Język proto-pirkirski: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Samogłoski) |
m (→Etap I.) |
||
| Linia 156: | Linia 156: | ||
== Etapy rozwoju == | == Etapy rozwoju == | ||
=== Etap I. === | === Etap I. === | ||
| − | Samogłoski krótkie (nienosowe i nierotyczne) w pozycjach słabych są redukowane do szwy {{IPA|[ə]}} <ref>inspirowane prasłowiańskimi jerami i ich zanikiem w językach potomnych</ref> | + | Samogłoski krótkie (nienosowe i nierotyczne) w pozycjach słabych są redukowane do szwy {{IPA|[ə]}} <ref>inspirowane prasłowiańskimi jerami i ich zanikiem w językach potomnych</ref><br> |
| + | |||
'''Pozycje słabe:''' | '''Pozycje słabe:''' | ||
* na końcu słowa, np. *kiirúra [kiːˈɾuɾa] > [kiːˈɾuɾə], | * na końcu słowa, np. *kiirúra [kiːˈɾuɾa] > [kiːˈɾuɾə], | ||
| Linia 167: | Linia 168: | ||
<br /> | <br /> | ||
<hr /> | <hr /> | ||
| + | == Przypisy == | ||
<references /> | <references /> | ||
[[Kategoria:Języki sztuczne a priori]] | [[Kategoria:Języki sztuczne a priori]] | ||
[[Kategoria:Użytkownik:Zabojad2137]] | [[Kategoria:Użytkownik:Zabojad2137]] | ||
Wersja z 15:02, 23 lut 2021
| język proto-pirkirski | |
|---|---|
| Typologia: | VSO |
| Utworzenie: | Zabojad (w 2021) |
| Najnowsza wersja: | 0.1 |
| Klasyfikacja: | Pirkirskie |
| Kody | |
| Conlanger–1 | ppr. |
| Lista conlangów | |
Język proto-pirkirski - proto-język stworzony na początku 2021 roku przez Zabojada.
Założenia
- Fonetyka języków pochodnych będzie podobna do tej prezentowanej przez języki z wysp Ryūkyū
- Sprawdzenie kreatywności w zakresie możliwych zmian fonetycznych, stąd stosunkowo ubogi inwentarz głosek
- Eksploracja mniej znanych struktur gramatycznych, takich jak ergatywność czy hierarchia żywotności
Fonologia
Spółgłoski
Pogrubioną czcionką zaznaczono grafemy transkrypcji, fonemy przedstawione są wewnątrz dwóch ukośników prawych, natomiast alofony są zapisane wewnątrz nawiasów kwadratowych.
| Spółgłoski | Wargowe | Przednio-językowo-dziąsłowe | Podniebienne | Miękopodniebienne | Miękopodniebienno-wargowe | Krtaniowe |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | m /m/ | n /n/ | g /ŋ/ | |||
| Zwarte | p /p/ [pʰ]a | t /t/ [tʰ]a | k /k/ [kʰ]a | ʼ /ʔ/ | ||
| Frykatywy | s /s/ | x /x/ | h /h/ | |||
| Aproksymanty | r /ɾ/ | y /j/ | w /w/ | |||
| Aproksymanty nazalizowaneb | [j̃] | [w̃] |
a W akcentowanej sylabie /p t k/ są wymawiane jako aspirowane: [pʰ tʰ kʰ]
b W wyniku harmonii nosowości /j/ i /w/ mogą zostać unosowione
Samogłoski
Podstawowe samogłoski /a i u/ są odróżniane na podstawie trzech cech:
- długość - /aː iː uː/
- nosowość - /ã ĩ ũ/
- rotyczność -/a˞ i˞ u˞/[1]
Cechy te są wyłączne, więc samogłoska nie może być fonemicznie długa i nosowa jednocześnie.
Samogłoski dzielą się na dwie grupy: samogłoski harmonizowane (tj. podlegające harmonii) oraz samogłoski harmonizujące (tj. wyzwalające harmonię). Podział ten jednak nie oznacza, że samogłoski harmonizujące nie podlegają również harmonii, a jedynie ma na celu zwrócenie uwagi na ich działanie na następujące po nich samogłoski.
| Samogłoski krótkie | Samogłoski długie | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Przednie | Środkowe | Tylne | Przednie | Środkowe | Tylne | |
| Zamknięte | i /i/ | u /u/ | ii /iː/ | uu /uː/ | ||
| Otwarte | a /a/ | aa /aː/ | ||||
| Samogłoski nosowe | Samogłoski rotyczne | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Przednie | Środkowe | Tylne | Przednie | Środkowe | Tylne | |
| Zamknięte | in /ĩ/ | un /ũ/ | ir /iʳ/ | ur /uʳ/ | ||
| Otwarte | an /ã/ | ar /aʳ/ | ||||
Istnieją również dwa dyftongi: ai /ai̯/ i au /au̯/, co razem daje w sumie 14 samogłosek.
