Język Tolów

Język Tolów, język talski (nazwa własna: Tola-yánah /tola'janah/) - mowa Tolów) - język sztuczny, którego morfologia w dużym stopniu opiera się na alternacji.

Głoski i ortografia w alfabecie łacińskim

Stosuje się zapis fonemiczny.

Samogłoski

• A - [a], przy /q/, /r/, /ɦ/ - [ɑ];
• E - [æ~ε], w sylabie nieakcentowanej, szczególnie przed akcentem - [ə], nie występuje przy /q/, /r/, /ɦ/;
• I - [i], przy /q/, /r/, /ɦ/ - [e~ɘ];
• O - [ʊ~o], przy /q/, /r/, /ɦ/ jest zawsze obniżona do /o~ɔ/;

Samogłoski nie kontrastują ze względu na długość, z wyjątkiem, o którym poniżej. Sylabę akcentowaną zaznacza się akutem nad samogłoską i tylko wtedy, gdy nie jest pierwszą w wyrazie. Jeśli w wyrazie występuje samogłoska z cyrkumfleksem, a jednocześnie brak innej z akutem, cyrkumfleks oznacza też wtedy sylabę akcentowaną.

Istnieje sposób odczytu, w którym <iy ou ih oh ah> są pojedynczymi, długimi samogłoskami, odpowiednio [iː uː eː ɔː ɑː], natomiast <iu oy au ay> dyftongami.

SAMOGŁOSKI (WERSJA ROZSZERZONA)
	KRÓTKIE			DŁUGIE
	PRZEDNIE	ŚRODKOWE	TYLNE	PRZEDNIE	ŚRODKOWE	TYLNE
WYSOKIE	[i] <i>		[ʊ~o] <o>	[iː] <iy>		[uː] <ou>
WYSOKO-ŚREDNIE	[e~ɘ] <i>			[eː~ɘː] <ih>
ŚREDNIE	[ɛ~æ] <e>		[ɔ] <o>			[ɔː] <oh>
NISKO-ŚREDNIE
NISKIE		[ä] <a>	[ɑ] <a>			[ɑː] <ah>

Spółgłoski

	WARGOWE		ZĘBOWE		BOCZNE	TWARDOPODNIEBIENNE		MIĘKKOPODNIEBIENNE	JĘZYCZKOWE	KRTANIOWE
NOSOWE	/m/ m		/n/ n			/ŋ~ɲ/ ŋ
ZWARTE	/p~ʙ̥/ p	/b/ b	/t/ t	/d/ d		/c~t͡ʃ/ c	/ɟ~d͡ʒ/ g	/kʲ/ k	/q/ q	/ʔ/ '
ZWARTO-SZCZELINOWE					/ɬ~t͡ɬ/ ł/tł
SZCZELINOWE	/φ~f/ f		/θ~s/ s			/ʃ/ ş		/x/ x		/ɦ~ʕ/ h
PŁYNNE I PÓŁSAMOGŁOSKI	/w/ u/v				/l/ l	/j/ y			/ʀ~r/ r

- <p> w nagłosie może być wymawiana jako głoska bezdźwięczna, wargowa, drżąca [ʙ̥];

- <v> i <u> oznaczają tę samą głoskę, pierwszą zapisuje się w nagłosie sylaby, a drugą w wygłosie;

- <s> standardowo ma wymowę pośrednią między [θ] a [s], „s sepleniące”, możliwa również wymowa [θ] albo [s̪];

- [tɬ] zapisuje się <tł>, [ɬ] - <ł> - występuje tylko przed spółgłoską;

- <c> i <ş> mogą mieć brzmienie zadziąsłowe lub twardopodniebienne;

- <ŋ> wymawia się [ɲ] przy /i/, /j/, /tʃ/ oraz /ʃ/, a [ɴ] przy /q/;

- <r> może przyjmować artykulację języczkową, jak i dziąsłową;

- < ' > nie pisze się na początku wyrazu i między samogłoskami;

- <h> dźwięczne, przed spółgłoską bezdźwięczną staje się bezdźwięczne, jeśli znajduje się po samogłosce przed spółgłoską lub w wygłosie, może być nieme, a poprzedzająca samogłoska ulega wtedy wzdłużeniu (np. ah -> [ʔɑː]);

Wzór sylaby

Sylaba ma postać CV(C). Każda sylaba zaczyna się pojedynczą spółgłoską. Wewnątrz wyrazów możliwe są dowolne zbitki dwóch spółgłosek, choć mogą pojawić się asymilacje w przypadku trudno wymawialnych zbitek.

