Użytkownik:Emil/Brudnopis: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
 
(Nie pokazano 60 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
−
'''To są moje wypiski'''
+
=Język hurr durr=
−
*Język protogamajski
+
Jeden z [[języki północnodarkajskie|języków północnodarkajskich]].
−
**'''Język (pra)zongepajski'''
+
==Fonologia==
−
***'''Język zongepajski klasyczny''' (religijny)
+
===Samogłoski===
−
****''Język zongepajski nowoklasyczny''
+
{| class="wikitable"
−
***Język zongepajski ludowy
+
! rowspan=2|
−
****Grupa wschodnia
+
! colspan=2 | Przednie
−
*****Język nowozongepajski
+
! rowspan=2| Środkowe
−
*****Język oljuch
+
! rowspan=2|Tylne
−
*****Język ?
+
|-
−
****Grupa północna
+
! Płaskie
−
*****Język zongepajski północny
+
! Zaokrąglone
−
*****Język ?
 
−
****Grupa zachodnia
 
−
*****Nowozachodnia/przesuwkowa
 
−
******Język ?
 
−
******Język ?
 
−
*****Starozachodnia
 
−
******Język ?
 
−
******Język ?
 
−
****Grupa południowa
 
−
 
 
−
*Grupa wschodnia – bardzo zbliżona do zongepajskiego klasycznego, liczne archaizmy, redukcja samogłosek wygłosowych, monoftongizacja.
 
−
*Grupa północna – lenicja, fonetyka udźwięczniająca, redukcja samogłosek wygłosowych, ściągnięcia samogłosek, zanik deklinacji.
 
−
*Grupa zachodnia – fonetyka ubezdźwięczniająco-udźwięczniająca, redukcja samogłosek wygłosowych, ściągnięcia samogłosek, monoftongizacja, wykształcenie rodzaju gramatycznego.
 
−
**Nowozachodnia – bardzo różna od prajęzyka, nowozongepajska przesuwka spółgłoskowa, powszechna elizja.
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Języki zongepajckie''' lub '''zongapajckie''' – liczna grupa językowa, wywodząca się od [[Język_protogamajski|języka protogamajskiego]] poprzez [[Język_zongepajcki|język zongepajcki]], który jest w tej sytuacji prajęzykiem. <ref>w rzeczywistości prajęzykiem jest zongepajcki ludowy, używany na co dzień przez ludność</ref> Dzielą się na cztery grupy: wschodnią (najbardziej archaiczną), zachodnią, północną i południową (jedyna grupa, która nie wchodzi w skład zongepajckiego kontinuum dialektalnego). Są używane przede wszystkim w górskim basenie na południe od ojczyzny protogamajskiej, grupa południowa znajduje się zaś na południe od niego.
 
−
 
 
−
Wiele języków z tej rodziny charakteryzują archaiczne cechy języka protogamajskiego, takie jak zachowanie języczkowego {{IPA|[q]}} w postaci {{IPA|[χ]}}, protogamajska harmonia samogłoskowa w sufiksach (w grupie wschodniej całkowita, całkowicie zanikła tylko w grupie południowej), zachowanie odrębności protogamajskiego '''*ā''' w postaci {{IPA|[æ]}} lub {{IPA|[ɛ]}}. Wykształciły także liczne innowacje, do których najbardziej charakterystycznych należą: przejście '''*r''' > '''sl''' (prócz [[Język_ołłuch|języka ołłuch]], gdzie jest {{IPA|[ɮ]}}), zongepajcka przesuwka spółgłoskowa, welaryzacja krótkiego '''*l''' do '''ł'''.
 
−
 
 
−
Języki południowozongepajckie ze względu na znaczne różnice czasami są klasyfikowane jako osobna rodzina językowa.
 
−
 
 
−
== Klasyfikacja ==
 
−
*języki gamajskie
 
−
**język starozongepajcki
 
−
***język zongepajcki (klasyczny)
 
−
***język zongepajcki ludowy
 
−
****północnozongepajckie kontinuum dialektalne
 
−
*****języki wschodniozongepajckie
 
−
******język nowozongepajcki
 
−
******język ołłuch
 
−
******język ?
 
−
*****języki zachodniozongepajckie
 
−
******grupa starozachodnia
 
−
*******język ?
 
−
******grupa górska (przesuwkowa/nowozachodnia)
 
−
*******język ?
 
−
*****języki zachodniozongepajckie
 
−
*******język ?
 
−
****języki południowozongepajckie
 
−
*****język ?
 
−
 
 
−
== Opis grup językowych ==
 
−
=== Północnozongepajckie kontinuum dialektalne ===
 
−
Często tworzona grupa, do której umieszcza się j. północno-, zachodnio- i wschodniozongepajckie w opozycji do j. południwozongepajckich. Jedną z najważniejszych cech odróżniających te dwie wielkie grupy to brak deformacji zongepajckiego systemu samogłoskowego (co się dokonało w południowozongepajckich – te zmiany uniemożliwiają wzajemne zrozumienie się). Języki te mają od 8 do 11 barw samogłosek w słowach rodzimych (porównaj 12-14 + 6 sonantów w południowozongepajckich, na dodatek bardzo często wiele samogłosek z kontinuum ma inną barwę w południowch). Jedynie w zachodniej grupie czasami występują samogłoski nosowe, co jednak rzadko podwaja liczbę samogłosek, gdyż zazwyczaj część nosówek się zlewa, a wiele języków potem je zamieniło z powrotem na ustne. Inną cechą jest przynajmniej częściowe zachowanie protogamajskiej harmonii samogłosek. Nie występują także i-mutacja oraz u-mutacja.
 
−
====Grupa wschodnia====
 
−
Ze wszystkich języków zongepajckich najbardziej archaiczne są te, które należą do grupy wschodniej (do niej należy także zongepajcki klasyczny).
 
−
 
 
−
Grupa ta całkowicie zachowuje protogamajską harmonie samogłoskową. Samogłoska ruchoma na końcu wyrazu zostaje w nich zachowana (kla. aigosl'''o''', wsch. ègosl'''ă''' vs zach. ègōsl, pół. ègë̄sl i poł. egusl – wszystkie utraciły z wydłużeniem zastępczym) prócz języka ołłuch, który nigdy jej nie posiadał (ègołł). Często nagłosowe '''o''', '''u''' (ale nie '''ò < au''') otrzymują prelabianizacje w postaci '''wo'''/'''wu'''. Nie zaszły także ściągnięcia samogłosek w grupach VhV, VjV, VwV, przez co często występują zbitki typu ''chaslăgawawa'' (piędziesiąt). Mają także 7 przypadków (8 w klasycznym) i jest to największa liczba w wszystkich j. zongepajckich.
 
