Język protowertyński: Różnice pomiędzy wersjami
(Nie pokazano 59 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | |||
{{język | {{język | ||
| kolor = #e83f33 | | kolor = #e83f33 | ||
| nazwa = Język protowertyński | | nazwa = Język protowertyński | ||
− | | nazwa własna = | + | | nazwa własna = Vēřtire laurādh |
| alfabet u = pierwotnie: brak <br/>aktualnie: pismo wertyńskie <br/>na ziemi: alfabet łaciński | | alfabet u = pierwotnie: brak <br/>aktualnie: pismo wertyńskie <br/>na ziemi: alfabet łaciński | ||
| typologia u = aglutynacyjno-fleksyjny, VSO | | typologia u = aglutynacyjno-fleksyjny, VSO | ||
Linia 20: | Linia 19: | ||
}} | }} | ||
{{słownik}} | {{słownik}} | ||
− | '''Język protowertyński''' ( | + | '''Język protowertyński''' (Vēřtire laurādh [ˈʋɛːrtiɾɛ ˈʎaʊ̯ɾaːð]), we [[Język wertyński|współczesnym wertyńskim]] znany jako (...) — język autorstwa [[Użytkownik:F1req|F1rqa]] stworzony w 2020 roku jako jego pierwszy konlang. Język pierwotnie nosił nazwę "język wertyński", po lekkich przeróbkach został przemianowany na "język protowertyński". W świecie [[Kyon|Kyonu]] posługiwali się nim pierwsi wertowie którzy przybyli na tereny dzisiejszej [[Wertynia|Wertynii]]. Jest to prajęzyk który dał początek rodzinie [[Języki wertyńskie|języków wertyńskich]], wyłoniły się z niego 3 dialekty, północny, południowy oraz wschodni, z których to wyłoniły się obecne języki. |
− | ==Fonologia== | + | ==Fonologia ✔== |
===Samogłoski ✔=== | ===Samogłoski ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
− | W języku protowertyńskim występują 4 samogłoski, | + | W języku protowertyńskim występują 4 samogłoski krótkie, 4 długie oraz 4 nosowe. |
− | {|class=wikitable style= | + | {| class=wikitable style=text-align:center |
+ | ! rowspan="2" | | ||
+ | ! colspan="3" | Przednie | ||
+ | ! colspan="3" | Centralne | ||
+ | ! colspan="3" | Tylne | ||
+ | |- | ||
+ | ! Krótkie | ||
+ | ! Długie | ||
+ | ! Nosowe | ||
+ | ! Krótkie | ||
+ | ! Długie | ||
+ | ! Nosowe | ||
+ | ! Krótkie | ||
+ | ! Długie | ||
+ | ! Nosowe | ||
|- | |- | ||
− | |||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
!Przymknięte | !Przymknięte | ||
− | |{{IPA|i}} | + | |{{IPA|i}} ('''i''') |
+ | |{{IPA|iː}} ('''ī''') | ||
+ | |{{IPA|ĩ}} ('''į''') | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
!Prawie przymknięte | !Prawie przymknięte | ||
| | | | ||
− | |{{IPA|ʊ}} | + | | |
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | |{{IPA|ʊ}} ('''u''') | ||
+ | |{{IPA|ʊː}} ('''ū''') | ||
+ | |{{IPA|ʊ̃}} ('''ų''') | ||
|- | |- | ||
!Półotwarte | !Półotwarte | ||
− | |{{IPA|ɛ}} | + | |{{IPA|ɛ}} ('''e''') |
+ | |{{IPA|ɛː}} ('''ē''') | ||
+ | |{{IPA|ɛ̃}} ('''ę''') | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
!Otwarte | !Otwarte | ||
− | | | + | | |
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | |{{IPA|a}} ('''a''') | ||
+ | |{{IPA|aː}} ('''ā''') | ||
+ | |{{IPA|ã}} ('''ą''') | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
|} | |} | ||
− | ====Dyftongi==== | + | ====Dyftongi ✔==== |
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim występuje 9 dyftongów: | W języku protowertyńskim występuje 9 dyftongów: | ||
<div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:3"> | <div style="column-count:5;-moz-column-count:5;-webkit-column-count:3"> | ||
− | *'''au''' - [{{IPA| | + | *'''au''' - [{{IPA|aʊ̯}}] jak w ''laurādh'' [ʎ<font color="darkred">aʊ̯</font>ɾaːð] (język) |
− | *'''eu''' - [{{IPA| | + | *'''eu''' - [{{IPA|ɛʊ̯}}] jak w ''euvařev'' [<font color="darkred">ɛʊ̯</font>ʋarɛʋ] (mówić) |
− | *''' | + | *'''ua''' - [{{IPA|ʊa̯}}] jak w [...] |
− | *''' | + | *'''ay''' - [{{IPA|ai̯}}] jak w [...] |
− | *''' | + | *'''ey''' - [{{IPA|ɛi̯}}] jak w [...] |
− | *''' | + | *'''uy''' - [{{IPA|ʊi̯}}] jak w [...] |
− | *''' | + | *'''ae''' - [{{IPA|aɛ̯}}] jak w [...] |
− | *''' | + | *'''ea''' - [{{IPA|ɛa̯}}] jak w [...] |
− | *'''ue''' - [{{IPA| | + | *'''ue''' - [{{IPA|ʊɛ̯}}] jak w [...] |
</div> | </div> | ||
===Spółgłoski ✔=== | ===Spółgłoski ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
− | W języku protowertyńskim występuje | + | W języku protowertyńskim występuje 24 spółgłosek. |
{| class="wikitable" style=text-align:center | {| class="wikitable" style=text-align:center | ||
