Język osyjski: Różnice pomiędzy wersjami
Linia 644: | Linia 644: | ||
== Czasownik == | == Czasownik == | ||
− | + | W języku osyjskim występują trzy koniugacje: | |
− | + | *e-koniugacja | |
− | + | *koniugacja spółgłoskowa (z dwoma podtypami '''c-''' oraz '''p-'''tematycznymi, które posiadają pewne wyjątkowe alternacje) | |
− | + | *koniugacja samogłoskowa. | |
− | + | ||
− | + | === Czas teraźniejszy === | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
− | ! colspan=" | + | ! rowspan="3" colspan="2" | Forma |
+ | ! colspan="5" | Koniugacja | ||
|- | |- | ||
− | + | ! I | |
− | | | + | ! colspan="3" | II |
− | + | ! III | |
|- | |- | ||
− | + | ! slaveti<br>"słyszeć" | |
− | + | ! elti<br>"jeść" | |
− | + | ! hepi<br>"spać" | |
+ | ! seci<br>"mówić" | ||
+ | ! stati<br>"stać" | ||
|- | |- | ||
− | | | + | ! rowspan="3" | Sg |
− | | | + | ! I |
− | | | + | | slaio |
+ | | elan | ||
+ | | hepan | ||
+ | | secan | ||
+ | | staio | ||
|- | |- | ||
− | | | + | ! II |
− | | | + | | slaves |
− | | | + | | els |
+ | | hes | ||
+ | | sechs | ||
+ | | staies | ||
|- | |- | ||
− | + | ! III | |
− | + | | slavet | |
− | + | | elt | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | ! | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | | | ||
| hep | | hep | ||
− | | | + | | sec |
− | | | + | | stat |
− | |||
|- | |- | ||
− | | | + | ! rowspan="3" | Pl. |
− | | | + | ! I |
+ | | slavemas | ||
+ | | elmas | ||
+ | | hemmas | ||
+ | | secmas | ||
+ | | staiemas | ||
|- | |- | ||
− | | | + | ! II |
− | | | + | | slavete |
+ | | elte | ||
+ | | hepe | ||
+ | | sece | ||
+ | | state | ||
|- | |- | ||
− | | | + | ! III |
− | | | + | | slavans |
− | | | + | | elant |
+ | | hepant | ||
+ | | secant | ||
+ | | staians | ||
|} | |} | ||
+ | W koniugacji I w I osobie '''v''' oraz '''s''' alternują się do '''i''' oraz '''ṡ'''. | ||
+ | |||
+ | === Czas przeszły === | ||
+ | === Czas przyszły === | ||
+ | === Tryb rozkazujący === | ||
+ | === Tryb przypuszczający === | ||
+ | === Bezokolicznik === | ||
+ | === Imiesłowy === | ||
+ | === Czasownik być === | ||
[[Kategoria:Użytkownik:Henryk Pruthenia]][[Kategoria:Adnata]] | [[Kategoria:Użytkownik:Henryk Pruthenia]][[Kategoria:Adnata]] |
Wersja z 13:08, 31 lip 2019
Język osyjski | |
---|---|
Typologia: | Fleksyjny SOV |
Faktycznie | |
Utworzenie: | Henryk Pruthenia w 2019 |
W Adnacie | |
Używany w : | brak |
Lista conlangów |
Zobacz też słownik tego języka. |
Dźwięki
Samogłoski
- i u (i u)
- e o (e o)
- a (a)
- ai au (ai au)
Spółgłoski
- m n (m n)
- p b t d k g (p b t d c g)
- v s ʃ χ ʕ h (v s ṡ ch ġ h)
- l r j (l r i)
Przemiany głoskowe
- h₁e, eh₁ > e, ē
- h₂e, eh₂ > a, ā
- h₃e, eh₃ > o, ō
- VH > V:
- h₁, h₂, h₃ > e, a, o
- H > ∅
- o, oi, ou > a, ai, au
- g > ʕ
- d > l
- rs > rʃ
- bʰ, dʰ, gʰ, gʷʰ, ǵʰ > b, d, g, gʷ, ǵ
- ḱ, ǵ > s, z
- sw > h