−
 
 
−
Najwięcej języków zachowujących starozongepajcką afrykatę {{IPA|[tθ]}} ('''ƶ''') należy właśnie do grupy wschodniej. Ponadto w grupie wschodniej znajduje się jedyny język zongepajcki zachowujący głoskę {{IPA|[ɮ]}}, język ołłuch (gdzie jest zapisana dwuznakiem '''łł'''). Z tego powodu nie wykształcił on charakterystycznej dla j. zongepajckich ruchomej samogłoski.
 
−
 
 
−
Wszystkie języki mają te same samogłoski prócz języka ołłuch i ?, w których nie ma szwy. Niektóre zawierają szczątkowy iloczas, który jednak nie powoduje zmiany barwy samogłoski.
 
−
{| class=wikitable
 
−
! rowspan=1|
 
−
! colspan=1|Przednie
 
−
! colspan=1|Środkowe
 
−
! colspan=1|Tylne
 
 
|-
 
|-
−
|-align=center class=small
 
−
|-align=center
 
 
!Przymknięte
 
!Przymknięte
−
|{{IPA|i}} (i)|| ||{{IPA|u}}<ref>w niektórych językach przednia zaokrąglona {{IPA|[y]}}</ref> (u)
+
| {{IPA|ɪ iː}} ('''i í''')
−
|-align=center
+
| {{IPA|ʏ yː}} ('''ü ű''')
−
!Półprzymknięte
+
| {{IPA|ᵿ}} ('''ue''')
−
|{{IPA|e}} (e)||{{IPA|ə}} (ă)<ref>prócz j. ołłuch i ?</ref>||{{IPA|o}} (o)
+
| {{IPA|ʊ uː}} ('''u ú''')
−
|-align=center
+
|-
−
!Półotwarte
+
! Średnie
−
|{{IPA|ɛ}} (è)|| ||{{IPA|ɔ}} (ò)
+
| {{IPA|ɛ eː}} ('''e é''')
−
|-align=center
+
| {{IPA|œ øː}} ('''ö ő''')
−
!Prawie otwarte
+
|
−
|{{IPA|æ}} (ä)<ref>w niektórych językach jest to samogłoska całkowicie otwarta {{IPA|[a]}}</ref>|| {{IPA|ɐ}} (a)<ref>w niektórych językach jest to samogłoska całkowicie otwarta {{IPA|[ä]}}, czasami z cofnięciem do tyłu {{IPA|[ɑ]}}</ref>||
+
| {{IPA|ɔ oː}} ('''o ó''')
−
|-align=center
+
|-
 +
! Otwarte
 +
| {{IPA|ɛː}} ('''ä''')
 +
|
 +
| colspan="2" | {{IPA|a ɑː}} ('''a á''')
 
|}
 
|}
−
System spółgłoskowy jest nieco rozbieżny pomiędzy językami, ale nie ma większych różnic.
+
===Dyftongi===
−
 
+
{| class="wikitable"
−
 
+
!  
−
==== Grupa zachodnia ====
+
! Zakończone na i̯
−
Drugą grupą j. zongepajckich jest grupa zachodnia, która przeprowadziła kilka unowocześnień. Przede wszystkim, harmonia jest ograniczona do centralności, a samogłoską sufiksów jest a/ä. Wygłosowa samogłoska ruchoma zanikła, zostawiając ślad w postaci ostatniej długiej samogłoski (np. ègōsl). Przed spółgłoskami i w wygłosie przeprowadzono przejście l, ł > w, ale bez późniejszej monoftongizacji nowych dyftongów kończących się na u niezgłoskotwórcze (w opozycji do g. północnej i g. południowej). Zaszły również ściągnięcia samogłosek w grupach VhV, VjV, VwV, przez co np. pięćdziesiąt brzmi ''chaslăgawā''. Języki te mają zazwyczaj 5 przypadków: mianownik, dopełniacz, biernik, ablatyw i allatyw.
+
! Zakończone na y̯
−
 
+
! Zakończone na u̯
−
Bardzo charakterystyczną cechą g. zachodniej jest to, że często posiada samogłoski nosowe powstałe z grup -VnT- oraz -Vn#. Zazwyczaj jest ich kilka (zlewają się), ale są też języki z nosówkami o każdej barwie. Znaczna część także posiadała nosówki, ale potem je utraciła, zostawiając jednak ślady.
 
−
 
 
−
Zachodnia część g. zachodniej przeprowadziła także trzecią przesuwkę zongepajcką, która zniwelowała afrykatowy charakter języka.
 
−
 
 
−
==== Grupa północna ====
 
−
W przeciwieństwie do g. wschodniej i g. zachodniej, g. północna powstała na substracie języka x. Pod wpływem jego harmonii pod względem zaokrąglenia zdelabianizował zongepajckie głoski u, o, ò do ï, ë, ã, powstały jednak nowe u, o z dyftongów. Zanikły niemalże całkowicie przypadki, zostawiając tylko mianownik i dopełniacz, ale co ciekawe końcówki przypadków uzyskały charakter fleksyjny, przez co jest inna końcówka dla każdej liczby dopełniacza. Tak samo jak w g. zachodniej, zaszły ściągnięcia samogłosek w grupach VhV, VjV, VwV i przejście l, ł > w, ale nowe dyftongi uległy monoftongizacji. Spalatalizowano na nowo spółgłoski welarne (to samo się stało w części g. zachodniej i niezależnie w g. południowej). W prawie wszystkich językach tej grupy ð przeszło w v. Wszystkie języki tej grupy bylaczą tzw. zamiast głoski ł występuje l.
 
−
 
 
−
=== Grupa południowa ===
 
−
Poza północnozongepajckim kontinuum dialektalnym znajduje się grupa południowa. W wyniku różnych wędrówek ludów ludność używająca tej odmiany utraciła kontakt z światem zongepajckim, przez co zaszły w nim innowacyjne, drastyczne zmiany. Najbardziej widoczną różnicą jest zdeformowany system samogłosek, co powoduje czasami kompletne różnice uniemożliwiające porozumienie się np. południowe piežicisan vs kla. paiżicesin, wsch. pèżicesin, pół. pèżicesan, zach. pèżicesą (powiedział). Harmonia całkowicie zanikła, a samogłoską sufiksów jest a. Są 4 przypadki - mianownik, dopełniacz, biernik i allatyw. Przeprowadzono na nowo palatalizacje wszystkich spółgłosek. Tak samo jak w g. północnej, ð przeszło w v. Jak w g. zachodniej i północnej, obecne są procesy ściągięcia grup VhV, VjV, VwV, l, ł > w, a także uproszczenie dž > ž. Wiele języków z tej grupy ma sonanty, a reszta przeprowadziła zmiany ich na sekwencje samogłoski i spółgłoski. Występuje i-mutacja oraz u-mutacja.
 
