Polski Conlanger Relay II/Rowański

Tekst

Pismo

Znaki mają wartość CV, ø oznacza brak głoski, zaś znak opisany jako øø to znak pauzy (używany tylko wtedy, gdy chcemy podkreślić pauzę - coś jak wielokropek, choć w tym tekście użyty został jako znak pominięcia fragmentu tekst: [...]). Wyrazy są rozdzielone spacją. Samogłoski w znakach są domyślnie tylne i nienosowe. Przedniość samogłosek oznaczona jest przez haczyk u góry przy ostatnim znaku. Nosowość oznacza podobny haczek, lecz u dołu. W wyrazach złożonych otacza się też pierwszy znak słowa składowego (tu dla ułatwienia znalezienia początku wyrazu otaczałem wszystkie wyrazy obustronnie).

Znak podobny do ‡ oznacza przecinek. Niby iksa na końcu linijki użyłem oznaczenia, że tam był enter, jeśli pojawiają się dwa iksy, to była tam też kropka. Znaki na początku i końcu 7 linijki licząc od góry skanu to wprowadzacze cytatu.

Gramatyka

Szyk zdania

VOS

Zaimki osobowe

Podstawowe zaimki osobowe:

• zek - ja, my ekskluzywne
• uatla - ja, my ekskluzywne (grzeczniej)
• uvą - my inkluzywne
• kavų- ty, wy
• atla - ty, wy (grzeczniej)
• iz - on, ona, ono, oni, one, to, te... (określone)
• azla - ktoś, coś (nieokreślone)

Kategoria mnogości przy zaimku wyrażana jest opcjonalnie przez reduplikację pierwszej sylaby zaimków:

• zezek - my ekskluzywne
• tluatla - my ekskluzywne (grzeczniej)
• kaklavų- wy
• atlatla - wy (grzeczniej)
• iziz - oni, one, te... (określone)
• azlazla - ktosie, cosie (nieokreślone)

Odmiana czasownika

Prefiksy czasownika wyglądają następująco:

• ze, za - ja, my ekskluzywne
• te, ta - ja, my ekskluzywne (grzeczniej)
• me, ma - my inkluzywne
• i, u - ty, wy
• tle, tla - ty, wy (grzeczniej)
• zi, zu - on, ona, ono, oni, one, to, te... (określone)
• ei, au - coś (nieokreślone)

W odmianie czasowników nieprzechodnich obowiązuje schemat prefiks osoby+prefiks czasu+rdzeń. Wykonawca występuje w absolutywie (forma słownikowa, bez prefisku). Zaimki można pomijać.

Dla przykładu weźmy sobie kilka czasowników nieprzechodnich...

• ra "być"
• mę "biec"
• fųt "iść"
• sleif "spać"

...i odmieńmy je w czasie teraźniejszym chwili obecnej (temat ti/tu):

• zetimę "biegnę, biegniemy bez ciebie"
• tatufųt "biegnę itd. (grzecznie)"
• matura erleitę su "jesteśmy Rowankami (bez ciebie)"
• itisleif "śpisz"
• tletisleif "śpisz (grzecznie)"
• zutufųt erleitę su "ten Rowanek idzie"
• autufųt erleitę su "jakiś Rowanek idzie"

Negacja czasowników nieprzechodnich polega na zamienieniu kolejności prefiksu czasu i osoby.

W zdaniu przechodnim wykonawca stoi w ergatywie (prefiks ka,ke), obiekt jest w absolutywie, zaś czasownik uzgadnia się do obu tych elementów, przyjmując kolejno prefiks obiektu, prefiks wykonawcy i prefiks czasu. Prefiks wykonawcy zakończony na -a,-e traci ostatnią samogłoskę, jeżeli następny element zaczyna się samogłoską.

np.

• ereį - jeść, pić; palić, zażywać (o używkach)
• eizitiereį [ɛĩrĩtĩjɛ̃ʀɛĩ] parlą tu 'karuazak' su - Rwaraka je (jakieś) jabłko
• zizitiereį [rĩrĩtĩjɛ̃ʀɛĩ] parlą tu 'karuazak' su - Rwaraka je (to) jabłko
• eizetiereį [ɛĩrɛ̃tĩjɛ̃ʀɛĩ] parlą tu - ja jem (jakieś) jabłko
• zeeitiereį [rɛ̃ʔɛĩtĩjɛ̃ʀɛĩ] kaparlą tu - (jakieś) jabłko je mnie
• zeitiereį [rɛ̃jĩtĩjɛ̃ʀɛĩ] - jesz mnie

Negacja czasownika przechodniego odbywa się przez przestawienie prefiksu czasu przed prefiks obiektu:

• tieiziereį [tĩjɛĩrĩjɛ̃ʀɛĩ] parlą tu 'karuazak' su - Rwaraka nie je (jakiegoś) jabłka
• tiziziereį [tĩrĩrĩjɛ̃ʀɛĩ] parlą tu 'karuazak' su - Rwaraka nie je (tego) jabłka
• tieizereį (nie: *tieizeereį) [tĩjɛĩrɛ̃ʀɛĩ] parlą tu - ja nie jem (jakiegoś) jabłka
• tizeeiereį [tĩrɛ̃ʔɛĩjɛ̃ʀɛĩ] kaparlą tu - (jakieś) jabłko mnie nie je
• tizeiereį [tĩrɛ̃jĩjɛ̃ʀɛĩ] - nie jesz mnie

Klasy rzeczownika

Jest ich sześć. Każdy rzeczownik przynależy do jednej z klas. Klasę poznajemy po klasyfikatorze, który stoi po rzeczowniku i po wszystkich jego przydawkach (np. przymiotnikach, przydawce dzierżawczej).

