ||  m  ||  n  ||  o  ||  ô  ||  p  ||  r  ||  s  ||  ś  ||  t
+
|  l  ||  ł  ||  m  ||  n  ||  o  ||  ô  ||  p  ||  r  ||  s  ||  t  ||  u
 
|-
 
|-
−
| [k] || [l] || [w] || [m] || [n] || [ɔ] || [wɔ] || [p] || [r] || [s] || [ʃʲ] || [t]
+
| [l] || [w] || [m] || [n] || [ɔ] || [wɔ] || [p] || [r] || [s] || [t] || [u]
 
|- style="font-size: 1.5em;"
 
|- style="font-size: 1.5em;"
−
|  u  ||  w  ||  y  ||  z  || ź  || (au) || (ch) || (dź) || (ng) || (ou) || (ôu)
+
|  w  ||  y  ||  z  || (au) || (ch) || (ng) || (ou) || (ôu) || (sz) || (tsz)
 
|-
 
|-
−
| [u] || [v] || [ɨ] || [z] || [ʒʲ] || [aʊ] || [x]  || [dʒʲ] || [ŋ] || [ɔʊ] || [wɨ]
+
| [v] || [ɨ] || [z] || [aʊ] || [x] || [ŋ]  || [ɔʊ] || [wɨ] || [ʃ] || [tʃ]
 
|}
 
|}
  
−
* '''i''' przed samogłoską wymawiane jest jako [ij]
+
* '''b d g''' przed '''n''' wymawiane są jak [m n ŋ].
−
* '''w''' przed '''ô''' nie jest wymawiane
+
* '''ch''' przed '''s''' wymawiane jest jako [k].
−
* półspółgłoski zapisywane podwójnie czyta się pojedynczo
+
* '''i''' przed samogłoską wymawiane jest jako [ij].
 +
* '''w''' przed '''ô''' nie jest wymawiane.
 +
* '''l''' oraz '''n''' mogą być zgłoskotwórcze.
 +
* końcowe '''e''' wymawiane jest jako [ə].
  
 
==Ewolucja z języka niemieckiego==
 
==Ewolucja z języka niemieckiego==
Linia 43: Linia 46:
 
* przejście długiego [oː] oraz [aʊ] w '''ou'''
 
* przejście długiego [oː] oraz [aʊ] w '''ou'''
 
* przejście długiego [aː] w '''au'''
 
* przejście długiego [aː] w '''au'''
 +
* przejście [ɐ] w '''a''', oraz [eːɐ] w '''ia'''
 
* przejście [y] w '''y'''
 
* przejście [y] w '''y'''
 +
* przejście [ə] w pozycjach niekońcowych w '''y'''
 
* przejście krótkiego [i] po zębowych w '''y'''
 
* przejście krótkiego [i] po zębowych w '''y'''
−
* przejście [eːɐ] w '''ië'''
 
−
* przejście końcowego [ə] w '''a'''
 
−
* zmieszanie [ɐ] oraz [ə]
 
 
* dyftongizacja '''o''' oraz '''ou''' na początku wyrazu, po samogłosce oraz po spółgłoskach '''p, b, f, w, m, k, g, h, ch'''
 
* dyftongizacja '''o''' oraz '''ou''' na początku wyrazu, po samogłosce oraz po spółgłoskach '''p, b, f, w, m, k, g, h, ch'''
 
* wypadnięcie '''w''' przed samogłoskami zdyftongizowanymi
 
* wypadnięcie '''w''' przed samogłoskami zdyftongizowanymi
−
* przejście [ʃ] oraz [ç] w '''ś''', a także dopasowanie innych szumiących do jego miejsca artykulacji
+
* przejście [l] w '''ł''' przed spółgłoskami i na końcu wyrazu – z wyjątkiem pozycji, gdzie ta spółgłoska jest zgłoskotwórcza
−
* przejście [l] w '''ł''' przed spółgłoskami i na końcu wyrazu – z wyjątkiem pozycji, gdzie ta spółgłoska jest sylabiczna
 
 
* przejście [pf] w '''f'''
 
* przejście [pf] w '''f'''
 +
* przejście [nd] w '''n'''
  
 
===Zmiany gramatyczne===
 
===Zmiany gramatyczne===
 
* zanik rodzajników, uogólnienie dopełniacza liczby pojedynczej rzeczowników męskich i nijakich na wszystkie rzeczowniki
 