−
 
 
−
==język x==
 
−
Język X posiadał ogromną liczbę samogłosek, ilość tą rekompresował jednak brak dyftongów i brak iloczasu.
 
−
{| class=wikitable
 
−
! rowspan=1|
 
−
! colspan=1|Przednie
 
−
! colspan=1|Środkowe
 
−
! colspan=1|Tylne
 
 
|-
 
|-
−
|-align=center class=small
 
−
|-align=center
 
 
!Przymknięte
 
!Przymknięte
−
|{{IPA|i, y}} (i, ü)||{{IPA|ɨ, ʉ}} (î, û)||{{IPA|ɯ, u}} (ï, u)
+
| {{IPA|ʊi̯}} ('''ě''')<ref>wymowa głównego dialektu, występują też warianty typu [ɪ̈i̯] [əi̯] czy [ɤi̯]</ref>
−
|-align=center
+
|  
−
!Średnie
+
| {{IPA|iu̯}} ('''iu''')
−
|{{IPA|e̞, ø̞}} (e, ö)||{{IPA|ə}} (ă)||{{IPA|ɤ̞, o̞}} (ë, o)
+
|-
−
|-align=center
+
! Średnie
−
!Otwarte
+
| {{IPA|ɛi̯}} ('''ei''')
−
|{{IPA|a}} (a)||{{IPA|ä}} (å)||{{IPA|ɑ, ɒ}} (â, ay)
+
| {{IPA|œy̯}} ('''eu''')
−
|-align=center
+
| {{IPA|ɔu̯}} ('''ou''')
 +
|-
 +
! Otwarte
 +
| {{IPA|ai̯}} ('''ai''')
 +
|
 +
| {{IPA|au̯}} ('''au''')
 
|}
 
|}
−
Należy zaznaczyć, że {{IPA|[ä]}} jest traktowany jako zaokrąglony odpowiednik głoski {{IPA|[a]}}. Widać to w harmonii.
+
===Spółgłoski===
−
 
 
−
 
 
−
System spółgłoskowy również był rozbudowany. Głoski dzieliły się na zwykłe, labializowane i przydechowe. Nie było spółgłosek dźwięcznych, bocznych i półsamogłosek (chociaż {{IPA|[j]}} mogło się pojawić w zapożyczeniach).
 
 
{| class="wikitable" style=text-align:center
 
{| class="wikitable" style=text-align:center
 
! colspan="2" |
 
! colspan="2" |
 
!Wargowe
 
!Wargowe
 
!Zębowe
 
!Zębowe
−
!Dziąsłowe
+
!Przedniojęzykowe
−
!Z retrofleksją
 
 
!Podniebienne
 
!Podniebienne
 
!Welarne
 
!Welarne
−
!Języczkowe
+
!Krtaniowe
−
!Gardłowe
 
 
|- align="center"
 
|- align="center"
 
! colspan="2" | Nosowe
 
! colspan="2" | Nosowe
−
|{{IPA|m}} (m)
+
|{{IPA|m}} ('''m''')
−
|{{IPA|n}} (n)
+
| colspan="2" |{{IPA|n}} ('''n''')  
 
|
 
|
−
|{{IPA|ɳ}} (ṅ)
 
−
|{{IPA|ɲ}} (ň)
 
−
|{{IPA|ŋ}} (n̦)
 
 
|
 
|
 
|
 
|
 
|- align="center"
 
|- align="center"
−
! rowspan="3" |Zwarte
+
! rowspan="2" |Zwarte
 
!<small>bezdźwięczne</small>
 
!<small>bezdźwięczne</small>
−
|{{IPA|p}} (p)
+
|{{IPA|p}} ('''p''')
−
|{{IPA|t}} (t)
+
|colspan="2" |{{IPA|t}} ('''t''')
 
|
 
|
−
|{{IPA|ʈ}} (ṫ)
+
|{{IPA|k}} ('''k''')
−
|{{IPA|c}} (ť)
 
−
|{{IPA|k}} (k)
 
−
|{{IPA|q}} (q)
 
 
|
 
|
 
|-
 
|-
−
!<small>przydechowe</small>
+
!<small>dźwięczne</small>
−
|{{IPA|pʰ}} (b)
+
|{{IPA|b}} ('''b''')
−
|{{IPA|tʰ}} (d)
+
|colspan="2" |{{IPA|d}} ('''d''')
 
|
 
|
−
|{{IPA|ʈʰ}} (ḋ)
+
| {{IPA|g}} ('''g''')
−
|{{IPA|cʰ}} (ď)
 
−
|{{IPA|kʰ}} (g)
 
−
|{{IPA|qʰ}} (г)
 
−
|
 
−
|-
 
−
!<small>labializowane</small>
 
−
|{{IPA|pʷ}} (py)
 
−
|{{IPA|tʷ}} (ty)
 
−
|
 
−
|{{IPA|ʈʷ}} (ṫy)
 
−
|{{IPA|cʷ}} (ťy)
 
−
|{{IPA|kʷ}} (ky)
 
−
|{{IPA|qʷ}} (qy)
 
 
|
 
|
 
|- align="center"
 
|- align="center"
−
! rowspan="3" | Afrykaty
+
! rowspan="2" | Afrykaty
 
!<small>bezdźwięczne</small>
 
!<small>bezdźwięczne</small>
−
|{{IPA|pf}} (w)
+
|({{IPA|pf}} ('''ṗ'''))
−
|{{IPA|ts}} (z)
+
|
−
|{{IPA|tʃ}} (ž)
+
|{{IPA|ts}} ('''c''')
−
|{{IPA|tʂ}} (ż)
 
 
|
 
|
−
|{{IPA|kx}} (x)
 
 
|
 
|
 
|
 
|
 
|-
 
|-
−
!<small>przydechowe</small>
+
!<small>dźwięczne</small>
−
|{{IPA|pfʰ}} (v)
+
|
−
|{{IPA|tsʰ}} (c)
 
