Język starozongepajcki: Różnice pomiędzy wersjami
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| (Nie pokazano 9 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
}}{{sp}} | }}{{sp}} | ||
| − | '''Język starozongepajcki''' (starozongepajcki ''żongábeiseis eigołł'' /{{IPA|' | + | '''Język starozongepajcki''' (starozongepajcki ''żongábeiseis eigołł'' /{{IPA|'zonɣɞbeɪ̯seɪ̯s 'eɪ̯ɣoɮ}}/ "język zachodzącego słońca", także ''gammasas eigołł'' /{{IPA|'ɣɑmːɑsɑs 'eɪ̯ɣoɮ}}/ "język gammajski", dosłownie "język ludzki") był najwcześniejszą wersją [[język zongepajcki|zongepajszczyzny]]. Wywodzi się od pragammajskiego i jest do niego zbliżony. |
Jest to język rekonstruowany, przyczyną było stworzenie punktu zaczepnego do wyprowadzenia djalektu zachodniego i oddzielenia od reszty zongepajszczyzny. | Jest to język rekonstruowany, przyczyną było stworzenie punktu zaczepnego do wyprowadzenia djalektu zachodniego i oddzielenia od reszty zongepajszczyzny. | ||
| Linia 20: | Linia 20: | ||
== Fonetyka == | == Fonetyka == | ||
=== System samogłosek i spółgłosek === | === System samogłosek i spółgłosek === | ||
| − | Na etapie starozongepajckiego nie ma jeszcze drastycznych różnic od protogamajskiego. Odróżnienie iloczasu przy pomocy ilości trwania głoski zanikło, ale '''*á *ei *ou''' były swojego rodzaju długimi odpowiednikami '''*a *i *u'''. Samogłoski średnie '''*e *o''' były wówczas poza tym systemem, dopiero później '''*e''' zaczęto traktować jako długi odpowiednik '''*o''' (być może pod wpływem coraz bardziej przedniej wymowy '''*á'''). | + | Na etapie starozongepajckiego nie ma jeszcze drastycznych różnic od protogamajskiego. Odróżnienie iloczasu przy pomocy ilości trwania głoski zanikło, ale '''*á *ei *ou/oi''' były swojego rodzaju długimi odpowiednikami '''*a *i *u'''. Samogłoski średnie '''*e *o''' były wówczas poza tym systemem, dopiero później '''*e''' zaczęto traktować jako długi odpowiednik '''*o''' (być może pod wpływem coraz bardziej przedniej wymowy '''*á'''). |
Protogamajska spółgłoska '''*ħ''' zaczyna być wymawiana jako '''*ch''' [{{IPA|x}}] i ukończył się [[Język zongepajcki/Slotacyzm|slotacyzm]] (przejście krótkiego '''*r''' > '''*łł''' [{{IPA|ɮ}}]). [[Język_zongepajcki/Pierwsza_przesuwka_zongepajcka|Pierwsza przesuwka]] jeszcze się nie odbyła, dlatego system spółgłosek starozongepajckich jest jest mocno podobny do innych gammajskich. | Protogamajska spółgłoska '''*ħ''' zaczyna być wymawiana jako '''*ch''' [{{IPA|x}}] i ukończył się [[Język zongepajcki/Slotacyzm|slotacyzm]] (przejście krótkiego '''*r''' > '''*łł''' [{{IPA|ɮ}}]). [[Język_zongepajcki/Pierwsza_przesuwka_zongepajcka|Pierwsza przesuwka]] jeszcze się nie odbyła, dlatego system spółgłosek starozongepajckich jest jest mocno podobny do innych gammajskich. | ||
| Linia 45: | Linia 45: | ||
|-align=center | |-align=center | ||
|} | |} | ||
| − | Dyftongi: '''*ei''', '''*ou''' | + | Dyftongi: '''*ei''', '''*oi''', '''*ou''' |
{| class="wikitable" style=text-align:center | {| class="wikitable" style=text-align:center | ||
! colspan="2" | | ! colspan="2" | | ||
| Linia 85: | Linia 85: | ||
|*{{IPA|f}} ('''f''') | |*{{IPA|f}} ('''f''') | ||
|colspan="2"|*{{IPA|θ}}, *{{IPA|s}} ('''þ, s''') | |colspan="2"|*{{IPA|θ}}, *{{IPA|s}} ('''þ, s''') | ||