! colspan="2" | | ! colspan="2" | | ||
Linia 74: | Linia 113: | ||
|- align="center" | |- align="center" | ||
! colspan="2" | Nosowe | ! colspan="2" | Nosowe | ||
− | |{{IPA| | + | |{{IPA|m}} |
| | | | ||
|{{IPA|n}} | |{{IPA|n}} | ||
Linia 95: | Linia 134: | ||
| | | | ||
| | | | ||
− | |{{IPA| | + | |{{IPA|ɡ}} |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
| | | | ||
|- align="center" | |- align="center" | ||
! rowspan="2" | Szczelinowe | ! rowspan="2" | Szczelinowe | ||
− | !<small>bezdźwięczne</small> | + | !<small>bezdźwięczne</small> |
|{{IPA|f}} | |{{IPA|f}} | ||
|{{IPA|θ}} | |{{IPA|θ}} | ||
Linia 154: | Linia 176: | ||
|} | |} | ||
− | ===Akcent | + | ===Akcent ✔=== |
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim akcent zawsze pada na pierwszą sylabę. | W języku protowertyńskim akcent zawsze pada na pierwszą sylabę. | ||
+ | ===Struktura sylaby ✔=== | ||
+ | <hr> | ||
+ | W języku protowertyńskim maksymalna dopuszczalna sylaba to '''(C)(C)V(C)(C)''', gdzie '''V''' oznacza samogłoskę lub dyftong, a '''C''' spółgłoskę. | ||
==Sposoby zapisu== | ==Sposoby zapisu== | ||
Linia 162: | Linia 187: | ||
===Transkrypcja łacińska ✔=== | ===Transkrypcja łacińska ✔=== | ||
<hr> | <hr> | ||
− | W zapisie łacińskim języka protowertyńskiego występuje | + | W zapisie łacińskim języka protowertyńskiego występuje 31 liter oraz 3 dwuznaków. |
{| cellspacing="10" style="text-align: center;" | {| cellspacing="10" style="text-align: center;" | ||
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
− | | a || | + | | a || ā || ą || b || d || dh || e || ē || ę |
|- | |- | ||
− | | [{{IPA|a}}] || [{{IPA|aː}}] || [{{IPA|ã}}] || [{{IPA|b}}] || [{{IPA|d}}] || [{{IPA| | + | | [{{IPA|a}}] || [{{IPA|aː}}] || [{{IPA|ã}}] || [{{IPA|b}}] || [{{IPA|d}}] || [{{IPA|ð}}] || [{{IPA|ɛ}}] || [{{IPA|ɛː}}] || [{{IPA|ɛ̃}}] |
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
− | + | | f || g || x || i || ī || į || y || q || l | |
|- | |- | ||
− | + | | [{{IPA|f}}] || [{{IPA|ɡ}}] || [{{IPA|h}}] || [{{IPA|i}}] || [{{IPA|iː}}] || [{{IPA|ĩ}}] || [{{IPA|j}}] || [{{IPA|k}}] || [{{IPA|ʎ}}] | |
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
− | | | + | | ll || m || n || ň || p || r || ř || s || š |
|- | |- | ||
− | | [{{IPA| | + | | [{{IPA|l}}] || [{{IPA|m}}] || [{{IPA|n}}] || [{{IPA|ŋ}}] || [{{IPA|p}}] || [{{IPA|ɾ}}] || [{{IPA|r}}] || [{{IPA|s}}] || [{{IPA|ʃ}}] |
|- style="font-size: 2.0em;" | |- style="font-size: 2.0em;" | ||
− | + | | t || th || u || ū || ų || v || w || z || ž | |
|- | |- | ||
− | | [{{IPA| | + | | [{{IPA|t}}] || [{{IPA|θ}}] || [{{IPA|ʊ}}] || [{{IPA|ʊː}}] || [{{IPA|ʊ̃}}] || [{{IPA|ʋ}}] || [{{IPA|w}}] || [{{IPA|z}}] || [{{IPA|ʒ}}] |
|} | |} | ||
Linia 305: | Linia 330: | ||
| align="center" | /kaj/ | | align="center" | /kaj/ | ||
| align="center" | /k/ | | align="center" | /k/ | ||
− | | align="center" | '' | + | | align="center" | ''q'' |
|- | |- | ||
| align="center" | | | align="center" | | ||
Linia 437: | Linia 462: | ||
===Czasowniki=== | ===Czasowniki=== | ||
<hr> | <hr> | ||
− | ====Odmiana | + | ====Bezokoliczniki ✔==== |
+ | <hr> | ||
+ | Bezokoliczniki tworzy się poprzez dodanie do rdzenia czasownika sufiksu '''-ev'''. | ||
+ | *''zeuř'''ev''''' - chodzić | ||
+ | *''euvař'''ev''''' - mówić | ||
+ | *''yauret'''ev''''' - nazywać | ||
+ | |||
+ | ====Odmiana przez osoby ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na '''-ev'''. | Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na '''-ev'''. | ||
− | {| class="wikitable" | + | {| class="wikitable" style="text-align:center" |
− | + | !Osoba | |
− | + | !Liczba pojedyncza | |
− | + | !Liczba mnoga | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
− | | | + | ! 1. |
− | + | | -au<br>''zeuř'''au''''' - chodzę | |
− | | | + | | -uti<br>''zeuř'''uti''''' - chodzimy |
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
− | | | + | ! 2. |
− | + | | -ay<br>''zeuř'''ay''''' - chodzisz | |
− | | | + | | -avi<br>''zeuř'''avi''''' - chodzicie |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
+ | ! 3. | ||
+ | | -an<br>''zeuř'''an''''' - chodzi | ||
+ | | -eni<br>''zeuř'''eni''''' - chodzą | ||
|} | |} | ||
+ | |||