* zanik rodzajników, uogólnienie dopełniacza liczby pojedynczej rzeczowników męskich i nijakich na wszystkie rzeczowniki
−
* uogólnienie końcówki liczby mnogiej '''-n''' na wszystkie rzeczowniki
 
 
* uproszczenie odmieny przymiotników do jedynie formy predykatywnej, formy nie-predykatywnej liczby mnogiej i formy nie-predykatywnej liczby pojedynczej
 
* uproszczenie odmieny przymiotników do jedynie formy predykatywnej, formy nie-predykatywnej liczby mnogiej i formy nie-predykatywnej liczby pojedynczej
−
* wyrównanie niektórych alternacyj rzeczownika przy pluralizacji i czasownika przy odmianie (ale nie wszystkich)
 
 
* swoboda umiejscowienia przedrostków rzeczowników rozdzielnie złożonych w zdaniu
 
* swoboda umiejscowienia przedrostków rzeczowników rozdzielnie złożonych w zdaniu
 
* zanik czasów Imperfekt/Präteritum, Plusquamperfekt oraz Futur II
 
* zanik czasów Imperfekt/Präteritum, Plusquamperfekt oraz Futur II
−
* zastąpienie form grzecznościowych zaimków poprzez rzeczowniki '''Hërr''' i '''Frou'''
+
* zastąpienie form grzecznościowych zaimków poprzez rzeczowniki '''Her''' i '''Frou'''
  
 
==Przykładowe teksty==
 
==Przykładowe teksty==
−
===Modlitwa Pańska===
+
===Bajka Schleichera (''Faubl Schleichers'')===
−
''Z prawej strony zamieszczono dla porównania tekst niemiecki''
+
''Szauf, wi wôle nycht haubn, gyzejn fiade; ejn szwejre waugn gycin, ejn grouse laudung, ejn mensz szneł gytraugn. …''
−
{| class="wikitable"
 
−
| Fautë unzë, wi ist in himml,
 
−
| Vater unser im Himmel,
 
−
|-
 
−
| hejlyś wiëda dejn nauma.
 
−
| geheiligt werde dein Name.
 
−
|-
 
−
| Dejn rejś kômma.
 
−
| Dein Reich komme.
 
−
|-
 
−
| Dejn willa wiëda,
 
−
| Dein Wille geschehe,
 
−
|-
 
−
| wi in himml, zou ôuf iëda.
 
−
| wie im Himmel so auf Erden.
 
−
|-
 
−
| Unzë tejglyśa brout gib unz hôjta.
 
−
| Unser tägliches Brot gib uns heute.
 
−
|-
 
−
| Und fëgib unz unzë śułdn,
 
−
| Und vergib uns unsere Schuld,
 
−
|-
 
−
| wi ôuch wië fëgejbn unzën śułdygën.
 
−
| wie auch wir vergeben unsern Schuldigern.
 
−
|-
 
−
| Und nyśt fyra unz in fëzuchung,
 
−
| Und führe uns nicht in Versuchung,
 
−
|-
 
−
| zondën ëlejza unz fôn śleśtn.
 
−
| sondern erlöse uns von dem Bösen.
 
−
|-
 
−
| Amen.
 
−
| Amen.
 
−
|}
 
−
 
 
−
<!--
 
−
==Gramatyka==
 
−
===Rzeczownik===
 
−
Rzeczownik w języku wielkopolskim podlega odmianie przez dwie liczby (pojedyncza, mnoga) i dwa przypadki (mianownik, dopełniacz), w dwóch wzorcach odmiany, zależących raczej od końcówki, niż od rodzaju.
 
−
 
 
−
System przypadkowy nie został odziedziczony po języku niemieckim, lecz raczej wykształcony pod wpływami polskimi i znacznie uproszczony do dwóch przypadków. Dopełniacz posiada takie same funkcje jak analogiczny przypadek w języku polskim, mianownik zaś wyraża wszystko inne.
 
−
 
 
−
====Deklinacja I====
 
−
Pierwsza deklinacja używana jest dla rzeczowników o końcówce spółgłoskowej, oraz dla wszystkich kończących się na samogłoskę inną od '''-a'''.
 
−
 
 
−
{| class="wikitable"
 
−
|
 
−
!Liczba pojedyncza
 
−
!Liczba mnoga
 
−
|-
 
−
!Mianownik
 
−
| -Ø, -V
 
−
| -ën
 
−
|-
 
−
!Dopełniacz
 
−
| -a
 
−
| -u
 
−
|}
 
−
 
 
−
'''Uwagi:'''
 
−
* Końcówka '''-u''' po samogłosce oraz po spółgłoskach ''p'', ''b'', ''f'', ''w'', ''m'', ''k'', ''g'', ''h'' oraz ''ch'' przechodzi w '''-ù''' (np. ''śłang'' - ''śłangù'').
 