−
|{{IPA|tʃʰ}} (č)
 
−
|{{IPA|tʂʰ}} (ċ)
 
 
|
 
|
 +
|{{IPA|dz}} ('''z''')
 
|
 
|
 
|
 
|
 
|
 
|
 +
|- align="center"
 +
! rowspan="2" | Szczelinowe
 +
!<small>bezdźwięczne</small>
 +
|{{IPA|f}} ('''f''')
 +
|{{IPA|θ}} ('''þ''')
 +
|{{IPA|s}} ('''s''')
 +
|{{IPA|ʃ}} ('''š''')
 +
|{{IPA|x}} ('''ch''')
 +
|{{IPA|h}} ('''h''')
 
|-
 
|-
−
!<small>labializowane</small>
+
!<small>dźwięczne</small>
−
|{{IPA|pfʷ}} (wy)
+
|{{IPA|v}} ('''v''')
−
|{{IPA|tsʷ}} (zy)
+
|{{IPA|ð}} ('''ð''')
−
|{{IPA|tʃʷ}} (žy)
+
|{{IPA|z}} ('''ȥ''')
−
|{{IPA|tʂʷ}} (ży)
+
|{{IPA|z}} ('''ž''')
−
|
+
|{{IPA|ɣ}} ('''gh''')
−
|{{IPA|kxʷ}} (xy)
 
 
|
 
|
 +
|- align="center"
 +
! colspan="2" | Drżące
 
|
 
|
−
|-
+
| colspan="2" | {{IPA|r}} ('''r''')
−
|- align="center"
 
−
! colspan="2" | Szczelinowe
 
−
|{{IPA|f}} (f)
 
−
|{{IPA|s}} (s)
 
−
|{{IPA|ʃ}} (š)
 
−
|{{IPA|ʂ}} (ṡ)
 
−
|{{IPA|ç}} (j)
 
−
|{{IPA|x}} (ch)
 
−
|{{IPA|χ}} (kh)
 
−
|{{IPA|h}} (h)
 
−
|- align="center"
 
−
! colspan="2" | Płynne
 
 
|
 
|
−
|{{IPA|r}} (r)
 
 
|
 
|
 
|
 
|
−
|{{IPA|j}} (y, ÿ) <ref>tylko w zapożyczeniach</ref>
+
|-
 +
! colspan="2" | Boczne, Półsamogłoski
 
|
 
|
−
|{{IPA|ʀ}} (rh)
+
|{{IPA|ɫ̪}} ('''ł''')
 +
|{{IPA|l}} ('''l''')
 +
|{{IPA|j}} ('''j''')
 +
|{{IPA|w}} ('''w, ł''')
 
|
 
|
 
|}
 
|}
−
Nie wszystkie spółgłoski pojawiają się równie często.
+
Dźwięk ''ṗ'' występował tylko w wczesnym okresie rozwoju, później został zastąpiony przez ''f'' w nagłosie oraz w innych pozycjach przez ''pp'' w dialektach północnych i ''ff'' w południowych. Podobnie z nie-przedsamogłoskowym ''ł'', które po początkowej odrębności połączyło się z ''w''. Nadal pozostało niezmienione przed samogłoskami.
  
−
W nawiasach jest podana transkrypcja, która jest dalej używana.
+
Dźwięk ''r'' nie-przed samogłoskami był wokalizowany do [ɐ̯], by tworzyć dyftongi i tryftongi. Te drugie potem zaczęły często opuszczać drugi element niezgłoskotwórczy, czyli właśnie ''r''. Niektóre dialekty przed przedniojęzykowymi zamieniają [ɐ̯] na retrofleksje, np. rd /rd/ [ɖ] < [ɐ̯d].
 +
==Rozwój fonologiczny==
 +
{| class="wikitable"
 +
! PPD
 +
! wczesny
 +
! środkowy
 +
! nowoczesny
 +
|-
 +
! *a
 +
| a
 +
| a, aː
 +
| a, ɑː
 +
|-
 +
! *aː
 +
| aː, æː
 +
| aː, ɛː
 +
| ɑː, ɛː, a
 +
|-
 +
! *ɞ
 +
| œ
 +
| œ, øː
 +
| œ, øː
 +
|-
 +
! *øː
 +
| øː
 +
| øː
 +
| øː, œ
 +
|-
 +
! *ɛ
 +
| ɛ
 +
| ɛ, eː
 +
| ɛ, eː
 +
|-
 +
! *eː
 +
| ɪː
 +
| ɪ̈i̯
 +
| ʊi̯
 +
|-
 +
! *ɔ
 +
| ɔ
 +
| ɔ, oː
 +
| ɔ, oː
 +
|-
 +
! *oː
 +
| oː
 +
| oː
 +
| oː, ɔ
 +
|-
 +
! *ɘ
 +
| ɘ
 +
| ɘ, ɨː
 +
| ɪ, iː, e
 +
|-
 +
! *ɨ̞ː
 +
| ɨ̞ː
 +
| ɨː
 +
| iː, e
 +
|-
 +
! *ɵ
 +
| ɵ
 +
| ɵ, ʉː
 +
| ʏ, yː, ᵿ
 +
|-
 +
! *ʉ̞ː
 +
| ʉ̞ː
 +
| ʉː
 +
| yː, ᵿ
 +
|-
 +
! *ɪ
 +
| ɪ
 +
| ɪ, iː
 +
| ɪ, iː
 +
|-
 +
! *iː
 +
| iː
 +
| iː
 +
| iː, ɪ
 +
|-
 +
! *ʊ
 +
| ʊ
 +
| ʊ, uː
 +
| ʊ, uː
 +
|-
 +
! *uː
 +
| uː
 +
| uː
 +
| uː, ʊ
 +
|-
 +
! *ə
 +
| ᵿ, ə
 +
| ᵿ, Ø
 +
| ᵿ, Ø
 +
|-
 +
! *ai
 +
| ai, eː
 +
| ai, eː
 +
| ai, eː, ɛ
 +
|-
 +
! *au
 +
| au, oː
 +
| au, oː
 +
| au, oː, ɔ
 +
|-
 +
! *iu
 +
| iu, yː
 +
| iu, yː
 +
| iu, yː, ʏ
 +
|}
  