• su – naczynia, pojemniki; odzież; owoce (większość); dorośli; cechy
• tu – budynki; owoce (nieliczne); dzieci; części ciała; miary; barwy pochodne
• pu – drzewa; znaki zodiaku; starcy i zmarli; miotły; krainy; abstrakta
• hu – sztućce; materiały, substancje, pierwiastki; jarzyny i drobne owoce; krzew, mniejsza roślinność; teksty pisane (np. przepis); barwy podstawowe
• zlu – przyrządy; ptaki; orzechy; grzyby i rośliny pasożytnicze
• mu – czynności

Zmiana klasy jest jednym z mechanizmów słowotwórczych w j.rowańskim. Powoduje ona zmianę znaczenia rzeczownika na powiązane, ale właściwe innej klasie, np. huparl hu 'owoc czereśni', huparl pu 'drzewo czereśni'.

Akcent logiczny

Akcent logiczny wyraża sufiks kei dodawany po klasyfikatorze (klasyfikator ulega ablautowi), np.:

• eizitiereį [ɛĩrĩtĩjɛ̃ʀɛĩ] parlą tu 'karuazak' sikei - to właśnie Rwaraka je (jakieś) jabłko (a nie ktoś inny)
• eizitiereį [ɛĩrĩtĩjɛ̃ʀɛĩ] parlą tikei 'karuazak' su - Rwaraka je właśnie (jakieś) jabłko (a nie gruszkę)

Dzierżawczość

Ogólny schemat dzierżawczości to:

posiadany dopełniacz+posiadacz rodzajnik_posiadanego

Można budować też piętrową dzierżawczość, np.

posiadany dopełniacz+posiadacz dopełniacz+posiadacz_posiadacza rodzajnik_posiadanego

Co znamienne, w konstrukcjach takich gubią się rodzajniki posiadaczy, co czasem może skutkować ich wieloznacznością.

Prefiksy dopełniacza:

• hlu, hli - wskazuje na przynależność imiesłowu rzeczownikowego [patrz niżej] do podmiotu wyrażonej w nim czynności; może być pominięty
• huaf, hief - posiadanie na własność
• aupav, eipev - część składowa, cześć ciała, cecha, właściość, uczucie
• nau, nei - piecza nad czymś

Imiesłowy rzeczownikowe

Tworzy się je od tematu czasownika specjalnymi prefiksami.

• puara, piere - nazywa czynność bądź proces
• gaplarl, gaplerl - nazywa fakt wykonania lub zajścia procesu

Imiesłowy rzecz. należą do klasy mu. Przeniesienie ich do innej klasy zwykle łączy się z ich konkretyzacją~substantywizacją.

Z podmiotem gram. czynności wyrażonej w imiesłowie (czyli wykonawcą czynności dla czas. nieprzechodnich i obiektem czynności dla przechodnich) imiesłowy te łączą się na zasadzie przydawki dzierżawczej.

Specyficzna jest konstrukcja 'dla faktu (stania się czegoś)' wyrażana imiesłowem rzecz. gaplarl, gaplerl w destynatywie. Odpowiada ona polskim zdaniom podrzędnym celowym (żeby, aby).

Nieomówione wcześniej przypadki

• kau, keu - destynatyw (dla kogo? dla czego?)
• akauz, ekeiz – instrumentalis (kim? czym?)
• tlat, tlet – komitatyw (z kim? z czym?)

Rzeczy wynikające z tła kulturowego

W związku z brakiem równomiernego cyklu dnia i nocy w Rowanii, znane nam sposoby liczenia czasu są Rowankom obce. Rowanki jednak bardzo lubią eksperymenty alchemiczne, przy których nie bez znaczenia jest to, ile czasu waży się dany wywar. Wytrychem używanym przez Rowanki jest technika mieszania wywaru w równomiernych odstępach czasu i liczenie ich. Z tego powodu rowańska nazwa czasu to dosłownie "obroty chochli" przeniesione do klasy z abstrkatami.

Pokrzywa jest tradycyjnym surowcem, z którego Rowanki wyplatają maski noszone podczas obrzędów przejścia. Słowo maska brzmi po rowańsku tak samo jak słowo pokrzywa przeniesione do klasy z odzieżą.

Słowniczek

• slatua - opadać, upadać
• ferlep zlu - kurtyna, zasłona, kotara
• nazluat zlu – chochla
• ruzla - kręcić się, obracać się
• ra - być (szyk orzeczenia imiennego: jest, jakiś/kimś, ktoś)
• fį su/tu/pu - kobieta
• atląp - chcieć, pragnąć
• tlapąt - chornić, strzec
• autukat su - próżność
• siklïkerę hu - pokrzywa
• mevïfehęr pu - barwa, kolor
• huarlkat - mówić
• zirfe hu - kwiat
• rlatus hu - lotos
• reizik - obserwować
• mesle - z bliska
• slapąz - uśmiechać się
• fie tu - oczy
• mauku, meiki - ale
• puak - patrzeć
• epeit - rozpadać się, walić się
• hazlazl pu - życie
• plię - żywić się (tu: żerować, pasożytować)
• zaplsak pu - pragnienie, marzenie, chęć
• azla - ktoś, coś
• kapaų - marzyć, dumać, rozmyślać
• mus, mis - robiący coś (imiesłów przym.)