−
 
 
−
====Deklinacja II====
 
−
Druga deklinacja używana jest dla rzeczowników kończących się na '''-a''' oraz paru wyjątków.
 
−
 
 
−
{| class="wikitable"
 
−
|
 
−
!Liczba pojedyncza
 
−
!Liczba mnoga
 
−
|-
 
−
!Mianownik
 
−
| -a
 
−
| -e
 
−
|-
 
−
!Dopełniacz
 
−
| -y
 
−
| -u
 
−
|}
 
−
 
 
−
'''Uwagi:'''
 
−
* Końcówka '''-u''' po samogłosce oraz po spółgłoskach ''p'', ''b'', ''f'', ''w'', ''m'', ''k'', ''g'', ''h'' oraz ''ch'' przechodzi w '''-ù'''.
 
−
* Końcówka '''-y''' po spółgłoskach ''k'' oraz ''g'' przechodzi w '''-i'''.
 
−
 
 
−
===Przymiotnik===
 
−
Przymiotnik w języku wielkopolskim podlega stopniowaniu, ponadto odmianie przez liczby.
 
−
 
 
−
Stopnie przymiotnika to:
 
−
 
 
−
* '''Stopień równy''' - odpowiada mu podstawowa forma danego przymiotnika.
 
−
* '''Stopień wyższy''' - tworzony przez dodanie do przymiotnika końcówki '''-ë''', np. ''łangë'' - „dłuższy”.
 
−
* '''Stopień najwyższy''' - tworzony przez dodanie do przymiotnika przedrostka '''am-''' oraz końcówki '''-stën''' ('''-estën''' po zębowych), np. ''amłangstën'' - „najdłuższy”.
 
−
 
 
−
Przymiotnik w każdym stopniu może przyjmować końcówkę liczby mnogiej '''-ën'''. Jeżeli przymiotnik pełni funkcję rzeczownika, podlega także odmianie tak jak rzeczowniki.
 
−
 
 
−
W języku wielkopolskim, przymiotniki używane są też jako przysłówki, np. ''kùrc'' znaczy zarówno „krótki”, jak i „krótko”. W niektórych dialektach wschodnich można spotkać wykształconą pod wpływem języka polskiego końcówkę '''-o'''/'''-ò''', np. ''kùrco''; forma ta jest dopuszczalna także w języku literackim, chociaż bardzo rzadka.
 
−
 
 
−
===Czasownik===
 
−
Czasownik w języku wielkopolskim podlega odmianie przez:
 
−
 
 
−
* czasy (teraźniejszy, przeszły, przyszły),
 
−
* strony (czynna, bierna, zwrotna),
 
−
* liczby (pojedyncza, mnoga),
 
−
* osoby.
 
−
 
 
−
Czasowniki mogą też tworzyć dwa rodzaje imiesłowów przymiotnikowych - czynny i bierny, oraz formę trybu rozkazującego.
 
−
 
 
−
W przeciwieństwie do rzeczowników, system odmiany czasowników, prócz stron, został odziedziczony po języku niemieckim i uproszczony pod wpływami polskimi.
 
−
 
 
−
Forma bezokolicznika dla czasowników w języku wielkopolskim zawsze kończy się na '''-ën''' i oczywiście jest tracona przy odmianie czasownika (tzw. forma odmienna; np. ''gej<u>e</u>'', nie ''<s>gej<u>ëne</u></s>'').
 
−
 
 
−
====Czas teraźniejszy====
 
−
Czas teraźniejszy w języku wielkopolskim jest jedynym czasem prostym i odpowiada polskiemu oraz niemieckiemu czasowi teraźniejszemu, może służyć także do wyrażenia przyszłości (np. ''Jutro, geje cu kino.'' - „Jutro idę do kina”). Podlega on odmianie przez liczby i osoby:
 
−
 
 
−
{| class="wikitable"
 
−
|
 
−
!Liczba pojedyncza
 
−
!Liczba mnoga
 
−
|-
 
−
!1. osoba
 
−
| -e
 
−
| -ëm
 
−
|-
 
−
!2. osoba
 
−
| -(e)s
 
−
| -(e)t
 
−
|-
 
−
!3. osoba
 
−
| -(e)t
 
−
| -ën
 
−
|}
 
−
 
 
−
Formy z ''-e-'' używane są jedynie, gdy czasownik kończy się w bezokoliczniku na ''-tën'' bądź ''-dën''. W przypadku czasowników dwuczłonowych, takich jak np. ''ligën-òuf'' „należeć”, odmieniany jest jedynie pierwszy człon, np. ''ligs-òuf'' „należysz”.
 