| − | + | |*{{IPA|ç}} ('''jh''')<ref>Ten dźwięk być może był allofonem /h/. Rozwija się w [j] w wschodniozongepajckich oraz w [s] w zachodniozongepajckich.</ref> | |
| − | |*{{IPA| | + | |*{{IPA|x}} ('''ch''') |
| | | | ||
|*{{IPA|h}} ('''h''') | |*{{IPA|h}} ('''h''') | ||
| Linia 108: | Linia 108: | ||
! colspan="2" | Boczne, Półsamogłoski | ! colspan="2" | Boczne, Półsamogłoski | ||
| | | | ||
| − | |*{{IPA|ɫ}}, *{{IPA| | + | |*{{IPA|ɫ}}, *{{IPA|l(ː)}} ('''ł, l''') |
| − | |*{{IPA|ɮ}} ('''łł''') <ref name="ołłuch"></ref> | + | |*{{IPA|ɮ}} ('''łł''') <ref name="ołłuch">barwa zaświadczona tylko w ołłuchu</ref> |
|*{{IPA|j}}, *{{IPA|jː}} ('''j, jj''') | |*{{IPA|j}}, *{{IPA|jː}} ('''j, jj''') | ||
|*{{IPA|w}}, *{{IPA|wː}} ('''w, ww''') | |*{{IPA|w}}, *{{IPA|wː}} ('''w, ww''') | ||
| Linia 125: | Linia 125: | ||
Powstanie stałego akcentu na pierwszą sylabę w wschodniozongepajckich odbyło się później, po oddzieleniu się djalektu zachodniego (który częściowo utrzymuje zasady akcentu starozongepajckiego). | Powstanie stałego akcentu na pierwszą sylabę w wschodniozongepajckich odbyło się później, po oddzieleniu się djalektu zachodniego (który częściowo utrzymuje zasady akcentu starozongepajckiego). | ||
| − | Akcent nieregularny jest oznaczony cyrkumfleksem, lub w przypadku '''*á''', kółkem. W dychwtongach oznacza się tylko drugi element ('''â å ê eî î ô oû û''') – sposób ten został zaczerpnięty z greki klasycznej. | + | Akcent nieregularny jest oznaczony cyrkumfleksem, lub w przypadku '''*á''', kółkem. W dychwtongach oznacza się tylko drugi element ('''â å ê eî î ô oî oû û''') – sposób ten został zaczerpnięty z greki klasycznej. |
== Gramatyka == | == Gramatyka == | ||
| Linia 138: | Linia 138: | ||
! długa (_²) | ! długa (_²) | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! i, ei, oi | |
| i | | i | ||
| ei | | ei | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! u, ou | |
| u | | u | ||
| ou | | ou | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! a, á | |
| a | | a | ||
| á | | á | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! o | |
| colspan="2" | o | | colspan="2" | o | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! e | |
| colspan="2" | e | | colspan="2" | e | ||
|- | |- | ||
| Linia 164: | Linia 164: | ||
=== Deklinacja rzeczowników === | === Deklinacja rzeczowników === | ||
| − | Rekonstruuje się 9 przypadków – o jeden więcej niż w j. klasycznym. Celownik bowiem występuje w ołłuchu, a także w utartych zwrotach. | + | Rekonstruuje się 9 przypadków – o jeden więcej niż w j. klasycznym. Celownik bowiem występuje w ołłuchu i zachodniozongepajckich, a także w utartych zwrotach. |
Oddzielne tematy nie występowały, gdyż palatalizacja nie była przeprowadzona. | Oddzielne tematy nie występowały, gdyż palatalizacja nie była przeprowadzona. | ||
| Linia 171: | Linia 171: | ||
| | | | ||
{| class="wikitable" style="vertical-align:bottom;" | {| class="wikitable" style="vertical-align:bottom;" | ||
| − | |||
! colspan="5" | Odmiana samogłoskowa | ! colspan="5" | Odmiana samogłoskowa | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| − | + | ! Przypadek | |
| − | + | ! Sufiks | |
| − | | * | + | ! *jhitłá (kapłan) |
