Język protowertyński
| Język protowertyński Veertiŕe ĺauŕaadh | |
|---|---|
| Sposoby zapisu: | pierwotnie: brak aktualnie: pismo wertyńskie na ziemi: alfabet łaciński |
| Typologia: | aglutynacyjno-fleksyjny, VSO |
| Faktycznie | |
| Utworzenie: | F1req w 2020 |
| Najnowsza wersja: | 1 |
| W Kyon | |
| Używany w : | ??? |
| Klasyfikacja: | Języki wertyńskie |
| Przykład | |
| ??? ??? | |
| Lista conlangów | |
|
Zobacz też słownik tego języka. |
Język protowertyński (Veertiŕe ĺauŕaadh [ˈʋɛːrtiɾɛ ˈʎawɾaːð]), we współczesnym wertyńskim znany jako (...) — język autorstwa F1rqa stworzony w 2020 roku jako jego pierwszy konlang. Język pierwotnie nosił nazwę "język wertyński", po lekkich przeróbkach został przemianowany na "język protowertyński". W świecie Kyonu posługiwali się nim pierwsi wertowie którzy przybyli na tereny dzisiejszej Wertynii. Jest to prajęzyk który dał początek rodzinie języków wertyńskich, wyłoniły się z niego 3 dialekty, północny, południowy oraz wschodni, z których to wyłoniły się obecne języki.
Fonologia
Samogłoski ✔
W języku protowertyńskim występują 4 samogłoski, plus ich długie oraz nosowe odpowiedniki.
| Przednie | Tylne | |
|---|---|---|
| Przymknięte | i • iː • ĩ | |
| Prawie przymknięte | ʊ • ʊː • ʊ̃ | |
| Półotwarte | ɛ • ɛː • ɛ̃ | |
| Otwarte | a • aː • ã | |
Dyftongi
W języku protowertyńskim występuje 9 dyftongów:
- au - [aw] jak w ĺauŕaadh [ʎawɾaːð] (język)
- eu - [ɛw] jak w euvarev [ɛwʋarɛʋ] (mówić)
- ay - [aj] jak w [...]
- ey - [ɛj] jak w [...]
- ae - [aɛ] jak w [...]
- ea - [ɛa] jak w [...]
- uy - [ʊj] jak w [...]
- ua - [ʊa] jak w [...]
- ue - [ʊɛ] jak w [...]
Spółgłoski ✔
W języku protowertyńskim występuje 28 spółgłosek.
| Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podnieb. | Welarne | Krtaniowe | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | ɱ | n | ŋ | ||||
| Zwarte | bezdźwięczne | p | t | k | |||
| dźwięczne | b | d | g | ||||
| Afrykaty | bezdźwięczne | t͡s • t͡ʃ | |||||
| dźwięczne | d͡z • d͡ʒ | ||||||
| Szczelinowe | bezdźwięczne | f | θ | s • ʃ | h | ||
| dźwięczne | ð | z • ʒ | |||||
| Drżące | r | ||||||
| Uderzeniowe | ɾ | ||||||
| Aproksymanty | ʋ | l | j • ʎ | w | |||
Akcent i struktura sylaby
W języku protowertyńskim akcent zawsze pada na pierwszą sylabę.
Sposoby zapisu
Język protowertyński w swojej pierwotnej formie nie posiadał sposobów zapisu, dopiero w późniejszych wiekach powstał zapis w alfabecie wertyńskim stworzony przez kapłanów. Na potrzeby realnego świata protowertyński posiada również zapis w alfabecie łacińskim.