−
 
 
−
====Czasy złożone====
 
−
Język wielkopolski posiada dwa czasy złożone:
 
−
 
 
−
* '''Czas przeszły''' - używany do wyrażania przeszłości we wszystkich aspektach (dokonanym, niedokonanym), wywodzący się z niemieckiego Perfektu. Tworzony jest za pomocą odmienionego przez odpowiednią liczbę i osobę czasownika posiłkowego ''hòben'' (nieregularny) oraz formy imiesłowu biernego (patrz niżej), np. ''Geśtën, iś hòbe gegang cu kino'' - „Wczoraj poszedłem do kina”.
 
−
* '''Czas przyszły''' - używany do wyrażania przyszłości, także we wszystkich aspektach, wywodzący się z niemieckiego Futur I. Tworzony jest za pomocą odmienionego przez odpowiednią liczbę i osobę czasownika posiłkowego ''wëdën'' (nieregularny) oraz formy bezokolicznika, np. ''Jutro, iś wird gejën cu kino'' - „Jutro pójdę do kina”.
 
−
 
−
Do wyrażania czynności przyszłych może służyć także czas teraźniejszy, np. ''Jutro, iś geje cu kino'' - „j/w”.
 
−
 
 
−
====Strona bierna i zwrotna====
 
−
Strona bierna tworzona jest za pomocą odmienionego przez odpowiednią liczbę i osobę czasownika zejn oraz formy imiesłowu biernego, np. ''Iś bin gewaśt'' - „Jestem umyty”.
 
−
 
 
−
Strona zwrotna - tworzona jest przez dodanie zaimka zwrotnego ''zyŝ'' do czasownika, np. ''Waśe zyś'' - „Myję się”. W przeciwieństwie do języka niemieckiego, a w zgodzie z językiem polskim, zaimek zwrotny jest nieodmienny i zawsze ma taką samą formę.
 
−
 
 
−
====Imiesłowy====
 
−
Czasowniki w jezyku wielkopolskim mogą tworzyć dwa rodzaje imiesłowów:
 
−
 
 
−
* '''Imiesłów czynny''' - zakres jego użycia odpowiada polskim imiesłowom: przymiotnikowemu czynnemu oraz przysłówkowemu współczesnego. Tworzone jest poprzez dodanie do formy bezokolicznika końcówki '''-d''', np. ''géend'' - „idący”/„idąc”.
 
−
* '''Imiesłów bierny''' - zakres jego użycia odpowiada polskimu imiesłowowi przymiotnikowemu biernemu. Tworzony jest poprzez dodanie do czasownika przedrostka '''ge-''' (przed samogłoską przyjmującego formę '''g‘-''') oraz końcówki '''-t''', np. ''gemacht'' - „robiony”, ''g‘arbejtet'' - „pracowany”. W przeciwieństwie do jezyka niemieckiego, przedrostek jest dodawany zawsze i zawsze na początku, nazwet w czasownikach wywodzących się od niemieckich czasowników rozdzielnie złożonych.
 
−
 
 
−
Oba te imiesłowy (prócz czynnego używanego jako przysłówkowy) posiadają liczbę mnogą tworzoną przez kończówkę '''-en''', np. ''gemachten'' - „robieni”.
 
−
 
 
−
====Tryb rozkazujący====
 
−
Forma trybu rozkazującego dla drugiej osoby liczby pojedynczej jest tworzona poprzez końcówkę zerową (tzn. ucięcie od bezokolicznika końcówki '''-en'''), np. ''gé'' - „chodź”, ''mach'' - „zrób”. Podobnie jak w języku niemieckim, w tej formie '''zawsze''' jest opuszczany zaimek osobowy - błędem jest np. użycie ''<s>du gé</s>''.
 
−
 
 
−
Dla pozostałych osób, brak osobnej formy trybu rozkazującego - czasownik wtedy przyjmuje taką samą formę, jak w czasie teraźniejszym, a tryb rozkazujący zastępuje zmiana tonu głosu (w języku mówionym) lub wykrzyknik na końcu zdania (w języku pisanym).
 