====Czasy ✔==== | ====Czasy ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
− | W języku protowertyńskim występują trzy czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Tworzy się je za pomocą odpowiedniego przedimka. Czas teraźniejszy zawiera się w domyślnym rdzeniu czasownika, czas przeszły tworzy się poprzez dodanie przedimka ''' | + | W języku protowertyńskim występują trzy czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Tworzy się je za pomocą odpowiedniego przedimka. Czas teraźniejszy zawiera się w domyślnym rdzeniu czasownika, czas przeszły tworzy się poprzez dodanie przedimka '''vir''', czas przyszły natomiast poprzez dodanie przedimka '''xer'''. |
{| class="wikitable" style="text-align:center" | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
!Czas | !Czas | ||
Linia 507: | Linia 500: | ||
|- | |- | ||
! Przeszły | ! Przeszły | ||
− | ! | + | ! vir |
− | | ''' | + | | '''vir''' zeuřau |
---- | ---- | ||
− | ''' | + | '''vir''' euvařau |
---- | ---- | ||
− | ''' | + | '''vir''' yauretau |
| ''chodziłem'' | | ''chodziłem'' | ||
---- | ---- | ||
Linia 521: | Linia 514: | ||
! Teraźniejszy | ! Teraźniejszy | ||
! — | ! — | ||
− | | | + | | zeuřau |
---- | ---- | ||
− | + | euvařau | |
---- | ---- | ||
− | + | yauretau | |
| ''chodzę'' | | ''chodzę'' | ||
---- | ---- | ||
Linia 533: | Linia 526: | ||
|- | |- | ||
! Przyszły | ! Przyszły | ||
− | ! | + | ! xer |
− | | ''' | + | | '''xer''' zeuřau |
---- | ---- | ||
− | ''' | + | '''xer''' euvařau |
---- | ---- | ||
− | ''' | + | '''xer''' yauretau |
| ''będę chodził'' | | ''będę chodził'' | ||
---- | ---- | ||
Linia 548: | Linia 541: | ||
====Tryby ✔==== | ====Tryby ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
+ | W języku protowertyńskim występują 4 tryby: tryb oznajmujący, tryb potencjalny, tryb przypuszczający oraz tryb rozkazujący. Tworzy się je dodając odpowiednią partykułę. Tryb oznajmujący zawiera się w rdzeniu czasownika, tryb potencjalny tworzy się poprzez dodanie partykuły '''xan''', tryb przypuszczający tworzy się poprzez dodanie partykuły '''qin''', tryb rozkazujący natomiast za pomocą partykuły '''ven'''. | ||
{| class="wikitable" style="text-align:center" | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
!Tryb | !Tryb | ||
Linia 556: | Linia 550: | ||
! Oznajmujący | ! Oznajmujący | ||
! — | ! — | ||
− | | | + | | zeuřay |
---- | ---- | ||
− | + | euvařay | |
---- | ---- | ||
− | + | yauretay | |
| ''chodzisz'' | | ''chodzisz'' | ||
---- | ---- | ||
Linia 566: | Linia 560: | ||
---- | ---- | ||
''nazywasz'' | ''nazywasz'' | ||
+ | |- | ||
+ | ! Potencjalny | ||
+ | ! xan | ||
+ | | zeuřay '''xan''' | ||
+ | ---- | ||
+ | euvařay '''xan''' | ||
+ | ---- | ||
+ | yauretay '''xan''' | ||
+ | | ''może chodzisz'' | ||
+ | ---- | ||
+ | ''może mówisz'' | ||
+ | ---- | ||
+ | ''może nazywasz'' | ||
|- | |- | ||
! Przypuszczający | ! Przypuszczający | ||
− | ! | + | ! qin |
− | | | + | | zeuřay '''qin''' |
---- | ---- | ||
− | + | euvařay '''qin''' | |
---- | ---- | ||
− | + | yauretay '''qin''' | |
| ''chodziłbyś'' | | ''chodziłbyś'' | ||
---- | ---- | ||
Linia 582: | Linia 589: | ||
! Rozkazujący | ! Rozkazujący | ||
! ven | ! ven | ||
− | | | + | | zeuřay '''ven''' |
---- | ---- | ||
− | + | euvařay '''ven''' | |
---- | ---- | ||
− | + | yauretay '''ven''' | |
| ''chodź (ty)'' | | ''chodź (ty)'' | ||
---- | ---- | ||
Linia 596: | Linia 603: | ||
====Negacja czasowników ✔==== | ====Negacja czasowników ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
− | Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie partykuły ''' | + | Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie partykuły '''rev''' za czasownikiem. |
− | * | + | *zeuřau '''rev''' — nie chodzę |
− | * | + | *euvařau '''rev''' - nie mówisz |
− | * | + | *yauretau '''rev''' - nie nazywam |
− | ===Przymiotniki=== | + | ===Przymiotniki ✔=== |
<hr> | <hr> | ||
− | ====Przymiotniki odrzeczownikowe==== | + | ====Przymiotniki odrzeczownikowe ✔==== |
<hr> | <hr> | ||
Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu, zazwyczaj jest to '''-e''', w przypadku wyrazów zakończonych '''-a''' dajemy sufiks '''-ve''', natomiast w przypadku wyrazów zakończonych '''-i''' dajemy sufiks '''-se''' | Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu, zazwyczaj jest to '''-e''', w przypadku wyrazów zakończonych '''-a''' dajemy sufiks '''-ve''', natomiast w przypadku wyrazów zakończonych '''-i''' dajemy sufiks '''-se''' | ||
Linia 611: | Linia 618: | ||
! przymiotnik | ! przymiotnik | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | vēřtir |
(wert) | (wert) | ||
− | | | + | | vēřtir'''e''' |
(wertyński) | (wertyński) | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | ivra |
− | ( | + | (płomień) |
− | | | + | | ivra'''ve''' |
− | ( | + | (płomienisty) |
|- | |- | ||
− | | | + | | nevāri |
− | ( | + | (robak) |
− | | | + | | nevāri'''se''' |
− | ( | + | (robacki) |
|} | |} | ||
+ | |||
+ | ====Stopniowanie przymiotników ✔==== | ||
+ | <hr> | ||
+ | Występują 3 stopnie przymiotników: równy, wyższy i najwyższy. Stopniuje się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Stopień równy jest podstawowym przymiotnikiem, stopień wyższy tworzy się za pomocą sufiksu '''-ate''', wyższy zaś za pomocą sufiksu '''-avre'''. | ||
+ | <div style="width:300px; height:auto; margin:0px auto; float:left;"> | ||
+ | '''Stopień równy:''' | ||
+ | *vēřtire — wertyński | ||
+ | *ivrave — płomienisty | ||
+ | *nevārise — robacki | ||
+ | </div> | ||
+ | |||
+ | <div style="width:300px; height:auto; margin:0px auto; float:left;"> | ||
+ | '''Stopień wyższy:''' | ||
+ | *vēřtir'''ate''' — bardziej wertyński | ||
+ | *ivrav'''ate''' — bardziej mniejszy | ||
+ | *nevāris'''ate''' — bardziej robacki | ||
+ | </div> | ||
+ | |||
+ | <div style="width:300px; height:auto; margin:0px auto; float:left;"> | ||
+ | '''Stopień najwyższy:''' | ||
+ | :vēřtir'''avre''' — najbardziej wertyński | ||
+ | :ivrav'''avre''' — najbardziej płomienisty | ||
+ | :nevāris'''avre''' — najbardziej robacki | ||
+ | </div> | ||
+ | <br clear="all" /> | ||
====Imiesłowy ✔==== | ====Imiesłowy ✔==== | ||
<hr> | <hr> | ||
+ | W języku protowertyńskim imiesłowy czynne tworzy się poprzez dodanie sufiksu '''-eti''', a imiesłów bierny poprzez dodanie sufiksu '''-ari'''. | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|- | |- | ||
Linia 635: | Linia 668: | ||
! imiesłów bierny | ! imiesłów bierny | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | euvařev |
(mówić) | (mówić) | ||
− | | | + | | euvař'''eti''' |
(mówiący) | (mówiący) | ||
− | | | + | | euvař'''ari''' |
(mówiony) | (mówiony) | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | zeuřev |
(chodzić) | (chodzić) | ||
− | | | + | | zeuř'''eti''' |
(chodzący) | (chodzący) | ||
− | | | + | | zeuř'''ari''' |
(chodzony) | (chodzony) | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | yauretev |
(nazywać) | (nazywać) | ||
− | | | + | | yauret'''eti''' |
(nazywający) | (nazywający) | ||
− | | | + | | yauret'''ari''' |
(nazywany) | (nazywany) | ||
|} | |} | ||
+ | |||
+ | ====Negacja przymiotników ✔==== | ||
+ | <hr> | ||
+ | Negacja przymiotników odbywa się poprzez dodanie partykuły '''rev''' za przymiotnikiem. | ||
+ | *vēřtire '''rev''' - nie wertyński | ||
+ | *ivrave '''rev''' - nie płomienisty | ||
+ | *nevārise '''rev''' - nie robacki | ||
===Zaimki=== | ===Zaimki=== | ||
<hr> | <hr> | ||
− | ====Zaimki | + | ====Zaimki osobowe ✔==== |
<hr> | <hr> | ||
− | {| class="wikitable" style="text-align:center | + | W języku protowertyńskim występuje prosty system 6 osób, 3 liczby pojedynczej oraz 3 mnogiej. Zaimki odmieniają się jak regularnie. |
− | ! | + | {| class="wikitable" style="text-align:center" |
− | ! | + | !Osoba |
− | ! | + | !Liczba pojedyncza |
− | + | !Liczba mnoga | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
− | ! | + | ! 1. |
− | | | + | | fīr<br>''ja'' |
− | | | + | | arey<br>''my'' |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
− | ! | + | ! 2. |
− | | | + | | werī<br>''ty'' |
− | | | + | | evey<br>''wy'' |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
− | ! | + | ! 3. |
− | | | + | | šīr<br>''on'' |
− | | | + | | verey<br>''oni'' |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
|} | |} | ||
===Rzeczowniki=== | ===Rzeczowniki=== | ||
<hr> | <hr> | ||
− | ====Liczba==== | + | ====Liczba ✔==== |
<hr> | <hr> | ||