Rdzeń wyrazowy

Rdzeń stanowi jedna, dwie, trzy bądź cztery spółgłoski.

W wyrazach zapożyczonych możliwe są rdzenie liczące więcej niż cztery spółgłoski. Spółgłoski rdzenne /j/, /w/ i /ɦ/ występują niekiedy jako samogłoski, odpowiednio /i/, /o/, /a/, zapisuje się je wtedy z cyrkumfleksem. Akcent pada na sylabę z samogłoską po pierwszej spółgłosce rdzenia, w gerundiach - po drugiej.

Morfologia

Czasownik

• Tryb i modalność

Czasownik odmienia się przez 4 tryby:

1. tryb oznajmujący, z układem spółgłosek rdzenia: -CCV-, -CKV-, -CKVQ-, -CKVQL- (gdzie C, K, Q, L to spółgłoski rdzenne, a V to samogłoska akcentowana) oraz przedrostkiem i- (czasowniki statyczne) lub o- (czasowniki dynamiczne); jeśli pierwszą rdzenną spółgłoską jest zwarcie krtaniowe - również odpowiednio yi- oraz uo-;

2. tryb rozkazujący, pełniący też funkcję trybu łączącego, z układem spółgłosek rdzenia jak w trybie oznajmjącym oraz przedrostkiem ya- (czasowniki statyczne) lub ua- (czasowniki dynamiczne);

3. tryb warunkowy, z układem spółgłosek rdzenia: -CeCCV-, -CeKKV-, -CeKKVQ-, -CeKKVQL- (przy czym e może być zastąpiona przez a, jeśli C lub K jest jedną ze spółgłosek języczkowych lub /ɦ/) oraz przedrostkiem, jak w trybie oznajmującym;

4. tryb życzeniowo-łączący, będącym połączeniem trybu rozkazującego z warunkowym;

• Aspekt

• Strona

• Wzmocnienie-osłabienie

Czasowniki i gerundia występują w trzech stopniach intensywności:

1. neutralny - oznaczana przez -a po ostatniej spółgłosce rdzenia lub przez brak samogłoski (R-N: "irnáha, "irná, R-N-T: "irnáta, "irnát");

2. wzmocnienie - oznaczana przez -o (R-N: "irnáho, R-N-T: "irnáto);

3. osłabienie - oznaczane przez -i (R-N: "irnáhi, R-N-T: "irnáti);

Rzeczownik

• Klasy nominalne

• Rodzaj

• Liczby

• Przypadki

• Określenie posesywności i wyrazy złożone

W języku talskim występują dwa rodzaje posesywności: zbywalna i niezbywalna. Granica między nimi jest rozmazana, niektóre zależności mogą być rozpatrywane jako należące do jednej grupy albo drugiej, w zależności od stosunku mówiącego do omawianego przedmiotu.

Przysłówek

Przysłówek tworzy się z rzeczownika przez dodanie przedrostka a- /ʔa-/ z powtórzeniem pierwszej spółgłoski rdzenia.

Przysłówek odmienia się przez przypadki, jeśli jest częścią grupy nominalnej. Za pomocą przysłówka określa się sposób wykonania czynności, który w języku polskim odpowiada przypadkowi narzędnika.

Negacja

Język posiada dwa rodzaje negacji zarówno w rzeczownikach, czasownikach, gerundiach jak i przysłówkach:

• dla oznaczenia braku cechy używa się sufiksu -ut, -ot;
• dla oznaczenia przeciwieństwa cechy używa się sufiksu -s, -s;

Nie występują partykuły przeczące ani twierdząca. Żeby odpowiedzieć na pytanie ogólne, trzeba powtórzyć czasownik z odpowiednią końcówką przeczenia. Jeśli pytanie wymaga odpowiedzi twierdzącej, do czasownika trzeba dodać sufiks twierdzący -(e)k. W funkcji partykuł może wystąpić zaimek wskazujący şe' z odpowiednią końcówką:

şéek="tak"

şéot="nie"

şées="nie, wprost przeciwnie".

Składnia

Szyk zdania

Szyk zdania jest swobodny, z dominującym układem SOV, a w zdaniu podrzędnym VSO. Okolicznik znajduje się zwykle po czasowniku. Rzeczownik poprzedza przydawkę lub przydawki.

Grupa nominalna

Rzeczownik określany zawsze poprzedza określający.

Zasady pisowni w piśmie hebrajskim

[Kategoria:Języki sztuczne a priori]]