Język zaedraski

Zasięg dawnego języka zaedraskiego.

Język zaedraski - język dawnej Cywilizacji Jeziora Szmaragdowego. W świecie Kyonu jest on znany jedynie z nieodczytanych inskrypcji.

W Kyonie

Na temat języka zaedraskiego na terenie Kyonu wiadomo niewiele. Znaczenia niektórych znaków można się łatwo domyślić, nawet można postarać się przetłumaczyć powyrywane frazy. Jednak nieznane są wartości fonetyczne słów. Ze względu na piśmiennictwo można łatwo się domyślić, że język zaedraski jest językiem aglutynacyjnym. Możliwe, że do języka ajdyniriańskiego przedostały się jakieś pojedyncze słowa i toponimy.

Kyońska nazwa pochodzi od ajd. zaedrah "kamień".

Dźwięki

Samogłoski

• i u (i u)
• a (a)

Dyftongi

W języku zaedraskim samogłoski tworzą często dyftongi. Szczególną cechą języka zaedraskiego jest obecność silniejszego akcentu na jeden z elementów, w wyniku czego de facto dyftongi można rozróżnić na podstawie tonu.

Dyfotngi
Samogłoska nagłosowa	Samogłoska wygłosowa
	A	I	U
A	-	ái aí	áu aú
I	ía iá	-	íu iú
U	úa uá	úi uí	-

Spółgłoski

• m n (m n)
• t k (t k)
• ɸ s h (f s h)
• w l r y (w l r y)

Akcent

Akcent pada na pierwszą sylabę. Jeżeli w słowie jest dyftong, akcent może przyjąć jeden z tonów: opadająco-wznoszący, lub wznosząco-opadający - przy czym dynamicznie akcentowana jest tylko część wznosząca, a część opadająca jest wymawiana krócej i bardziej płasko.

Struktura Sylaby

Ogólna struktura sylaby to (C)V, przy czym możliwe jest zamknięcie sylaby spółgłoskami szczelinowymi i płynnymi, które zdarza się rzadko. Bardzo rzadko dochodzi do zamknięcia sylaby przez spółgłoskę zwartą. Dochodzi do tego głównie w zapożyczeniach.

Zapis

Pismo zaedraskie oparte jest o znaki przedstawiające idee. Jeden znak może posiadać wiele znaczeń, wywodzących się na podstawia podobieństwa znaczeniowego lub fonetycznego z głównego znaczenia (pierwotnego słowa). Często występują znaki modyfikujące znaczenie. Mogą one występować:

• od razu po rdzeniu - są to w większości złożenia morfologiczne. Rzadziej modyfikatory nadające nowe znaczenie.
• jako postgrafem - nieczytany znak będący zawsze na końcu morfologicznego słowa, w zdecydowanej większości przypadków jest to modyfikator.
• jako cyrkumfleks - rozbity znak łączący się ze słowem - słowa złożone mogą oznaczać albo morfologiczne złożenia, albo sufiks zmieniający znacznie.