Język protowertyński posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, zerową, mnogą i absolutną. | Język protowertyński posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, zerową, mnogą i absolutną. | ||
Linia 760: | Linia 732: | ||
! l.absolutna | ! l.absolutna | ||
|- | |- | ||
− | | align="center" | | + | | align="center" | xarēdh'''erį''' |
(żaden miecz) | (żaden miecz) | ||
− | | align="center" | | + | | align="center" | xarēdh |
(miecz) | (miecz) | ||
− | | align="center" | | + | | align="center" | xarēdh'''ey''' |
(miecze) | (miecze) | ||
− | | align="center" | | + | | align="center" | xarēdh'''eye''' |
(wszystkie miecze) | (wszystkie miecze) | ||
|- | |- | ||
− | | align="center" | | + | | align="center" | ivr'''arę''' |
+ | (żaden płomieć) | ||
+ | | align="center" | ivra | ||
+ | (płomień) | ||
+ | | align="center" | ivr'''aye''' | ||
+ | (płomienie) | ||
+ | | align="center" | ivr'''ayi''' | ||
+ | (wszystkie płomienie) | ||
+ | |- | ||
+ | | align="center" | nevār'''irą''' | ||
(żaden robak) | (żaden robak) | ||
− | | align="center" | | + | | align="center" | nevāri |
(robak) | (robak) | ||
− | | align="center" | | + | | align="center" | nevār'''iyi''' |
(robaki) | (robaki) | ||
− | | align="center" | | + | | align="center" | nevār'''iya''' |
(wszystkie robaki) | (wszystkie robaki) | ||
+ | |} | ||
+ | ====Zdrobnienie ✔==== | ||
+ | <hr> | ||
+ | W języku protowertyńskim zdrobnienie tworzy się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu w zależności od końcówki. W przypadku słów zakończonych spółgłoską dodajemy sufiks '''-es''', w przypadku słów zakończonych na '''-a''' dodajemy sufiks '''-sa''', a w przypadku słów zakończonych na '''-i''' dodajemy sufiks '''-si'''. | ||
+ | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
+ | ! colspan=4| Zdrobnienie | ||
+ | |- | ||
+ | ! Forma | ||
+ | podstawowa | ||
+ | | tarīn | ||
+ | ''jeż'' | ||
+ | | ivra | ||
+ | ''płomień'' | ||
+ | | nevāri | ||
+ | ''robak'' | ||
+ | |- | ||
+ | ! Forma | ||
+ | zdrobniona | ||
+ | | tarīn'''es''' | ||
+ | ''jeżyk'' | ||
+ | | ivra'''sa''' | ||
+ | ''płomyczek'' | ||
+ | | nevāri'''si''' | ||
+ | ''robaczek'' | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | ====Forma pejoratywna ✔==== | ||
+ | <hr> | ||
+ | W języku protowertyńskim formę pejoratywną tworzy się poprzez dodanie prefiksu '''qev''''. | ||
+ | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
+ | ! colspan=4| Forma pejoratywna | ||
+ | |- | ||
+ | ! Forma | ||
+ | podstawowa | ||
+ | | xāšar | ||
+ | ''poganin'' | ||
+ | | nēla | ||
+ | ''kraina'' | ||
+ | | nevāri | ||
+ | ''robak'' | ||
+ | |- | ||
+ | ! Forma | ||
+ | pejoratywna | ||
+ | | '''qev''''xāšar | ||
+ | ''p*ganin'' | ||
+ | | '''qev''''nēla | ||
+ | ''kr*ina'' | ||
+ | | '''qev''''nevāri | ||
+ | ''r*bak'' | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | ====Honoryfikacja ✔==== | ||
+ | <hr> | ||
+ | W języku protowertyńskim honoryfikację tworzy się poprzez dodanie prefiksu '''var''''. | ||
+ | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
+ | ! colspan=4| Honoryfikacja | ||
+ | |- | ||
+ | ! Rzeczownik | ||
+ | | mēra | ||
+ | ''matka'' | ||
+ | | teuvār | ||
+ | ''ojciec'' | ||
+ | | tarīn | ||
+ | ''jeż'' | ||
+ | |- | ||
+ | ! Honoryfikacja | ||
+ | | '''var''''mēra | ||
+ | ''Matka'' | ||
+ | | '''var''''teuvār | ||
+ | ''Ojciec'' | ||
+ | | '''var''''tarīn | ||
+ | ''Jeż'' | ||
|} | |} | ||
− | ===Przypadki=== | + | ===Przypadki ✔=== |
<hr> | <hr> | ||
W języku protowertyńskim występuje 8 przypadków. | W języku protowertyńskim występuje 8 przypadków. | ||
Linia 820: | Linia 873: | ||
| [Wołacz] | | [Wołacz] | ||
|} | |} | ||
− | ====Odmiana rzeczowników | + | ====Odmiana rzeczowników ✔==== |
<hr> | <hr> | ||
Odmiana zachodzi poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. | Odmiana zachodzi poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. | ||
Linia 841: | Linia 894: | ||
| -esi / -ase / -isa | | -esi / -ase / -isa | ||
| -eyu / -ayu / -iyu | | -eyu / -ayu / -iyu | ||
− | | - | + | | -esir / -aser / -isar |
|- | |- | ||
| III. | | III. | ||
− | | - | + | | -erex / -arix / -irax |
| -evi / -ave / -iva | | -evi / -ave / -iva | ||
| -eviy / -avey / -ivay | | -eviy / -avey / -ivay | ||