−
W języku występuje lenicja spółgłosek zwartych i drżących pomiędzy dwiema samogłoskami (prócz ă). Spółgłoski '''r, rh''' po lenicji ulegają ubezdźwięcznieniu (są wymawiane jako {{IPA|[r̥]}} i {{IPA|[ʀ̥]}}). Spółgłoski zwarte ulegają lenicji według tego schematu:
+
*rő < ráá, ghó < yoo
−
*p > w
+
*paþ, kwaþ < quaþ
−
*b > v
+
*üv < ǫv
−
*py > wy
+
*ðiu < ðiu, šiṗṗ < šipf
−
*t > z
+
*jó < joo
−
*d > c
+
*ves < es
−
*ty > zy
 
−
*ṫ > ż
 
−
*ḋ > ċ
 
−
*ṫy > ży
 
−
*ť > ž
 
−
*ď > č
 
−
*ťy > žy
 
−
*k > x
 
−
*g > x
 
−
*ky > xy
 
−
*q > kh
 
−
*г > kh
 
−
*qy > xy
 
−
Lenicja występuje w przymiotnikach (w mowie jest to jedyna cecha odróżniająca od przysłówków, w zapisie dodatkowo przed przymiotnikami piszemy ''l'''), rzeczownikach rodzaju żeńskiego i liczebnikach porządkowych. Nie jest oddawana na piśmie, ale można ją przewidzieć wyżej podanym l' (przymiotniki), przedimkami (rzeczowniki) i sufiksem (liczebniki).
 
−
 
−
Język X posiadał stałe afiksy:
 
−
*''-îch'', ''-ûch'' – rzeczownik
 
−
*''-žy'' – l. mnoga
 
−
*''-rh'', ''-rhă'' – przymiotnik, przysłówek
 
−
*''-aj'', ''-åj'', ''-âj'', ''-ayj'' – bezokolicznik
 
  
 +
=Nadbużański=
 +
* ''*tj *dj → c´ dz´''
 +
* ''*TelT → TolT''
 +
* ''*C_E → C´''
 +
* ''*o- *ǫ- → vo- vǫ- ''
 +
* ''*ę *ǫ → ą'' (z zachowaniem miękkości)
 +
* ''*ě → a'' (z zachowaniem miękkości)
 +
* ''*ol ol´ → öl öl´''
 +
* ''*´l̥´_T → ´l̥'' (przed twardymi przedniojęzykowymi)
 +
* ''*T´erT TorT TölT → T´er´eT ToroT TölöT''
 +
* ''*´ь̥ ъ̥ → ´e a''
 +
* ''*´ь̯ ъ̯ → ´Ø Ø'' (z wydłużeniem zastępczym po niebezdźwięcznych oraz ''c č š'')
 +
* ''*c´ dz´ → c dz''
 +
* ''*V_g_V → ʁ → r
 +
* ''*r´ → ř''
 +
* ściągnięcie samogłosek w grupach z jotą: ''VjV > Vː, aje → ē, oje → ō, oją → ą̄'' itd.
 +
**''ь̥jь̯ ъ̯jь̯ → ī ȳ''
 +
* ''*l̥ *´l̥ *´l̥´ *r̥ *´ř̥ → ol ´ol ´el´ yr ´iř''
 +
* ''*v → w'' (ale ''*v´ → v´'')
 +
*'''Miękki przegłos (_P)'''
 +
** ''*o *ō → ö ȫ''
 +
** ''*a *ā → e ē''
 +
** ''*ą *ą̄ → ę ę̄''
 +
** ''*e → ė''
 +
* ''*č *š *ž → c s z
 +
*''*y *ȳ K_ → i ī''
 +
* ''*n´ *t´ *d´ *s´ *z´ *l´ → ń ť ď ś ź ĺ''
 +
* ''chc → cc → č''
 +
*'''Zanik iloczasu'''
 +
**''*ī, *ȳ, *ū → ei, oi /œɪ̈/, au''
 +
**''*ē *ȫ *ō *ā → é ő ó á''
 +
**''*ˊę̄_P → į''
 +
**''*ą̄ ę̄ → ą́ → ǫ''
 +
*''*v´ → v''
 +
*''*m´ *b´ *p´ _[!P #] → m b p''
 +
*''*k *g *ch S_E→ č dž š''
 +
*''*k *g *ch _E → š ž š''
  
−
*''l'kyowayrhă dăťësîch'' {{IPA|/kʷop͡fɒʀə tʰəcɤ̞'sɨx/}} – dzień dobry (przeszło w ''Kopfardăǩăsich'' i dalej bez zmiany znaczenia)
+
=Fonologia omnijska=
−
*''l'kyowayrhă hüzkûch'' {{IPA|/kʷop͡fɒʀə hyt͡s'kʉx/}} – dobranoc (przeszło w ''Kopfarjizkuch'' i dalej bez zmiany znaczenia)
+
===Samogłoski===
−
*''asn̦'' {{IPA|/'asŋ/}}– prawie (przeszło w ''an'' i dalej, o znaczeniu "tak jakby")
+
{| class="wikitable"
−
*''l'ḋăťësrh''{{IPA|/ʈʰə't͡ʃɤ̞sʀ/}} – dzienny (przeszło w ''deǩăszadj'' i dalej, o znaczeniu "przeciętny")
+
!  rowspan=2|
−
*''гkhåjcönûch'' {{IPA|/qʰχäçt͡sʰø̞'nʉx/}} – szczyt góry (conûch – góra) (przeszło w ''khaizonuch'' i dalej bez zmiany znaczenia)
+
! colspan=2| Przednie
−
 
+
! rowspan=2| Tylne
−
Harmonia jest przeprowadzana pod dwoma względami: pod względem centralności i zaokrąglenia:
+
|-
−
Zaokrąglenie
+
! Płaskie
−
*i - ü
+
! Zaokrąglone
−
*î - û
+
|-
−
*ï - u
+
! Zamknięte
−
*e - ö
+
| {{IPA|i}} <''ie''>
−
*ë - o
+
| {{IPA|y}} <''yö''>
−
*a - å
+
| {{IPA|u}} <''uo''>
−
*â - ay
+
|-
−
 
+
! Prawie zamknięte
−
Centralność
+
| {{IPA|ɪ}} <''i''>
−
*i - ï
+
| {{IPA|ʏ}} <''y''>
−
*ü - u
+
| {{IPA|ʊ}} <''u''>
−
*e - ë
+
|-
−
*ö - o
+
!  Średnie napięte
−
*a - â
+
| {{IPA|e}} <''é''>
−
*å - ay
+
| {{IPA|ø}} <''ő''>
−
Samogłoska ă nie podlega harmonii, î, û podlegają harmonii tylko pod względem zaokrąglenia.
+
| {{IPA|o}} <''ó''>
−
 