−
 
 
−
====Uwagi====
 
−
* Dla czasowników o końcówce bezokolicznika '''-èn''' w formie odmiennej zastępowana jest przez '''-r-'''.
 
−
* Dla czasowników, których forma odmienna kończy się na spółgłoskę zębową, przed końcówkami odmiany zaczynającymi się na spółgłoskę wstawiana jest samogłoska protetyczna '''-e-'''.
 
−
* W formie imiesłowu biernego dla czasowników zaczynających się na samogłoskę zalecane jest stosowanie lewego apostrofu ('''‘'''), jednak gdy nie jest to możliwe, dopuszczalny jest też apostrof prosty (<strong>'</strong>), błędem natomiast jest stosowania apostrofu prawego ('''’''') gdy dostępny jest także apostrof lewy.
 
−
 
 
−
==Lista Swadesha==
 
−
{| class="wikitable"
 
−
!L.p.
 
−
!Jęz. polski
 
−
!Jęz. niemiecki
 
−
!Jęz. wielkopolski
 
−
|-
 
−
|1. || ja || ich || iŝ
 
−
|-
 
−
|2. || ty || du || du
 
−
|-
 
−
|3. || on || er || ê
 
−
|-
 
−
|4. || my || wir || wiè
 
−
|-
 
−
|5. || wy || ihr || iè
 
−
|-
 
−
|6. || oni/one || sie || zi
 
−
|-
 
−
|7. || ten/ta/to || dieses || dê/di/das
 
−
|-
 
−
|8. || tamten/tamta/tamto || jenes || dordê/dordi/dordas
 
−
|-
 
−
|9. || tutaj/tu || hier || hiè
 
−
|-
 
−
|10. || tam || dort || dort
 
−
|-
 
−
|11. || kto || wer || wê
 
−
|-
 
−
|12. || co || was || was
 
−
|-
 
−
|13. || gdzie || wo || wò
 
−
|-
 
−
|14. || kiedy || wann || wann
 
−
|-
 
−
|15. || jak || wie || wi
 
−
|-
 
−
|16. || nie || nicht || nyŝt
 
−
|-
 
−
|17. || wszystko || alle || all
 
−
|-
 
−
|18. || wiele || viele || fil
 
−
|-
 
−
|19. || kilka || einige || ejnyẑ
 
−
|-
 
−
|20. || parę/mało/niewiele || wenige || ejnyẑ
 
−
|-
 
−
|21. || inny || andere || andè
 
−
|-
 
−
|22. || jeden || eins || ejn
 
−
|-
 
−
|23. || dwa || zwei || cwej
 
−
|-
 
−
|24. || trzy || drei || drej
 
−
|-
 
−
|25. || cztery || vier || fiè
 
−
|-
 
−
|26. || pięć || fünf || fymf
 
−
|-
 
−
|27. || duży/wielki || groß || gros
 
−
|-
 
−
|28. || długi || lang || łang
 
−
|-
 
−
|29. || szeroki || breit, weit || wejt
 
−
|-
 
−
|30. || gruby, tłusty || dick || dyk
 
−
|-
 
−
|31. || ciężki || schwer || ŝwè
 
−
|-
 
−
|32. || mały || klein || klejn
 
−
|-
 
−
|33. || krótki || kurz || kùrc
 
−
|-
 
−
|34. || wąski || eng || eng
 
−
|-
 
−
|35. || cienki || dünn || dynn
 
−
|-
 
−
|36. || kobieta || Frau || fróa
 
−
|-
 
−
|37. || mężczyzna || Mann || mann
 
−
|-
 
−
|38. || człowiek || Mensch || menŝ
 
−
|-
 
−
|39. || dziecko || Kind || kind
 
−
|-
 
−
|40. || żona || Frau/Ehefrau || fróa
 
−
|-
 
−
|41. || mąż || Mann, Ehemann || mann
 
−
|-
 
−
|42. || matka || Mutter || mutè
 
−
|-
 
−
|43. || ojciec || Vater || fatè
 
−
|-
 
−
|44. || zwierzę || Tier || tiè
 
−
|-
 
−
|45. || ryba || Fisch || fiŝ
 
−
|-
 
−
|46. || ptak || Vogel || fògèl
 
−
|-
 
−
|47. || pies || Hund || hùnd
 
−
|-
 
−
|48. || wesz || Laus || weŝ
 
−
|-
 
−
|49. || wąż || Schlange || ŝłang
 
−
|-
 
−
|50. || robak || Wurm || wùrm
 
−
|}
 
−
 
 
−
==Zobacz też==
 
−
* [[Hôptsaňta|Strona główna Conlanger Wiki w języku wielkopolskim]]
 
−
* [[Język pilchowski]] - język oparty na podobnym pomyśle
 
−
-->
 
  
 
[[Kategoria:Język wielkopolski|!]]
 