| + | ! *toǧo (jabłko) | ||
| + | |- | ||
| + | ! 1. Mianownik | ||
| + | | *–ø | ||
| + | | *jhitłá | ||
| *toǧo | | *toǧo | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Dopełniacz | |
| − | + | | *–w_ | |
| − | | * | + | | *jhitłáwa |
| *toǧowo | | *toǧowo | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Celownik | |
| − | + | | *–w_ł | |
| − | | * | + | | *jhitłáwał |
| *toǧowoł | | *toǧowoł | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Biernik | |
| − | + | | *–j_s | |
| − | | * | + | | *jhitłájas |
| *toǧojos | | *toǧojos | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Miejscownik | |
| − | + | | *–h_?/*–há? <ref>Wszystkie języki potomne nie mają w tej końcówce harmonji, ale pierwotnie powinna być</ref> | |
| − | | * | + | | *jhitłáha/*jhitłáhá |
| *toǧoho/*toǧohá | | *toǧoho/*toǧohá | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Ablatyw | |
| − | + | | *–ku | |
| − | | * | + | | *jhitłáku |
| *toǧoku | | *toǧoku | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Allatyw | |
| − | + | | *–ǧuk <ref name="allatyw"> w większości języków gammajskich, które utrzymały allatyw, końcówki pochodzą od rekonstruowanego *-(_)ksu, ale w zongepajckich jest to *-kuch i jest ono rekonstruowane jako starozongepajckie *-(ǧ)uk. Przyczyna tej zmiany nieznana</ref> | |
| − | | * | + | | *jhitłáǧuk |
| *toǧoǧuk | | *toǧoǧuk | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Innesyw | |
| − | + | | *–s_ | |
| − | | * | + | | *jhitłása |
| *toǧoso | | *toǧoso | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Wołacz | |
| − | + | | *–q_² | |
| − | | * | + | | *jhitłáqá! |
| *toǧoqo! | | *toǧoqo! | ||
|} | |} | ||
| | | | ||
{| class="wikitable" style="vertical-align:bottom;" | {| class="wikitable" style="vertical-align:bottom;" | ||
| − | + | ! colspan="5"| Odmiana spółgłoskowa | |
| − | ! colspan="5" | Odmiana spółgłoskowa | + | |- |
| − | |- | + | ! Przypadek |
| − | + | ! Sufiks | |
| − | + | ! *jhełł (świnia) | |
| − | + | ! *þałłaþ (rada, zbiór) | |
| − | |||
|- | |- | ||
| − | + | ! Mianownik | |
| − | + | | *–ø | |
| − | | * | + | | *jhełł |
| *þałłaþ | | *þałłaþ | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Dopełniacz | |
| − | + | | *–_ | |
| − | | * | + | | *jhełłe |
| *þałłaþa | | *þałłaþa | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Celownik | |
| − | + | | *–_ł | |
| *hełłeł | | *hełłeł | ||
| *þałłaþał | | *þałłaþał | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Biernik | |
| − | | | + | | *–_s |
| − | | * | + | | *jhełłes |
| *þałłaþas | | *þałłaþas | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Miejscownik | |
| − | + | | *–h_?/*–há? | |
| − | | * | + | | *jhełłhe/*jhełłhá |
| *þałłaþhe/*þałłaþhá | | *þałłaþhe/*þałłaþhá | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Ablatyw | |
| − | + | | *–_ku | |
| − | | * | + | | *jhełłeku |
| *þałłaþaku | | *þałłaþaku | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Allatyw | |
| − | + | | *–uk <ref name="allatyw"></ref> | |
| − | | * | + | | *jhełłuk |
| *þałłaþku | | *þałłaþku | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Innesyw | |
| − | | | + | | *–s_ |
| − | | * | + | | *jhełłse |