Harmonie samogłosek
Są dwie progresywne[2] harmonie samogłosek:
- nosowa, która unosawia samogłoskę bądź glajd (/j/ i /w/) następujący po spółgłosce lub samogłosce nosowej. Jest ona jednak blokowana przez każdą spółgłoskę niebędącą glajdem.
- Przykład:
- *sanya [sãj̃ã] - harmonia nasalizuje /j/ i następujące samogłoski
- *nawa [nãw̃ã] - harmonia wyzwolona przez /n/
- *santa [sãta] - harmonia jest blokowana przez /t/
- rotyczna, która urotycznia następną samogłoskę po samogłosce rotycznej. Nie jest zatrzymywana przez żadną ze spółgłosek.
- Przykład:
- *tarka [taʳkaʳ] - harmonia urotycznia następną samogłoskę, bez względu na /k/
- *'arranya [ʔaʳrãʳj̃ãʳ] - obydwie harmonie działające razem
Dyftongi nie przechodzą przez harmonię:
Przykład:
*niyaryau [nĩj̃ãʳj̃au]
Sylaba i akcent
Sylaba ma sztywną strukturę CV, gdzie C oznacza dowolną spółgłoskę a V - dowolną samogłoskę lub dyftong.
Akcent jest toniczny - sylaba akcentowana jest wymawiana z wyższym tonem. Akcent nie musi padać w każdym słowie - istnieją wyrazy w ogóle nieakcentowane.
Długie samogłoski (również rotyczne) mają tendencje do przesunięcia akcentu na siebie po krótkiej akcentowanej samogłosce.
Przykład:
*kásur > *kasúr
Gramatyka[3]
Rzeczownik
Przypadki
- Absolutyw
- Ergatyw
- Celownik
- Dopełniacz
- Wołacz
Rodzaje
Trzy rodzaje:
- Ludzki
- Ożywiony
- Nieożywiony
Liczba mnoga
Liczba mnoga tworzona jest głównie poprzez reduplikacje.
Zaimki
Osobowe
Dzierżawcze
Przymiotnik
Liczebnik
System szóstkowy
| System dziesiętny | System szóstkowy | Proto-pirkirski liczebnik |
|---|---|---|
| 0 | 0 | |
| 1 | 1 | |
| 2 | 2 | |
| 3 | 3 | |
| 4 | 4 | |
| 5 | 5 | |
| 6 | 10 | |
| 7 | 11 | |
| 8 | 12 | |
| 9 | 13 | |
| 10 | 14 | |
| 11 | 15 | |
| 12 | 20 | |
| 60 | 100 |
Czasownik
System czasów
Dwa czasy: nieprzeszły i przeszły
Etapy rozwoju
Etap I.
Samogłoski krótkie (nienosowe i nierotyczne) w pozycjach słabych są redukowane do szwy [ə] [4]
Pozycje słabe:
- na końcu słowa, np. *kiirúra [kiːˈɾuɾa] > [kiːˈɾuɾə],
- przed pełną samogłoską, np. *yayaa [jajaː] > [jəjaː],
- przed samogłoską akcentowaną, np. *karaká [kaɾaˈkʰa] > [kaɾəˈkʰa]
Samogłoski rotyczne są dosyć niestabilne, więc jednym z pierwszych etapów jest ich rozbicie:
- pod akcentem - /aʳ iʳ uʳ/ przechodzą w parę /aɾ iɾ uɾ/, np. *'arutakúr [ʔaɾutaˈkʰuʳ] > [ʔəɾutəˈkʰuɾ],
- bez akcentu - /aʳ iʳ uʳ/ przechodzą w /ɾa ɾi ɾu/, np. *pirkír [piʳˈkʰiʳ] > [pɾiˈkʰiɾ]
Przypisy
- ↑ Dla wygody i czytelności, nie używam dalej w tekście IPowego haczyka dla rotycznych, tylko lepiej widocznego i większego /ʳ/.
- ↑ tzn. działające od fonemu wyzwalającego do końca słowa
- ↑ Poniższe paragrafy podlegają zmianom w przyszłości - WIP
- ↑ inspirowane prasłowiańskimi jerami i ich zanikiem w językach potomnych