+
|-
−
System spółgłoskowy również był rozbudowany. Głoski dzieliły się na zwykłe, labializowane i przydechowe. Nie było spółgłosek dźwięcznych, bocznych i półsamogłosek (chociaż {{IPA|[j]}} mogło się pojawić w zapożyczeniach).
+
! Średnie nienapięte
−
{| class="wikitable" style=text-align:center
+
| {{IPA|ɛ}} <''e''>
−
! colspan="2" |
+
| {{IPA|œ}} <''ö''>
−
!Wargowe
+
| {{IPA|ɔ}} <''o''>
−
!Zębowe
+
|-
−
!Dziąsłowe
+
! Prawie otwarte
−
!Z retrofleksją
+
| {{IPA|æ}} <''ę''>
−
!Podniebienne
 
−
!Welarne
 
−
!Języczkowe
 
−
!Gardłowe
 
−
|- align="center"
 
−
! colspan="2" | Nosowe
 
−
|{{IPA|m}} (m)
 
−
|{{IPA|n}} (n)
 
 
|
 
|
−
|{{IPA|ɳ}} (ṅ)
+
| {{IPA|ʌ̞}} <''á''>
−
|{{IPA|ɲ}} (ň)
+
|-
−
|{{IPA|ŋ}} (n̦)
+
! Otwarte
 +
| {{IPA|a}} <''ä''>
 
|
 
|
 +
| {{IPA|ɑ}} <''a''>
 +
|}
 +
Historycznie, samogłoski '''á ę é ő ó ie yö uo''' poza nielicznymi zapożyczeniami były samogłoskami długimi, ale u większości obecnych rodzimomówców ta cecha całkowicie zanikła lub jest allofoniczna (też dla dawnych krótkich). Powoduje to, że ten system jest wyjątkowo niestabilny. Najczęstsze fuzje to '''i y u''' z '''é ő ó''' oraz '''ę''' z '''e'''.
 +
===Dyftongi===
 +
{| class="wikitable"
 +
! Inicjalna
 +
! -i
 +
! -y
 +
! -u
 +
! -a
 +
! -ä
 +
|-
 +
! a
 +
| ai
 +
|
 +
| au
 
|
 
|
−
|- align="center"
 
−
! rowspan="3" |Zwarte
 
−
!<small>bezdźwięczne</small>
 
−
|{{IPA|p}} (b)
 
−
|{{IPA|t}} (d)
 
−
|
 
−
|{{IPA|ʈ}} (ḋ)
 
−
|{{IPA|c}} (ď)
 
−
|{{IPA|k}} (g)
 
−
|{{IPA|q}} (г)
 
 
|
 
|
 
|-
 
|-
−
!<small>przydechowe</small>
+
|-
−
|{{IPA|pʰ}} (p)
+
! ä
−
|{{IPA|tʰ}} (t)
+
| äi
 +
| äy
 +
|  
 
|
 
|
−
|{{IPA|ʈʰ}} (ṫ)
 
−
|{{IPA|cʰ}} (ť)
 
−
|{{IPA|kʰ}} (k)
 
−
|{{IPA|qʰ}} (q)
 
 
|
 
|
 
|-
 
|-
−
!<small>labializowane</small>
+
! e
−
|{{IPA|pʷ}} (py)
+
| ei
−
|{{IPA|tʷ}} (ty)
+
| ey
−
|
+
| eu
−
|{{IPA|ʈʷ}} (ṫy)
+
| ea
−
|{{IPA|cʷ}} (ťy)
+
| eä
−
|{{IPA|kʷ}} (ky)
+
|-
−
|{{IPA|qʷ}} (qy)
+
! ö
−
|
+
| öi
−
|- align="center"
+
| öy
−
! rowspan="3" | Afrykaty
+
|  
−
!<small>bezdźwięczne</small>
+
|  
−
|{{IPA|pf}} (w)
+
| öä
−
|{{IPA|ts}} (z)
+
|-
−
|{{IPA|tʃ}} (ž)
+
! o
−
|{{IPA|tʂ}} (ż)
+
| oi
−
|
+
|
−
|{{IPA|kx}} (x)
+
| ou
−
|
+
| oa
−
|
+
|  
 +
|-
 +
! i
 +
|  
 +
| iy
 +
| iu
 +
| ia
 +
| iä
 
|-
 
|-
−
!<small>przydechowe</small>
+
! y
−
|{{IPA|pfʰ}} (v)
+
| yi
−
|{{IPA|tsʰ}} (c)
+
|  
−
|{{IPA|tʃʰ}} (č)
+
|  
−
|{{IPA|tʂʰ}} (ċ)
+
|  
−
|
+
| yä
−
|
 
−
|
 
−
|
 
 
|-
 
|-
−
!<small>labializowane</small>
+
! u
−
|{{IPA|pfʷ}} (wy)
+
| ui
−
|{{IPA|tsʷ}} (zy)
+
|  
−
|{{IPA|tʃʷ}} (žy)
+
|  
−
|{{IPA|tʂʷ}} (ży)
+
| ua
−
|
+
|  
−
|{{IPA|kxʷ}} (xy)
 
−
|
 
−
|
 
 
|-
 
|-
−
|- align="center"
 
−
! colspan="2" | Szczelinowe
 
−
|{{IPA|f}} (f)
 
−
|{{IPA|s}} (s)
 
−
|{{IPA|ʃ}} (š)
 
−
|{{IPA|ʂ}} (ṡ)
 
−
|{{IPA|ç}} (j)
 
−
|{{IPA|x}} (ch)
 
−
|{{IPA|χ}} (kh)
 
−
|{{IPA|h}} (h)
 
−
|- align="center"
 
−
! colspan="2" | Płynne
 
−
|
 
−
|{{IPA|r}} (r)
 
−
|
 
−
|
 
−
|{{IPA|j}} (y, ÿ) <ref>tylko w zapożyczeniach</ref>
 
−
|
 
−
|{{IPA|ʀ}} (rh)
 
−
|
 
 
|}
 
|}
−
Nie wszystkie spółgłoski pojawiają się równie często.
+
Rozróżnienie między '''ia''' oraz '''iä''', a także '''ea''' i '''eä''' jest często tracone.
−
 
+
====Pochodzenie dyftongów====
−
W nawiasach jest podana transkrypcja, która jest dalej używana.
+
*odziedziczone z pralatyskiego (dotyczy to regularnie tylko dwóch dyftongów - '''au ← *au''' oraz '''öy ← *ӓu''', wtórnie też '''ei ← *î ← *ӓi''' w otwartych)
−
 