Transkrypcja łacińska ✔
W zapisie łacińskim języka protowertyńskiego występuje 31 liter oraz 9 dwuznaków.
| a | ā | ą | b | d | ds | dž | dh | e | ē |
| [a] | [aː] | [ã] | [b] | [d] | [d͡z] | [d͡ʒ] | [ð] | [ɛ] | [ɛː] |
| ę | f | g | x | i | ī | į | y | q | l |
| [ɛ̃] | [f] | [ɡ] | [h] | [i] | [iː] | [ĩ] | [j] | [k] | [ʎ] |
| ll | m | n | ng | p | r | rr | s | š | t |
| [l] | [ɱ] | [n] | [ŋ] | [p] | [ɾ] | [r] | [s] | [ʃ] | [t] |
| ts | tž | th | u | ū | ų | v | w | z | ž |
| [t͡s] | [t͡ʃ] | [θ] | [ʊ] | [ʊː] | [ʊ̃] | [ʋ] | [w] | [z] | [ʒ] |
Pismo wertyńskie
| Litera | Nazwa | Wymowa | Transkrypcja | |
|---|---|---|---|---|
| Zapis | Wymowa | |||
| a | /a/ | /a/ | a | |
| aay | /aːj/ | /a:/ | aa | |
| ą | /ã/ | /ã/ | ą | |
| bay | /baj/ | /b/ | b | |
| day | /daj/ | /d/ | d | |
| dsay | /d͡zaj/ | /d͡z/ | ds | |
| djay | /d͡ʒaj/ | /d͡ʒ/ | dj | |
| dhay | /ðaj/ | /ð/ | dh | |
| e | /ɛ/ | /ɛ/ | e | |
| eey | /ɛːj/ | /ɛː/ | ee | |
| ę | /ɛ̃/ | /ɛ̃/ | ę | |
| fay | /faj/ | /f/ | f | |
| gay | /gaj/ | /g/ | g | |
| xay | /haj/ | /h/ | x | |
| i | /i/ | /i/ | i | |
| iiy | /iːj/ | /iː/ | ii | |
| į | /ĩ/ | /ĩ/ | į | |
| yay | /jaj/ | /j/ | y | |
| qay | /kaj/ | /k/ | q | |
| lay | /laj/ | /l/ | l | |
| ĺay | /ʎaj/ | /ʎ/ | ĺ | |
| may | /ɱaj/ | /ɱ/ | m | |
| nay | /naj/ | /n/ | n | |
| ngay | /ŋaj/ | /ŋ/ | ng | |
| pay | /paj/ | /p/ | p | |
| ray | /raj/ | /r/ | r | |
| ŕay | /ɾaj/ | /ɾ/ | ŕ | |
| say | /saj/ | /s/ | s | |
| shay | /ʃaj/ | /ʃ/ | sh | |
| tay | /taj/ | /t/ | t | |
| tsay | /t͡saj/ | /t͡s/ | ts | |
| tzay | /t͡ʃaj/ | /t͡ʃ/ | tz | |
| thay | /θaj/ | /θ/ | th | |
| u | /ʊ/ | /ʊ/ | u | |
| uuy | /ʊːj/ | /ʊ:/ | uu | |
| ų | /ʊ̃/ | /ʊ̃/ | ų | |
| vay | /ʋaj/ | /ʋ/ | v | |
| way | /waj/ | /w/ | w | |
| zay | /zaj/ | /z/ | z | |
| jay | /ʒaj/ | /ʒ/ | j | |
Gramatyka
Czasowniki
Odmiana czasowników przez osoby
Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na -ev.
| osoba | sufiks | zeurev - chodzić | euvarev - mówić | ?????? - dawać |
|---|---|---|---|---|
| ja - fiŕ | -au | zeurau - chodzę | euvarau - mówię | vaylau - daję |
| ty - weŕi | -ay | zeuray - chodzisz | euvaray - mówisz | vaylay - dajesz |
| on - shiŕ | -ų | zeurų - on chodzi | euvarų - on mówi | vaylų - on daje |
| ona - leŕa | -ą | zeurą - ona chodzi | euvarą - ona mówi | vaylą - ona daje |
| ono - neŕe | -ę | zeurę - ono chodzi | euvarę - ono mówi | vaylę - ono daje |
| my - aŕay | -uti | zeuruti - chodzimy | euvaruti - mówimy | vayluti - dajemy |
| wy - evay | -avi | zeuravi - chodzicie | euvaravi - mówicie | vaylavi - dajecie |
| oni - veŕay | -eni | zeureni - chodzą | euvareni - mówią | vayleni - dają |
Czasy ✔
W języku protowertyńskim występują trzy czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Tworzy się je za pomocą odpowiedniego przedimka. Czas teraźniejszy zawiera się w domyślnym rdzeniu czasownika, czas przeszły tworzy się poprzez dodanie przedimka viŕ, czas przyszły natomiast poprzez dodanie przedimka xeŕ.
