Budinos 2007
Budinos 2007 - pierwotna wersja sztucznego języka Budinos, utworzona przez A. A. Arzamazowa i zaprezentowana w roku 2007. Z założenia miało to być ugrofińskim koine. Aktualna wersja języka powstała w roku 2009.
Spis treści
Alfabet
A B C Ch D E F G H I J K L M N O P R S Sh T U V Z Zh
Akcent
Zawsze na pierwszą sylabę.
Harmonia samogłoskowa
Harmonia samogłoskowa jest silne zredukowana. W sufiksach alternują ze sobą dwie pary samogłosek - przednie e z tylnym a oraz to samo przednie e z tylnym o. Sufiksy z i są jednopostaciowe. Samogłoska u nie występuje w sufiksach.
Rzeczownik
Odmienia się przez posiadacza, liczbę i przypadek, kolejne sufiksy dodawane są właśnie w tej kolejności.
Posiadacz
Końcówki osoby posiadacza są następujące:
| osoba | singularis | pluralis |
|---|---|---|
| 1. | m, om, em | nmi, onmi, enmi |
| 2. | d, od, ed | ndi, ondi, endi |
| 3. | s, os, es | zi, ozi, ezi |
Liczba
Końcówką liczby mnogiej jest k, po niektórych sufiksach spotyka się też warianty z samogłoską łączną ek, ok.
Niektóre wyrazy (nazwy części ciała) nie przyłączają liczby mnogiej - np. silme to "oko" i "oczy".
Istnieje też dwupostaciowy sufiks jasa, jese, w znaczeniu większej mnogości, np. nejde "dziewczyna", nejdejese "dziewczyny i wszyscy, którzy są z nimi; dziewczyny i ich kompania".
Przypadek
W języku Budinos 2007 istnieje 17 przypadków.
| przypadek | końcówki |
|---|---|
| nominativ | - |
| genetiv | n, on, en |
| dativ | la, le |
| ablativ | da, de |
| accusativ | t, ot, et |
| elativ | sta, ste |
| inessiv | sa, se |
| illativ | s |
| sublativ | ra, re |
| abessiv | tam, tem |
| komperativ | sh |
| adessiv | l, ol, el |
| allativ | kas, kes |
| terminativ | ik |
| instrumentalis-comitativ | ga, ge, oga, ege |
| essiv-modalis | ks |
| causalis-finalis | r, or, er |
Przymiotnik
Posiada trzy stopnie. Stopień równy jest formą podstawową, stopień wyższy tworzony jest przez sufiks mp, stopień najwyższy tworzy się dodając przed przymiotnik w stopniu równym słowo sekte.
Liczebnik
System liczbowy bazuje na dziesiątce. Liczebniki porządkowe tworzy się od głównych przez sufiks nt, liczebniki rozdzielające (odpowiedniki polskich konstrukcji po jednym, po dwa) przez sufiks t.
Czasownik
Czasy proste
Formy osobowe czasów prostych tworzy się dodając do rdzenia czasownika wykładnik danego czasu, a następnie końcówkę osobową.
- Czas teraźniejszy (czas teraźniejszo-przyszły) ma wykładnik k. Może on oznaczać zarówno czynność teraźniejszą, jak i przyszłą, w tym drugim przypadku można poprzedzić go partykułą mad "później";
- Pierwszy czas przeszły ma wykładnik j;
- Drugi czas przeszły (czas odległej przeszłości) ma wykładnik s;
Sufiksy osobowe zawiera tabela.
| sg | sufiks | pl | sufiks |
|---|---|---|---|
| 1 | m, om, em | 1 | mek |
| 2 | d, od, ed | 2 | tet |
| 3 | - | 3 | sek |
Uwaga! W liczbie pojedynczej sufiksy z samogłoską łączną używa się w czasie teraźniejszym i drugim czasie przeszłym, pierwszy czas przeszły korzysta z wariantów bez samogłoski łącznej. Sufiksy osób liczby mnogiej nie podlegają zasadzie harmonii samogłoskowej.