Wykaz znaków

Znak	Znaczenie	Wartość fonetyczna	Modyfikator	Słowa
	biec krok krok (jednostka miary, ~79cm)	rI		ríun "krok" lúi "biec"
	Bóg	sI	Bóg Bogini związany z Bogiem	Síal "Bóg" síalka "boski" síali "Bogini"
	budować kuć naprawiać	kA tU rzadko		káih-a "budować" kái-a "kuć" tiú-a "naprawiać"
	but oraz, i dawać	wA		war "but" wyár "oraz, i" wái-a "dawać"
	być	wU U		wu "być" wufa "istnienie"
	cały, wszystko liczba, liczyć napełniać	kA		ka "cały, wszystko" kafa "liczba" kafa-a "liczyć" XXXX "XXXX"
	chcieć	rU		ru "chcieć" rufa "prośba" rufa "prosić"
	człowiek	hU	wykonawca czynności	hiú "człowiek" yían "ludzie"
	dom odpoczywać	mI		mi "dom" wía "odpocząć"
	droga długi	rI		ruí "droga" ruíka "długi" ría "daleki, odległy"
	drób ptak	fI		fuí "ptak, drób" fuísa "łabędź"
	drzewo drewniany	lA	związany z drzewem, drewnem las (przy nazwach miejsc)	la "drzewo" lana "las" laka "wysoki"
	słoń duży, dużo, wiele	nU	związany z wielkością	yíuk "słoń" nu "duży, dużo, wiele"
	dwa powtarzać		para (cyrkumfleks)	kúa "dwa" kúa-i "powtarzać"
	dzień trwać	tI	związany z dniem związany z jasnością	taí "dzień" niá "trwać" taíka "jasny"
	głowa góra imię na	nA	imię (nazwa własna ludzi)	na "imię" niá "głowa" niáfa "góra"
	góra wzgórze	fA	góra (przy nazwach miejsc)	fuá "góra, wzgórze"
	iść	yA	długotrwały proces czasownik nieprzechodni	yiá "iść"
	ja			máu "ja" yu "my"
	jeden	wI		waí "jeden, sam"
	język kultura	yI		język "yaí" kultura "yaísa"
	kobieta krzyk	i (tylko dla r. ż.) yI (tylko dla r. ż. )	r. żeński	yi "kobieta" yuí-a "krzyk, krzyczeć"
,	koło powtarzać normalny, codzienny	nU	kulisty	niú "koło" niúka "kulisty, okrągły, ruchomy" niú-a "powtarzać" niúaka "normalny, codzienny"
	koń jechać konno bogaty			fái "koń" fáita "jechać konno" fáimu "jeździec" "bogaty" "bogacz"
	koza	kU		kiú "koza"
	krowa ciągnąć	mI		míu "krowa"
	król pan władca			múat "król, władca" múat-a "władać, rządzić" yúamu "pan" yúa-a "władać"
	królik szybki, szybko	hI		huí "królik" hí "szybki, szybko"
	Księżyc	mU	wykonawca czynności	múi "Księżyc"
	kupić	fI		fíu "kupić" fíuma "kupiec"
	ładować ładunek rzecz naczynie			sián "rzecz" saíta "naczynie" yúaha "ładunek" yúa-a "ładować" yúahyu "tragarz"
	materiał powtarzać	tU	materiał, rodzaj, surowiec	túi "materiał" tu "powtarzać" tuhya "skryba"
	miasto zbiór	wU U	zbiór, skupisko	wu "miasto" wuha "zbiór, skupisko" wuhaka "dużo, mnóstwo, obfity, obficie"
	miecz ciąć	ma		muáwa "miecz" má-i "ciąć, kroić"
	mieć, posiadać	nI	posiadacz, właściciel	nif "mieć, posiadać" niha "posiadacz, właściciel"
	miejsce ziemia		miejsce obszar	fáu "ziemia" síun "miejsce"
	morze gwiazda
	móc ogień		bycie nietrwałym
	mówić usta		związany z mową
	myśleć leżeć
	nad na
	?	ASD
	nie zakaz zakazywać		negacja
	niebo owoc
	noc spać ale
	nóż zabić		coś ostrego
	odpowiadać
	oko patrzeć zobaczyć
	on, ona, ono
	owca wełna
	pies pilnować, strzec ochraniać, bronić
	piękny dobry
	pisać litera
	płaski równy taki sam
	płaszcz wiatr
	prawda szczery przysięga
	przyjść stać się
	pytać
	robić pracować praca
	robić tworzyć		nazwy profesji
	płynąć odejść umrzeć
	serce lubić
	Słońce rok
	słowo wołać, wzywać
	sól ból boleć
	sprzedać dać podać dłoń
	stopa mały za
	strona kraj ku, do, w stronę
	świnia kraść
	tamten, tamta, tamto
	ten, ta, to
	trzymać ręka
	twarz znak
	ty
	ucho słyszeć słuchać przyjąć, przyjmować, odbierać
	uczyć się nauczać się
	używać brać zabierać
	środek w
	walczyć
	woda pić			*saúr "woda"
	wóź wozić wieźć
	wstać zacząć początek poranek, świt, rano
	lew wygrać
	zboże
	żołnierz kazać

Znaki Sylabiczne

Spółgłoska	A	I	U
∅
M
N
T			( )
K
F
S
H
W
L
R
Y

Gramatyka

Zaimek

Osoba	Sg	Pl
1.	máu	yu
2.	ka	wía
3.	túa m n túami f	túa-wa m, n, túami-wi f

Rzeczownik

Rzeczownik jest zbudowany na zasadzie aglutynacyjnej. Podstawowe znaczenie często jest modyfikowane za pomocą sufiksów aglutynacyjnych. Częste są złożenia dwóch rzeczowników.