- l̥, r̥, n̥, m̥ > ul, ur, an, am
- tt, dt, dd > χt
- sk, sg > χ
- ks, gs > χs
- sʕ > ʕ
- e- > ja-
- ei > ai
- eu, au > iu, o
- ēu, ōu > ju
- w > v
- kʷ, gʷ > k, b
- pt, kt > p, k
- ps > ss
- ē > ī
- V: > V
- tR > kR
- tv, dv, pv, bv > p, b
- RkV, RgV > RjV
- vj, vi > j, ji
- C1C1 > C1
- sN > NN
- lv > v
- z > s
- sj > ʃ
Gramatyka
Zaimek
Zaimki osobowe
Cas. | Sg. | Pl | Refl. | ||
---|---|---|---|---|---|
I | II | I | II | ||
Nom. | san | tu | vai | iu | – |
Gen. | mais | tais | nais | vais | sais |
Dat. | mene | tebe | ni | vi | sebe |
Acc. | me | te | na | va | se |
Loc. | mel | tel | ni | vi | sel |
Poss. | mas | tav | nan | ius | has |
Cas. | Sg. | Pl. | ||
---|---|---|---|---|
m | f | n | ||
Nom. | iai | i | ial | ie |
Gen. | iaṡa | ṡas | iaṡa | iason |
Dat. | iammai | ṡai | iammai | iamas |
Acc. | ian | iana | ial | ians |
Loc. | iammal | ṡas | iammal | iamas |
Zaimki wskazujące
Cas. | Sg. | Pl. | ||
---|---|---|---|---|
m | f | n | ||
Nom. | ca | co | cal | ce |
Gen. | caṡa | cas | caṡa | cason |
Dat. | cai | cai | cai | camas |
Acc. | can | cana | cal | cans |
Loc. | cal | cas | cal | camas |
Cas. | Sg. | Pl. | ||
---|---|---|---|---|
m | f | n | ||
Nom. | ta | ti | tal | te |
Gen. | taṡa | tas | taṡa | tason |
Dat. | tai | tai | tai | tamas |
Acc. | tan | tana | tal | tans |
Loc. | tal | tas | tal | tamas |
Zaimki pytające
Cas. | kto? | co? |
---|---|---|
Nom. | ci | cal |
Gen. | ceṡa | ces |
Dat. | cemi | ci |
Acc. | cin | cal |
Loc. | cel | ci |
Rzeczownik
W języku osyjskim występują cztery deklinacje rzeczownika.
Deklinacja I
Do deklinacji I należą rzeczowniki zakończone na -eh₂ oraz -ih₂ (współczesne -a oraz ia). Są to rzeczowniki rodzaju żeńskiego.
Cas. | Sg. | Pl. |
---|---|---|
Nom. | bina | bine |
Gen. | binas | binan |
Dat. | binai | binamas |
Acc. | binan | binans |
Loc. | binas | binamas |
Deklinacja II
Do deklinacji II należą męskie i nijakie o-, i- oraz u-tematy. Nie są one fleksyjnie rozróżnione w rodzaju męskim, lecz w rodzaju nijakim pewnego rodzaju pozostałością rozdziału tego schematu jest przyjmowanie końcówek-an, -ian, oraz -van.
Cas. | Sg. | Pl. |
---|---|---|
Nom. | vulc | vulcai |
Gen. | vulcaṡ | vulcon |
Dat. | vulcai | vulcamas |
Acc. | vulcan | vulcans |
Loc. | vulcal | vulcamas |
Cas. | Sg. | Pl. |
---|---|---|
Nom. | dravan | drava |
Gen. | dravaṡ | dravon |
Dat. | dravai | dravamas |
Acc. | dravan | drava |
Loc. | draval | dravamas |
Niektóre wyrazy oznaczające przedmioty parzyste mają nieregularną liczbę mnogą, będącą pozostałością dawnej liczby podwójnej, np. aχsan "oko", ale aχsi "oczy", ovs "ucho", ale ovsi "uszy"NOM, ovsins "uszy"ACC, crachs "noga", ale "crachsi, crachsins" "nogi", vranc "ręka", ale vranci, vrancins "ręce".
Zachował się także szczątkowe formy wołacza dla słów Daiv "Bóg" - Daive! "Boże!", oraz ir "człowiek, mężczyzna" - ire! "człowieku!".