| *þałłaþsa | | *þałłaþsa | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! Wołacz | |
| − | | | + | | *–q_² |
| − | | * | + | | *jhełłqe! |
| *þałłaþqá! | | *þałłaþqá! | ||
|} | |} | ||
| Linia 282: | Linia 280: | ||
|} | |} | ||
| − | Liczbę podwójną tworzyło się dodając przed końcówkę przypadku sufiks ''*-(_)jja''. Liczbę mnogą tworzyło się podobnie, ale na dwa sposoby – przy słowach kończących się na ''*-łł'' wyrzucenie tej spółgłoski i dodaniu przyrostka ''*- | + | Liczbę podwójną tworzyło się dodając przed końcówkę przypadku sufiks ''*-(_)jja''. Liczbę mnogą tworzyło się podobnie, ale na dwa sposoby – przy słowach kończących się na ''*-łł'' wyrzucenie tej spółgłoski i dodaniu przyrostka ''*-r_'', zaś w przypadku innych słów przyrostkiem ''*-łł_'' |
=== Deklinacja zaimkiw === | === Deklinacja zaimkiw === | ||
| Linia 299: | Linia 297: | ||
! długa w śródgłosie | ! długa w śródgłosie | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! '''*i, *ei, *oi''' | |
| *-sis | | *-sis | ||
| colspan="2" | *-seis | | colspan="2" | *-seis | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! '''*u, *ou''' | |
| *-sus | | *-sus | ||
| colspan="2" | *-sous | | colspan="2" | *-sous | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! '''*a, *á''' | |
| colspan="2" | *-sas | | colspan="2" | *-sas | ||
| *-sás | | *-sás | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! '''*e''' | |
| colspan="3" | *-ses | | colspan="3" | *-ses | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! '''*o''' | |
| colspan="3" | *-sos | | colspan="3" | *-sos | ||
|- | |- | ||
|} | |} | ||
| + | |||
| + | Przymiotnik zerowy podobnie jak w zongepajckim klasycznym powstawał dodając zamiast '''*-s_s/*-s_²s''' końcówkę '''*-(_)lu'''. | ||
=== Przysłówek === | === Przysłówek === | ||
| Linia 333: | Linia 333: | ||
! długa w śródgłosie | ! długa w śródgłosie | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! '''*i, *ei, *oi''' | |
| *-sið | | *-sið | ||
| colspan="2" | *-seið | | colspan="2" | *-seið | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! '''*u, *ou''' | |
| *-suð | | *-suð | ||
| colspan="2" | *-souð | | colspan="2" | *-souð | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! '''*a, *á''' | |
| colspan="2" | *-sað | | colspan="2" | *-sað | ||
| *-sáð | | *-sáð | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! '''*e''' | |
| colspan="3" | *-seð | | colspan="3" | *-seð | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! '''*o''' | |
| colspan="3" | *-soð | | colspan="3" | *-soð | ||
|- | |- | ||
Aktualna wersja na dzień 22:02, 24 cze 2021
| Język starozongepajcki żongábeiseis eigołł | |
|---|---|
| Typologia: | analityczno-aglutynacyjny z elementami fleksji, z szykiem SOV |
| Utworzenie: | Emil (w 2020) |
| Cel utworzenia: | Na potrzeby projektu/konwerldu |
| Sposoby zapisu: | łacińska transkrypcja |
| Klasyfikacja: | Gamajskie
|
| Kody | |
| Conlanger–1 | zon. |
| Lista conlangów | |
Język starozongepajcki (starozongepajcki żongábeiseis eigołł /'zonɣɞbeɪ̯seɪ̯s 'eɪ̯ɣoɮ/ "język zachodzącego słońca", także gammasas eigołł /'ɣɑmːɑsɑs 'eɪ̯ɣoɮ/ "język gammajski", dosłownie "język ludzki") był najwcześniejszą wersją zongepajszczyzny. Wywodzi się od pragammajskiego i jest do niego zbliżony.