Budowa Rzeczownika

Temat	Spójka	Modyfikator	Przypadek	Poimek	Liczba
Morfem noszący podstawowe znaczenie rzeczownika.	Możliwa spójka łącząca dwa rzeczowniki.	Sufiks słowotwórczy, często są to poimki, inne rzeczowniki lub nawet czasowniki.	Sufiks nadająca rzeczownikowi przypadek.	Poimek, łączy się z przypadkiem zależnym.	Sufiks nadający liczbę.

Złożenia i Spójka

Słowa złożone składają się z członu nadrzędnego i członu podrzędnego. Ważne jest, że inaczej niż w języku polskim, człon nadrzędny znajduje się przed członem podrzędnym (modyfikującym znaczenie). Możliwa jest też konstrukcja dzierżawcza, wtedy łączy się oba człony za pomocą spójki dzierżawczej: człon nadrzędny + zaimek trzeciej osoby w konstrukcji dzierżawczej + człon podrzędny.

Modyfikatory rzeczownika

Modyfikatorem rzeczownika może być sufiks słowotwórczy, lub człon podrzędny.

Przypadek

W języku zaedraskim występują dwa przypadki:

• mianownik - nie zaznaczany;
• zależny - zaznaczany, jeżeli występuje bez sufiksów posiada też znaczenie dzierżawcze.

Występują trzy grupy deklinacyjne:

Deklinacja
Przypadek	I	II	III
Nom.
Obl.		-u, -wu	-i, -yi

Mianownik pełni funkcję tak samo mianownika jak i biernika (a więc zaznacza podmiot i dopełnienie bliższe), ale dopełnienie dalsze jest budowane za pomocą przypadku zależnego i odpowiedniego poimka.

Poimek

Poimki u rzeczowników są sufiksami zmieniającymi znaczenie. Często dochodzi do wypadnięcia poimka, w szczególności, jeżeli

Liczba

W języku zaedraskim występują dwie liczby:

• pojedyncza;
• mnoga.

Liczba pojedyncza jest liczbą domyślną i nie jest zaznaczana. Ze względu jednak na to, że liczba jest zaznaczana w pierwszej kolejności na czasowniku (a nie na rzeczowniku), to w sytuacjach gdy liczba orzeczenia i podmiotu są różne, dochodzi do zaznaczenia liczby pojedynczej.

Liczba	Deklinacja
	I	II	III
Sg (ozn.)	-ta		-ti
Pl	-wa		-wi

Przymiotnik

Nie ma żadnej cechy formalnej za pomocą której można by odróżnić przymiotnik od rzeczownika. Rzeczownik i przymiotnik tworzą związek zgody - są zawsze w tym samym przypadku i liczbie.

Czasownik

Czasownik jest zbudowany na zasadzie aglutynacyjnej. Odmienia się przez rodzaje, czasy i przechodniość.

Budowa Czasownika

W języku zaedraskim poszczególne sufiksy czasownika posiadają określoną kolejność:

Temat	Modyfikator czas.	Rodzaj	Czas	Tryb	Poimek	Oznaczenie przechodniości.
Morfem noszący podstawowe znaczenie.	Sufiks słowotwórczy, często są to poimki, inne czasownik, lub rzeczowniki.	Sufiks rodzaju (m i f)	Sufiks czasu. Czas teraźniejszy jest nieoznaczony.	Sufiks trybu. Tryb oznajmujący jest nieoznaczony.	Poimek.	Postfiks oznaczający przechodniość czasownika. Nieprzechodniość nie jest zaznaczana.

Temat czasownika

Tematem czasownika jest morfem noszący podstawowe znaczenie, które może być zmodyfikowane za pomocą modyfikatora.

Modyfikator

Modyfikatorem jest sufiks, często będący poimkiem, przysłówkiem, rzeczownikiem, a nawet innym czasownikiem, zmieniającym podstawowe znaczenie czasownika.

Rodzaj

W języku zaedraskim występują dwie końcówki rodzajowe:

• męska - niezaznaczona w liczbie pojedynczej.
• żeńska - zaznaczona w liczbie pojedynczej.

Rodzaj	Sg	Pl
Męski	-	wa
Żeński	-i	-wi

Czasy

W języku zaedraskim występują trzy czasy:

• teraźniejszy - nieoznaczony morfologicznie;
• przeszły niedokonany - czynność odbywała się w przeszłości pewien czas i (lub) nie została zakończona;
• przeszły dokonany - czynność odbyła się krótko i została zakończona w przeszłości;
• przyszły - czynność będzie dokonany w przyszłości, często używana w konstrukcji modalnej z czasownikiem "chcieć".