+
*dyftongizacja długich samogłosek w sylabach otwartych ('''â æ ê î ô œ û ui → oa eä oi ei eu ey ou öy''')
−
W języku występuje lenicja spółgłosek zwartych i drżących pomiędzy dwiema samogłoskami (prócz ă). Spółgłoski '''r, rh''' po lenicji ulegają ubezdźwięcznieniu (są wymawiane jako {{IPA|[r̥]}} i {{IPA|[ʀ̥]}}). Spółgłoski zwarte ulegają lenicji według tego schematu:
+
*z usuwania nieakcentowanego '''-ð-''' (''solnearff ← *chjolnӓidarf, narciӓ ← *nartjidẹ'')
−
*b > w
+
*z yeísmo (''hui ← *hulj, paim ← *pâljm'')
−
*p > v
+
*z lenicji spółgłosek po wypadnięciu wygłosów (''ӓir ← *ëgrọ̈, zius ← *djipso'')
−
*py > wy
 
−
*d > z
 
−
*t > c
 
−
*ty > zy
 
−
*ḋ > ż
 
−
*ṫ > ċ
 
−
*ṫy > ży
 
−
*ď > ž
 
−
*ť > č
 
−
*ťy > žy
 
−
*g > x
 
−
*k > x
 
−
*ky > xy
 
−
*г> kh
 
−
*q > kh
 
−
*qy > xy
 
−
Lenicja występuje w przymiotnikach (w mowie jest to jedyna cecha odróżniająca od przysłówków, w zapisie dodatkowo przed przymiotnikami piszemy ''l'''), rzeczownikach rodzaju żeńskiego i liczebnikach porządkowych. Nie jest oddawana na piśmie, ale można ją przewidzieć wyżej podanym l' (przymiotniki), przedimkami (rzeczowniki) i sufiksem (liczebniki).
 
−
 
−
Język X posiadał stałe afiksy:
 
−
*''-îch'', ''-ûch'' – rzeczownik
 
−
*''-žy'' – l. mnoga
 
−
*''-rh'', ''-rhă'' – przymiotnik, przysłówek
 
−
*''-aj'', ''-åj'', ''-âj'', ''-ayj'' – bezokolicznik
 
−
 
 
−
 
 
−
*''l'kyowayrhă tăďësîch'' {{IPA|/kʷop͡fɒʀə tʰəcɤ̞'sɨx/}} – dzień dobry (przeszło w ''Kopfardăǩăsich'' i dalej bez zmiany znaczenia)
 
−
*''l'kyowayrhă hüzgûch'' {{IPA|/kʷop͡fɒʀə hyt͡s'kʉx/}} – dobranoc (przeszło w ''Kopfarjizkuch'' i dalej bez zmiany znaczenia)
 
−
*''asn̦'' {{IPA|/'asŋ/}}– prawie (przeszło w ''an'' i dalej, o znaczeniu "tak jakby")
 
−
*''l'ṫăďësrh''{{IPA|/ʈʰə't͡ʃɤ̞sʀ/}}  – dzienny (przeszło w ''deǩăszadj'' i dalej, o znaczeniu "przeciętny")
 
−
*''qkhåjcönûch'' {{IPA|/qʰχäçt͡sʰø̞'nʉx/}} – szczyt góry (conûch – góra) (przeszło w ''khaizonuch'' i dalej bez zmiany znaczenia)
 
−
 
 
−
Harmonia jest przeprowadzana pod dwoma względami: pod względem centralności i zaokrąglenia:
 
−
Zaokrąglenie
 
−
*i - ü
 
−
*î - û
 
−
*ï - u
 
−
*e - ö
 
−
*ë - o
 
−
*a - å
 
−
*â - ay
 
  
−
Centralność
+
==Samogłoski ludżoryckie==
−
*i - ï
+
*a > a
−
*ü - u
+
*e > 'e
−
*e - ë
+
*i > 'i
−
*ö - o
+
*o > o
−
*a - â
+
*u > ü > u
−
*å - ay
+
*ā > ā > a
−
Samogłoska ă nie podlega harmonii, î, û podlegają harmonii tylko pod względem zaokrąglenia.
+
*ē > 'ê > 'i
 +
*ī > 'ī > 'i
 +
*ō > ô > u
 +
*ū > ǖ > ü > i
 +
*ai > ē > e
 +
*ei > 'ē > 'e
 +
*oi > ē > e
 +
*ui > ǖ > ü > i
 +
*au > au
 +
*eu > 'ō > 'o
 +
*ou > ō > o
 +
*iu > ju > jü > ji

Aktualna wersja na dzień 21:41, 8 maj 2024

Język hurr durr

Jeden z języków północnodarkajskich.

Fonologia

Samogłoski

Przednie Środkowe Tylne
Płaskie Zaokrąglone
Przymknięte ɪ iː (i í) ʏ yː (ü ű) ᵿ (ue) ʊ uː (u ú)
Średnie ɛ eː (e é) œ øː (ö ő) ɔ oː (o ó)
Otwarte ɛː (ä) a ɑː (a á)

Dyftongi

Zakończone na i̯ Zakończone na y̯ Zakończone na u̯
Przymknięte ʊi̯ (ě)[1] iu̯ (iu)
Średnie ɛi̯ (ei) œy̯ (eu) ɔu̯ (ou)
Otwarte ai̯ (ai) au̯ (au)

Spółgłoski

Wargowe Zębowe Przedniojęzykowe Podniebienne Welarne Krtaniowe
Nosowe m (m) n (n)
Zwarte bezdźwięczne p (p) t (t) k (k)
dźwięczne b (b) d (d) g (g)
Afrykaty bezdźwięczne (pf (ṗ)) ts (c)
dźwięczne dz (z)
Szczelinowe bezdźwięczne f (f) θ (þ) s (s) ʃ (š) x (ch) h (h)
dźwięczne v (v) ð (ð) z (ȥ) z (ž) ɣ (gh)
Drżące r (r)
Boczne, Półsamogłoski ɫ̪ (ł) l (l) j (j) w (w, ł)

Dźwięk ṗ występował tylko w wczesnym okresie rozwoju, później został zastąpiony przez f w nagłosie oraz w innych pozycjach przez pp w dialektach północnych i ff w południowych. Podobnie z nie-przedsamogłoskowym ł, które po początkowej odrębności połączyło się z w. Nadal pozostało niezmienione przed samogłoskami.