Jest to język rekonstruowany, przyczyną było stworzenie punktu zaczepnego do wyprowadzenia djalektu zachodniego i oddzielenia od reszty zongepajszczyzny.
Fonetyka
System samogłosek i spółgłosek
Na etapie starozongepajckiego nie ma jeszcze drastycznych różnic od protogamajskiego. Odróżnienie iloczasu przy pomocy ilości trwania głoski zanikło, ale *á *ei *ou/oi były swojego rodzaju długimi odpowiednikami *a *i *u. Samogłoski średnie *e *o były wówczas poza tym systemem, dopiero później *e zaczęto traktować jako długi odpowiednik *o (być może pod wpływem coraz bardziej przedniej wymowy *á).
Protogamajska spółgłoska *ħ zaczyna być wymawiana jako *ch [x] i ukończył się slotacyzm (przejście krótkiego *r > *łł [ɮ]). Pierwsza przesuwka jeszcze się nie odbyła, dlatego system spółgłosek starozongepajckich jest jest mocno podobny do innych gammajskich.
| Przednie | Środkowe | Tylne | |
|---|---|---|---|
| Przymknięte | *i (i) | *u (u) | |
| Średnie | *e̞ (e) | *o̞ (o) | |
| Półotwarte | *ɞ (á) [1] | ||
| Otwarte | *ɑ (a) [1] | ||
Dyftongi: *ei, *oi, *ou
| Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podniebienne | Welarne | Języczkowe | Gardłowe | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | *m, *mː (m, mm) | *n, *nː (n, nn) | ||||||
| Zwarte | bezdźwięczne | *p (p) | *t (t) | *k (k) | *q (q) | |||
| dźwięczne | *b (b) | *d (d) | *g (ǧ) | |||||
| Szczelinowe | bezdźwięczne | *f (f) | *θ, *s (þ, s) | *ç (jh)[2] | *x (ch) | *h (h) | ||
| dźwięczne | *ð, *z (ð, ż) | *ɣ (g) | ||||||
| Drżące | *r(ː) (r) [1] | |||||||
| Boczne, Półsamogłoski | *ɫ, *l(ː) (ł, l) | *ɮ (łł) [3] | *j, *jː (j, jj) | *w, *wː (w, ww) | ||||
Akcent
Pierwotnie akcent padał zgodnie z zasadami pragammajskimi. W pewnym momencie przesunął się o jedną sylabę do tyłu w zestroju akcentowanym. Echwekty to:
- konstrukcje z przedimkem łłach stały się na ogół akcentowane na pierwszą sylabę rzeczownika/przymiotnika
- konstrukcje z przedimkem i jednosylabowym słowem stały się akcentowane na przedimek
- akcent w wyrażeniach przyimkowych zaczął padać na przyimek
- cofnięcie akcentu w nieregularnych słowach i złożeniach np. *kałłgâ > *kâłłga, *neirâ > *neîra, *chahtatâgei > *chahtâtagei. W dwóch pierwszych przypadkach akcent de chwakto ustał w pozycji regularnej.
Powstanie stałego akcentu na pierwszą sylabę w wschodniozongepajckich odbyło się później, po oddzieleniu się djalektu zachodniego (który częściowo utrzymuje zasady akcentu starozongepajckiego).
Akcent nieregularny jest oznaczony cyrkumfleksem, lub w przypadku *á, kółkem. W dychwtongach oznacza się tylko drugi element (â å ê eî î ô oî oû û) – sposób ten został zaczerpnięty z greki klasycznej.