| Czas | Przedimek | Przykład | Znaczenie |
|---|---|---|---|
| Przeszły | vir | vir zeurrau
vir euvarrau vir yauretau |
chodziłem
mówiłem nazywałem |
| Teraźniejszy | — | zeurrau
euvarrau yauretau |
chodzę
mówię nazywam |
| Przyszły | xer | xer zeurrau
xer euvarrau xer yauretau |
będę chodził
będę mówił będę nazywał |
Tryby ✔
W języku protowertyńskim występują 4 tryby: tryb oznajmujący, tryb potencjalny, tryb przypuszczający oraz tryb rozkazujący. Tworzy się je dodając odpowiednią partykułę. Tryb oznajmujący zawiera się w rdzeniu czasownika, tryb potencjalny tworzy się poprzez dodanie partykuły xan, tryb przypuszczający tworzy się poprzez dodanie partykuły qin, tryb rozkazujący natomiast za pomocą partykuły ven.
| Tryb | Partykuła | Przykład | Znaczenie |
|---|---|---|---|
| Oznajmujący | — | zeuray
euvaray yauŕetay |
chodzisz
mówisz nazywasz |
| Potencjalny | xan | zeurray xan
euvarray xan yauretay xan |
może chodzisz
może mówisz może nazywasz |
| Przypuszczający | qin | zeurray qin
euvarray qin yauretay qin |
chodziłbyś
mówiłbyś nazywałbyś |
| Rozkazujący | ven | zeurray ven
euvarray ven yauretay ven |
chodź (ty)
mów (ty) nazywaj (ty) |
Negacja czasowników ✔
Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie partykuły rev za czasownikiem.
- zeurrau rev — nie chodzę
- euvarrau rev - nie mówisz
- yauretau rev - nie nazywam
Przymiotniki
Negacja przymiotników ✔
Negacja przymiotników odbywa się poprzez dodanie partykuły rev za przymiotnikiem.
- vērrtire rev — nie wertyński
- xāšare rev - nie pogański
- nevārise rev - nie robacki
Przymiotniki odrzeczownikowe
Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu, zazwyczaj jest to -e, w przypadku wyrazów zakończonych -a dajemy sufiks -ve, natomiast w przypadku wyrazów zakończonych -i dajemy sufiks -se
| rzeczownik | przymiotnik |
|---|---|
| vērrtir
(wert) |
vērrtire
(wertyński) |
| ????
(????) |
?????
(????) |
| nevāri
(robak) |
nevārise
(robacki) |
Imiesłowy ✔
W języku protowertyńskim imiesłowy czynne tworzy się poprzez dodanie sufiksu -eti, a imiesłów bierny poprzez dodanie sufiksu -avi.