− | | - | + | | -eres / -aris / -iras |
|- | |- | ||
| IV. | | IV. | ||
− | | - | + | | -erin / -aren / -iran |
− | | - | + | | -eri / -are / -ira |
− | | - | + | | -evir / -aver / -ivar |
| -etiv / -atev / -itav | | -etiv / -atev / -itav | ||
|- | |- | ||
| V. | | V. | ||
| -esex / -asix / -isax | | -esex / -asix / -isax | ||
− | | - | + | | -ene / -ani / -ina |
| -etis / -ates / -itas | | -etis / -ates / -itas | ||
| -esiv / -asev / -isav | | -esiv / -asev / -isav | ||
Linia 863: | Linia 916: | ||
| VI. | | VI. | ||
| -evin / -aven / -ivun | | -evin / -aven / -ivun | ||
− | | - | + | | -eur / -aur / -ivr |
− | | - | + | | -euni / -auna / -ivna |
− | | - | + | | -eviv / -avev / -ivav |
|- | |- | ||
| VII. | | VII. | ||
| -enis / -anus / -inas | | -enis / -anus / -inas | ||
− | | - | + | | -eut / -aut / -ivt |
| -enev / -aniv / -inav | | -enev / -aniv / -inav | ||
| -eney / -aniy / -inay | | -eney / -aniy / -inay | ||
Linia 875: | Linia 928: | ||
| VIII. | | VIII. | ||
| -evus / -avis / -ivas | | -evus / -avis / -ivas | ||
− | | - | + | | -eru / -aru / -iru |
| -esuy / -asay / -isey | | -esuy / -asay / -isey | ||
| -evų / -avą / -ivę | | -evų / -avą / -ivę | ||
|} | |} | ||
− | ====Odmiana przymiotników | + | ====Odmiana przymiotników==== |
<hr> | <hr> | ||
− | + | [[Kategoria:Conlangi]] | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− |
Aktualna wersja na dzień 18:10, 31 sty 2021
Język protowertyński Vēřtire laurādh | |
---|---|
Sposoby zapisu: | pierwotnie: brak aktualnie: pismo wertyńskie na ziemi: alfabet łaciński |
Typologia: | aglutynacyjno-fleksyjny, VSO |
Faktycznie | |
Utworzenie: | F1req w 2020 |
Najnowsza wersja: | 1 |
W Kyon | |
Używany w : | ??? |
Klasyfikacja: | Języki wertyńskie |
Przykład | |
??? ??? | |
Lista conlangów |
Zobacz też słownik tego języka. |
Język protowertyński (Vēřtire laurādh [ˈʋɛːrtiɾɛ ˈʎaʊ̯ɾaːð]), we współczesnym wertyńskim znany jako (...) — język autorstwa F1rqa stworzony w 2020 roku jako jego pierwszy konlang. Język pierwotnie nosił nazwę "język wertyński", po lekkich przeróbkach został przemianowany na "język protowertyński". W świecie Kyonu posługiwali się nim pierwsi wertowie którzy przybyli na tereny dzisiejszej Wertynii. Jest to prajęzyk który dał początek rodzinie języków wertyńskich, wyłoniły się z niego 3 dialekty, północny, południowy oraz wschodni, z których to wyłoniły się obecne języki.
Fonologia ✔
Samogłoski ✔
W języku protowertyńskim występują 4 samogłoski krótkie, 4 długie oraz 4 nosowe.
Przednie | Centralne | Tylne | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Krótkie | Długie | Nosowe | Krótkie | Długie | Nosowe | Krótkie | Długie | Nosowe | |
Przymknięte | i (i) | iː (ī) | ĩ (į) | ||||||
Prawie przymknięte | ʊ (u) | ʊː (ū) | ʊ̃ (ų) | ||||||
Półotwarte | ɛ (e) | ɛː (ē) | ɛ̃ (ę) | ||||||
Otwarte | a (a) | aː (ā) | ã (ą) |
Dyftongi ✔
W języku protowertyńskim występuje 9 dyftongów:
- au - [aʊ̯] jak w laurādh [ʎaʊ̯ɾaːð] (język)
- eu - [ɛʊ̯] jak w euvařev [ɛʊ̯ʋarɛʋ] (mówić)
- ua - [ʊa̯] jak w [...]
- ay - [ai̯] jak w [...]
- ey - [ɛi̯] jak w [...]
- uy - [ʊi̯] jak w [...]
- ae - [aɛ̯] jak w [...]
- ea - [ɛa̯] jak w [...]
- ue - [ʊɛ̯] jak w [...]
Spółgłoski ✔
W języku protowertyńskim występuje 24 spółgłosek.
Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podnieb. | Welarne | Krtaniowe | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m | n | ŋ | ||||
Zwarte | bezdźwięczne | p | t | k | |||
dźwięczne | b | d | ɡ | ||||
Szczelinowe | bezdźwięczne | f | θ | s • ʃ | h | ||
dźwięczne | ð | z • ʒ | |||||
Drżące | r | ||||||
Uderzeniowe | ɾ | ||||||
Aproksymanty | ʋ | l | j • ʎ | w |
Akcent ✔
W języku protowertyńskim akcent zawsze pada na pierwszą sylabę.
Struktura sylaby ✔
W języku protowertyńskim maksymalna dopuszczalna sylaba to (C)(C)V(C)(C), gdzie V oznacza samogłoskę lub dyftong, a C spółgłoskę.
Sposoby zapisu
Język protowertyński w swojej pierwotnej formie nie posiadał sposobów zapisu, dopiero w późniejszych wiekach powstał zapis w alfabecie wertyńskim stworzony przez kapłanów. Na potrzeby realnego świata protowertyński posiada również zapis w alfabecie łacińskim.
Transkrypcja łacińska ✔
W zapisie łacińskim języka protowertyńskiego występuje 31 liter oraz 3 dwuznaków.