Czas	Rodzaj Męski	Rodzaj Żeński
Teraźniejszy	-	-
Przesz. niedok.	-ha	-yi
Przesz. dok.	-fa	-fi
Przy.	-ta	-ti

Tryby

W języku zaedraskim występują cztery tryby:

• oznajmujący - opisuje zdarzenia;
• rozkazujący - mówiący chce aby jakaś czynność została dokonana;
• prohibitywny - zakazywanie jakiejś czynności;
• życzący - forma grzecznościowa, używana przy prośbach i zapytaniach;
• warunkowy - odpowiada polskiej konstrukcji jeżeli...;

Tryb oznajmujący

Za pomocą trybu oznajmującego opisuje się zjawiska uznawane za rzeczywiste, prawdziwe. Tryb oznajmujący przedstawia neutralny stosunek mówiącego do wypowiedzi. Jest on nie zaznaczany na czasowniku.

Tryb rozkazujący

Za pomocą trybu rozkazującego wydaje się polecenia i rozkazy; jest w dużej mierze tożsamy z formą trybu oznajmującego, za wyjątkiem braku oznaczenia rodzaju na czasowniku w liczbie pojedynczej i użycia form męskiej liczby mnogiej dla obu rodzajów w liczbie mnogiej.

Tryb prohibitywny

Za pomocą trybu prohibitywnego wydaje się polecenia i rozkazy; jest w dużej mierze tożsamy z formą trybu oznajmującego, za wyjątkiem (tak jak w trybie rozkazującym) braku oznaczenia rodzaju na czasowniku w liczbie pojedynczej i użycia form męskiej liczby mnogiej dla obu rodzajów w liczbie mnogiej, przy czym dodatkowo dodaje się sufiks przeczący -li-.

Tryb życzący

Za pomocą trybu życzącego tworzy się formy grzecznościowe, używa się go też w prośbach i grzecznych zapytaniach. Tworzy się go za pomocą rozszerzenia o sufiks -ka-.

Tryb warunkowy

Zdanie wyrażone za pomocą trybu warunkowego opisuje to, co powinno się wydarzyć aby doszło do innego zdarzenia, lub aby móc coś zrobić. Tworzy się go za pomocą sufiksu -rya-

Poimek

Odpowiednikiem polskiej rekcji jest inkorporacja poimka w języku zaedraskim. Dodatkowo, czasownik zaedraski przejmuje poimki swoich okoliczników.

Przechodniość

Czasowniki mogące być przechodnie, lub nieprzechodnie, a także część czasowników tylko przechodnich, przyjmuje jedną z końcówek oznaczających przechodniość:

• -a;
• -i.

Występowanie jednej, lub drugiej końcówki jest w dużej mierze przypadkowe, jednak pierwsza końcówka występuje zdecydowanie częściej, podczas gdy końcówka -i- jest rzadsza, i w większości przypadków przypisana jest do czasowników powiązanych z czynnościami typowo kobiecymi.

Czasowniki modalne

Konstrukcje modalne w języku zaedraskim charakteryzują się inkorporacją czasownika głównego do czasownika modalnego. Słowa takie zachowują się jak czasownik złożóny.

Poimek

Poimek nie występuje jako niezależne słowo - jest zawsze doczepiany do czasownika, lub rzeczownika.

Lista Poimków
Poimek	Zapis	Znaczenie
-lya-		datyw, dla, aby, w calu
		w, gdzieś, genetyw
		do, ku, w stronę
		za
		na coś (ruch)

Składnia

Ogólny szyk zdania to VSO. Okoliczniki zazwyczaj poprzedzają czasownik, a przydawki znajdują się po rzeczowniku.

Zgodność

Ze względu na to, że niektóre zjawiska, jak np. liczba, czy konstrukcje poimkowe, mogą być zaznaczone na czasowniku, rzeczowniku i przymiotniku, język zaedraski stara się uniknąć niepotrzebnego powtarzania sufiksów - i użycia go przy budowie pierwszego możliwego słowa. W wyniku tego w praktyce dochodzi do tego, że liczba i konstrukcje poimkowe zaznaczone są na czasowniku, a przypadek zaznaczony jest na rzeczwoniku, gdy przydawka pozostaje pozornie nieodmieniona.