[[Kategoria:Język wielkopolski|!]]
 
[[Kategoria:Języki sztuczne a posteriori|W]]
 
[[Kategoria:Języki sztuczne a posteriori|W]]
 
[[Kategoria:Nooblangi|W]]
 
[[Kategoria:Nooblangi|W]]

Wersja z 22:43, 10 mar 2013

wielkopolski
grouspôlnyszë szprauchë
Regiony : Wielkopolska
Liczba użytkowników ok. 8 000
Sposoby zapisu: łaciński
Klasyfikacja: języki indoeuropejskie
języki germańskie
języki zachodniogermańskie
język wielkopolski
Status urzędowy
Język urzędowy : jeden z języków pomocniczych w Polsce
Oficjalna regulacja: -
Kody
Conlanger–1 wp, wpl
Lista conlangów

Język wielkopolski to język zachodniogermański wywodzący się z języka niemieckiego, z silnymi wpływami języka polskiego oraz jego dialektów wielkopolskich w fonologii, gramatyce i słownictwie, używany głównie na terenie zachodniej Wielkopolski.

Alfabet i fonetyka

a b c d e f g h i j k
[a] [b] [ts] [d] [ɛ] [f] [g] [h] [i] [j] [k]
l ł m n o ô p r s t u
[l] [w] [m] [n] [ɔ] [wɔ] [p] [r] [s] [t] [u]
w y z (au) (ch) (ng) (ou) (ôu) (sz) (tsz)
[v] [ɨ] [z] [aʊ] [x] [ŋ] [ɔʊ] [wɨ] [ʃ] [tʃ]
  • b d g przed n wymawiane są jak [m n ŋ].
  • ch przed s wymawiane jest jako [k].
  • i przed samogłoską wymawiane jest jako [ij].
  • w przed ô nie jest wymawiane.
  • l oraz n mogą być zgłoskotwórcze.
  • końcowe e wymawiane jest jako [ə].

Ewolucja z języka niemieckiego

Zmiany fonetyczne

  • skrócenie długich [iː], [uː] oraz [yː] (ale [iː] przes samogłoskami → [ij])
  • przejście długiego [ɛː], [eː], [øː] oraz [aɪ̯] w ej
  • przejście długiego [oː] oraz [aʊ] w ou
  • przejście długiego [aː] w au
  • przejście [ɐ] w a, oraz [eːɐ] w ia
  • przejście [y] w y
  • przejście [ə] w pozycjach niekońcowych w y
  • przejście krótkiego [i] po zębowych w y
  • dyftongizacja o oraz ou na początku wyrazu, po samogłosce oraz po spółgłoskach p, b, f, w, m, k, g, h, ch
  • wypadnięcie w przed samogłoskami zdyftongizowanymi
  • przejście [l] w ł przed spółgłoskami i na końcu wyrazu – z wyjątkiem pozycji, gdzie ta spółgłoska jest zgłoskotwórcza
  • przejście [pf] w f
  • przejście [nd] w n

Zmiany gramatyczne

  • zanik rodzajników, uogólnienie dopełniacza liczby pojedynczej rzeczowników męskich i nijakich na wszystkie rzeczowniki
  • uproszczenie odmieny przymiotników do jedynie formy predykatywnej, formy nie-predykatywnej liczby mnogiej i formy nie-predykatywnej liczby pojedynczej
  • swoboda umiejscowienia przedrostków rzeczowników rozdzielnie złożonych w zdaniu
  • zanik czasów Imperfekt/Präteritum, Plusquamperfekt oraz Futur II
  • zastąpienie form grzecznościowych zaimków poprzez rzeczowniki Her i Frou

Przykładowe teksty

Bajka Schleichera (Faubl Schleichers)

Szauf, wi wôle nycht haubn, gyzejn fiade; ejn szwejre waugn gycin, ejn grouse laudung, ejn mensz szneł gytraugn. …

Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Język_wielkopolski&oldid=9803”