a | ā | ą | b | d | dh | e | ē | ę |
[a] | [aː] | [ã] | [b] | [d] | [ð] | [ɛ] | [ɛː] | [ɛ̃] |
f | g | x | i | ī | į | y | q | l |
[f] | [ɡ] | [h] | [i] | [iː] | [ĩ] | [j] | [k] | [ʎ] |
ll | m | n | ň | p | r | ř | s | š |
[l] | [m] | [n] | [ŋ] | [p] | [ɾ] | [r] | [s] | [ʃ] |
t | th | u | ū | ų | v | w | z | ž |
[t] | [θ] | [ʊ] | [ʊː] | [ʊ̃] | [ʋ] | [w] | [z] | [ʒ] |
Pismo wertyńskie
Litera | Nazwa | Wymowa | Transkrypcja | |
---|---|---|---|---|
Zapis | Wymowa | |||
a | /a/ | /a/ | a | |
aay | /aːj/ | /a:/ | aa | |
ą | /ã/ | /ã/ | ą | |
bay | /baj/ | /b/ | b | |
day | /daj/ | /d/ | d | |
dsay | /d͡zaj/ | /d͡z/ | ds | |
djay | /d͡ʒaj/ | /d͡ʒ/ | dj | |
dhay | /ðaj/ | /ð/ | dh | |
e | /ɛ/ | /ɛ/ | e | |
eey | /ɛːj/ | /ɛː/ | ee | |
ę | /ɛ̃/ | /ɛ̃/ | ę | |
fay | /faj/ | /f/ | f | |
gay | /gaj/ | /g/ | g | |
xay | /haj/ | /h/ | x | |
i | /i/ | /i/ | i | |
iiy | /iːj/ | /iː/ | ii | |
į | /ĩ/ | /ĩ/ | į | |
yay | /jaj/ | /j/ | y | |
qay | /kaj/ | /k/ | q | |
lay | /laj/ | /l/ | l | |
ĺay | /ʎaj/ | /ʎ/ | ĺ | |
may | /ɱaj/ | /ɱ/ | m | |
nay | /naj/ | /n/ | n | |
ngay | /ŋaj/ | /ŋ/ | ng | |
pay | /paj/ | /p/ | p | |
ray | /raj/ | /r/ | r | |
ŕay | /ɾaj/ | /ɾ/ | ŕ | |
say | /saj/ | /s/ | s | |
shay | /ʃaj/ | /ʃ/ | sh | |
tay | /taj/ | /t/ | t | |
tsay | /t͡saj/ | /t͡s/ | ts | |
tzay | /t͡ʃaj/ | /t͡ʃ/ | tz | |
thay | /θaj/ | /θ/ | th | |
u | /ʊ/ | /ʊ/ | u | |
uuy | /ʊːj/ | /ʊ:/ | uu | |
ų | /ʊ̃/ | /ʊ̃/ | ų | |
vay | /ʋaj/ | /ʋ/ | v | |
way | /waj/ | /w/ | w | |
zay | /zaj/ | /z/ | z | |
jay | /ʒaj/ | /ʒ/ | j |
Gramatyka
Czasowniki
Bezokoliczniki ✔
Bezokoliczniki tworzy się poprzez dodanie do rdzenia czasownika sufiksu -ev.
- zeuřev - chodzić
- euvařev - mówić
- yauretev - nazywać
Odmiana przez osoby ✔
Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na -ev.
Osoba | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
---|---|---|
1. | -au zeuřau - chodzę |
-uti zeuřuti - chodzimy |
2. | -ay zeuřay - chodzisz |
-avi zeuřavi - chodzicie |
3. | -an zeuřan - chodzi |
-eni zeuřeni - chodzą |
Czasy ✔
W języku protowertyńskim występują trzy czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Tworzy się je za pomocą odpowiedniego przedimka. Czas teraźniejszy zawiera się w domyślnym rdzeniu czasownika, czas przeszły tworzy się poprzez dodanie przedimka vir, czas przyszły natomiast poprzez dodanie przedimka xer.
Czas | Przedimek | Przykład | Znaczenie |
---|---|---|---|
Przeszły | vir | vir zeuřau
vir euvařau vir yauretau |
chodziłem
mówiłem nazywałem |
Teraźniejszy | — | zeuřau
euvařau yauretau |
chodzę
mówię nazywam |
Przyszły | xer | xer zeuřau
xer euvařau xer yauretau |
będę chodził
będę mówił będę nazywał |
Tryby ✔
W języku protowertyńskim występują 4 tryby: tryb oznajmujący, tryb potencjalny, tryb przypuszczający oraz tryb rozkazujący. Tworzy się je dodając odpowiednią partykułę. Tryb oznajmujący zawiera się w rdzeniu czasownika, tryb potencjalny tworzy się poprzez dodanie partykuły xan, tryb przypuszczający tworzy się poprzez dodanie partykuły qin, tryb rozkazujący natomiast za pomocą partykuły ven.
Tryb | Partykuła | Przykład | Znaczenie |
---|---|---|---|
Oznajmujący | — | zeuřay
euvařay yauretay |
chodzisz
mówisz nazywasz |
Potencjalny | xan | zeuřay xan
euvařay xan yauretay xan |
może chodzisz
może mówisz może nazywasz |
Przypuszczający | qin | zeuřay qin
euvařay qin yauretay qin |
chodziłbyś
mówiłbyś nazywałbyś |
Rozkazujący | ven | zeuřay ven
euvařay ven yauretay ven |
chodź (ty)
mów (ty) nazywaj (ty) |
Negacja czasowników ✔
Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie partykuły rev za czasownikiem.
- zeuřau rev — nie chodzę
- euvařau rev - nie mówisz
- yauretau rev - nie nazywam
Przymiotniki ✔
Przymiotniki odrzeczownikowe ✔
Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu, zazwyczaj jest to -e, w przypadku wyrazów zakończonych -a dajemy sufiks -ve, natomiast w przypadku wyrazów zakończonych -i dajemy sufiks -se
rzeczownik | przymiotnik |
---|---|
vēřtir
(wert) |
vēřtire
(wertyński) |
ivra
(płomień) |
ivrave
(płomienisty) |
nevāri
(robak) |
nevārise
(robacki) |
Stopniowanie przymiotników ✔
Występują 3 stopnie przymiotników: równy, wyższy i najwyższy. Stopniuje się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Stopień równy jest podstawowym przymiotnikiem, stopień wyższy tworzy się za pomocą sufiksu -ate, wyższy zaś za pomocą sufiksu -avre.