Wyraz sun "syn" posiada nieregularną formę liczby mnogiej, to jest suneve "synowie"NOM, sunevens "synów"ACC.
Wyraz gast "gość" także posiada nieregularną formę liczby mnogiej, to jest gaste "goście"NOM, gastens "gości"ACC
Deklinacja III
Deklinacja III jest spadkobiercą szerokiej gamy deklinacji, takich jak -n̥, -onts, -mō, -ōm, -ṓ, -uH. Są to wyrazy rodzaju nijakiego.
Cas. | Sg. | Pl. |
---|---|---|
Nom. | namans | namana |
Gen. | namans | namane |
Dat. | namanai | namane |
Acc. | naman | namana |
Loc. | namans | namane |
Deklinacja IV
Do deklinacji IV należą dawne rzeczowniki r-tematyczne.
Cas. | Sg. | Pl. |
---|---|---|
Nom. | bratir | bratare |
Gen. | bratarṡ | bratarn |
Dat. | bratar | bratarmas |
Acc. | bratarn | bratarans |
Loc. | bratar | bratarmas |
W deklinacji IV zachowało się wiele form wołacza odnoszących się do członków rodziny, jak np. bratar "bracie", matar "matko", patar "ojcze", ducar "córko"
Przymiotnik
Przymiotnik stopniuje się.
Stopień równy
Cas. | Sg. | Pl. | ||
---|---|---|---|---|
m | f | n | ||
Nom. | sen | sena | senan | senai |
Gen. | senaṡ | senas | senaṡ | senon |
Dat. | senai | senai | senai | senamas |
Acc. | senan | senan | senan | senans |
Loc. | senal | senas | senal | senamas |
Stopień wyższy
Cas. | Sg. | Pl. | ||
---|---|---|---|---|
m | f | n | ||
Nom. | senio | senisi | senia | seniase |
Gen. | seniases | seniṡas | seniases | senison |
Dat. | senias | seniṡai | senias | senimas |
Acc. | seniasan | senisin | senia | seniasans |
Loc. | senias | seniṡas | senias | senimas |
W stopniu wyższym zbitka siV przechodzi w ṡV, np. ves "dobry", ale veṡo "lepszy", ale vesisi "lepsza".
Stopień najwyższy
Cas. | Sg. | Pl. | ||
---|---|---|---|---|
m | f | n | ||
Nom. | senistan | senistani | senistana | senistane |
Gen. | senistanaṡ | senistanas | senistanaṡ | senistanon |
Dat. | senistanai | senistanai | senistanai | senistanimas |
Acc. | senistanan | senistanin | senistana | senistanans |
Loc. | senistanai | senistanas | senistanai | senistanimas |
Przysłówek
Przysłówki odprzymiotnikowe tworzy się za pomocą sufiksu -u.
Forma | Równy | Wyższy | Najwyższy |
---|---|---|---|
Przymiotnik | sen | senio | senistan |
Przysłówek | senu | senise | seniste |
Przyimek
Przyimek | Nieokreślona | Określona |
---|---|---|
w | en | hen |
z | san | hasan |
nad | et | het |
z, od | ež | hež |
między | enter | henter |
na + LOC | ep | hep |
do | al | hal |
pod | andi | handi |
na + ACC | an | han |
przed | anti | hanti |
od | ul | hul |
o, przy, obok | per | haper |
ku, do | pra | hapra |
za | vi | hav |
bez | nem | hanem |
Czasownik
W języku osyjskim występują trzy koniugacje:
- e-koniugacja
- koniugacja spółgłoskowa (z dwoma podtypami c- oraz p-tematycznymi, które posiadają pewne wyjątkowe alternacje)
- koniugacja samogłoskowa.
Czas teraźniejszy
Forma | Koniugacja | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
I | II | III | ||||
slaveti "słyszeć" |
elti "jeść" |
hepi "spać" |
seci "mówić" |
stati "stać" | ||
Sg | I | slaio | elan | hepan | secan | staio |
II | slaves | els | hes | sechs | staies | |
III | slavet | elt | hep | sec | stat | |
Pl. | I | slavemas | elmas | hemmas | secmas | staiemas |
II | slavete | elte | hepe | sece | state | |
III | slavans | elant | hepant | secant | staians |
W koniugacji I w I osobie v oraz s alternują się do i oraz ṡ.