Gramatyka
Harmonja samogłosek w afiksach
Odziedziczona od protogamajskiego, pierwsza samogłoska afiksu musi się zgadzać z ostatnią samogłoską.
| Ostatnia samogłoska słowa |
Pierwsza samogłoska sufiksu | |
|---|---|---|
| krótka (_) | długa (_²) | |
| i, ei, oi | i | ei |
| u, ou | u | ou |
| a, á | a | á |
| o | o | |
| e | e | |
W przypadku *a, *i, *u samogłoski mogły się zmienić w zależności od wymaganej długości. Samogłoski *e, *o nie miały długich odpowiedników, więc zawsze otrzymywały te same samogłoski. Dopiero później *e stanie się funkcjonalnie długim *o. Ta odrębność *e *o jest wyjątkową innowacją zongepajckiego i dowodem, że harmonja nadal była procesem trwającym i nie zrealizowanym w pełni. Z drugiej strony, mogła to być różnica djalektalna już w pragammajskim.
Krótka samogłoska podległa haromonji jest oznaczona jako _, a długa jako _²
Deklinacja rzeczowników
Rekonstruuje się 9 przypadków – o jeden więcej niż w j. klasycznym. Celownik bowiem występuje w ołłuchu i zachodniozongepajckich, a także w utartych zwrotach.
Oddzielne tematy nie występowały, gdyż palatalizacja nie była przeprowadzona.
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Liczbę podwójną tworzyło się dodając przed końcówkę przypadku sufiks *-(_)jja. Liczbę mnogą tworzyło się podobnie, ale na dwa sposoby – przy słowach kończących się na *-łł wyrzucenie tej spółgłoski i dodaniu przyrostka *-r_, zaś w przypadku innych słów przyrostkiem *-łł_
Deklinacja zaimkiw
Możliwa jest tylko częściowa rekonstrukcja odmiany zaimków, gdyż te uległy znacznym, nieregularnym zmianom.
Przymiotnik
Przymiotnik uzyskał możliwość użycia długiej samogłoski w końcówce, gdy ostatnia samogłoska też była długa. Nie działo to się prawdopodobnie po wygłosowym *-á, gdyż obecne języki mają po refleksach tej samogłoski krótką samogłoskę w końcówce.
Schemat wyboru końcówki przymiotnika:
| Ostatnia samogłoska | Pozycja tej samogłoski i długość | ||
|---|---|---|---|
| krótka | długa w wygłosie | długa w śródgłosie | |
| *i, *ei, *oi | *-sis | *-seis | |
| *u, *ou | *-sus | *-sous | |
| *a, *á | *-sas | *-sás | |
| *e | *-ses | ||
| *o | *-sos | ||
Przymiotnik zerowy podobnie jak w zongepajckim klasycznym powstawał dodając zamiast *-s_s/*-s_²s końcówkę *-(_)lu.
Przysłówek
Zmiana w samogłosce przymiotnika dotyczyła także przysłówka.
Wygłosowe *-h w przysłówku uległo zmianie na *-ð.
Schemat wyboru końcówki przysłówka:
| Ostatnia samogłoska | Pozycja tej samogłoski i długość | ||
|---|---|---|---|
| krótka | długa w wygłosie | długa w śródgłosie | |
| *i, *ei, *oi | *-sið | *-seið | |
| *u, *ou | *-suð | *-souð | |
| *a, *á | *-sað | *-sáð | |
| *e | *-seð | ||
| *o | *-soð | ||
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 wymowa rekonstruowana
- ↑ Ten dźwięk być może był allofonem /h/. Rozwija się w [j] w wschodniozongepajckich oraz w [s] w zachodniozongepajckich.
- ↑ barwa zaświadczona tylko w ołłuchu
- ↑ Wszystkie języki potomne nie mają w tej końcówce harmonji, ale pierwotnie powinna być
- ↑ 5,0 5,1 w większości języków gammajskich, które utrzymały allatyw, końcówki pochodzą od rekonstruowanego *-(_)ksu, ale w zongepajckich jest to *-kuch i jest ono rekonstruowane jako starozongepajckie *-(ǧ)uk. Przyczyna tej zmiany nieznana