Użytkownik:Emil/Brudnopis

To są moje wypiski

• Język protogamajski
  • Język (pra)zongepajski
    • Język zongepajski klasyczny (religijny)
      • Język zongepajski nowoklasyczny
    • Język zongepajski ludowy
      • Grupa wschodnia
        • Język nowozongepajski
        • Język oljuch
        • Język ?
      • Grupa północna
        • Język zongepajski północny
        • Język ?
      • Grupa zachodnia
        • Nowozachodnia/przesuwkowa
          • Język ?
          • Język ?
        • Starozachodnia
          • Język ?
          • Język ?

• Grupa wschodnia – bardzo zbliżona do zongepajskiego klasycznego, liczne archaizmy, redukcja samogłosek wygłosowych, monoftongizacja.
• Grupa północna – lenicja, fonetyka udźwięczniająca, redukcja samogłosek wygłosowych, ściągnięcia samogłosek, zanik deklinacji.
• Grupa zachodnia – fonetyka ubezdźwięczniająco-udźwięczniająca, redukcja samogłosek wygłosowych, ściągnięcia samogłosek, monoftongizacja, wykształcenie rodzaju gramatycznego.
  • Nowozachodnia – bardzo różna od prajęzyka, nowozongepajska przesuwka spółgłoskowa, powszechna elizja.

Język X posiadał ogromną liczbę samogłosek, ilość tą rekompresował jednak brak dyftongów i brak iloczasu.

	Przednie	Środkowe	Tylne
Przymknięte	i, y (i, ü)	ɨ, ʉ (î, û)	ɯ, u (ï, u)
Średnie	e̞, ø̞ (e, ö)	ə (ă)	ɤ̞, o̞ (ë, o)
Otwarte	a (a)	ä (å)	ɑ, ɒ (â, ay)

Należy zaznaczyć, że [ä] jest traktowany jako zaokrąglony odpowiednik głoski [a]. Widać to w harmonii.

System spółgłoskowy również był rozbudowany. Głoski dzieliły się na zwykłe, labializowane i przydechowe. Nie było spółgłosek dźwięcznych, bocznych i półsamogłosek (chociaż [j] mogło się pojawić w zapożyczeniach).

		Wargowe	Zębowe	Dziąsłowe	Z retrofleksją	Podniebienne	Welarne	Języczkowe	Gardłowe
Nosowe		m (m)	n (n)		ɳ (ṅ)	ɲ (ň)	ŋ (n̦)
Zwarte	bezdźwięczne	p (p)	t (t)		ʈ (ṫ)	c (ť)	k (k)	q (q)
	przydechowe	pʰ (b)	tʰ (d)		ʈʰ (ḋ)	cʰ (ď)	kʰ (g)	qʰ (г)
	labializowane	pʷ (py)	tʷ (ty)		ʈʷ (ṫy)	cʷ (ťy)	kʷ (ky)	qʷ (qy)
Afrykaty	bezdźwięczne	pf (w)	ts (z)	tʃ (ž)	tʂ (ż)		kx (x)
	przydechowe	pfʰ (v)	tsʰ (c)	tʃʰ (č)	tʂʰ (ċ)
	labializowane	pfʷ (wy)	tsʷ (zy)	tʃʷ (žy)	tʂʷ (ży)		kxʷ (xy)
Szczelinowe		f (f)	s (s)	ʃ (š)	ʂ (ṡ)	ç (j)	x (ch)	χ (kh)	h (h)
Płynne			r (r)			j (y, ÿ)		ʀ (rh)

Nie wszystkie spółgłoski pojawiają się równie często.

W nawiasach jest podana transkrypcja, która jest dalej używana.

W języku występuje lenicja spółgłosek zwartych i drżących pomiędzy dwiema samogłoskami (prócz ă). Spółgłoski r, rh po lenicji ulegają ubezdźwięcznieniu (są wymawiane jako [r̥] i [ʀ̥]). Spółgłoski zwarte ulegają lenicji według tego schematu:

• p > w
• b > v
• py > wy
• t > z
• d > c
• ty > zy
• ṫ > ż
• ḋ > ċ
• ṫy > ży
• ť > ž
• ď > č
• ťy > žy
• k > x
• g > x
• ky > xy
• q > kh
• г > kh
• qy > xy

Lenicja występuje w przymiotnikach (w mowie jest to jedyna cecha odróżniająca od przysłówków, w zapisie dodatkowo przed przymiotnikami piszemy l'), rzeczownikach rodzaju żeńskiego i liczebnikach porządkowych. Nie jest oddawana na piśmie, ale można ją przewidzieć wyżej podanym l' (przymiotniki), przedimkami (rzeczowniki) i sufiksem (liczebniki).

Język X posiadał stałe afiksy:

• -îch, -ûch – rzeczownik
• -žy – l. mnoga
• -rh, -rhă – przymiotnik, przysłówek
• -aj, -åj, -âj, -ayj – bezokolicznik

• l'kyowayrhă dăťësîch /kʷop͡fɒʀə tʰəcɤ̞'sɨx/ – dzień dobry (przeszło w Kopfardăǩăsich i dalej bez zmiany znaczenia)
• l'kyowayrhă hüzkûch /kʷop͡fɒʀə hyt͡s'kʉx/ – dobranoc (przeszło w Kopfarjizkuch i dalej bez zmiany znaczenia)
• asn̦ /'asŋ/– prawie (przeszło w an i dalej, o znaczeniu "tak jakby")
• l'ḋăťësrh/ʈʰə't͡ʃɤ̞sʀ/ – dzienny (przeszło w deǩăszadj i dalej, o znaczeniu "przeciętny")
• гkhåjcönûch /qʰχäçt͡sʰø̞'nʉx/ – szczyt góry (conûch – góra) (przeszło w khaizonuch i dalej bez zmiany znaczenia)

Harmonia jest przeprowadzana pod dwoma względami: pod względem centralności i zaokrąglenia: Zaokrąglenie

• i - ü
• î - û
• ï - u
• e - ö
• ë - o
• a - å
• â - ay

Centralność

• i - ï
• ü - u
• e - ë
• ö - o
• a - â
• å - ay

Samogłoska ă nie podlega harmonii, î, û podlegają harmonii tylko pod względem zaokrąglenia.