Stopień równy:
- vēřtire — wertyński
- ivrave — płomienisty
- nevārise — robacki
Stopień wyższy:
- vēřtirate — bardziej wertyński
- ivravate — bardziej mniejszy
- nevārisate — bardziej robacki
Stopień najwyższy:
- vēřtiravre — najbardziej wertyński
- ivravavre — najbardziej płomienisty
- nevārisavre — najbardziej robacki
Imiesłowy ✔
W języku protowertyńskim imiesłowy czynne tworzy się poprzez dodanie sufiksu -eti, a imiesłów bierny poprzez dodanie sufiksu -ari.
czasownik | imiesłów czynny | imiesłów bierny |
---|---|---|
euvařev
(mówić) |
euvařeti
(mówiący) |
euvařari
(mówiony) |
zeuřev
(chodzić) |
zeuřeti
(chodzący) |
zeuřari
(chodzony) |
yauretev
(nazywać) |
yaureteti
(nazywający) |
yauretari
(nazywany) |
Negacja przymiotników ✔
Negacja przymiotników odbywa się poprzez dodanie partykuły rev za przymiotnikiem.
- vēřtire rev - nie wertyński
- ivrave rev - nie płomienisty
- nevārise rev - nie robacki
Zaimki
Zaimki osobowe ✔
W języku protowertyńskim występuje prosty system 6 osób, 3 liczby pojedynczej oraz 3 mnogiej. Zaimki odmieniają się jak regularnie.
Osoba | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
---|---|---|
1. | fīr ja |
arey my |
2. | werī ty |
evey wy |
3. | šīr on |
verey oni |
Rzeczowniki
Liczba ✔
Język protowertyński posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, zerową, mnogą i absolutną.
l.zerowa | l.pojedyncza | l.mnoga | l.absolutna |
---|---|---|---|
xarēdherį
(żaden miecz) |
xarēdh
(miecz) |
xarēdhey
(miecze) |
xarēdheye
(wszystkie miecze) |
ivrarę
(żaden płomieć) |
ivra
(płomień) |
ivraye
(płomienie) |
ivrayi
(wszystkie płomienie) |
nevārirą
(żaden robak) |
nevāri
(robak) |
nevāriyi
(robaki) |
nevāriya
(wszystkie robaki) |
Zdrobnienie ✔
W języku protowertyńskim zdrobnienie tworzy się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu w zależności od końcówki. W przypadku słów zakończonych spółgłoską dodajemy sufiks -es, w przypadku słów zakończonych na -a dodajemy sufiks -sa, a w przypadku słów zakończonych na -i dodajemy sufiks -si.
Zdrobnienie | |||
---|---|---|---|
Forma
podstawowa |
tarīn
jeż |
ivra
płomień |
nevāri
robak |
Forma
zdrobniona |
tarīnes
jeżyk |
ivrasa
płomyczek |
nevārisi
robaczek |
Forma pejoratywna ✔
W języku protowertyńskim formę pejoratywną tworzy się poprzez dodanie prefiksu qev'.
Forma pejoratywna | |||
---|---|---|---|
Forma
podstawowa |
xāšar
poganin |
nēla
kraina |
nevāri
robak |
Forma
pejoratywna |
qev'xāšar
p*ganin |
qev'nēla
kr*ina |
qev'nevāri
r*bak |
Honoryfikacja ✔
W języku protowertyńskim honoryfikację tworzy się poprzez dodanie prefiksu var'.
Honoryfikacja | |||
---|---|---|---|
Rzeczownik | mēra
matka |
teuvār
ojciec |
tarīn
jeż |
Honoryfikacja | var'mēra
Matka |
var'teuvār
Ojciec |
var'tarīn
Jeż |
Przypadki ✔
W języku protowertyńskim występuje 8 przypadków.
Przypadek | Pytanie | |
---|---|---|
I. | Nominativus | Kto?, Co? |
II. | Genetivus | Kogo?, Czego? |
III. | Dativus | Komu?, Czemu? |
IV. | Accusativus | Kogo?, Co? |
V. | Comitativus | Z kimś, Z czymś. |
VI. | Ablativus | Skąd?, Od kogo?, Od czego? |
VII. | Allativus | Dokąd?, Do kogo?, Do czego? |
VIII. | Vocativus | [Wołacz] |
Odmiana rzeczowników ✔
Odmiana zachodzi poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu.
l.zerowa | l.pojedyńcza | l.mnoga | l.absolutna | |
---|---|---|---|---|
I. | -erį / -arę / -irą | -ø / -a / -i | -ey / -aye / -iyi | -eye / -ayi / -iya |
II. | -erv / -arv / -irv | -esi / -ase / -isa | -eyu / -ayu / -iyu | -esir / -aser / -isar |
III. | -erex / -arix / -irax | -evi / -ave / -iva | -eviy / -avey / -ivay | -eres / -aris / -iras |
IV. | -erin / -aren / -iran | -eri / -are / -ira | -evir / -aver / -ivar | -etiv / -atev / -itav |
V. | -esex / -asix / -isax | -ene / -ani / -ina | -etis / -ates / -itas | -esiv / -asev / -isav |
VI. | -evin / -aven / -ivun | -eur / -aur / -ivr | -euni / -auna / -ivna | -eviv / -avev / -ivav |
VII. | -enis / -anus / -inas | -eut / -aut / -ivt | -enev / -aniv / -inav | -eney / -aniy / -inay |
VIII. | -evus / -avis / -ivas | -eru / -aru / -iru | -esuy / -asay / -isey | -evų / -avą / -ivę |