Czasy złożone
- Formy trzeciego czasu przeszłego tworzy się przez umieszczenie po formach czasu teraźniejszego słowa voles.
- Formy czwartego czasu przeszłego tworzy się przez umieszczenie po formach pierwszego czasu przeszłego słowa voles.
- Formy osobowe czasu przyszłego złożonego tworzy się umieszczając po bezokoliczniku (równym rdzeniowi, czyli zarazem formie słownikowej) czasownik posiłkowy mule w odpowiedniej formie osobowej czasu teraźniejszego.
Tryb rozkazujący
Nie ma form pierwszej osoby. Tworzy się go od rdzenia przy pomocy następujących sufiksów.
| sg | sufiks | pl | sufiks |
|---|---|---|---|
| 2 | a, e / kka, kke | 2 | do, de |
| 3 | sh | 3 | shak, shek |
Formy kka, kke stanowią wzmocnioną formę rozkazu.
Inkorporacja zaimkowego dopełnienia
W trybie rozkazującym jest też seria sufiksów zastępujących dopełnienie wyrażone zaimkiem osobowym:
- mas, mes oznacza relację ty mnie - np. varamas "poczekaj na mnie";
- sas, ses oznacza relację ty ją/go - np. varasas "poczekaj na niego";
- nkis oznacza relację ty/wy nas' - np. vechkenkis "kochaj(cie) nas";
- nsis oznacza relację ty/wy ich - np. vechkensis "kochaj(cie) ich".
Negacja trybu rozkazującego
Negacja trybu rozkazującego odbywa się przy pomocy odmiennych przedimków ai, ei, podlegającym harmonii wstecznej do ostatniej samogłoski następującego po niej tematu głównego czasownika. Stąd negacja od tulee "przyjdź" to ei tule, gdzie ei harmonizuje się z e na końcu tematu czasownika, pomijając bliższe mu czasowo u. Końcówki dołączane do słówka negacji w procesie odmiany harmonizują się już postępowo, np. w formie 2. osoby liczby mnogiej eide tule.
Tryb przypuszczający
Tryb przypuszczający (ros. сослагательное наклонение) tworzy się dodając do tematu sufiks na, ne, a następnie odpowiednie końcówki osobowe.
| sg | sufiks | pl | sufiks |
|---|---|---|---|
| 1 | m | 1 | nmi |
| 2 | d | 2 | ndi |
| 3 | s | 3 | nzi |
Strona sprawcza
Strona sprawcza, w opisie języka określana jako tryb sprawczy (ros. побудительное наклонение) wyraża czynność, której podmiot jest sprawcą, zleceniodawcą, inicjatorem, wykonuje ją cudzymi rękom. Sufiksem strony sprawczej jest ta, te, np. varata "sprawić, że ktoś czeka; kazać na siebie czekać".
Imiesłowy
W języku Budinos 2007 mamy trzy imiesłowy przymiotnikowe i dwa przysłókowe.
- imiesłów przymiotnikowy czasu teraźniejszego ma sufiks j i znaczenie czynne - np. avaj "otwierający";
- imiesłów przymiotnikowy czasu przeszłego ma sufiks m i znaczenie bierne - np. avam "otwarty";
- imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego ma sufiks nda, nde - np. avanda;
- imiesłów przysłówkowy współczesny ma sufiks n - np. avan "otwierając";
- imiesłów przysłówkowy uprzedni ma sufiks va, ve i może powodować elizję samogłoski tematycznej - np. avva "otwarłszy".
Linki zewnętrzne
Źródło: Istoriko-filologičeskije fantazii na temu: "Ryžyje liudi (keĺyt aďamios), otkuda vy? Nie iz gierodotovskich li Budinov?", Iževsk 2007. Strony 377 - 387.