| czasownik | imiesłów czynny | imiesłów bierny |
|---|---|---|
| euvarev
(mówić) |
euvarreti
(mówiący) |
euvarravi
(mówiony) |
| zeurev
(chodzić) |
zeurreti
(chodzący) |
zeurravi
(chodzony) |
| yauretev
(nazywać) |
yaureteti
(nazywający) |
yauretavi
(nazywany) |
Zaimki
Zaimki rzeczowe ✔
| Przypadek | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga/absolutna | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. os. | 2. os. | 3. os. | 1. os. | 2. os. | 3. os. | |||
| m | f | n | ||||||
| Nominativus | fīr (ja) | weri (ty) | šīr (on) | llera (ona) | neri (ono) | aray (my) | evay (wy) | veray (oni) |
| Genetivus | fīresi (mnie) | werisa (ciebie) | šīresi (jego/go) | llerase (jej/niej) | nerisa (jego/go/niego) | arayesi (nas) | evayesi (was) | verayesi (ich/nich) |
| Dativus | fīrevi (mnie/mi) | weriva (tobie/ci) | šīrevi (jemu/mu/niemu) | llerave (jej/niej) | neriva (jemu/mu/niemu) | arayevi (nam) | evayevi (wam) | verayevi (im/nim) |
| Accusativus | fīreur (mnie/mię) | weriwr (ciebie/cię) | šīreur (jego/go/niego) | lleraur (ją/nią) | neriwr (je/nie) | arayeur (nas) | evayeur (was) | verayeur (ich/nich) |
| Comitativus | fīrevt (ze mną) | werivt (z tobą) | šīrevt (z nim) | lleravt (z nią) | nerivt (z nim) | arayevt (z nami) | evayevt (z wami) | verayevt (z nimi) |
| Ablativus | fīreri (ode mnie) | werira (od ciebie) | šīreri (od niego) | llerare (od niej) | nerira (od tego) | arayeri (od nas) | evayeri (od was) | verayeri (od nich) |
| Allativus | fīrene (do mnie) | werina (do ciebie) | šīrene (do niego) | llerani (do niej) | nerina (do tego) | arayene (do nas) | evayene (do was) | verayene (do nich) |
Rzeczowniki
Liczba
Język protowertyński posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, zerową, mnogą i absolutną.
| l.zerowa | l.pojedyncza | l.mnoga | l.absolutna |
|---|---|---|---|
| xarēdherrį
(żaden miecz) |
xarēdh
(miecz) |
xarēdhey
(miecze) |
xarēdheye
(wszystkie miecze) |
| nevārirrą
(żaden robak) |
nevāri
(robak) |
nevāriyi
(robaki) |
nevāriya
(wszystkie robaki) |
Przypadki
W języku protowertyńskim występuje 8 przypadków.
| Przypadek | Pytanie | |
|---|---|---|
| I. | Nominativus | Kto?, Co? |
| II. | Genetivus | Kogo?, Czego? |
| III. | Dativus | Komu?, Czemu? |
| IV. | Accusativus | Kogo?, Co? |
| V. | Comitativus | Z kimś, Z czymś. |
| VI. | Ablativus | Skąd?, Od kogo?, Od czego? |
| VII. | Allativus | Dokąd?, Do kogo?, Do czego? |
| VIII. | Vocativus | [Wołacz] |
Odmiana rzeczowników ✔
Odmiana zachodzi poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu.
| l.zerowa | l.pojedyńcza | l.mnoga | l.absolutna | |
|---|---|---|---|---|
| I. | -errį / -arrę / -irrą | -ø / -a / -i | -ey / -aye / -iyi | -eye / -ayi / -iya |
| II. | -errv / -arrv / -irrv | -esi / -ase / -isa | -eyu / -ayu / -iyu | -esir / -aser / -isar |
| III. | -erex / -arix / -irax | -evi / -ave / -iva | -eviy / -avey / -ivay | -eres / -aris / -iras |
| IV. | -eviv / -avev / -ivav | -eur / -aur / -iwr | -evni / -avna / -ivna | -etiv / -atev / -itav |
| V. | -esex / -asix / -isax | -evt / -avt / -ivt | -etis / -ates / -itas | -esiv / -asev / -isav |
| VI. | -evin / -aven / -ivun | -eri / -are / -ira | -evir / -aver / -ivar | -erin / -aren / -iran |
| VII. | -enis / -anus / -inas | -ene / -ani / -ina | -enev / -aniv / -inav | -eney / -aniy / -inay |
| VIII. | -evus / -avis / -ivas | -eru / -aru / -iru | -esuy / -asay / -isey | -evų / -avą / -ivę |
Odmiana przymiotników przez przypadki
Rozwój fonetyki
- JĘZYK PRAPOŁUDNIOWOWERTYŃSKI
/ɛ̃/ > /ɛ̃ŋ/, inne nosówki analogicznie.
- JĘZYK PRAPÓŁNOCNOWOWERTYŃSKI
/ɛ̃/ > /ɛn/, inne nosówki analogicznie.
- JĘZYK PRAWSCHODNIOWOWERTYŃSKI
/ɛ̃/ > /ɛ/, inne nosówki analogicznie.