Dźwięk r nie-przed samogłoskami był wokalizowany do [ɐ̯], by tworzyć dyftongi i tryftongi. Te drugie potem zaczęły często opuszczać drugi element niezgłoskotwórczy, czyli właśnie r. Niektóre dialekty przed przedniojęzykowymi zamieniają [ɐ̯] na retrofleksje, np. rd /rd/ [ɖ] < [ɐ̯d].

Rozwój fonologiczny

PPD wczesny środkowy nowoczesny
*a a a, aː a, ɑː
*aː aː, æː aː, ɛː ɑː, ɛː, a
*ɞ œ œ, øː œ, øː
*øː øː øː øː, œ
*ɛ ɛ ɛ, eː ɛ, eː
*eː ɪː ɪ̈i̯ ʊi̯
*ɔ ɔ ɔ, oː ɔ, oː
*oː oː oː oː, ɔ
*ɘ ɘ ɘ, ɨː ɪ, iː, e
*ɨ̞ː ɨ̞ː ɨː iː, e
*ɵ ɵ ɵ, ʉː ʏ, yː, ᵿ
*ʉ̞ː ʉ̞ː ʉː yː, ᵿ
*ɪ ɪ ɪ, iː ɪ, iː
*iː iː iː iː, ɪ
*ʊ ʊ ʊ, uː ʊ, uː
*uː uː uː uː, ʊ
*ə ᵿ, ə ᵿ, Ø ᵿ, Ø
*ai ai, eː ai, eː ai, eː, ɛ
*au au, oː au, oː au, oː, ɔ
*iu iu, yː iu, yː iu, yː, ʏ
  • rő < ráá, ghó < yoo
  • paþ, kwaþ < quaþ
  • üv < ǫv
  • ðiu < ðiu, šiṗṗ < šipf
  • jó < joo
  • ves < es

Nadbużański

  • *tj *dj → c´ dz´
  • *TelT → TolT
  • *C_E → C´
  • *o- *ǫ- → vo- vǫ-
  • *ę *ǫ → ą (z zachowaniem miękkości)
  • *ě → a (z zachowaniem miękkości)
  • *ol ol´ → öl öl´
  • *´l̥´_T → ´l̥ (przed twardymi przedniojęzykowymi)
  • *T´erT TorT TölT → T´er´eT ToroT TölöT
  • *´ь̥ ъ̥ → ´e a
  • *´ь̯ ъ̯ → ´Ø Ø (z wydłużeniem zastępczym po niebezdźwięcznych oraz c č š)
  • *c´ dz´ → c dz
  • *V_g_V → ʁ → r
  • *r´ → ř
  • ściągnięcie samogłosek w grupach z jotą: VjV > Vː, aje → ē, oje → ō, oją → ą̄ itd.
    • ь̥jь̯ ъ̯jь̯ → ī ȳ
  • *l̥ *´l̥ *´l̥´ *r̥ *´ř̥ → ol ´ol ´el´ yr ´iř
  • *v → w (ale *v´ → v´)
  • Miękki przegłos (_P)
    • *o *ō → ö ȫ
    • *a *ā → e ē
    • *ą *ą̄ → ę ę̄
    • *e → ė
  • *č *š *ž → c s z
  • *y *ȳ K_ → i ī
  • *n´ *t´ *d´ *s´ *z´ *l´ → ń ť ď ś ź ĺ
  • chc → cc → č
  • Zanik iloczasu
    • *ī, *ȳ, *ū → ei, oi /œɪ̈/, au
    • *ē *ȫ *ō *ā → é ő ó á
    • *ˊę̄_P → į
    • *ą̄ ę̄ → ą́ → ǫ
  • *v´ → v
  • *m´ *b´ *p´ _[!P #] → m b p
  • *k *g *ch S_E→ č dž š
  • *k *g *ch _E → š ž š

Fonologia omnijska

Samogłoski

Przednie Tylne
Płaskie Zaokrąglone
Zamknięte i <ie> y <yö> u <uo>
Prawie zamknięte ɪ <i> ʏ <y> ʊ <u>
Średnie napięte e <é> ø <ő> o <ó>
Średnie nienapięte ɛ <e> œ <ö> ɔ <o>
Prawie otwarte æ <ę> ʌ̞ <á>
Otwarte a <ä> ɑ <a>

Historycznie, samogłoski á ę é ő ó ie yö uo poza nielicznymi zapożyczeniami były samogłoskami długimi, ale u większości obecnych rodzimomówców ta cecha całkowicie zanikła lub jest allofoniczna (też dla dawnych krótkich). Powoduje to, że ten system jest wyjątkowo niestabilny. Najczęstsze fuzje to i y u z é ő ó oraz ę z e.

Dyftongi

Inicjalna -i -y -u -a -ä
a ai au
ä äi äy
e ei ey eu ea eä
ö öi öy öä
o oi ou oa
i iy iu ia iä
y yi yä
u ui ua

Rozróżnienie między ia oraz iä, a także ea i eä jest często tracone.

Pochodzenie dyftongów

  • odziedziczone z pralatyskiego (dotyczy to regularnie tylko dwóch dyftongów - au ← *au oraz öy ← *ӓu, wtórnie też ei ← *î ← *ӓi w otwartych)
  • dyftongizacja długich samogłosek w sylabach otwartych (â æ ê î ô œ û ui → oa eä oi ei eu ey ou öy)
  • z usuwania nieakcentowanego -ð- (solnearff ← *chjolnӓidarf, narciӓ ← *nartjidẹ)
  • z yeísmo (hui ← *hulj, paim ← *pâljm)
  • z lenicji spółgłosek po wypadnięciu wygłosów (ӓir ← *ëgrọ̈, zius ← *djipso)

Samogłoski ludżoryckie

  • a > a
  • e > 'e
  • i > 'i
  • o > o
  • u > ü > u
  • ā > ā > a
  • ē > 'ê > 'i
  • ī > 'ī > 'i
  • ō > ô > u
  • ū > ǖ > ü > i
  • ai > ē > e
  • ei > 'ē > 'e
  • oi > ē > e
  • ui > ǖ > ü > i
  • au > au
  • eu > 'ō > 'o
  • ou > ō > o
  • iu > ju > jü > ji
  1. ↑ wymowa głównego dialektu, występują też warianty typu [ɪ̈i̯] [əi̯] czy [ɤi̯]
Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Użytkownik:Emil/Brudnopis&oldid=56371”